• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

LEFTER ÇIPA: Polifonia shqiptare është si një grua e bukur

January 13, 2019 by dgreca

Interviste me Lefter Çipa/1 Lefter-Cipaa-1024x945

Nëse doja të riktheheshit retrospektivës së viteve të fëmijërisë dhe rinisë suaj,si do i kujtonit ato ?

Lefter Çipa- Padyshim qëçdo njeri, i rrikthehet viteve tëfëmijërisëdhe rinisësëtij. Kjo trokitje malli mëzgjon shpesh,duke mëkujtuar vendlindjen time, Pilurin midis maleve, ajrit tëfreskët dhe gjelbërimit tëpërhershëm. Kam qenëzog me krah. Mëpëlqente tringëllima e veçantëe kopesësëdeleve, fyelli qënisa ti bija qysh nëmoshën tetëvjeçare. Ndnjenja nëfluturim, gjaku nëpër deje,cilësi tëcilën e zotërojnëvetëm muzikologët dhe etnologët.

Përse ju pëlqente melodia e fyellit?

Sepse nëkëtëinstrument gërshetohen tëgjitha zërat e natës. Edhe yjet, hëna,ndriçimi i saj,oshëtima e valëve tëdetit,janëpjesëe zërave tënatës.

Nëprag tëbashkëbisedimit tonë,këtu nëballkonin e shtëpisësuaj,ku thurren këngët,mësova se ju interpretoni si vyrtuoz nëdisa instrumenta muzikore.Eshtëe vërtetë?

Po unëjam rritur me tingujt e instrumentave tradicional popullor fyelli, cula dyjare,bibëzat,duke mos harruar kurrësesi instrumentin magjik tëpianos, për tëcilën kam studiuar nëshkollën e muzikës nëTiranë.

Sa kanëndikuar tek ju këto instrumenta si poet dhe autor i qindra teksteve tëkëngës polifonike, dhe muzikës sëlehtë?

Natyrshëm çdo njëra prej tyre,hyn nëgjakun tim, nëshoqërinëe përjetshme tëfërshfërimës sëvalëve tëdetit qëkam nëprag. Ato vijnëe ulen pranëmeje mbi tavolinën e punës, hyjnëbrënda shpirtit tim, duke bërëqëunëtëharroj gjithçka. Futem thellëbrënda tingullit, muzikës, vargut,legjendës. Duke ndjerëçdo frymarrje, bëhem pjesëe këtyre instrumentave.

Ç’do tëthotëtëjetosh me artin?

Arti ështëqielli, ajri, toka,deti…gjithçka. Arti mbart egoizëm, rivalitet midis grupeve, por nëanën tjetër ka forcën madhore. Kur krijimtaria ështëe vërtetë, e arritur nëmendim, ide dhe e lartësuar artistikisht, me kolegun tëbënënjëfamilje. Kjo përbën forcën e brëndëshme,midis autorit tëtekstit, kompozitorit dhe këngëtarit.

Mendoni se ekzistenca e këtij trinomi ofron arritjen e suksesit të një kënge?

Virgjërimi i vjershërimit,zgjon kompozitorin nga gjumi, për tëhedhur notat nëpentagram. Këngëtari dashuron atëqëkurrënuk e kishte menduar  se do dashuronte autorin e vjershërimit tëkëngës. Ky trekëndësh solid, krijon pirustin qiellore nëart.

Si erdhi kënga e parë krijuar nga ju?

Kompozitori i njohur vlonjat Themistokli Mone, vite mëparëdrejtues muzike nëpallatin e kulturës nëVlorë, nëprag festivali mëkërkoi tëshkruaja njëtekst kënge.E shkruajta nëkohën e duhur,tëcilën e titullova “Thëllëzat qëhedhin valle”. Bashkëpunimi ynëvazhdoi nëvite ,ku mund tëthem se mbi tetëdhjetëpërqind e këngëve vlonjate ,njohin si autor Lefter Çipa.

Cila ishte kënga juaj e parë, e cila jo vetëm mori pjesë në festival, por madje meritoi çmimin e parë në festivalin kombëtar folklorik në Gjirokastër?

A mund tëharohet gëzimi i lindjes tëfëmijës sëparë!? Kështu  ndodhi nëkëtëfestival, mëkëngën “Tundu bejkëe bardhëtundu”, e cila u kurrorrëzua me çmimin e parë. Kjo këngëu vlerësua nga kritikëtëartit tonë  dhe të huaj, duke e cilësuar atësi lajmëtare e evolumit tëpolifonisëshqiptare. Ndërkohë  Enver Hoxha, i pranishëm në festival, e quajti këtëkëngë, sinfonia e polifonisëshqiptare.

Pretendoni se keni qenëi privilegjuar?

Absolutisht jo.Kam sakrifikuar jo pak nëjetën time, për tëmbritur nëkëtëlartësi ku unëndodhem sot. Kam patur mjaftëraste kur ministra kulture dhe drejtues tëpartisë,hynin nëkëngën time,madje mëdiktonin tëhiqja këtëapo atëvarg.Jo pak herëkam sakrifikuar,kam hedhur valle nëshpatën me dy presa.

Profesor,si mund të kuptojmë se ju keni hedhur valle me dy presa që posa u shprehët?

Dëgjo miku im.Nëvitin 1974,me rastin e tridhjetëvjetorit tëçlirimit,midis fjalëve tëmira dhe urimeve,për këngën qëunëkisha krijuar nënjëtjetër festival dhe i vlerësuar sërish me çmim tëparë,u takova për herëtë parëme Enver Hoxha,i cili mëthotë: “Djalosh mëpëlqeu shumëkënga,por do tëishte  mirëtëndryshoje njëvarg”. Patjetër qëu ndodha ngushtë.Gjithësesi i thashë: “Unëe hoqa shoku Enver, por nuk e hoqi historia.”Ah djalosh qënke i patundur, por i talentuar, dhe mëpërqafoi.

Si jeni ndier kur mjaftë këngë të krijuara nga ju. jo vetëm mirëpriten nga ansamble e grupe polofonike brënda e jashtë vendit, duke mbetur të admirueshme nga mjaftë kompozitorë të muzikës së lehtë?

Duke mos harruar kurrësesi bashkëpunimin e shpeshtëme grupe polifonike tësofrës sëkëngëve tëjugut,dhe Bregut si Piluri,Himara, Saranda, Tepelena, Gjirokastra,Vlora deri nëMallakastër.Shpesh shkoja nëTiranëi ftuar  nga kompozitorët Çesk Zadeja,Haxhi Dalipi,Aleksandër Lalo, Alekandër Peçi, Josif Minga, Alfred Kaçinari, e tëtjerë,ku krijimtaria ime bëhej pjesëe kompozimeve tëtyre nëfestivale tëndryshme. Kompozimet vyrtuoze tëkëtyre kompozitorëve,i këndonin Mentor Xhemali, Vaçe Zela,Gaqo Çako,Irini Qirjako, Katerina Balili, Dhimitër Varfi,Eli Fara,Hysni Zela,trioja e këngës qytetare vlonjate Reshat Osmani, Melia Doda dhe Kostandin Thano.

Çfarë është për ju polifonia shqiptare?

Polifonia shqiptare,njëkohësisht ështëkëngëklasike, këngëperëndie, për ta parë, për ta dëgjuar,për ta puthur,për ta dashuruar. Nëse nuk e kërkon, nuk arrin ta gjesh dot.Eshtësi njëgrua e bukur, e cila akoma nuk ke arritur tëbëhet e jotja, ta shijosh.Polifonia ështëbota shpirtërore e shqiptarit.Aty ku dëgjohen zërat e polifonisë, tëbën tëbesosh se aty ka zot. Kam bashkëpunuar me kolegëe këngëtarëtëpolifonisë.Do tëthosha se Dhimitër Varfi,Katerina Beleri, Irini Qirjako,Arjan Shehu,Paro Ziflaj,Jakup Goliku,Rexhep Abazi,Syrja Hodaj,Hysni Ymeri….mbeten gjithçka e polifonisëshqiptare .Pa këta bilbila,polifonia shqiptare do tëishte e gremisur,shkretëtirë. Duhet patur kujdes me dashurinëe saj. Polifonia ështësi mushka.Tëqëllon me shqelma,nëse nuk di ta zotërosh atë.Duhet tëhyj nëgjak e deje.Ta duash me gjithëshpirt. Polifonia ështëshpirti i ditës, dhe zëri i natës.

Përse kënga  himariote të drithëron?

Sepse brënda saj ,ndodhet mbretëresha qëe këndon mbi fronin e saj. Me zërin e saj, i zbret perënditëmbi tokë. Kënga“Vajzëe Valëve”,ka lindur për tëmos vdekur kurrë. Këngës himariote ,nuk i dihet dita e lindjes, dhe kur nuk i dihet datëlindja, mos u mendo, mos u frikëso,sepse ajo mbetet gjallënëbreza.

