NGA ARISTEA KOLA/Revista e përvitshme kritike ‘Kêns’, si platformë online, vjen në numrin e parë të saj In memoriam për Arshi Pipën, nën cilësinë e nji komisie shkencore që konstituohet kryesisht nga profesorë të Universitetit të Tiranës e Shkodrës.

Portreti i Arshi Pipa për t’u definue saktësisht si ekzistencë, si model, si personalitet ka nevojë për nji biografi të ngjeshun. A. Pipa u lind në Shkodër në 1920 dhe vdiq në Washington DC më 20 korrik 1997. Hini i trupit të tij u derdh në Adriatik, simbas testamentit të tij, si shenjë simbolike për të qenë i përjetshmen në dejtë ujorë (kupto kulturën) të Shqipnisë. Vend për të cilin punoi e nuk reshti deri në ditët e mbrame të jetës. Pipa, si shumë intelektualë të tjerë, u burgue gjatë sistemit enverist me 10 vjet. Kalvar që e kaloi në disa burgje e kampe të ndryshme: Burrel-Tiranë-Durrës-Vloçisht etj. Përjetoi dhe jetoi nji ndër sistemet ma të tmerrshme botënore, çka na e dëshmoi në veprën e tij të randësishme ‘Libri i burgut’. Kjo vepër asht unikale në llojin e saj, sepse sintetizon në vargje fakte historike, që do duheshin volume për t’u pasqyrue si duhet. Veprën në fjalë arrin ta nxjerrë nga burgu përmes fletëve të cigareve. Me të dalë nga burgu, dhe pas nji qëndrimi të shkurtë në qytetin e lindjes, arrin të arratiset me të motrën, Fehimen, dhe pas nji qëndrimi në ish-Jugosllavi, mbërrin në SHBA. Këtu ai arrin të punësohet në Universitete të ndryshme, dhe jep kontributin e vet në shkencat albanologjike, në studimin e letërsisë italiane e drejtime të tjera në interes me profesionin. Nga Universiteti i Minessota-s nderohet me titullin Professor Emeritus, privilegj që e gëzojnë disa figura të rangut ndërkombtar. Mbas viteve ’90 dhe ramjes së komunizmit Pipa kthehet në Shqipni, ku gjen nji mjedis të atrofizuem nga kultura moniste dhe e len, sot e kësaj dite, të steriotipuem simbas paradigmës neokomuniste. Çka do të thotë se figura e tij, dikend e tremb dhe vepra e tij mundsisht kërkohet të jetë sa ma pak në kontakt me publikun. Nji punë shumë të mirë ka ba shtëpia botuese Princi, e cila ka botue pjesën ma të madhe të veprave të Pipës. Figura e tij, asht shtylla e rezistencës kombtare për nji mendim të lirë… Shembulli sesi ka kontribuue në ekzil për emancipimin e studimeve albanologjike, tue dhanë të kundërtën e nji kritike brenda kufijve realë të Shqipnisë. Pra të nji kritike letrare, që diçitura hyrëse e punimit/eve ishte me fjalët e E. Hoxhës.

Në nji situatë të tillë, botuesit Aristea e Lisandri Kola morën nismën që të themelonin nji revistë dhe numrin e parë t’ia kushtonin studimeve të A. Pipës. Sesioni I shkencor Pipa Opus, i kushtohet veprës së tij poetike/letrare, interpretimeve leximore, historike/socio-politike, dhe filozofike. Konkretisht punimet: ARISTEA KOLA, Rreth tematikës dhe klasifikimit të saj në sonetin e Arshi Pipës; ARSHI PIPA, Rapsodë shqiptarë në serbokroatisht: cikli epik i kreshnikëve; DHURATA SHEHRI, Arshi Pipa lexon letërsinë bashkëkohore; EDLIRA TONUZI, Nòesis noeseos…, LISANDRI KOLA, Modeli i erotizmit simbas Arshi Pipës tek poezia ‘Epsh’ përmes procedimesh figuracionale; MARSEL NILAJ, Politika e jashtme shqiptare në vitet 1945-1990, në optikën analitike të Arshi Pipës, dhe burimeve të vendeve perëndimore; MUHAMET HAMITI; Pamje e letërsisë shqipe në studimet e Arshi Pipës; PERSIDA ASLLANI & DHURATA SHEHRI, Pipa, lexuesi i përjetshëm i Milosaos. Sesioni II pastaj, Optikon, asht i struktueruem dhe i organizuem nga përkthime të ndryshme. Për ma shumë lexuesi i gjanë, revistën e gjen falas në adresën: www.kens.al