Intervistë me 15 vjeçaren shqiptare Erlisa Kulla, fituese e çmimit të parë në konkursin kombëtar “Pyet Gjyshërit” organizuar nga Instituti  për Demokraci, Media dhe Kulturë/Gazeta DIELLI- Prejardhja e Erlisës?

Erlisa Kulla – Babai im, Gjergji Kulla, është nga fashti Zëmblak i rrethit të Korçës, ndërsa mamaja ime është me origjinë nga fshati Bitinckë i rrethit Devoll nga fisi Lame. Deri në vitin 2000 familja ime ka jetuar në Zëmblak. Në vitin 2000 familja ime u zhvendos në Tiranë. Babai im është inxhinier elektrik dhe ka një kompani për tregtimin e materialeve elektrike. Nëna ime është mësuese matematike dhe punon në shkollën e mesme të Vorës dhe në vitin 2011 ka dalë një nga mësueset më të mira në Shqipëri. Familja ime përbëhet nga: gjyshërit, prindërit dhe vëllai më i madh.Unë kam lindur më 10 qershor 2001 në Tiranë.

 

DIELLI – Shkollimi?

Erlisa Kulla – Në moshën 3-vjeçare kam shkuar në një kopësht ku kam marrë mësimet e para. Që në kopësht prindërit e mi evidentuan dëshirën dhe talentin tim për të pikturuar. Në moshën 6-vjeçare, pa hyrë ende në klasën e parë, fillova të ndiqja një kurs pikture. Si gjithë moshatarët e mi, më pas fillova klasën e parë në shkollën publike 9-vjeçare “Gjon Buzuku”. Në klasën e pestë u transferova në shkollën 9-vjeçare jopublike “Albanët”. Në këtë shkollë mbylla studimet e mia të ciklit 9-vjeçar. Shkollën e mesme po e vazhdoj në gjimnazin “New York High School” në Tiranë. Në të gjitha vitet e shkollimit tim, që në arsimin parashkollor, ciklin e ulët, të lartë, e tani në të mesëm, rezultatet e mia kanë qenë të shkëlqyera dhe në të dyja shkollat e fundit kam arritur të fitoj bursë të plotë mësimore falë arritjeve të mia akademike.

Ne Foto:Vizitore ne ekspoziten e Erlisa Kulla ne Muzeun Kombetar ne Tirane/

DIELLI -Aftësitë ekstrakurrikulare të Erlisës?

Erlisa Kulla – Jam e talentuar në pikturë dhe në 8-9 qershor 2016 kam hapur një ekspozitë personale në Muzeun Historik Kombëtar në Tiranë. Gjithashtu kam aftësi të mira muzikore dhe praktikoj kitarën. Në shkollën “Albanët” kam qenë aktive në aktrim dhe kërcim.

Gjatë kohës që studioja në shkollën “Albanët” një karakteristikë e rëndësishme e kësaj shkolle ishin projektet që organizoheshin dy herë në vit. Temat ishin të ndryshme dhe unë kisha hapsirë të demostroja aftësitë e mia si lidere grupi dhe gjithashtu gjatë kësaj kohe u aftësova në përdorimin e kompjuterit i cili tashmë është miku im më i mirë.

DIELLI- Formimi  në picture, si erdhi?….

Erlisa: Sikur përmenda dhe më sipër, që në vogëli kam ndjekur kurse pikture, dhe ende vazhdoj t’i ndjek. Në shkollën “Albanët organizoheshin çdo vit aktivitete të ndryshme ku përfshiheshin ekspozita e konkurse pikture ku unë kam fituar gjithnjë vëndin e parë. Në vitin 2012 kam marrë pjesë në konkursin e parë jashtë shkollor me titull “Tirana…më e mirë” organizuar nga shoqata Zemra e Tiranës ku fituar Çmimin Qytetari i Vogël. Në maj të këtij viti u bëra pjesë e një konkursi online të Primo Albania në të cilin fitova çmimin e parë për grupmoshën time. Pika më kulminante në “karrierën” time si piktore është ekspozita ime personale e pikturës e titulluar “Ngjyrat e botës sime”.