Pilurin e cilësoni perandori të krijimeve tuaja.Përse?

Jeta ime e hershme nëfshatin Pilur,ështëdhuratëdhe fat.Ndonëse prej dekadash,  ndodhem nëkëtështëpi, ku himara shfaqet si nëpëllëmbëtëdorës, nëqerpik deti,Piluri ështëvendi i fëmijërisëdhe rinisëtime. Eshtëdielli,ajri, kënga ime, çka do tëthotëse unëanjëherënuk jam larguar prej tij.

Dy lebër befasojnë krijuesit në mbarë botën, Albert Zholi me mbi 1600 intervista dhe ju me mbi 1250 tekste këngësh. Si ndodh kështu me ju lebër?

(Buzëqesh lehtë).Mëvjen mirëqëdjaloshi posa përmëndët, ështëlab dhe ka aritur tëvlerësohet brënda e jashtëvendit.Unëende shkruaj duke menduar që  kam akoma rrugëpër tëbërë. Dua tëthem se nëkrijimin e çdo kënge, vendos shpirtin tim. Ato janëme qindra,duke…Lundruar nëlundrën e këngëve tëmia. Por do tëveçoja ato me aromësuksesi e medalje ari si :“Naim Shqipëria”,“Tundu bejkëe bardhë”, “Për Kosovën prapëdo ngrihem”, “O shokëVdeksha nga kënga”,“Këngët e atdheut tim”, “Shqipëri flakëdyfeku”. “Kënga tret lotin”etj.

Ndoshta është kjo arësyeja që mjaftë prej tetëmbëdhjetë librave tuaj të botuar, janë pagëzuar me titujt e këtyre këngëve?

Po.Mjaftëprej librave tëmi me poezi e tekste këngësh, mbartin aromën e këngëve tëkënduar nga individ e grupe tëndryshme polifonike ,duke mos harruar kurrësesi Ansamblin Kombëtar tëKëngëve dhe Valleve Popullore. Secili prej këtyre librave mbetet pjesëe jetës time. Nërrugëtimin tim gjashtëdhjetëvjeçar mëështëdashur tëpunoj me pasion dhe si krijues,me lëvrimin e studimit tëkëngëve tëpopullit dhe trashëgimin shpirtërore tësaj.

Fjala mirëseardhët nga ju dhe pjestarëve të familjes suaj,i përket mjaftë miqve, artistëve,vizitorëve që vijnë e takohen,shmallen e bisedojnë me Ju. Në këtë shtëpi nga Italia erdhi mbesa e Ismail Qemalit, Ermin Vlora,enkas për tju takuar juve.Cili ishte motivi kësaj vizite?

Shkak për ardhjen e saj padyshim u bëpiktori i njohur vlonjat, Petrit Ceno,i cili prej vitesh jeton nëKalabri. Ai ështënjohës i afërt i krijimtarisëtime, çka bëri qëpas njëbisede dhe takimeve me Ermin Vlora, tërekomandoj atëpër tëvizituar shtëpinëtime. Ajo erdhi e shoqëruar me mikun tim tëhershëm profesor Bardhosh Gaçe.Pa tjetër qëu lumturova. Madje e ndihmova duke i dhuruar gjashtëdhjetëe shtatëkëngë,kushtuar nëvite figurës dhe veprës tëIsmail Qemalit,tëcilat unëi kisha  grumbulluar dhe i mbaja nështëpi për qejfin tim. Me  emocion  e çaste mbresëlënëse,ajo  mëfalenderoi për këtëdhuratëkaq tëçmuar.

Profesor. Muajin e ardhshëm në 14 Shkurt, ditën e Shën Valentinit, ju mbushni shtatëdhjetëe shtatë vite të jetës suaj dhe sërish e sërish shkruani. Ku e gjeni burimin e forcës dhe frymëzimit?

Veçse te shpirti. Mëmjafton tëflëvetëm katër orëdhe njëzet orëtëtjera, duke krijuar, gërmëzuar vargje, tekste tëreja këngësh.

Përse jeni dashuruar pafundësisht me këngën labe?

Po unë  jam lab.Jam nga Piluri i këngëve brilante,i cili quhet ndryshe “Ballkoni i Rivierës”,sepse shtrihet nëlartësinëe tetëqind metrave mbi nivelin e detit.Pilur do tëthotështeg malesh ,flokëdëbore.Populli i këtij fshati mbart cilësi tëvyera qëka vet labëria. Jam përkundur e rritur me ninulla tëkëngës labe. Ajo ështëtërësishtëepike, çka do tëthotëse nuk mund tëjetoj dot pa cituar vargun e trimërisëdhe heroizmit.Ai  qës’ka këto cilësi nëlabëri ,do tëjetënjëhiç.

Kudo keni miq e shokë, kolegë e dashamirës, por më të afërt mbeten poetët dhe shkrimtarët. Çdo të thoshit për ata në këto momente?

Kam patur fatin e mirëtëstudioj letërsinë  shqipe, madje tënjhem nga afër me krijues të  njohur. Me respekt shpirtëror, respektoj Dritëro Agolli,tëpreferuarin, mikun tim nëvite. E konsideroj njëNaim tëdytë. Po kështu Ismail Kadare, nëveçanti nëarenën ndërkombëtare, nuk e zvogëloj dot. Vlerësoj nëçdo moment mikun tim tëveçantë, Petro Marko,i cili  shpesh pohonte se ne jemi shqiptarëdhe jo grekënëkëtëkohëme mjegull. Natyrisht Nolin e lartëson vepra e tij,si poet, shkrimtar,përkthyes nëdisa gjuhë,muzikant i njohur. Nëmoshën shtatëdhjetëe pesëvjeçare,Noli shkruajti poezinëe tij tëfundit, kushtuar tëdashurës sëtij njëzet e pesëvjeçare. Kjo poezi e cila sot ndodhet nëdorëshkrimet e tij por qënuk u botua për shkak se Faik Konica do ti kundërvihej. E respektoj Fan Nolin,për tëgjitha vlerat qëai mbart.

Eshtë mbushur një vit nga ikja e kompozitorit tonë të shquar Aleksadër Lalo.Në ditën e lamtumirës së tij,duart juve nuk ju bindeshin për të shkruar. Mbeti kjo ditë për ju një dhimbje e veçantë?

Ishte ditë, e cila mëmbushi mëdëshpërim shpirtin tim. Për vdekjen e mikut tim,atëditëzije,ndenja duke pirëcigare. Mendohesha,ku bashkëme dëshpërimin mu ngrenësupet përpjetë.Njëdukuri shpirtërore ështëdita qëmiku i shpirtit tim Lalo,u përcoll me borënëmajat e maleve. Sërish ai vazhdon tëjetëmes nesh, me kompozimet e tij tëshkëlqyera.

Jeni vlerësuar me titullin e lartë “Kalorës i Urdhërit të Skënderbeut”,me titullin “Mjeshtër i Madh”,“Nderi i qytetit” për qytetet Gjirokastër, mHimarë. Mbani urdhërin e klasit të parë, të dytë,të tretë“Naim Frashëri”të Artë. Jeni cilësuar“Princi i Polifonisë Shqiptare”. Cilën prej këtyre vlerësimeve të lakmueshme për këdo, përmëndni më shpesh?

Janëvlerësime, tëcilat mëobligojnëpër tu përkushtuar mëshumëkauzës time mbi 60 vjeçare tëkëngëve tëpopullit tim. Pa tjetër qëu jam mirënjohës njerëzve anë e kënd shqipërisë,tëcilët mërespektojnëkudo. Padyshim, vlerësimi qëmua mërri mëpërshtat, ështëai i dekorimit tre herë,tre shkallët me çmimin :”Naim Frashëri “  të Artë.

Si ndjeheni, kur  krah jush, vështroni djalin tuaj Sandrin, poet dhe kryetar i Unionit të gazetarëve në shqipëri dhe nipin tuaj poet dhe eseist, Akri, i cili  tashmë ndodhet me studime në Nju Jork?

Pa tjetër ndnjej krenari tëbrëndëshme .Eshtëkrijimtari e tre brezave nga e njëjta familje. Mendoj që, ashtu si unë, Sandri dhe nipi im Akri, i përuelmi me respekt madhështisësëshqipërisë. Duke krijuar e luftuar sërish i mbetemi borxhli popullit. Pa dyshim krijime tëreja do tëlindin tek tëtre ne, nëçdo kohëpasi janëindet, shpirtërat tanëqëkrijojnë.

Profesor. Në njërin kënd të tavolinës këtu në ballkonin e luleve, shohim disa vargje,ku tek tuk vështrimi juaj rëshqet mbi to. Çfarë motivi mbartin ato?

(Profesorit i çelet fyytyra ) I kam shkruar herët. I vështroj,bashkëbisedoj me to, pasi aty sikur jam nëPilurin tim ,nëPilurin e këngës.

O shokëvdeksha nga kënga,

Në  njëditëPrilli a Maji,

Kur ja thotëbukur thëllëza,

Nëkëngëtëkthehet vaji.

Vdeksha dhe prap u ngrefsha,

bilbilat e Pilurit, nëkëngëi gjetsha…

( nëçast profesorit i shfaqen lehtënësy, perde loti)

Faleminderit profesor për mikëpritjen, bashkëbisedimin tonësi tëishim miq tëhershëm. Mos u lodhshin kurrëduart,për të  krijuar vargje tëreja për këngët e popullit, përherëtëfreskëta , tëbukura si lule Maji.

Juve ju faleminderit, qëerdhët nga matanëOqeanit, për tëzhvilluar këtëintervistëme mua. Mirëardhsh sërish këtu nëHimarë, do pijmësërish nga rakia e Pilurit.Udhëtëmbarë…!

kane thene per Lefter Çipa.

Dritëro Agolli:“Nder i Kombit”

 Nëdejet dhe indet e tua, rrjedh kënga, dhe unëende nuk e di. Nëtrupin tënd gjaku ka lindur mëparë, apo kënga ?                                                                        

Xhevahir Spahiu: “Mjeshtër i madh”

Në brigje himariote, rron dhe këndon bardi popullor Lefter Çipa, më  i madhi ndër tëgjallët dhe ndoshta i fundit me hove dhe shkëndijime tëreja tëligjërimit popullor.

Irini Qirjako:“Mjeshtre e Madhe”

Jo vetëm në skena e festivale,por kur jam dhe nështëpi,për qejfin tim,këndoj këngëtëkrijuara nga Princi i polifonisëshqiptare Lefter Çipa. Pa dyshim këngët madhore “Tundu bejkëe bardhëtundu”, “28 mijëyje”,“Këngët e atdheut tim”…kanëqenëpër mua njëushqim shpirtëror i jashtëzakonshëm.Këngët e Pilurit, këngët e Bregut mbeten  tëpavdekshme.

Katerina Beleri:“Mjeshtre e Madhe”

Ska si tëndodh ndryshe, kur kënga qëkëndoj me tekst Lefter Çipa, pa tjetër do tëkem sukses. Çdo varg mban aromën e luleve tëmalit, erën e detit. Kur këndoj këngëme tekste tëtij ,marrëme vete zjarrin e vatrës himariote, për ta përcjellënëçdo vatër shqiptare.

Petrit Ruka:Poet.

Lefter Çipa,ështëpa asnjëdyshim, pena mëe ndritur,qëmbajti gjallëdhe ngriti nëmaja mëtëlarta,shpirtin e këngës labe. Nëse thua, qëpolifonia shqiptare,kënga labe,apo ajo e Bregut, e ke tëpa mundur tëmos shkrep nëmëndje,emri Lefter Çipa.Emri i këtij bardi më  tëmadhit,qëkrijoi poezia popullore,nëkëto  pesëdhjetëvjetët e fundit, ështëe lidhur me të,si mishi me kockën. Kurrësesi Lefter, jam njëdashnor i këngëve tëtua, prej dyzet e ca  mëshumëvjetësh.

 

                                          INTERVISTOI : FADIL SHEHU

                                        Himarë . Fund Vjeshtë 2018

Filed Under: Interviste Tagged With: Inteviste, Lefter Cipa, Polifonia, tadil Shehu