 

DIELLI – Mund të na tregoni diçka për konkursin “Pyet Gjyshërit”

Erlisa Kulla – Ishte një ditë e nxehtë mesgushti kur mamaja ime më tregoi për konkursin “Pyet gjyshërit”. Unë, mami dhe gjyshi im nga mami ishim duke pushuar në plazhin e Golemit. Ajo e kishte gjetur atë rastësisht në Facebook dhe mund të them që ishte nxitësja kryesore që unë të bëhesha pjesë e këtij konkursi të organizuar nga IDMK-Instituti për Demokraci, Media dhe Kulturë. Fillimisht u njoha më imtësisht me atë çfarë përfaqësonte dhe kërkonte ky konkurs. Kërkohej një reflektim personal për diktaturën (një periudhë e pajetuar nga mua) pasi të pyeteshin gjyshërit të cilët e kishin jetuar dhe e kishin vuajtur këtë kohë. Produkti përfundimtar duhet të ishte një video 4 minuta në formën e një Digital Storytelling. Biseduam gjatë me mamin e cila jo vetëm e ka jetuar atë periudhë por e ka vuajtur pasi rridhte nga një familje e persekutuar, dhe për këtë arsye i ishte mohuar e drejta e studimit të lartë.

Në fillim pyeta veten: Ç’është Digital Storytelling? Pas kërkimesh të shumta në internet fillova të krijoj një ide më të qartë të asaj që duhej të paraqisja. Menjëherë mendova: intervistë me gjyshin. Duke qenë se gjyshi ka qenë muzikant në atë kohë, mendova se do të kisha informacion të mjaftueshëm për të treguar realitetin artistik të asaj kohe. Por mendova se një intervistë e thjeshtë do të ishte krejt e zakonshme, aspak kreative. Përse të mos kombinoja aftësitë e mia në pikturë dhe në teknologji? Gjithashtu vendosa që mënyra e trajtimit të ishte më gjithëpërfshirëse si në tematikë (jo vetëm muzika) edhe në njerëzit që do e gjenin veten aty (jo vetëm gjyshi im); doja që të tingëllonte therëse dhe goditëse edhe në kohën e sotme.  Pas kapërcimit të vëshirësisë për zgjedhjen e tematikës, ishte momenti për konkretizimin e ideve.

Ishte mami ajo që ndezi një shkëndijë në imagjinatën time: treni. Vetëm kaq më duhej dhe i thashë: “Stop mami, tani e vazhdoj vetë.” Në mëndjen time filloi të ravijëzohej një histori 50 vjeçare e një kombi të tërë. Edhe pse kjo periudhë ishte e pajetuar për mua mund të them se perceptimin për të e kam shumë të hershëm, kjo përmes rrëfimeve të dhimbshme dhe të paimagjinuara (ndonjëherë më dukeshin qesharake) të gjyshes time nga mami. Ajo ka qenë shumë e vuajtur pasi që në moshën 3-vjeçare i vdes e ëma dhe në moshën 9-vjeçare përjeton burgosjen e të atit për shkak se kishte ndihmuar kushurinjtë e tij të arratiseshin. Shpeshherë i kërkoja të më tregonte përralla dhe unë qaja teksa dëgjoja historitë e saj, për të kuptuar më pas që ato nuk ishin përralla. Edhe përse ajo nuk jeton më, historitë e saj më shërbyen si një bazë e fortë për të krijuar historinë time.

Duke pasur një ide të qartë dhe një bazë të mirë informacioni nisa punën time. Për të treguar një histori më duheshin personazhe të cilët vetë kishin historinë (background-in) e tyre. Vendosa që nga historitë e gjyshes të nxirrja tipare të caktuara të komunizmit të cilat do të përfaqësoheshin nga këto personazhe.

 

DIELLI – Po si?

 

Erlisa- Një udhëtim me tren dhe… stacione. Pikërisht stacionet do të pasqyronin elementet e përditshmërisë në komunizëm nëpërmjet personazheve. Fillimisht bëra një listë të elementeve që do të paraqiteshin në çdo stacion.

DIELLI-Po kur ky udhëtim të mbaronte?