Histori Suksesi-TINKA KURTI, NDERI I KOMBIT, ARTISTE E POPULLIT, AMBASADORE E PAQES

October 12, 2015 by dgreca

Flet aktorja e madhe shqiptare zonja Tinka Kurti “Nderi i Kombit”/
Interviste nga Liliana Pere/
Tinka Kurti u lind më 17 Dhjetor 1932 në Sarajevë, Bosnjë Hercegovinë dhe jeton në Tiranë. “Zoja e randë” e teatrit dhe kinemasë shqiptare, një aktore e madhe që mbahet me nje vitalitet dhe energji te madhe. U ngjit për herë të parë në skenë kur ishte vetëm 14 vjeç. Për disa vjet u aktivizua në teatrin amator në Shkodër. Që nga viti 1949 e deri dhe per shume vite ishte aktore e Teatrit “Migjeni” të Shkodrës, ku interpretoi rreth 120 role. Veçanërisht e suksesshme në rolet e forta dramatike të nënave, por po kaq e suksesshme në komedi. Shkëlqen me role protagoniste tek “Gjaku i Arbrit”, “Histori Irkutase”, “Toka Jonë”, ku luan në fillim Filen e pastaj Loken, “Fisheku në pajë” apo “Fejesa e Çehovit”. Si rrallëkush, Kurti rikonfirmon talentin e saj edhe në kinema, duke interpretuar në rreth 35 filma artistikë, duke filluar me filmin e parë të metrazhit të gjatë “Tana”, më 1958.
Të paharruar kanë mbetur Nene Pashako tek “Yjet e netëve të gjata” (1972), nëna tek “Çifti i lumtur” (1975), Sinjorina Mançini tek “Vajzat me kordele te kuqe” (1978), Gjyshja tek “Zemra e nënës”.
Rolet e interpretuara i sigurojnë çmime të ndryshme, si në festivalet kombëtare të filmit, ashtu edhe ato të teatrit, ne të cilat mori çmimet e karrierës në të dyja fushat. Këtyre çmimeve u shtohen edhe vlerësime të tjera të rëndësishme, si medalja “Mjeshtër i Madh i Punës”, akorduar nga Presidenti i Republikës. Gjatë karrierës së saj ka marrë një seri çmimesh.
• Artiste e merituar me vone eshtë bërë Artiste e Popullit në një moshë fare të re.
• Ambasadore Paqes, Nder i Qytetit te Shkodres dhe e Peqinit.
• Cmimi Gruaja e vitit 96 ne Amerike ne nje Shoqate Gruaje.
• Ne vitin 2014 Tinka Kurti merr cmimin e karrieres ne New York.
• “Nderi i Kombit” në prag të 80-vjetorit të lindjes, akorduar nga ish Presidenti i Republikës Prof. Bamir Topi.
Ndiqni intervisten j’u lutem…
Une deshiroj ‘tu kthej disa vite prapa, qe ju do tu pelqeje, a mund te flisni per femijerine tuaj znj.Tinka?
Kam kujtime pafund, si çdo njeri që vjen në këtë moshe të jetës së tij. Rri e mendoj dhe kujtoj parkun, rrugicën me kalldrëm dhe ndjej në çdo çast shtrëngimin e dorës së nënës sime të shtrenjtë. Mbushem me emocione të mëdha, kur kujtoj çastet e dhimbshme, portën e shtëpisë, nga e cila dola kur isha vetëm 5 vjeç dhe u riktheva kur mbusha 65 vjeç. … Kam qenë fëmija i parë në familje dhe gjithnjë kam qenë në një pozicion që më bënte të ndihesha më e rritur nga ç’isha, gjithnjë e detyruar për të marrë më shumë përgjegjësi nga ç’mund të mbaja në shpinë…dhe më duhej ta bëja këtë sepse më dhimbsej nëna dhe më duhej t’i bëhesha krah asaj. Pra, unë nuk e mbaj mend veten fëmijë asnjëherë, sepse jeta më kërkoi të rritesha para kohe.
Znj.Tinka; Ju shpreheni me nostalgji për qytetin tuaj kur e përmend, sa vend ze Shkodra tek ju ne jeten tuaj ?
Shkodra është e bukura e dheut.. ngazellehet …dhe sa herë shkoj, e shkel me mall dhe kthehem me lot, Shkodra është qyteti im ku unë jam rritur, vendi ku ka qene familja ime dhe vertiten shume kujtime , ku më kanë dashur dhe i kam dashur dhe unë ndjehem krenare të jetoj atje.
– Ajo ka ne humor ne qenien e saj qe I jep shprehje se te folurit dhe bisedes nje ton te afert te qeshur e te kenshem. Ka vite që është larguar nga qyteti ku është rritur, mbetur kryefjala e botës së saj. E gjithëfigure e saj transmetohet në një mënyrë kaq të trasparente sa duket sikur ke të bësh me një njeri që e ka nën kontroll çdo ndjesi negative brenda saj. Jo, ajo të çudit me natyrën e saj prej gruaje të fortë …Koshienca dhe kujtesa fenomenale shprehin optimizem Forca dhe energjia e saj e kane kthyer gjithshka ne pozitivitet dhe passion, per artin dhe kinematografine. Tek Znj , Tinka pashe nje temperament tejet të fortë, me cilesi shume te vecanta,dhembshurie korrekte,humori, dhe mjaft fisnike, që duket i formuar ne femini nga prinder intelektuale, qysh në fëmijëri, ka arritur t’u bëjë gjithnjë ballë sfidave të jetës dhe të tregojë se është një grua e e madhe.
Znj.Tinka: Me rastin e ditelindjes per ju eshte bere dhurate nje film dokumentar, a ju ka gezuar ky vleresim –perjetesim ne skene? Si jeni ndjere?
Faleminderit publikut qe e kam dashur dhe me ka dashur si dhe kolegeve për cilësimin që më bejne.Teksa numëroj vitet, them shpesh që ndjehem e privilegjuar që për mua është bërë një dokumentar, i arrirë do të thosha nga regjisori Esat Teliti, që ma dhuroi me rastin e ditëlindjes. Jam prekur kur u shfaq në kinema “Milenium”, kur për 90 minuta kaloi jeta ime e bukur dhe e vështirë.E falenderoj shume .
Znj. Tinka, ju I perkisni plejades me te nderuar te artisteve te kinematografise, regjisorë dhe aktorë, që me filmat e tyre kanë zënë një vend shumë të vlerësuar dhe te dashur në kinemanë shqiptare. Pse filmat e Kinostudios qëndrojnë ende në publik, edhe pse kanë kaluar dekada?
Në keta filma ishte jeta , e gjithe secilit jeta e te gjithëve , me te mirat dhe dobesitë e asaj kohe , por kane vlera te mëdha , ato pasqyrojne jeten reale , emocionet e jetës, se punes,familjes, luftes, sakrificave dashurise , jepen dhe jane te ndertuar ne nje platformë reale te sukseshme me shumë sinqeritet e dashuri ne bashkëpunimet me te gjithe trupen e artisteve që mund të kemi pasur defekte në interpretim të rolit, në kamera, por megjithatë ajo ka qenë një krijimtari që meriton vlerësim. Unë shikoj të tjerët në filma dhe më pas kthehem tek unë. Jam kritizerja më e madhe e vetes sime, por mendoj që filmat tanë kanë vlera të mëdha për kinemanë shqiptare.
Ishte talenti, dhuntia e natyrshme , puna kembengulese, duke kaperxyer veshtiresite e kohes, që ju te bëheshit aktore . Hapi i parë u hodh me filmin “Tana” dhe pas kësaj, jeta juaj j’u kushtua skenës dhe filmit,dhe vuri vulen si aktore per znj. Tinka?
Mësimet i nisa në Politeknikumin e Tiranës, kam përfunduar rastësisht në Lice, por edhe ëndrra për aktore u ndërpre në mes, pasi vetëm pas tre muajsh do të më përjashtonin nga Liceu me pretendimin se tek une vërenin shfaqje liberale dhe kurrë nuk e mora diplomën e aktrimit .Ishte talenti, dhuntia që më jepte natyra, që unë të bëhesha aktore. Unë jam dhe mbeten aktore e Shkodrës. Atje kam dashurinë e dhimbjen, mallin dhe kujtimet e mia. Kujtoj me nostalgji rolin ne “Dasmën shkodrane”, kur isha vetëm 16 vjeçe. Pjesmarja ime ne grupe artistike ne korr , duke kenduar si soliste , spikati talentin e vene re nga regjisori I cili kuptoi se Tinka ishte një aktore dhe gjykimi I tij ishte I sakte.
Znj, Tinka, keni interpretuar gjatë gjithë jetës role qe kane qënë të shumta dhe te memorizuara ne kujtesen tone, sa role behen perafersisht?
Kam interpretuar rreth 330 role, Pjesa me e madhe e roleve eshte në dramë, por edhe në filma. Rolet mbajne vitet e mija te regjistruara 60 vite të jetës sime, që ia kam kushtuar skenës, me pune dashuri dhe perkushtim. Mendoj se kinematografia ka bere nje pune te madhe shume te lavderueshme.
Une I kam dashtun te gjitha,rolet kane qene te ndryshme, unë i kam të shtrenjta njësoj. Kujtoj rolet në dramën “Fejesa e Çehovit”, pasuar me rolin e Files në “Fisheku në pajë”, më pas të Lokes tek “Toka Jonë”. Pasioni dhe dashuria për skenën më detyronte që brenda vitit të mund të realizoja 4 role. Lëvizja nga Shkodra në Vig ku xhiroheshin “5 heronjtë”, nga skena në xhirim. Sfilitesha, por ndjehesha edhe e lumtur.
Ju keni patur fatin te luani role te medhenj , permendni disa te lutem,cilet do të konsideronit role më të spikatura? Sa mbresa kujtime keni ne punen tuaj te mrekullueshme ne gjithe keto vite pune te lodhshme te bukura, por dhe impresionuse mund te kujtoni disa?
Une I kam dashtun te gjitha rolet unë i kam të shtrenjta njësoj. Kujtoj rolet në dramën “Fejesa e Çehovit”, pasuar me rolin e Files në “Fisheku në pajë”, më pas të Lokes tek “Toka Jonë”. Pasioni dhe dashuria për skenën më detyronte që brenda vitit të mund të realizoja 4 role. Lëvizja nga Shkodra në Vig ku xhiroheshin “5 heronjtë”, nga skena në xhirim. Nje pune intensive por Unë kam pasur fatin të kem tërë kohën role parësorë në skenë dhe filma, veçoj rolin e Lokes tek “Toka Jonë”, nënë Pashakoja tek “Yjet e netëve të gjata”, rolin e nënës tek “Gjaku i Arbrit” dhe kështu do të përmendja një varg rolesh deri tek ky i fundit, tek “Streha e të Harruarve” shkruar nga Rruzhdi Pulaha, që u xhirua edhe film para pak muajsh.
Ju keni nje experience te gjate artistike, dhe shume cilesore, te pelqyer e te vleresuar nga publiku, Por përballë kësaj krijimtarie në karrierën tuaj kaq të vlerësuar në kinemanë shqiptare,cilin rol do te veçonit?
Rolet gjithmonë i kam vlerësuar, dhe ndër vite kam lozur karaktere dhe personazhe të ndryshme. Por mendoj se është Nënë Pashakoja në filmin “Yjet e netëve të gjata”. E them këtë sepse unë kam qenë një vajzë shkodrane, grua shkodrane, isha 38 vjeçe atë kohë dhe duhej të luaja një nënë të moshuar, me djem korçare që ishin vërtetë nga Korça, dhe atë kohë mu duk një guxim i madh i të ndjerit Viktor Gjika. Por i jam shumë mirënjohëse, faleminderit prej tij, sepse ai më ka ndihmuar shumë që unë ta përballoj atë rol. E them me shumë sinqeritet, unë si aktore sa herë e shikoj atë film them: “sa borxhlije i jam asaj nëne të vërtetë”.
Aktori nuk ka të drejtë të thotë, ku është ndjerë më mirë. Vetëm spektatori, publiku, është ai që di të gjykojë më mirë.
Znj.Tinka Kurti ju jeni artistja e parë që realizuat puthjen në film, madje në filmin e parë shqiptar. Si e keni përjetuar?
Është puthja e parë në historinë e filmit shqiptar dhe kjo më bën të ndjehem vërtetë mirë. Tek filmi “Tana”, nën një pemë i dhashë puthjen partnerit tim, aktorit të madh Naim Frashëri.Kjo më bën krenare Ishte koha e tillë, mentaliteti që të pengonte për të realizuar skena të tilla. Megjithatë, edhe pse isha shumë e re, pasioni e bën aktorin të interpretojë edhe skena të tilla, që tashmë janë të zakonshme. Sigurisht që nuk ishte e lehtë. Madje ju them se për të bërë atë puthje, na u desh të realizonim 29 dubla dhe fatkeqësisht skenën e hoqën më pas. Zemërohem me vete dhe them: “Mirë atëherë që nuk lejonte koha dhe regjimi, po sot, përse nuk jepet puthja ime me Naim Frashërin?” Për mua është një nga momentet më të bukura të karrierës sime si aktore, jo vetëm se kam partner një aktor të madh, porse isha një aktore e vërtetë, qe dola mbi paragjykimet e kohes
Cilat të rreshtonit disa prej tyre, si ngjarje të veçanta te mbushura me emocione në jetën tuajnga vleresime te ndryshme nga publiku?
E kam te veshtire te vcoj apo numero ngjarje te vecanta , po kujtoj dicka; venia e emrit tim në kinemanë verore në Plazhin e Durrësit. (Mbushi syte me lot ).. Tek ne keto ceremoni nuk behen kur je gjalle nuk është traditë në vendin tonë por jam ndjere e vlerësuar, emocionet janë të shumëfishta. Emrin tim e mban edhe shkolla e mesme e Lekbibajt, ku nuk mungoj të shkoj. Ndjehem krenare, jo vetëm se ndodhet në trevën ku unë jam rritur dhe jam artiste e asaj treve me kontributin tim, Ishte nje dite qe s’mund ta harroj kurre Ahengu i madh i bere me kete rast I rrenjosi thelle keto kujtime , kujtoj lahutistin qe kendonte me iinstrumentin e tij me sa kishte fuqi tingujte lahutës më kumbojnë në vesh edhe sot. Kenget e tyre te improvizuara me kushtoheshin mua shoqëruar Kujtoj vargjet….Tinka Kurti, nderi jonë, Tinka jonë sa malet të rrojë..Komuniteti I aktoreve e artisteve ka qene nje komunitet me shkueshmeri dhe harmoni qe e donim dhe e vleresonim njeri tjetrin. Kam fiksuar në foto çastin kur një shqiptar i ardhur nga Australia më vendosi një qylaf në kokë dhe më mbështolli me flamurin e Kombit. E kam të shtrenjtë atë foto.
Une nuk do te percaktoja dot asnjehere moshen tuaj te vertete , ju jeni nje grua plot energji, qe e tregoni ne ecje , ne te folurin e bukur melodioz, ne kujtesen dhe rradhitjen e njarjeve, ne fisnikerine dhe kulturen tuaj dhe do te thosha a do te kete ndryshim per Tinken ndonjehere ne keto cilesi?
Jo.Pergjigjet.Derisa pasioni im te jete Brenda meje I forte per aktrimin une nuk do ti humbas keto cilesi dhe do vazhdoj te luaj ne skene, madje kam disa projekte te reja Une krijoj poezi , nuk mund te them qe jam poete , por kam talent,Në këto vargje unë them: Të dua o profesion, sa dua djalin tim E ti nuk ke të drejtë që më qorton, se të dy janë gjaku dhe shpirti im Ngrihem në mëngjes dua djalin ta takoj, në mos tjetër me të në telefon të komunikoj Ti ku je se numrin më nuk ta di se ke ndërruar dhe shtëpi Se do të vija tek ti, se edhe ty të kam fëmi… Kështu i them unë profesionit tim, aktrimit. Kjo është ndoshta dashuria që më ka mbajt afër me këtë profesion,
Mesova nga ju qe djali jeton larg jush dhe ju e ndjeni mungesën e tij , por ne njëfare mënyre jam e sigurt qe nuk ka dite te gjendesh vetem, pa miq artiste e dashamires, telefoni besoj nuk ju le te flini gjate?
Qesh , po sigurisht , Djali im djali i vetëm që kam ka rreth 7-të vjet qe jeton ne Kanada, bashkë me familjen e tij.Burri ka 15 vjet që më ka vdekur, Për më tepër unë jam njohur me dashuri me burrin tim, dhe ai ka qenë një njeri shumë special por une nuk gjendem asnjehere vetem, shtepine time e kane mesuar gjithe artdashesit e mij dhe jetoj vetëm në telefonata të pafundme më urojnë dhe më pyesin për shëndetin-Kam më shumë se 20 vjet, qe jetoj ne kete lagje qysh kur unë vendosa ta lë qytetin tim, Shkodrën.Unë kam një shtëpi të thjeshtë, pa komoditetin e kohës, por zonja e saj është një artiste që ka sakrifikuar për të lënë si pasuri vite punë. 60 vjet në teatër dhe shume vjet 50 në kinematografi. Ndaj them që kjo shtëpizë e varfër, të mbetet një muze i pasur. Është, e vetmja pasuri që kam në këto 110 vite punë e sakrificë. Ia kam lënë amanet tim biri që kjo banesë të jetë derëçelur përjetësisht.
Përballë krijimtarisese se dendur te shume te pelqyer dhe te të vlerësuar në kinemanë shqiptare, erdhi dhe roli më i fundit në filmin “Bota” që është i 97 në karrierën tuaj, a ka qenë i bukur dhe i ndjeshem për ju si aktore?
Ne Festivalin e Karlovy Vary-t, në Çeki, nga regjisorja u pohua se filmi Bota eshte jo vetëm si premierë botërore, por dhe e quajti sfidë përballjen me publikun shqiptar U gëzova shumë që ky film do të jetë premierë botërore në një prej festivaleve më të njohur të filmit në botë, por dhe për mua është shumë e rëndësishme premiera e filmit në Shqipëri. Ky film, i cili sjell një histori dhe ngjarje që besoj tregojnë shumë. “Bota” është filmi im i parë artistik me metrazh të gjatë që mban emrin e një regjisoreje të re,Iris Elezi e cila mjaft e talentuar dhe punetore,e cila deri tani ka sjellë disa filma për publikun, kjo është hera e parë që prezantohem me një film artistik me metrazh të gjatë.
Znj, Ju vazhdoni te luani dhe keni projekte te reja mesova nga biseda e thjeshte , mund te na tregoni dicka te lutem rreth tyre?
Projektet mija te reja jane:
Nje film Zviceran me Titull: Ne anen tjeter te Botes, nje rol interesant me Spanjollet.Kam dhe nje rol te nënës qe me prêt.
Jane dy angazhime qe më obligojne dhe do t’I bëj megjithese jam e moshuar pasioni per aktrimin mbetet i ri ne moshë.
Falenderim: Tinka Kurti.
Faleminderit Liliana per biseden dhe castet e bukura qe kaluam bashke, Nana Ju uron pune te mbare Org tuaj.
Falenderim: Liliana Pere
Faleminderit Zonja e madhe e aktrimit dhe e skenes Tinka Kurti, figura juaj e nderuar ngelet pjesa me e bukur e jetes per gjithe shqiptaret, qe gjithe jeten performuat role shume te bukura jetesore te rrenjosura thelle ne kujtesen tone dhe ne emocionet tona. Deputimi juaj ne skene ka qene i nje niveli te larte, me natyrshmeri aktrimi, energji dhe passion, guxim,humor, talent dhe shume pune, elemente qe kane qene me ju ne c’do rol. Jeni e admiruar dhe e nderuar nga te gjitha brezat e sotem dhe te ardhshem qe do prezantohen me figuren tuaj te madhe si Nder i kombit Tinka Kurti
Liliana Pere
Ing Informatik
Presidente
Oranizimi Internacional.
”Gruaja Shqiptare Në Botë”
Advisor of Diplomatic Mission Peace and Prosperity.

Filed Under: Interviste Tagged With: flet Tinka Kurti, Histori Suksesi, Inteviste, Liliana Pere

AKADEMIK KOPI KYCYKU, NJE PORTRET I VESHTIRE

February 16, 2013 by dgreca

Intervistoi: Ing.Ahmet Collaku/

-Talenti qellon cakun qe askush tjeter s’mund ta qelloje, gjeniu qellon cakun qe askush tjeter nuk mund ta shoh-

Arthur Schopenhaur

I nderuar Akademik Kopi Kyçyku,

Nuk e di me cilën valencë t’ju thërras më parë, me atë te profesorit apo të doktorit; me atë të akademikut apo me atë të shokut a mikut, apo me atë të gjeologut? Ju falenderoj shumë që pranuat të bëjmë këtë dialog, ku personi i parë jeni ju, shumë ndryshe nga unë. Eshtë një kënaqësi e papërfytyrueshme, një tundim i madh. Ju u përkisni fushave të studimeve akademike. Nëse pasuritë natyrore janë krijuar nga natyra dhe manaxhohen nga njerëzit, këto tuajat kryen dhe manaxhohen nga ju, me një punë intelektuale titanike. Në këtë drejtim ju i keni shokët të rrallë, jo vetëm në Shqipëri, por edhe përtej saj. Gjithsesi, bëni gjithçka për Shqipërinë. Jeni një mozaik brenda një perle. Akademiku Kopi Kyçyku i do njerëzit. Ai i qëndron fjalës së shenjtores sonë, Nënë Terezës: ” Nëse ndaleni të gjykoni njerëzit, nuk do të gjeni kohe t’i doni”. Personalitete si ju numurohen me gishta. Unë jam admiruesi juaj! Ka shumë si unë që ju admirojnë, sepse ju nuk shtireni; ju jeni si një orë e madhe qe kolaudon të gjitha orët e tjera, me qindra apo me mijra.

Ju keni kohë edhe të qeshni, të hidhni edhe romuze, se kështu ju i qëndroni asaj që thotë artisti: Dita më e humbur nga të gjitha është ajo në të cilën nuk kam qeshur”. Zakonisht për këto ju mbaheni mend më lehtë. Ku nuk e gjen akademikun Kopi, vetëm në fushën e futbollit të luajë me top nuk e gjen. Numuri i njerëzve që ai njeh është më i madh se i një qyteze.. Po t’i shtojmë edhe të huajt, nga e gjithë bota? Do të ngelemi pa mend!