Erlisa- Çdo gjë do të paraqitej me anë të vizatimeve në formën e një videoje të animuar Stop Motion e cila kishte vështirësitë e veta pasi kërkonte durim, saktësi dhe përqëndrim të madh. Në këtë mënyrë realizova rreth 120 vizatime të cilat po të bashkoheshin në sekuenca të vogla, jepnin idenë e lëvisjes (animimit). M’u desh të punoja rreth dy javë 6-7 orë në ditë. Për të fituar kohë i kërkova ndihmë vëllait që të më ndihmonte me skanimin e çdo vizatimi. Erdhi momenti kur këto vizatime duheshin montuar. Programi me të cilin vendosa të punoja (Adobe Premier Pro CC), ishte shumë i komplikuar dhe i panjohur për mua, por gjatë gjithë kohës kërkoja në internet për ta mësuar si ta përdorja. Një vështirësi tjetër ishte edhe zgjedhja e kolonës zanore. Doja diçka më shumë tërheqëse se sa të trishtueshme dhe në fund vendosa për melodinë ekzistuese të videos e cila është një melodi me kitarë. Kur e dëgjova për herë të parë pata një mori ndjesish, nga trishtim në shpresë, dhe mendova se do të ishte më se e përshtatshme.

Doja që me anë të videos time të jepja një emocion të fortë dhe një reflektim të qartë të asaj çfarë vërtet përfaqësonte ajo kohë. Kur dyert e trenit të hapeshin, njerëzit do të mund të shikonin efektet e komunizmit tek një njeri i thjeshtë, fshatar, këngëtare, shkrimtar, familje e internuar, votues, nxënëse apo ushtar. Në secilin prej stacioneve shumëkush që e ka përjetuar atë kohë mund të thotë: “E di çfarë do të thotë të jesh në vendin tënd.” Në fund të këtij udhëtimi të gjithë personat e pranishëm zbresin të lumtur nga ky udhëtim i padëshiruar me shpresën se ky tren nuk do të kalojë më kurrë. Ngela shumë e kënaqur me produktin final pasi videoja ime përmbante të gjitha ato çfarë ky konkurs kërkonte: një histori që përfshinte risi, kreativitet dhe reflektim.

Pas dërgimit të videos time në zyrat e IDMC erdhi momenti të prisja për ditën e shpalljes së çmimeve. Dija vetëm që në juri do të kishte personalitete të shquar të fushave të ndryshme në Shqipëri; Fatos Lubonja (analist), Eno Popi (moderator ne Top Channel), Persida Asllani (drejtoreshë e Biblotekës Kombëtare), Zamir Kokonozi (pedagog në Akademinë e Arteve), Leo Çashku (producent në Akademinë “Marubi”). Ishte një kënaqësi e madhe për mua që puna ime do të vlersohej nga njerëz me këndvështrime të gjera e me botëkuptime të formuara, të cilët tregoheshin kritikë seriozë për kohën e kaluar diktatoriale.

Mund të përmend faktin se kisha një frikë të brendshme se si puna ime do të pritej pasi ishte këndvështrimi i një vajze vetëm 15-vjec për një kohë krejtësisht të panjohur për të, të bërë të prekshme vetëm nga tregimet e gjyshërve, dhe mundësitë e gabimit apo keqinterpretimit ishin të shumta. Duke qenë një temë tepër delikate, i druhesha komenteve të njerëzve lidhur me mënyrën e paraqitjes dhe të perceptimit, por jam vërtet e lumtur që kam marrë komente shumë pozitive, të ndjera e prekëse. Në fund gjithë kjo punë e lodhshme u kurorëzua me çmimin e parë në ceromoninë e shpalljes së çmimeve më 27 tetor 2016, ku u ndjeva më e vlerësuar se kurrë.

Qëllimi i punës sime nuk ishte vetëm paraqitja e komunizmit si një periudhë shumë e errët e shoqërisë shqiptare por goditja e karakteristikave negative të tij, si për shembull; burokracia, servilizmi, lufta e klasave, padrejtësia, kulti i individit etj. Kjo kujtesë të shërbejë si një mënyrë për të reflektuar për gabimet e së shkuarës, prej të cilave vuajtjet e një populli të tërë nuk patën të sosur.

Në fund të videos do të lusja secilin prej shikuesve, që e kanë përjetuar ose jo komunizmin, t’i bënin një pyetje të thjeshtë vetes: “A do të doja unë të isha (sërisht) udhëtar i këtij treni?”

 

ERLISA FITOI çmimin e pare të këtij konkursi në rang kombëtar! Urime Erlisa!