Akademiku Kopi Kyçyku, për vlerat e mëdha vetjake, të testuara në veprimtarinë letrare dhe në zbulimet historike, është një pikë referimi, kurse citimet apo referencat janë ekuacione algjebrike të paderivuesheme. Mesa kam kuptuar, akademik Kopi nuk i është qasur politikës. Siç duket, ai i është përmbajtur me përpikmëri Albert Kamy-së, që shprehej: “Fatkeqësisht politika dhe fatet e njerëzimit merren në dorë nga individë mediokër dhe pa ideale. Njerëzit e mëdhenj nuk i futen kurrë politikës”.

Akad. Kopi Kycyku te cilin une e pashe i pari ne horizont, qe nga Bukureshti me poston kete perle, ndjere dhe shkruar ne dy gjuhe, ne shqip dhe ne rumanisht, simetri pa aks, ne pasqyre.

Me dysh

Në Bukuresht sërish,/Ky vend plot mall më grish,
Më shpesh t’i vij në gji,/Nga Mëma Shqipëri. I ndarë jam më dysh,/S’e di as si, as qysh:
Të parët kam atje,/Këtu – ëndrrat pa fre!
În două
La Bucureşti din nou,/Mă invită un ecou,
Din Ţara mea să vin,/Şi dorul să-mi alin. Sunt împărţit în două,/Ce să vă spun şi vouă?!
Acolo sunt ai mei,/Aici – visuri cu tei!

A nuk ndiejme edhe ne keto pak rreshta, parfumin e Lagush Poradecit? Parfumet e mira ikin me shpejte se zeri a plumbi, ato ne Pogradec shkojne dhe vine si valet e atij liqeni magjik. Lasgush, Kuteli, Kycyku!

Shkurt, shqiptari Kopi Kyçyku, në ekranet elektronike është një ikonë e madhe, ndërsa nëpër salla, rrugë e parqe, apo duke udhëtuar jashtë, është një “përbindësh”. Ai është “shkundur” dhjetra herë nëpër intervista të shkurtra dhe të gjata, nga të katër anët, por ai nuk mbaron kurrë së lëshuari fruta, ashtu si ritmet në Boleron e Moris Ravelit.

– Po e filloj me Pogradecin, me këtë qytet, jo larg fshatit tim, Rrajcës. Kur vij këtu ndihem gjithmone i drithëruar nga bukuria sublime. Këtu nuk ngopesh së vështruari rretheqark, së thithuri ozon, sepse bota përtej po mbytet nga smogu. Shkurt, si qëndron Pogradeci në shpirtin tuaj si ndjesi poetike dhe lirike?

Kopi Kyçyku: Duke ju shprehur mirënjohjen për nderin e madh që po më bëni përmes marrjes së kësaj interviste, lejomëni, miku dhe kolegu im i vyer, Ahmet, të huazoj karakterizimin, sa lakonik, gjithaq të saktë, që sapo i bëtë Pogradecit. Shqiptari i madh, Vasil Zhapa, pat thënë se vendlindja është pikëtakimi i shenjtë i njeriut me Zotin. Këtë të vërtetë të pakundërshtueshme e përjetoj, si kur ndodhem në Pogradec, ashtu edhe, – madje shumë më shumë, – kur jam larg tij. Pogradeci është pjesë e pandashme e krejt qenies sime fizike dhe shpirtërore. Ai është njëherazi realitet dhe poezi, truall dhe ëndërr.

– E mendoni kthimin një ditë në Pogradec? Kthim për t’u çlodhur, për të përsiatur për fëmijërinë në kontekst me familjen, fqinjët, miqtë, shokët; me qytetin, pasqyruar këto edhe në artin tuaj?

– Katër vitet e fundit, – jo vetëm beharet, por edhe dimrat, – i kalova pikërisht në Pogradec, me mendimin jo vetëm për t’u çlodhur, për të përsiatur e për t’u çmallur me banorët e tij – farefis, shokë, miq, fqinj, por për të ndenjur atje deri në fund të jetës. Rrethana gjithfarësh, që nuk është rasti t’i zbërthej këtu, më diktuan që, pas mbledhjes së një pasurie të madhe të dhënash, që do të përpunohen në laboratorin tim krijues, të marr sërish udhën e mërgimit. Por një gjë mund ta them me siguri: kur do të rikthehem përfundimisht atje ku pashë sëpari dritën, tani për tani nuk jam në gjendje ta përcaktoj, por uroj që ajo ditë të jetë sa më e afërt. Edhe elefanti, kur ndjen që po e lenë fuqitë, kthehet në strofkën ku është lindur!

– Përse zgjodhët Rumaninë për të shpalosur talentet tuaja, kur me atë bagazh mund të shkonit edhe në vende të tjera shumë më të zhvilluara, siç kanë vepruar mjaft të tjerë, para dhe pas jush?

– I dashur Ahmet! Unë e ti kemi studiuar në të njëjtën shkollë të lartë, në të njëtin fakultet, në kërthizë të Bukureshtit. Koha që kaluam atje ishte e shkurtër, por mbresat që na la mund të krahasohen me pirjen e vetëm disa gllënjkave ujë në shkretëtirë, të cilat ta fashitin etjen për një çast, ama pastaj ta shtojnë pa kufi. Kisha mall për Rumaninë, të cilën, mbase jo rastësisht, e patën parapëlqyer edhe kolosët pogradecarë e mbarëshqiptarë, Lasgushi e Mitrushi. Kështu, me të shkuar për studime në Bukuresht dy djemtë e mi e me të m’u krijuar mundësia për të dhënë mësim në Universitetin Shtetëror të kryeqytetit rumun, pranova pa ngurrim. Këtë vendim e mora edhe duke pasur parasysh se me rumunët kemi mjaft pika të përbashkëta e na lidh një miqësi e hershme, e pacënuar as sot e kësaj dite. Sa për vendet e tjera shumë më të zhvilluara, sapo ua zemë emrin në gojë, na kujtojnë, para së gjithash, mirëqenien lëndore. E, pra, unë paratë nuk i kam fetishizuar asnjëherë. I kam quajtur gjithmonë si një të keqe të domosdoshme. Në fund të fundit, hamë që të rrojmë, nuk rrojmë që të hamë.

– Jeni perfeksionuar në shumë gjuhë të huaja. Cilën gjuhë do të radhitnit pas gjuhës shqipe?

– Italishten, rumanishten, frëngjishten. Pasojnë të tjerat.

– A takohet arti me shkencat konkrete? Vjen fjala me gjeologjinë?

– Arti ka në themel fantazinë, shkenca – konkretësinë. Por, jo vetëm kanë lidhje mesveti, por edhe ndërplotësohen. Me gjeologjinë ilustrimin e kam më të lehtë: Që të jesh kërkues i mirëfilltë i thellësive, duhet ta dashurosh natyrën e vendit tënd, të kesh shpirt poeti.

– A keni ndonjë kujtim apo mbresë, që nuk e keni rrëfyer deri më sot me të madhin Lasgush?

– Miku ynë i përbashkët, i ndjeri Dhimitër Xhuvani, që na donte të dyve, ngulte këmbë që “të vilja” nga goja e Lasgushit sa më shumë “perla”. Mblodha jo pak, por ja që ma mori në kthesë arkitekti Petraq Kolevica, i cili botoi një libër aq të bukur për Lasgushin, saqë nuk mbeti gjë e madhe për mua. Gjithsesi, për t’i dhënë përgjigje pyetjes suaj, mund të përmend një bisedë me Lasgushin, në korrikut 1966, tek po dilnim nga Kisha e Shën Prokopit, në fshatin Vërdovë, jo larg Pogradecit. Ishte edhe i ndjeri profesor Dh.S.Shuteriqi, atëkohë në krye të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë, i cili na foli me minuta të tëra për ikonat e Konstandin Shpatarakut, të varura në muret e asaj kishe. Kur dolëm jashtë, Lasgushi më “mërmëriti” (fjalë e parapëlqyer për të!): “O kushëri, ky na mbajti një konferencë të tërë /për piktorin, pa thënë asnjë llaf për shënjtorin! Po shenjtori e frymëzoi Shpatarakun, ay ia bëri penelin shpatë!”

– Kohën me studimet dhe me punën ne gjeologji, e quani kohë të humbur, apo edhe kjo shkencë aplikative e pasuroi spektrin tuaj?

– Gjeologjia më hapi një dritare të madhe për ta këqyrur botën deri në thellësitë abisale. Por me të ka kohë që nuk merrem drejtpërdrejt. Natyrisht lexoj jo rrallë vepra të kësaj fushe dhe materiale të tjera që lidhen me të, përfshi artikuj shkencorë, si ata që boton ti herëpashere, me kompetencë dhe me dhemshuri atdhetare për çka po ndodh me pasuritë e nëntokës sonë, në veçanti me naftën – arin e zi! Jam anëtar i Shoqatës së Përgjithshme të Inxhinierëve të Rumanisë (AGIR) dhe në simpoziumet e përvitshme të saj marr pjesë me kumtesa, të cilat janë botuar në përmbledhjet përkatëse.

– Çfarë pasurie nëntokësore dhe rezerva ka zona e Pogradecit?

– Ka vendburime hekur-nikeli, kromitesh dhe qymyresh. Me sa di, rezervat industriale për të tre mineralet e mësipërm meritojnë të jenë në qendër të vëmendjes të qeverisë shqiptare. Por, mjerisht, siç e keni theksuar fort në shkrimet që keni botuar në shtyp, edhe gjendja dhe mënyra e trajtimit të problemit madhor të pasurive të nëntokës në rrethin e Pogradecit nuk është aspak më e mirë se në zona të tjera mineralmbajtëse.

– Ju keni qenë në malin e Shebenikut, që i përket Rrajcës. Çfarë mund të thoni për të?

– Në masivin ultrabazik të Shebenikut kam kryer praktikën e diplomës, të cilën e mbrojta me një temë që trajtonte daljet e kromiteve dhe praninë e mikroelementeve në to. Kam dëgjuar me kënaqësi se disa pjesë të temës sime janë konsultuar nga specialistët që janë marrë gjatë viteve të mëvonshme me zbulimin e detajuar dhe shfrytëzimin e kromiteve në Shebenik, konkretisht në Përroin e Govatës, në Përroin e Gobillës etj.

– Cilin vend të botës do të dëshironit ta vizitonit përsëri?

– Indinë, ku jam akademik nderi, qysh më 1997.

– Në një gazetë lokale kam lexuar një shkrimin tuaj brilant për elitën në përgjithesi. Si e gjykoni pozicionin dhe vetëveprimin e elitës së sotme shqiptare?

– Që ta meritojë cilësimin “elitë”, ajo duhet të sillet e të veprojë si e tillë në të gjitha drejtimet: dijet t’i verë me përkushtim atdhetar në dobi të kombit, pa u ndikuar as për nga larg nga erërat politike që fryjnë nga të katër anët duke ndrruar kah jo rrallë sipas interesave të ngushta, meskine.

– Cili është studimi juaj që e mendoni si më të mirin e që do t’ua rekomandonit edhe të tjerëve?

– Këtë e le tërësisht në dorë të atyre që kanë pasur mirësinë dhe durimin të më lexojnë. Theksoj se, në nivelin e punimeve të miat, janë shkruar e botuar edhe shumë të tjera nga kolegë të mi, në të gjitha fushat. Kështu që, duke lexuar ç’kam shkruar unë, jo medoemos kanë për të përfituar ndonjë gjë të madhe, sikurse edhe duke mos lexuar, nuk kanë për të humbur ndonjë gjë të madhe.

– Ju keni studiuar për gjeologji. Si e shpjegoni gjeologjikisht formimin e Liqenit të Pogradecit, të kësaj parajse që, hipsometrikisht ndodhet 695 metra mbi nivelin e detit?

– Ky liqen, me sipërfaqe 360 km2, me thellësi maksimale 286 metra dhe ku objektet mund të shihen me sy të lirë deri në thellësinë 100 metra, është me origjinë tektonike.

– Ju jetoni në Rumani prej disa vitesh. Çfarë fenomene negative të përbashkëta ka midis dy vendeve tona, Shqipërisë dhe Rumanisë?

– Korrupsioni, papunësia, qëndrimi i papërgjegjshëm i klasës politike ndaj fateve të vendit përkatës, dobësimi i tri prej shtyllave të shoqërisë: arsimi, shëndetësia, drejtësia.

– Si e gjykoni procesin e privatizimit të pasurive nëntokësore të Shqipërisë? Më konkretisht të naftës?

– Si nga pikëpamja e konceptimit, ashtu edhe e mënyrave e mjeteve të realizimit, procesin e privatizimit të pasurive nëntokësore të Shqipërisë e quaj të dështuar dhe antikombëtar.

– Po shteti rumun, si e ka zgjidhur këtë problem?

– Diçka më mirë, por jo aq sa për ta marrë si shëmbull që do të duhej ta ndiqnim.

– Cilin shkrimtar rumun të të gjitha kohërave pëlqeni më shumë?

-Poetin kombëtar, Mihai Emineskun (1850 – 1889), dashamirës e simpatizues i shqiptarëve.

– A ka ndryshuar Parku Çishmixhiu, aty në qendër të Bukureshtit?

– Ka ndryshuar, por pa cënuar magjinë e dikurshme që ia ke njohur edhe ti, i dashur Ahmet.

– Po godina e Institutit tonë të Naftës e të Gazeve (IPGG), aty është apo ka ndrruar vend?

– Me përjashtim të Gjeofizikës, pra të fakultetit tënd, pjesa tjetër është mbartur gjetiu: Gjeologjia e Naftës, Shpim-Shfrytëzimi, Utilazhet e Naftës, Teknologjia e Prodhimit të Naftës kanë shkuar në Ploiesht, ndërsa minierat në Petroshan.

– Ju keni pësuar aksident të rëndë në një pus miniere, jeni shtruar edhe në spital. Si u përfshi në bisedë kjo ngjarje midis Dritëro Agollit dhe shkrimtarit turk Jashar Qemal?

– Kur po e përcillte Jashar Qemalin në aeroportin e Tiranës, pas një vizite dyjavore në vendin tonë, Dritëroi, për të cilin kam respekt të veçantë, i tha: “Kyçyku di gjuhë pa hesap ngaqë kur ra në një pus miniere, iu çlirua një vidë – burgjia e gjuhëve. Ishte një shaka që Dritëroi e përsëriste shpesh dhe me të cilën të gjithë të pranishmit, që ndrroheshin shpesh, shqyheshin së qeshuri. Por këtë radhë dikush nuk qeshi dhe ky ishte pikërisht Jashar Qemali. Dritëroi kujtoi se Stefan Vuçani nuk bëri përkthim të saktë dhe kërkoi t’ia përsëriste Jasharit pyetjen edhe një herë. “Anlladëm, anlladëm!” (E mora vesh, e mora vesh!) u përgjigj shkrimtari i madh turk. Pastaj shtoi me ironi miqësore: “Stefan efendi, thuaju se do ta anuloj nisjen. Do të qëndroj edhe ca ditë që të shkojmë të biem bashkë me kryetarin, Dritëro aganë, në pusin e Kyçyk beut, që të na vihet në lëvizje burgjia e gjuhëve”. Dhe nuk i qeshi buza deri sa u hipi shkallëve të avionit.

– Mësimi i gjuhëve të huaja, sipas jush është punë, aftësi apo proces metodik?

– Të tria bashkë.

– Ju bëni shaka, hidhni romuze. Humori është dhunti e njerëzve të zgjuar. A ka qëlluar ndonjëherë t’ju ketë sjellë telashe?

– Më ka ndodhur që të qesh ngaqë nuk kam qarë dot. Më ka ndodhur edhe të bëj shakara pa kripë. Rëndësi ka që asnjëherë nuk e kam bërë me qëllim të keq. Nuk kanë munguar as rastet kur ndonjë nga “të sulmuarit” e mi të ketë reaguar brutalisht. Por më pas është tulatur.

– Ju mbani Urdhërin e Kavalierit të Shën Silvestrit. Ç’është ky Urdhër?

– Shën Silvestri ka qenë papë, që u shenjtërua në fillimshekullin XVII, ashtu si Papa Gjon Pali II në ditët tona. Pata fatin që ky nder m’u bë krahas Rita Levi Montalçinit (e fesë mozaike), nobeliste në mjekësi, dhe gjeneral armate Roko Panuncit (katolik), komandant suprem i Forcave Logjistike të Ushtrisë Italiane.

– Ç’është Kongresi i Shpirtërimit Rumun?

– Është një forum ndërkombëtar, me pjesëmarrje të gjerë të personaliteteve rumune ose me prejardhje të tillë, nga të gjitha vendet e botës. Ky kongres, që ka në themel të tematikës trashëgiminë kulturore, traditat e virtytet e kombit rumun e lidhjet historike e tradicionale të tij me kombet e tjerë, mbahet përvit në kryeqytetin shpirtëror të Rumanisë dhe të rumunëve të kudondodhur, në Alba Iulia, ku më 1918 u bë bashkimi i të gjitha principatave rumune. Në të 16 edicionet e këtij kongresi, qysh në fillim e në vazhdimësi, jam zgjedhur një nga zëvendëspresidentët e tij. Ky është nder i pazakontë po të mbajmë parasysh se jam i vetmi i huaj në këtë post. Kongresistët kanë pranuar pangurrim që të më paraqitin ashtu siç jam, pra përfaqësues të intelektualëve shqiptarë.

– Në një intervistë të gjatë, që keni dhënë kohë më parë, ju shpreheni shumë qartë se gabimet në politikë janë krime. Keni gjë konkrete për politikën shqiptare?

– Natyrisht. Sa herë që bëhen gafa me pasoja të rënda, duke dëmtuar të sotmen dhe duke errësuar të ardhmen e kombit e të atmëmëdheut, kemi të bëjmë me krime. Përgjegjësia për këto veprime bie mbi politikanët, e të dy krahëve.

– Është një shqiptar “terrible”, do ta quaja unë: Kasem Trebeshina, i cili qëndron diku, si njeri i vetmuar. Çfarë mund të thoshit për vlerat që ka në fushat e artit?

– Për herë të parë e kam takuar në Prishtinë, ku ishim ftuar në Seminarin Ndërkombëtar të Gjuhës Shqipe. Më pëlqeu modestia e këtij njeriu që ka vuajtur për shkak të vertikalitetit të tij në gjithçka që ka menduar e vepruar. Por kryesorja janë veprat e tij, sa të vëllimshme, gjithaq edhe cilësore.

– Po për Akademikun Rexhep Qosja?

– Një tjetër personalitet i mirënjohur në fushën e vet.

– Si e shpjegoni atë që thonë disa të tjerë se juve më shumë ju kuptojnë dhe ju çmojnë të huajt sesa shqiptarët?

– E kam konstatuar me dhimbje këtë të vërtetë, por nuk e shpjegoj dot, siç nuk e shpjegoj dot as qëndrimin e akullt ndaj tim biri, Ardianit, edhe ai akademik evropian, shkrimtar dygjuhësh, autor i rreth njëzet romaneve në gjuhën shqipe dhe i po aq të tjerëve në gjuhën rumune, i cilësuar nga kritika e specializuar si një nga tri penat më të shquara të letërsisë rumune. Njëkohësisht, Ardiani është i pari i huaj në historinë e arsimit të lartë rumun, që është zgjedhur rektor i një universiteti të rëndësishëm të Rumanisë, bash në Bukuresht.

– A do të ishte interesante sikur librin “Zinxhiri i anktheve” ta rishkruanit, për t’u hapur në ato situata ku mendoni se keni akoma për të thënë, akoma për të përshkruar situata, karaktere, aksione, dashuri dhe urrejtje? Me “Zinxhiri.”, mendoj se keni rastin më të mirë të shpalosni më me frytshmëri edhe artin tuaj, ngaqë njerëzimi është lodhur dhe mërzitur me formën pseudoklasike të të shkruarit. “Arti zbulon”, më duket se ka thënë dikush.

– Çka sapo thatë, është një grishje dhe nxitje që më bëni me dashamirësi prej miku të vërtetë, për t’iu rikthyer temave të rrahura tashmë, duke u dhënë frymëmarrje më të gjerë, sidhe qëmtimit e zhbirimit të të tjerave, që ende nuk i kam shtjelluar.

– Jeni besimtar?

– Po, Ahmet! U bëra besimtar “i thekur” sidomos pas kapërcimit të disa vështirësive, të cilat me kalem “tokësor” nuk ishin të mundura as të përballoheshin, pa le të kapërceheshin!

– Si vazhdon të vlerësohet revista juaj shumë simpatike “Haemus”?

– Përderisa vazhdojmë ta botojmë me çdo kusht, kjo vjen edhe si jehonë e vlerësimeve inkurajuese e dashamirëse që na bëhen nga lexuesit anembanë botës.

– Çfarë keni në shtyp, në dorë dhe në mendje?

– Dy monografi, një vëllim poetik, një përkthim, një tekst universitar.

-Miku im, mos jeni shumë i shpërndarë?

– Keni plotësisht të drejtë. Duhej që, si në luftë, “grushtin” kryesor ta jepja në mes të frontit, jo në gjithë gjerësinë e tij. Krahas temperamentit tim, këtu kanë ndikuar edhe faktorë të tjerë, që lidhen me punët e ndryshme që më është dashur të kryej gjatë jetës. Tani, edhe sikur të desha të ndryshoj, është vonë, i dashur Ahmet!

– Çfarë do të ndodhte sikur emrat e identifikuar me rrokje në librin tuaj, “Zinxhiri.”, të shkruheshin të plotë?

– Siç mund ta keni vënë re, emrat “me zarar”, pra të politikanëve të të gjitha kahjeve e ngjyrave, i kam vënë të plotë, ndërsa disa të tjerëve, të fushave të ndryshme, ua kam “censuruar”. Këta kanë qënë dhe kanë mbetur të mbrapshtë ndaj meje, ndaj të tjerëve, por edhe ndaj vetvetes dhe jetës në përgjithësi. I kam emërtuar me rrokje, me emra të përgjysmuar, ngaqë i konsideroj gjysëmnjerëz. Nga ana tjetër synoj që këto kujtime të përcjellin një kumt mirësie: lexuesit të dënojnë veprimet e këtyre të paudhëve, pa marrë vesh se si quhen.

– Çfarë dini për pogradecarin Qani Çollaku?

– Ka pasur ide përparimtare, demokratike, që guxoi t’i shfaqte me zë të lartë pikërisht në vitet kur dikatura ishte ngjitur në kuotat më të epërme të egërsisë.

– Si e ndërtoni planin ditor?

– Në pajtim me kërkesat dhe detyrat që më ngarkohen ose që i ngarkoj vetes.

– Cili është pasioni juaj pas studimit?

– Leximi, dëgjimi i muzikës, i paraprirë nga Himni i Flamurit dhe nga kënga atdhetare: “Dragonjtë e Shqipërisë”.

– Çfarë do t’u thoshit Për Vitin e Ri 2013 shqiptarëve në përgjithësi dhe të rinjve në veçanti?

– Të gjithëve urimin tradicional: “Nga mot gëzuar!”, ndërsa të rinjve edhe këto: “Jini të drejtë e të ndershëm dhe mos harroni se, mbi ambicjet dhe intrigat, mbi lakminë dhe smirën, qëndron Përjetësia e Kombit, qëndron Dashuria për Atdheun. Aty duhet ta lini pikëpjekjen gjithmonë, paçka se heraherës nuk mirëkuptohemi me njëri-tjetrin!”.

– Nga do t’i vijë e mira kësaj Shqipërie, nga vetë shqiptaret, nga elita, nga të huajt, nga resurset natyrore apo nga rinia?

– I zoti e nxjerr gomarin nga balta, na mëson populli. Dhe ky zot jemi të gjithë: të rinj e të moshuar, qytetarë e fshatarë, punëtorë e intelektualë. Po nuk deshëm veten, si mund të presim të na duan të huajt?

-Si e mendoni Shqipërinë pas dy dekadave?

– Shumë më të pasur ekonomikisht e sidomos shpirtërisht!

FALEMINDERIT DHE SUKSESE

Faleminderit edhe juve

(Foto:Kopi Kycyku)

 

Filed Under: Interviste Tagged With: Ahmet Collaku, Inteviste, Kopi Ktctku

Artikujt e fundit

  • NDJESHMËRIA SI STRUKTURË – NGA PËRKORËSIA TE THELLËSIA
  • Si Fan Noli i takoi presidentët Wilson the T. Roosevelt për çështjen shqiptare
  • TRIDIMENSIONALJA NË KRIJIMTARINË E PREҪ ZOGAJT
  • Kosova dhe NATO: Një hap strategjik për stabilitet, siguri dhe legjitimitet ndërkombëtar
  • MEGASPEKTAKLI MË I MADH ARTISTIK PAS LUFTËS GJENOCIDIALE NË KOSOVË!
  • Veprimtaria atdhetare e Isa Boletinit në shërbim të çështjes kombëtare
  • FLAMURI I SKËNDERBEUT
  • Këngët e dasmës dhe rituali i tyre te “Bleta shqiptare” e Thimi Mitkos
  • Trashëgimia shqiptare meriton më shumë se sa emërtimet simbolike të rrugëve në New York
  • “Unbreakable and other short stories”
  • ÇËSHTJA SHQIPTARE NË MAQEDONINË E VERIUT NUK TRAJTOHET SI PARTNERITET KONSTITUIV, POR SI PROBLEM PËR T’U ADMINISTRUAR
  • Dr. Evia Nano hosts Albanian American author, Dearta Logu Fusaro
  • DR IBRAHIM RUGOVA – PRESIDENTI I PARË HISTORIK I DARDANISË
  • Krijohet Albanian American Gastrointestinal Association (AAGA)
  • Prof. Rifat Latifi zgjidhet drejtor i Qendrës për Kërkime, Simulime dhe Trajnime të Avancuara Kirurgjike dhe Mjekësore të Kosovës (QKSTK) në Universitetin e Prishtinës

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT