Mal Berisha – Dielli

NJË AMBASADOR I PUSHTETIT TË BUTË SI DIPLOMATI MAL BERISHA

March 19, 2022 by s p

Nga Dalip GRECA*/

Libri që promovojmë sot në Vatër”Ambasador i Pushtetit të Butë” i diplomatit par exellent Mal Berisha mendoj se i kalon kufijtë e një ditari me shënimet dhe mbresat e një diplomati, ai është më shumë se kaq, është një libër për dashurinë dhe devocionin ndaj Kombit, është një libër për diplomacinë dhe miqësinë, për historinë, humanizmin, mbi të gjitha siç ka titullin është një libër për Diplomacinë kulturore ose Pushtetin e butë, një libër që të mëson se si t’i duash njerëzit dhe vendin tënd me përkushtim dhe si t’i kapërcesh situatat e vështira pa u kthyer kurrë mbrapsht.

Libri është voluminoz me më shumë se 500 faqe, i organizuar në gjashtë kapituj-nga Kreu parë tek gjashti, shkruar me një stil original që e dallon autorin se është vetja, një stil rrëfimtar, emocional, përmes të cilit ambasadori Berisha e mbanë lexuesin të mbërthyer pas ngjarjeve, shumë prej të cilave të japin tronditje të fortë emocionale, ku shfaqet diplomati dhe njeriu.

Ai që rrëfen, pra ambasadori, është jo vetëm diplomati, por mbi të gjitha njeriu, që ashtu si lexuesi ka shpirt që ndjen; shpirt që dhemb, dhe jo vetëm si prind për djemtë e tij, kur ndodhen të vetmuar para oqeanit të frikshëm të jetës, të mërguar në moshë fare të re, duke jetuar e u shkolluar larg prindërve, por edhe kur shkon nga kjo jetë i biri i një miku, siç është rasti i Atjonit të Visar dhe Eda Zhitit-ai vajton; apo kur humb jetën një pacient që kurohet në Stamboll, qoftë ai dhe i panjohur…Rrëfen një shpirt që ndjen edhe kur bën një punë të mirë për kombin, edhe kur zgjidh një çështje të komplikuar diplomatike, edhe kur merr një porosi urgjente, që të jep tension siç ishte rasti i marrjes së vizës për Presidentin Berisha në Konsullatën e Indisë në Stamboll, ndërkohë që pasaporta duhej marrë nga Tirana e duhej kthyer po në Tiranë me të njëjtin avion, kur kalkulimet kohore janë të limituara, krahas kohës së fluturimit vajtje-ardhje të avionit, i lejojnë vetëm një orë brenda dy fluturimeve;- të udhëtimit të pasaportës Tiranë-Stamboll-kthim, dhe nisjes së presidentit Berisha drejt Kalkutës, ku do të merrte pjesë në ceremonite mortore, homazheve,varrimin, meshen për Nënë Terezën.Ndërsa ndjek dinamikën e veprimeve, nuk i shpëton ankthimit të rrëfimit.

Në libër ndesh dhe probleme madhore, çaste kritike për shtetin shqiptar, siç është rasti i vitit ’97, kur fqinji ynë Jugor kërcënon integritetin e kufijëve të Shqipërisë,-ky pretendues dhe lakmues i hershëm i trojeve jugore të Shqipërisë tenton ta shfrytëzojë situatën e krijuar në vitin e mbrapshtë, tenton të fusë trupat ushtarake dhe ta bënte fakt të kryer marrjen e “Vorio Epirit”. Shqipëria ndihet e kërcënuar- Zbritja me helikopter e zevendësministrit të Punëve të Jashtme, Kranis Idiotis në Kalanë e Gjirokastrës, prej nga iu bëri thirrje të ashtuquajturve ‘Grupeve të Shpëtimit Kombëtar’, që të mblidheshin dhe ta përmbysnin pushtetin e ligjshëm shqiptar dhe të vendosnin administratën greke në vend të tij-ishte një ngjarje e paprecedent, që e shqetësojë shumë diplomacinë e re shqiptare të shtetit demokratik. Dhe Konsulli Mal Berisha, që fati i dha mundësinë të ishte në vendin e duhur në kohën e duhur, ishte një nga tre diplomatët që vunë në lëvizje shtetin turk për të ndaluar të keqen.

Përmes librit lexuesi mëson se çfarë u luajt pas perdes, si dolën 12 pikat e Shtabit të Ushtrisë Turke në mbrojtje të integritetit të Shqipërisë. Së bashku me mikun e tij Enver Tali, konsullin e Kosovës, një mik dhe personazh i dashur për ambasador Mal Berishën, si dhe me Ambasadorin Shqiptar në Ankara, Skënder Shkupi, arritën të takonin numrin 2 të partisë qeverisëse, krahu i djathtë i zv/kryeministres dhe Ministre e Punëve të Jashtme në qeverinë e Erbakanit,-Tansu Çiller. Ai i dëgjoi me vëmendje diplomatët shqiptarë, dhe pas kësaj bisede,lindi deklarata që përmbante 12 Pikat e Shtabit të Ushtrisë Turke, që e shpëtuan Jugun e Shqipërisë.

Pas bisedës Konsullit Mal Berisha iu dorëzua Letra e shtabit të Ushtrisë Turke, që u përkthye aty për aty dhe u dërgua në Tiranë dhe media ia përcolli atë publikut të gjerë.

Edhe shtypi turk menjëherë përcolli lajmin. Citoj:“Tre diplomatë shqiptarë të akredituar në Turqi patën një takim shumë të rëndësishëm me personalitete të larta turke.Ata i paraqitën palës turke shqetësimin e madh për rrezikun që i kanosej vendit të tyre. Disa orë më vonë, diplomatët u njohën me një dokument prej 12 pikash nga Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Turke lidhur me aksionin, që do të ndërmerrej në Lindje të Greqisë në rast të një agresioni të kësaj të fundit ndaj Shqipërisë. Kjo bëri që planet greke të mbeteshin vetëm në lojën e fjalëve të qeveritarëve dhe në mendjet e sëmura të organizatave Vorio – Epiriote”.

Po ashtu diplomacia shqiptare në Turqi ishte shtysë për takimi e 18 shoqatave shqiptaro – turke me Presidentin Turk Süleyman Demirel.

Cilat ishin pasojat pozitive?

-Më datën 29 Mars 1997, pas një takimi urgjent me Shefin e Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Turke, Gjeneralin Ismail Haki Karadaĝi, zv/ kryeministrja dhe Ministrja e Punëve të Jashtme e Turqisë,Tansu Çiller, deklaroi përsëri para shtypit dhe medias turke: “Turqia është e vendosur të ruajë integritetin territorial të Shqipërisë dhe nuk mund të qëndrojë pasive ndaj ngjarjeve që kërcënojnë copëtimin e Shqipërisë. Përkeqësimi i situatës në Shqipëri është i palejueshëm dhe do të ishte turp për Evropën, ndaj nga ana e saj Turqia është e gatshme të bëjë gjithçka për stabilizimin e gjendjes në Shqipëri”. -(Marrë nga e përditshmja turke “Turkish Daily News”, 30 Mars 1997).

Shërbimi dhe veprimtarite diplomatike në Konsullatën e Stambollit zënë 133 faqe të këtij libri, dhe përpos këtyre që përshkrova, në mendje të mbeten rrëfimet për Enver Tali- Marathonomaku i Lirisë, -Përfaqësues i Qeverisë së Republikës së Kosovës në mërgim, që në Dhjetor 1995, I ndihmuar edhe nga diplomacia jonë në Turqi, hapi përfaqësinë Republikës së Kosovës në Stamboll.Libri na njeh me veprimtaritë e shumta që u kryen përmes këtij institucioni gjysëm legal.

Me interes lexohen rrëfimet-SA FÉ USHTROJNË SHQIPTARËT? -Takimi i Feve Monoteiste në Stamboll-(Vjeshtë 1993)-Si u kapërcye tendenca për t’i përçarë shqiptarët, duke e përcaktuar bektashizmin si fe të katërt, por diplomacia shqiptare në mirëkuptim me krerët fetar, arriti që ta shmangë “kurthin, që i kishin ngritur Shqipërisë, e cila e ka vlerë të trashëguar harmoninë fetare.

Me kurreshtje lexohet edhe vizita e Presidentit Sali Berisha në Turqi dhe organizimi i takimit të pa parashikuar me Presidentin Izraelit Ezer Weisman- siç lexohen dy vizitat në Turqi te ish kongresistit republikan amerikan në vitet 1994 dhe 1995, President të Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane Joseph DioGuardi, takimet me Yasemin Dobra Manço, mike e Shqipërisë,Parandalimi i Bosnjës në Kosovë etj.

Me interes janë përpjekjet e Konsullit Mal Berisha në kërkim të gjurmëve të Nolit në vendlindjen e tij, Ibrik Tepe-Trakë, së bashku me professor John Freely, takimi me gazetarin Emin Sahatçiu; lobimi për çështjen shqiptare, veçanërisht për Kosovën e okupuar nga serbët etj.

Që në ditët e para të shërbimit diplomatik Konsulli Mal Berisha, duke pasur pranë një kryekonsull model, të kulturuar, intelektual klasi si z. Orhan Zarshati, nis aplikimin e filozofisë të pushtetit të butë, aq i domosdoshëm për shtete e kombe të vegjël. Veprimtaritë kulturore, ekspozitat, koncertet e artistëve me emër në Stamboll dhe Tiranë, nisi të japë frytet e e diplomacisë aktive.

***

E përsëris ambasadori Mal Berisha rrëfen bukur. Kur rrëfimi vjen nga shpirti ka sinqeritet, ai të bën për vete, të emocionon, ta drithëron qenien.Kur tregon fate tragjike të pacientëve shqiptarë që kuroheshin në Stamboll nga veshkat me ndërmjetësinë e Konsullatës shqiptare, falë një marrëveshje xhentelmenësh të arritur nga Ministritë e Shëndetësisë të dy vendeve, ku zbatuse e marrëveshjes ishte Konsullata Shqiptare, e cila duhej të përkujdesej për të sëmurët, për strehimin e tyre, për gjetje sponsorësh, por edhe për anën njerëzore. Lexuesi mbetet në ankth për fatin e secilit pacienti, kur sheh se si konsulli bashkë me familjen bëhen jo vetëm strehë e parë e pacientëve, para se të shtroheshin në spital, por ata kryenin edhe rolin e familjarëve të munguar për pacientët duke bërë sakrifica për t’iu ndodhur atyre pranë, kohë e pa kohë, natën dhe ditën, madje duke respektuar traditen shqiptare, duke u derguar dhurata simbolike.Ky sherbim mbartete edhe rreziqe per personelin e Konsullates dhe familjaret e tyre. Shumë prej të sëmurëve me veshka që vinin nga Shqipëria mbartnin dhe infeksione që përbënin rrezik për familjarët e diplomatëve të Konsullatës, por ata i trajtonin sikur t’i kishin familjarë të tyre. Mendoj se ky akt dhe të tjerë, tregojnë fisnikëri, më shumë se sa humanizëm. Dhe ishin jo pak që morën ndihmë në Stamboll, por 156 pacientë dhe pasi i shtronin për kurim, nuk harronin që t’i vizitonin në spital e të përkujdeseshin për ata.Përshkrimi i rasteve targjike, kur pacientët nuk arrinin në spital, pasi shkonin ne graden e fundit e si pasoje humbnin jetën në udhëtim,dhe duheshin kthyer në Shqipëri trupat e tyre, apo rasti i 13 vjeçarit Hasandoçi, që nuk i funksionin të dyja veshkat,- nga që nuk u gjet një dhurues veshke, pranoi e ëma të bënte dhurimin e veshkës së saj, por fatkeqsisht organizmi i 13 vjeçarit nuk u përshtat me veshkën e nënës dhe pas 2 muajësh ndërroi jetë në Shqipëri. Familja e konsullit pikëllohet sikur ta kishte njeriun e familjes.Por jo më pak dhimbje e përkujdesje mbart dhe rasti i Afërdita D, që ndërroi jetë në spital. Gjatë këtij rrëfimi shprehet jo vetëm dhimbja e familjes së konsullit Mal Berisha, por dhe humanizmi i saj për t’u përkujdesur për të birin e pacientes së vdekur, ku Donika, bashkshortja fisnike e ambasadorit, luan rolin e nënës për ta qetësur të birin e se ndjeres,i cili kalon në krizë momenti che perplaset me personelin e spitalit, duke e konsideruar fajtor.Familja e merr djalin në shtëpinë e vet dhe përkujdeset për kthimin e trupit pa jetë me shpenzimet e tyre.

….Takimi dhe rrëfimi për Kadri Roshin, mikun e tre presidentëve: Dr. Berishës, Dr, Rugovës dhe presidentit Demirel, dhe zonjën e Tij Drita, që u operua nga zemra në Stamboll, përbëjnë një nga rrëfimet e bukur, emocionues te ketij libri. Kadri Roshi ishte një mik i hershëm edhe i Konsullit Mal Berisha. Telefonata e artistit të madh Kadri Roshi një natë të vonshme nga nhe spital ne pjesen aziatike te Stambollit, mbart dramën e tij, që konsulli përpiqet t’ia lehtësojë, por sjell në libër dhe kujtime nga koha e shkuar….

Në përshkrimet e tij ambassador Berisha aplikon me mjeshtëri kthimin pas në kohë gjatë tregimit të ngjarjeve. Retrospektiva, sjellja në kujtesë e njohjes me Kadri Roshin, vënia në skenë e dramës “Tokë e ndezur” të Fahri Balliut me trupën amatore kosovare në Borizanë, është përshkruar mjeshtrisht dhe përcjell emocione të forta.Ashtu siç dëneste publiku që ndiqte trupën amatore gjatë shfaqjes të luajtur ne pallati e kultures se Laçit gjate Olimpiades Kombetare te amatoreve, vene ne skene nga amatorët e Borizanës nën regjinë e të madhit Kadri Roshi, mendoj se po ashtu dëneset dhe lexuesi kur lexon rrëfimin e ambasador Mal Berishës. Ishin Kohe te nxehta per Kosoven.

Mendoj se libri” Ambasador i Pushtetit të Butë” mbart vlera të shumfishta: diplomatike, historike, Kombëtare, sociale dhe letrare. Autori rrëfen bukur, përdor fjali të shkurtra me sintaksë të thjeshtë,njeh mjaft mire morfoogjine, dhe ka gjuhe te paster.Ai të tërheq në rrëfimin e tij, nderton situata te ngarkuara emocionalisht, të shuan dhe kurreshtjen gjatë përshkrimit të objekteve, siç është rasti për Konsullatën e Vjetër të kohës së diktaturës në Stamboll, ku përshkruan “dhomën e Partisë” dhe “dhomën e Sigurimit”, që ngjanë me vendet e fshehta të sekteve fetare….etj.

Me sa kam vënë re edhe në librat e tjerë të autorit ai është shumë pasionat dhe hulumtus dhe investigues për detajet historike të ngjarjeve që përshkruan, kur herë pas here kthehet pas dhe gjurmon historinë. Psh tek përshkruan “pritjen me rastin e Festës së 28 nëntorit 1992 në Hotel Mercury, ai sjell fakte historike se aty pranë ishte dhe Hoteli “Perla Palas”, nga ku ishte nisur për misionin e shenjtë të shpalljes së Pavarësisë dhe ngritjen e Flamurit Ismail bej Qemali dhe se po në të njëjtin hotel, ka bujtur edhe mbreti Zog gjatë udhëtimit të tij mërgimtar dhe se në librin e njerëzve të shquar, të cilët kishin qëndruar në atë hotel, figuronte edhe emri i Tij, përkrah emrit të Mata Harrit.Po ashtu kur shërbente ambasador në Londër, ai kthehet pas në kohë dhe ndjek gjurmët e mqëve anglezë të kombit tonë.

Ambasador Mal Berisha, siç shprehet shkrimtari, gazetari, dhe diplomati Besnik Mustafaj, ish Minisitër i Jashtëm i Shqipërisë, dhe ish ambasador në Francë, i takon atij brezi diplomatësh shqiptarë, të cilët hynë në shërbimin e jashtëm të Republikës sonë në fillim të viteve ’90 të shekullit të kaluar, fill pas kthesës së madhe, që mori historia e Shqipërisë. Si i tillë, ambasador M. Berisha përshkruan në libër ndryshimin e madh mes diplomacisë së diktaturës komuniste dhe Diplomacisë së re. Diplomacia komuniste kishte si parim izolimin, ku porosia(sipas konsullit paraardhës) ishte e prerë: “Nëse do t’ua jepni dorën konsujve amerikanë, anglezë e izraelitë, më mirë kthehuni vetë në Shqipëri dhe jepni llogari, për tradhti ndaj atdheut!”, ndërsa shërbimi i ri që përfaqësonte diplomati Berisha dhe personeli i ri,kishte për moto hapjen e Shqipërisë ndaj botës!

Rrëfimet e Stambollit mbyllen me “Telefonata e fundit” dhe “lamtumira”.E para na shpalos përmasat e një legjende shqiptare, ku nje letër e ish editorit të gazetës Illyria Vehbi Bajrami, për të gjetur gjurmët e një familje shqiptare, të shpërndarë mes Amerikës dhe Turqisë, edhe pse asimilimi ka bërë punën e vet, madje kanë pësuar ndryshime dhe elementët thelbsor të identifikimit, Konsulli, edhe pse ishte në fundin e shërbimit, i gjenë gjurmët e pjeseve te ndara dhe e bashkon virtualisht familjen e ndarë mes kontinenteve.E sa shërbime të tilla kreu konsulli Mal Berisha, përveçse bëri shërbime të çmuara per shtetin shqiptar? Kreu me devocion detyrimin njerëzor, shpirtror dhe diplomatike ndaj Kosovës së okupuar? Lexojeni librin dhe do të gjeni atje gjurmët e një pune të jashtzakonshme kombëtare.

Në të gjashtë kapitujt e librit gjenë gjurmët e punës të diplomatit të pushtetit të butë.Edhe kur ia hoqën pasaportën diplomatike ata që erdhën në pushtet pas revolucionit të ’97-tës, ai nuk u dorëzua. Me shpenzimet e veta e çvendosi veprimtarinë në Amerikën e Lirisë dhe Demokracisë. Ku më mirë se sa në Amerikë, ku merren vendimet e Botës, mund të ndihmohej Kosova për ta çliruar nga pushtuesi serb?

Përmes librit njihemi me punën titanike të Ligës Qytetare Shqiptaro Amerikane dhe presidentit të saj Joseph DioGuardi dhe bashkëshortes Shirley Cloyes DioGuardi, eksperte për Ballkanin;njihemi me lobimin e fuqishëm të çështjes shqiptare, veçanërisht asaj të Kosovës.

Ambasador Mal Berisha e lartëson veprën e ish kongresistit republikan Joe DioGuardi, duke i dhënë meritat që i takojnë, por dhe duke përshkruar me detaje lobimin, ku dhe vetë ambassador Mal Berisha ishte pjesë vullnetare e Ligës.

Autori shkruan: -Me krijimin e Ligës Qytetare Shqiptaro – Amerikane, Joseph DioGuardi doli si lobist shumë i fuqishëm dhe efektiv, njësoj siç ishte “Vatra” më parë, e cila i doli zot Shqipërisë me parullën noliane“Mbahu nëno, mos ki frikë, se ke djemtë në Amerikë!”

– Vetë ambasadori Mal Berisha u vu në dispozicion të Ligës.

– Edhe pse ishte pa Pasaportë diplomatike diplomati Mal Berisha nuk kurseu asgjë për t’u vënë në shërbim të çështjes së Kosovës-në libër do të gjeni shënimet për darkën për Kosovën me kongresmenë, si Benjamin Gilman, takimet në Këshillin e Marrdhënieve me Jashtë në Kongres -Me Senatorin Robert Dole, ish Sekretarin e Shtetit,Henry Kissinger etj…

– Emocionuse janë tregimet për ardhjen e shqiptarëve të Kosovës në bazën ushtarake në Fort Dix ku zbritën rreth 6 mijë e 500 shqiptarë të Kosovës, rërfimet janë prekse, sureale, ta ndalin zemrën. Do të mjaftonte vetëm rrëfimi i dhimbshëm”Përqafimi-Shehrija jetime, dhe të ndjesh në qenien tënde si lexues tragjedinë dhe dramën e shqiptarëve të Kosovës. Intervista nga oficeri i emigracionit qe i beri Sherijes ne prani te Mal Berishes, ta ndal friment, dhimbje, dhimbje…,.

Një rol të rëndësishëm luajti ambasadori Mal Berisha në informimin e opinionit publik amerikan në 11 emisione televizive, ku përballoi edhe debate me serbët.

Në libër zë vend dhe kumtesa për Vatrën në 90 Vjetorin e Diellit- Roli i “Vatrës” dhe i “Diellit” në dobi të çështjes kombëtare shqiptare, e përshkruar nga katër autorë të huaj -Edewin Zhak, Dr.Harris Silajxhiç me librin “Shqipëria dhe shqiptarët në Arkivat e Washingtonit”, Dr. Charles Telford Erickson, mik i shquar i “Vatrës si dhe Edith Pierpont Stickney, me librin“Shqipëria e Jugut ose Epiri i Veriut në çështjet evropiane ndërkombëtare nga viti 1912 deri më 1923”, botuar më 1925 –

-Vend të rëdësishëm zë në libër edhe Konferenca e Rambujesë dhe kontributi i Presidentit të Ligës Qytetare Joseph DioGuardi dhe Shirley Cloyes DioGuardi. Ai ishte një nga oponentë e fortë kundër tekstit të Marrveshjes, që realisht e linte Kosovën nën autonominë Serbe.Shqiptarët duhet t’u jenë mirënjohës serbëve që nuk e nënshkruan marrëveshjen që e linte Kosovën me një lloj autonomie nën Serbi.

Autori sjell detaje edhe përkontributi e LQSHA-së nëpërmjet librit historik “Shpëtimi në Shqipëri”(botunar ne 10 mije kopje ne gjuhen angleze due 2 mije kopje ne gjuhen shqipe-perkthyer nga Mal Berisha) dhe ndikimi që pati tek Lobi Hebraik në SHBA dhe në botë. Do të mjaftonte detaji qe sjell autori me një nga kontributorët e Ligës, z. Agim Aliçkaj, i cili me librin në dorë, ulet në gjunj përpara ish sekretarit të shtetit Amerikan Kissinger,nje filgure elitare e politikes boterore me ndikim te jashtzakonshem, i cili e kundërshtonte në fillim bombardimin e Serbisë, por më pas ndryshoi mendim dhe deklaroi në CNN International natën e 24 marsit 1999“Duhet shpëtuar populli shqiptar i Kosovës nga shfarosja, por edhe nderi i SHBA-së.Tani nuk ka kthim pas”. …

Nga viti 2000 deri në vitin 2009 diplomati Berisha kontribuoi drejtërsëdrejti në Kosovë duke punuar në Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë, UNMIK, duke dhene nje contribute me shume vlera.

Në vitin 2009 ai do të rifillojë missionen zyrtar diplomatik në Minisitrinë e Jashtme, duke dhënë kontribut të veçantë në diplomacinë rajonale. Ai do te ishte i pranishem edhe ne Gjykaten Nderkombetare te Hages, kur u dha vendimi per te drejten e Shpallje se Pavaresise se Kosoves.

Nga Qershori 2009, loboi për Kosovën në Lindjen e Mesme, si Siri, Liban, etj.

‘Diplomacia kulturore”- “Pushteti i butë” qe buron nga filozofia e Joseph Nye mendoj se është realizuar më së miri gjatë shërbimit diplomatik në Britaninë e Madhe, fillimisht si i ngarkuar me Punë Aditerim -2012-2013, më pas ambassador në Londër, ku shkëlqejnë: Vendosja në Londër e Bustit të heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti Skenderbe,një aventurë e guximshme, që ka në themel të realizimit vetë ambasadorin me miqtë që e mbështetën, edhe pse 8 mijë Euro të shpenzuara per kete qellim nga kursimet e buxhetit familjar, ende nuk janë dhënë nga Ministria e Kulturës dhe shteti shqiptar!

Së dyti-“Notes on Albania” në tre edicione , ku u provua Shqipëria Kulturore me VIP-at neper Bote, dhe anglezët në vend të kronikave të zeza për shqiptarët që mbizotronin median angleze, panë anën tjetër të medaljes, shqiptarët e famshëm dhe anglezët e amerikanet-miq të Shqipërisë.

Sinqerish, unë nuk njoh ambasador tjetër ne keta 30 vjet demokraci që të ketë bërë aq shumë për kombin tonë se ç’bëri ambasadori Mal Berisha gjatë karrierës së tij të ndërprë nga pushteti partiak, edhe kur nuk kishte post diplomatik, por në mënyrë të veçantë gjatë shërbimit diplomatik në Britaninë e Madhe. Ai ishte promotor i promovimeve kulturore, historike, si përparësi e pushtetit të butë: Ambasdor Berisha jo vetëm kreu detyrat që i diktonte posti i ambasadorit, por pati kohë të afronte pranë ambasadës Shoqatën Anglo – Shqiptare (AAA) në Londër, të ndiqte gjurmët e familjes angleze Herbert – mike e shqiptarëve dhe të mikut të çmuar që bëri aq shumë për Shqipërinë “Charles Telford Erickson, amerikani qe i kushtoi jetën Shqipërisë”, të ndiqte gjurmët e Edith Durham, të ndiqte shqipërimin Nolian të Shekspirit, të sillte në Londër artistët e shquar shqiptar, të vendoste bustin e Skënderbeut në Londër dhe në zonën arbëreshe të Molises -Itali,të gjurmonte historinë e Skënderbeut tek autorët anglezë etj etj…

Në fund e falenderoj ambasadorin Mal Berisha për kënaqësinë që na dhe me këtë libër me rëndësi të veçantë për historinë e diplomacisë shqiptare.Le të presim se së shpejti do të promovojmë edhe librin e ri qe ambasadori e paralajmëron në këtë libër, siç ka promovuar Vatra edhe librat e tjerë të tij. Faleminderit ambasador Mal Berisha, anetar Nderi i Vatres shqiptare!

*Mbajtur gjatë promovimit të librit në Vatër me 15 Mars 2022.

“AMBASADOR I PUSHTETIT TË BUTË”, PROMOVIM MADHËSHTOR NË VATËR

March 16, 2022 by s p

Sokol Paja/

New York me 15 Mars 2022, Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra organizoi një promovim madhështor të librit të Ambasador Mal Berishës “Ambasador i pushtetit të butë”. Studiues, vatranë, miq, media, artistë, diplomatë e personalitete shqiptare në diasporë, drejtues shoqatash të komunitetit shqiptar në New York e më gjërë nderuan me pjesëmarrjen e tyre aktive duke e kthyer këtë promovim libri në një festë të vërtetë libri e takimi mes miqsh, patriotësh dhe komunitetit shqiptar në Amerikë. Nën drejtimin e gazetares Marjana Bulku dhe organizimin ekskluziv të Vatrës e Diellit, ky promovim shënoi një rekord për nga pjesëmarrja, interesi, kumtesat shkencore dhe mesazhet e forta diplomatike në një kohë kur bota vuan mungesën e diplomacisë aktive dhe paqes globale. Me pjesëmarrjen e posaçme të Ministrit Shqiptar të Diasporës në Republikën e Maqedonisë së Veriut Dr. Xhemail Çupi, të Shoqatës Atdhetare Dibra, Shoqatës Kraja, Skenderbej, Batalioni Atlantiku, Open Hands, Shkolla Shqipe e Bronxit, Shkolla Shqipe Children Of the Eagle, Liga Shqiptaro-Amerikane e shumë pjesëtarë të organizatave e shoqatave shqiptare nderuan me pjesëmarrjen aktive në promovim duke treguar edhe një herë se Vatra është lokomotiva tërheqëse e krejt komunitetit shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Miq të veçantë të Ambasador Berishës në këtë promovim ishin edhe Orhan Sakiqi, Bashkim Ahmeti – Izano dhe Pranvera Ahmeti. Fjalën e hapjes e mbajti Presidenti i Nderit të Vatrës z.Agim Rexhaj i cili kujtoi njohjen me Ambasador Mal Berishën dhe kontributin e tij në dobi të çështjes së Kosovës dhe shërbimin që i ka bërë Mal Berisha çështjes kombëtare e shtetit shqiptar me veprimtarinë e tij diplomatike e patriotike. Libri “Ambasador i pushtetit të butë” erdhi në Vatër pas një serie promovimesh në Tiranë, Durrës, Korçë, tregues ky i rëndësisë dhe efekteve ndikuese që kjo vepër ka në mjediset akademike, mediatike dhe pa dyshim edhe në ato diplomatike. “Pushteti i butë ambasadorial në kushtet e një realiteti kërcënues plot konflikte ndërkombëtare, kriza, pragluftë, e bën edhe më të domosdoshme këtë lloj diplomacie të butë pasi siç pohojnë manualet e shkencave politike fuqia e përqëndruar në vlera dhe parime është ajo që prodhon nder e normalitet dhe jo frikë e terror siç ndodh kur fuqia shtyp dhe kërcënon liri” theksoi në fjalën e saj gazetarja Marjana Bulku. Ky libër sipas zonjës Bulku përcjell mjaft mesazhe qytetarie në një botë të trazuar ku çdo individ pavarësisht detyrave që ushtron mundet të jetë patriot që e do kombin, respekton bashkëkombasin dhe mbi të gjitha historinë e tij me çdo të vërtetë të bukur apo të hidhur. Autori sipas gazetares Bulku na mëson se çdokush mundet të jetë “ambasador” i vendit të tij pavarësisht territoreve ku jeton apo funksioneve që ushtron. Gazetari Frank Shkreli në fjalën e tij deklaroi se Ambasadori Mal Berisha gjatë karrierës së tij diplomatike ka kontribuar me punë të mëdha dhe të vogëla, por të vyera, duke përdorur “pushtetin e butë” dhe “gojën e embël”, për të projektuar interesat e vendit që përfaqësonte në botën e huaj. Përdorimi i “pushtetit të butë” sipas z.Shkreli mund të ishte edhe e vetmja mënyrë për Ambasadorin Berisha dhe të tjerë si ai, për të shprehur talentet, energjinë dhe emocionet, në shërbim të Atdheut. “Miku i ynë Ambasador Mal Berisha (ashtu si të gjithë ambasadorët kudo në botë) mund mos të ketë qenë fuqiplotë, siç thotë edhe Konica, por qëllon të ketë qenë i jashtëzakonshëm, si ushtrues i pushtetit të butë në shërbim të Atdheut të vet dhe si përfaqësues i denjë i diplomacisë kulturore të shqiptarëve” tha ndër të tjera në fjalën e tij Frank Shkreli. Studiuesi Idriz Lamaj theksoi në fjalën e tij rëndësinë historike dhe shkencore që ka libri dhe mbi të gjitha u ndal në disa detaje të rolit të jashtëzakonshëm që ka pasur Mal Berisha si diplomat në dobi të çështjes së Kosovës dhe promovimit të vlerave kombëtare në shtet ku ka shërbyer. Editori epokal i Diellit z.Dalip Greca deklaroi në fjalën e tij se libri “Ambasador i Pushtetit të Butë” i diplomatit par exellent Mal Berisha i kalon kufijtë e një ditari me shënimet dhe mbresat e një diplomati,ai është më shumë se kaq, është një libër për dashurinë dhe devocionin ndaj Kombit, është një libër për diplomacinë dhe miqësinë, për historinë, humanizmin, mbi të gjitha siç ka titullin është një libër për Diplomacinë kulturore ose Pushtetin e butë, një libër që të mëson se si t’i duash njerëzit dhe vendin tënd me përkushtim dhe si t’i kapërcesh situatat e vështira pa u kthyer mbrapsht. “Në këtë libër voluminoz prej 537 faqesh, të organizuar në gjashtë kapituj-nga Kreu 1 tek 6-shti, shkruar me një stil original që e dallon autorin se është vetja, një stil rrëfimtar, emocional, përmes të cilit ambasadori Berisha e mbanë lexuesin të mbërthyer pas ngjarjeve, shumë prej të cilave të japin tronditje të fortë emocionale” citoi ndër të tjera z.Greca. Studiuesi Dr. Paulin Marku u shpreh në fjalën e tij se libri “Ambasador i pushtetit te bute” është një libër shumë i rëndësishëm dhe shërben edhe si një udhërrëfyes për diplomatet e rinj dhe të karrierës, gjithashtu edhe për studiuesit, albanologët, profesorët, polititologët, gazetarët dhe më gjërë. Jemi mësuar të lexojmë, libra, ditare, shënime e dokumente diplomatike me autorësi kryesisht te huaj, ndërsa sot kemi në dorë një libër të një diplomati të lartë shqiptar. “Në këtë libër autori është treguar i kujdesshëm dhe mjaft detajist qe te përshkruajë punën dhe rolin e një diplomati, qëndrimin dhe momentin e duhur se kur duhet te ndërhyje një diplomat për çështje te caktuara, qe cenojnë apo dëmtojnë imazhin e atdheut. Libri trajton një gamë të gjërë të aktiviteteve të shërbimit diplomatik që nga udhëtimi i tij drejt Stambollit, te aktiviteteve diplomatike, kulturore dhe artistike, ku një vend te rëndësishëm zënë përkushtimi ndaj atdheut dhe çështjes se Kosovës e deri ne largimin e tij si diplomat. z. Berisha nuk reshti se promovuari kulturën dhe artin shqiptar qe nga Turqia, Britania e Madhe e deri ne Amerike. Ambasador Berisha ishte jo vetëm promovues i vlerave kombëtare por dhe organizator i takimeve e shkëmbimeve me qëllim promovimin e interest të kombit shqiptar” tha ndër të tjera studiuesi Dr. Paulin Marku. Ministri Shqiptar i Diasporës në Republikën e Maqedonisë së Veriut Dr. Xhemail Çupi si pjesëmarrës nderi në këtë promovim theksoi rëndësinë shkencore të librit, rolin e diplomacisë në shuarjen e konflikteve dhe mbi të gjitha vlerësoi figurën e jashtëzakonshme të Ambasador Mal Berishës në Diplomacinë shqiptare. Ministri Çupi gjithashtu i dhuroi Vatrës një pllakatë mirënjohje në emër të shtetit të Maqedonisë, të cilën ia dorëzoi Presidentit të Nderit z.Agim Rexhaj. Në përfundim të kumtesave Ambasador Mal Berisha falenderoi të gjithë të pranishmit, Vatrën e Diellin për organizmin model dhe solli ndërmend detaje nga shërbimi i tij në diplomacinë shqiptare dhe episode që kanë shënuar rrugëtimin e tij diplomatik. Mbrëmja vëllazërore vazhdoi deri në orët e vona me një koktejl festiv të përgatitur nga patrioti Toni Musaj dhe biseda të gjata mes miqsh e patriotësh që e kthyen Vatrën në një shtëpi të vërtetë patriotike për të gjithë shqiptarët në mergatën e Amerikës.

TË RËNËT BRITANIKË: TË VETMIT USHTARAKE TË HUAJ QË SHKELËN NË SHQIPËRI SI LIBERATORË

October 19, 2021 by s p

Mal Berisha/

Hyrje

Në mëngjesin e datës 29 tetor 1944, skuadra e Forcave AjroreMbretërore (RAF), Halifax JP 244,148 u nis nga Brindisi me detyrë të posaçme për të dërguar furnizime në kuadër tëOperacioneve Ekzekutive Speciale (SOE) drejt Shqipërisë.Aeroplani do të zbarkonte furnizime në pllajën e maleve të Çermenikës në Shqipëri. Pas pak kohe fluturim lidhja me ekipinnë avion ishte shkëputur. Avioni mori flakë dhe u rrëzua duke marrë me vete jetët e antarërve të ekipit që fluturonin në të. Ata ishin: Piloti Edwin John Stubley, rreshterët Charles Mabbs, farmacist, Alfred Coote, shofer, John Thompson, punonjëshekurudhash, Ernest Logan Brown, polic, Austin Donnelly transportues qelqurinash, dhe Richard Charles Knee, nënpunës.

Pikërisht për këtë, me datën 20 tetor 2021, në Memorialin e tëRënëve Britanikë, te Parku Tirana, do të mbahet një ceremoni nënderim të rreshterit britanik, Peter Twiddy e drejtuar ngaAmbasadori Britanik në Tiranë, Sh.T Alastair King – Smith.

Foto e ekipit britanik të rënë me datën 29 tetor 1944 në Shqipëri

ÇFARË ISHIN OPERATIVËT EKZEKUTIVË SPECIALË? (SOE)?

NË rrjedhë të luftës së Dytë Botërore, me rënien e Francës në duart e nazistëve, lindi nevoja e menjëherëshme e krijimit të një force vullnetare luftarake britanike, e cila do të zhvillonte një luftë ndryshe kundër ushtrive hitleriane. Kjo forcë u pagëzua me emrin; Special Operations Executive (SOE).Misioni i saj ishte të kryente akte spiunazhi dhe sabotazhi në prapavijat e nazistëve. Luftëtarët e këtij formacioni do të nxirrnin trenat nga shinat, të shembnin urat si dhe të sabotonin fabrikat e prodhimit të armëve. Ata do të ndihmonin organizmin e luftës guerrile në të gjitha vendet e pushtuara nga armiku.

Më 16 korrik 1940, Kryeministri britanik Winston Churchill emëroi Hugh Dalton si drejtues politik të SOE-s dhe menjëherë e urdhëroi atë të fillonte veprimtarinë në terren. Organizata angazhoi 13.000 pjestarë prej të cilëve 3.200 ishin femra. Ajo u shpërnda zyrtarisht me datën 15 janar të vitit 1946. Agjentët e SOE në qershor të vitit 1941, arritën të shpërthenin stacionin elektrik francez Pessac. Ky akt u prit në Londër si një sukses dhe krijoi bindjen se nuk ishin vetëm bombat ato që do të shkatërronin makinën ushtarake gjermane. Ky operacion çoi në qindra të tjera anë e mbanë Europës deri në Lindjen e Largët, në Japoni. Në vitin 1942 një skuadër e SOE – s vrau zëvendësin e Hitlerit, Reinhard Heydrich me një granatë; Në Greqi në vitin 1942 ata shkatërruan urën e Gorgopotamos, duke i prerë furnizimet ushtrisë së Romelit në shkretëtirë; Në Norvegji ata shkatërruan një fabrikë të ujit të rëndë, duke i dhënë fund ëndrrës naziste për prodhimin e një bombe atomike. SOE mund të godiste armikun në çdo kohë dhe në çdo vend.

CILI ISHTE ROLI I SOE – SË NË SHQIPËRI?

Në aktet më të rëndësishme, të ndërmarra nga ana e Britanisë së Madhe ndaj Shqipërisë, është futja e vendit tonë në hartën e veprimeve të SOE. Një numër i madh djemsh e vajzash britanikë erdhën në Shqipëri për tu ballafaquar me një terren dhe situatë krejtësisht të panjohur.

SOE, përveç vendeve të tjera si Francë, Poloni, Gjermani, Hollandë, Belgjikë, Itali, Jugosllavi, Hungari, Greqi, Kretë, Çekosllavaki, Norvegji, Danimarkë, Rumani, Abisini, Azinë Juglindore veproi edhe në Shqipëri. Një grup i vogël ndërlidhës hyri nga Greqia në Shqipëri në vitin 1943. Agjentët e SOE–së ishin Julian Amery, Anthony Quayle, David Smiley dhe Neil “Billy” McLean.

Si u zhvilluan operacionet e SOE–së në Shqipëri?! Këtë na e ka përshkruar më së miri Rodrick Bailey në librin e tij: “Provinca e Egër”.

SOE NË TOKËN E SHQIPEVE.

Sipas Roderick Bailey-t, në vitin 1943, një ekip i vogël elitë i ushtarëve britanikë, filloi të zbriste me parashutë në malet e Shqipërisë së pushtuar. Ata ishin pjestarë të SOE–s dhe kishin si detyrë të gjenin dhe të armatosnin çetat e luftëtarëve guerrilas dhe të sulmonin armikun sa më shumë që të mundeshin. Ata kurrë nuk kishin shkelur në Shqipëri dhe as që dinin se çfarë do t’i priste atje.

Takim me Dr. Roderick Bailey, autor i librit “Provinca e Egër” me datën 14 shkurt 2013, në Ambasadën Shqiptare në Londër.

Duke u përpjekur të mbijetonin në kushtet më ekstreme dhe në një terren tejet të vështirë këta britanikë të rinj jetuan nën rrezikun e përhershëm se mos binin në duart e armikut ku i priste vdekja e sigurtë. Përveç sëmundjeve, pamundësisë për një jetë të pastër, atyre iu shtohej edhe fakti se guerrilasit shqiptarë, ishin në konflikt me njëri – tjetrin. Në këtë libër të jashtëzakonshëm autori ka përdorur intervistat me të mbijetuarit, ditare të fshehura prej kohësh dhe të deklasifikuara më së fundi, të cilat dëshmojnë historinë e jashtëzakonëshme të SOE–së në Shqipëri.

SOE, sipas dokumentave të saj deri në vitin 1945, ka dërguar në Shqipëri 7.000 pushkë, 5.000 armë gjysmë automatike, 1.800 mitroloza të lehtë, bashkë me 16 milion e pesëqint mijë fishekë, 240 mortaja, me 25.000 bomba, dhe 25.000 granada përveç pistoletave dhe gjashtëdhjetë mitralozave gjysëm të rëndë. Po ashtu ata dërguan 28.000 palë rroba ushtarake, 57.000 palë çizme ushtarake, 14.000 batanie, 390 fenerë, 6 xhipsa, dhe një motorbarkë. Ata dërguan edhe qindra ton me ushqime.

Nga grupi i parë prej 50 britanikëve që zbritën në Shqipëri, 16-të mbetën të vrarë ndërsa 17 të mbijetuar janë dekoruar. Në atë periudhë kohore të veprimtarisë së SOE–së në Shqipëri, dhanë jetën 53 pjesëtarë të këtyre forcave.

Autori e fillon rrëfimin e tij dramatik me pjesë nga vepra e Ismail Kadaresë “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur”. Historia e mbetjeve të eshtrave të këtyre të rënëve britanikë është tejet e dhimbshme. Ata kurrsesi nuk mund të vlerësohen si armiq pushtues të Shqipërisë. Përkundrazi, ata erdhën si liberatorëdhe e dhanë jetën për të nxitur dhe ndihmuar popullin shqiptar të çlirohej nga fashizmi dhe nazizmi. SOE u shpërnda zyrtarisht me datën 15 janar të vitit 1946. Pas luftës ata bënë përpjekje të mëdha për të mbledhur eshtrat e të rënëve të tyre, si kudo tjetër edhe në Shqipëri.

Regjimi i Enver Hoxhës, i cili kishte marrë tërësisht një kurs, fillimisht pro-Jugosllav e më vonë pro–sovjetik, i solli shumë pengesa britanikëve për të marrë eshtrat e djemve e vajzave të veta. Autori tregon sesi përkundër tërë pengesave të qeverisë, një oficer i quajtur MacIntosh gjeti një mbështetje të jashtëzakonshme tek populli shqiptar që u tregua aq bujar ndaj tij. Kështu në shkurt të vitit 1946, ai pasi kishte shkuar fshat më fshat, e breg më breg në kërkim të tyre, arriti të mblidhte eshtrat e të rënëvë britanikë në Shqipëri. Fatkeqësisht, MacIntosh u përzu nga qeveria shqiptare si “reaksionar dhe armik i popullit shqiptar” dhe misioni i tij mbeti i pambaruar. Por më e keqja ende nuk kishte ndodhur. Qeveria angleze ia besoi ambasadës franceze detyrën për marrjen e eshtrave. Në vitin 1950 një atashe francez, shkoi të vizitonte varrezat e britanikëve në Shqipëri.

Ai nuk gjeti asnjë gjurmë të tyre. Qeveria Hoxha i kishte fsheur ato dhe nuk i lejoji që as të vdekur të preheshin në paqënë vendin e tyre. E drejta e këtyre njerëzve për tu prehur në një vend të qetë u “fitua” vetëm pas rënies së diktaturës komuniste në Shqipëri. Ata u mblodhën dhe u vendosën në një varrezë në Parkun e Tiranës.

Me datën 11 nëntor 2012, Ambasadori Britanik në Tiranë Sh.T z. Nicholas Cannon dhe Kryeministri i asaj kohe Dr. Sali Berisha organizuan një shërbesë përkujtimore në varrezën e britanikëve në Parkun e Tiranës. Ata ishin 53 të rënë, por vetëm 46 prej tyre i kanë pllakat e varreve mbi kokë.

Shqipëria i ka borxh nderi këtyre të rënëve për kontributin në çlirimin e vendit tonë. Pas kthimit në atdhe, veteranët e SOE që shërbyen në Shqipëri i shërbyen vendit të tyre në fusha të ndryshme të jetës. Shumë prej tyre u bënë njerëz të shquar dhe politikanë të zotët. Le të veçojmë disa prej tyre:

Harold Julian Amery, Baron Amery of Lustleigh, (1919–1996), politikan konservator britanik, i cili shërbeu tre dekada si figurë drejtuese e kësaj partie dhe 42 vjet anëtar i parlamentit. Ai ka shërbyer si oficer ndërlidhës i SOE për lëvizjen e rezistencës antifashiste shqiptare në vitet 1943–1944 në përbërje të grupit të quajtur “Tre Mosketjerët” bashkë me majorin Davis Smiley dhe kolonelin Neil McLean.

John Anthony Quayle, (1913 – 1989) aktor i madh i teatrit anglez, shërbeu si oficer i shërbimit të fshehtë anglez gjatë luftës. Në vitin 1943 mbërriti në Tragjas, Shqipëri. Pas luftës ai iu kushtua aktrimit dhe drejtoi Teatrin Memorial të Shekspirit ku dhe hodhi themelet e krijimit të Kompanisë Mbretërore të Teatrit Shekspirian. Ai ka luajtur rolet e Falstafit, Otellos, Henrin e VIII-të si dhe ka interpretuar edhe me Lorenc Oliverin dhe ka një galeri të pafund rolesh. Për ne shqiptarët mbetet figurë e dashur pasi jo vetëm që shërbeu në Shqipëri, por ishte anëtar aktiv i përhershëm i Shoqatës Anglo Shqiptare (AAA).

Kolonel David Smiley (1916 – 2009) ishte një oficer i shërbimeve të fshehta britanike. Në luftën e Dytë Botërore ai ka luftuar në Palestinë, Irak, Persi, Siri si dhe ka vepruar me SOE–në, në Shqipëri dhe në Tailandë. Ai ka shkruar librin ”Albanian Assignment”.

Magaret Hasluck (1885 – 1948) shërbeu në SOE. Pas luftës, dhe pas ekzekutimit nga komunistët të mikut të saj shqiptar, Lef Nosi, ajo u sëmur rëndë dhe vdiq në varfëri në Dublin në vitin 1948. Atë e ndihmuan miqtë e saj të SOE–së në ditët e fundit të jetës në mënyrë anonime.

Billy McLean (1918 – 1986) Në vitin 1943 McLean iu bashkua misoneve të SOE dhe zbriti në territoret e okupuara nëShqipëri. Në Prillin e vitit 1944 McLean bashkë me një ekip tëvogël të quajtur “Tre Mosketjerët” ku bënte pjesë David Smiley dhe Julian Amery u përpoqën të pajtonin grupet e ndryshme politke në Shqipëri që të luftonin së bashku kundër nazistëve por nuk i arritën dot. Ai shërbeu dhjetë vjet si antar i Parlamentit Britanik.

STATUJA E HEROINËS SË SOE-S NË LONDËR

Në Londër gjëndet një statuje bronxi e cila i përfaqëson antarët e SOE – së. Sa herë kaloja anës së lumit Tamiz, në rrugën që të çon nga Ura Lambeth për tek London Eye (Syri i Londrës) ndalesha përpara atij busti. Ajo është përmendorja e një gruaje me një vështrim tejet të mprehtë, portret shumë i bukur, me forma shumë të rregullta që sheh larg. Në të nuk gjen asnjë shformim të shprehur si dukuri e artit modern dhe ruan përmasat dhe raportet natyrale të një skulpture klasike, e skalitur mbi bazën e parimeve të estetikës së realizmit. Në të nuk ka as glorifikim dhe as shtesa tiparesh që ta bëjnë atë super-njeri, super-heroinë, super-grua, super… Në të gjen gjithë ato që skulptori i famshëm francez August Roden do t’u mësonte studentëve të tij në lidhje me raportet formë – përmbajtje të një vepre skulpturore. E pse jo edhe Odhise Paskali ynë.

Jam ndalur shumë herë para atij busti. Madje e kam fotografuar sa herë që kam kaluar pranë. Në një rast foton e saj e kam përdorur në librin “Realitetet Shqiptaro – Britanike” si ilustrim në atë pjesë ku bëhet fjalë për grupin britanik të njohur me emrin Special Operations Executive.

Ky portret iu është kushtuar pikërisht atyre njerëzve të guximshëm, që arritën të hyjnë në prapavijat e armikut nazist nëpër Evropë.

Ndalohesha me respekt përpara saj, sa herë i kaloja pranë, pasi ajo përfaqëson ata që e shpëtuan botën nga katastrofa. Njëprej ditëve të shëtitjeve të mia buzë Lumit Tamiz takova autorine asaj skulpture.

Ai ishte Ivan Saxton dhe po e pastronte me duart e veta atëbust. Ai më tregoi se si e kishte bërë atë vepër, duke pasur si model pikërisht një anëtare të SOE-s, e cila kishte jetuar në atë zonë të Londrës, ku gjendej busti.

“Ajo heroinë më ka frymëzuar për këtë vepër dhe po ajo më ka pozuar”, – më tha Ivani. “Në fakt pashë në tiparet e saj aq shumë elemente të një përfaqësueseje të kësaj organizate. U mundova t’i shprehja të gjitha në një portret.”

Operativët Specialë Ekzekutivë, janë të vetmit ushtarë të huaj, në istorinë e gjatë të Shqipërisë të cilët erdhën në vendin tonë jo si pushtues por si Liberatorë.

Prandaj do të shkoj me nderim dhe dëshirë të marr pjesë në ceremoninë që organizon Ambasada Britanike tek parku i Tiranës me datën 20 tetor 2021, në orën 11.00. me ftesë të Ambasadorit të Britanik në Tiranë, Sh.T. z. Alastair King – Smith.

NJË MBRËMJE ME VISAR ZHITIN NË QENDRËN “ONUFRI” NË TIRANË

October 14, 2021 by s p

MAL BERISHA

Para pak ditësh pata nderin dhe kënaqësinë të merrja pjesë në promovimin e librit më të rrallë që ndonjëherë kam patur në dorë. Ai titullohet:DORËSHKRIMET E FSHEHTA TË BURGUTShkruar nga shkrimtari ynë shumë i njohur VISAR ZHITI dhe botuar me cilësi të lartë nga Shtëpia Botuese ONUFRI. Në faqen e parë të librit, poshtë emrit të autorit dhe titullit, shkruhet: Poezi – Botim Anastatik.

Ky përcaktim i llojit të këtij botimi më shtyu të kërkoj nëpër fjalorë për të kuptuar se çfarë ishte ky lloj botimi. Sado që e kisha hasur edhe në botime të tjera si ato të Fishtës, të françeskanëve si dhe të veprave të tjera të mëparshme m’u desh të studioja kuptimin e kësaj fjale, dhe pse ishte vënë në faqen e parë të këtij libri. Në Fjalorin e Oxfordit gjeta se fjala ‘Anastatic’ vjen nga greqishtja e lashtë që do të thotë “Ringjallje”. Ndërsa në gjuhën e shkrimeve ajo ka kuptimin e metodës së riprodhimit, të rikthimit në vlerën e vet të një materieli të shkruar në letër ose siç quhet përsëri me një term të huaj “Papirografia”. Pra kjo ka të bëjë me procesin e riprodhimit grafik, i cili fillimisht është quajtur “Shtypje Anastatike”.

Zbatimi i kësaj metode daton që në vitin 1841 dhe është vënë në jetë nga pronarët e revistës ATHENAEUM në Angli. Në fillim ajo u shtyp vetëm në 4 kopje, por më pas mori përhapje shumë të gjërë për të ardhur deri tek printerat dhe fotokopjuesit e sotëm modernë, natyrisht shkallë – shkallë sipas zhvillimit të teknologjive, të secilës etapë. Në fakt brendia e librit të radhës së Visarit e justifikon plotësisht këtë emërtim duke patur një të veçantë të madhe: Ndërsa shkrimet që duhen riprodhuar me metoda të tilla, që nga litografia e deri tek dixhitalizimi, kërkojnë t’u heqin shenjat e mbetur në letër gjatë përdorimit të tyre me dorë, ose agjentëve të tjerë, si rënia e bojës, zvargia për shkak të vjetërsisë, etj, poezive të Visarit është dashur t’i hiqen shenjat e shputës së këmbës së vetë autorit. Pra ajo që sjell Visar Zhiti në këtë libër është diçka tepër e rrallë, e veçantë dhe gati e pa-besueshme, për lexuesin.

Poezi me shenja këmbësh në to!? Librin e ka përgatitur një poet dhe studiues shumë i ri, Andreas Dushi, i cili i quan poezitë e Visarit: POEZI MARTIRE. Për këtë ai ka bashkëpunuar me Enxhi Hudhrin e Shtëpisë Botuese ONUFRI.Çfarë e bën këtë libër të veçantë?1.- Poezitë janë shkruar të gjitha ndërkohë që autori ishte në burg me akuzën se shkruante poezi. Siç e thotë ai, me një dozë humori dhe ironie: “Meqë kisha rënë në burg për poezi, thashë me vete, pse të mos shkruaj edhe aty poezi!? Më keq se aq a kishte ku të shkonte?2.- Poezitë janë “trafikuar”, pra janë nxjerë nga burgu në mënyrë shumë klandestine duke ua dhënë vizitorëve që t’i merrnin dhe ti ruanin, edhe pse kjo përbënte rrezik shumë të madh edhe për atë vetë edhe të afërmit që i merrnin me vete;3.- Nga qelia deri tek marrësi i poezive ato janë “trafikuar të shtrira në TABANIN E KËPUCËVE. Duke qenë se mbaheshin për një farë kohe nën shputën e këmbëve, ato rrudheshin, zbuteshin nga djersa, prandaj merrnin format e shënjave të këmbës së Visarit.

Ato gjënden thuajse në çdo letër të riprodhuar në libër;4.- Libri nuk është shtypur në kompjutër por me vetë letrat origjinale të vëna në libër siç kanë qenë në faqet e 11 fletoreve të nxjerra jashtë burgut, pra me ANASTATIKË Në prezantimin që djaloshi i talentuar Andreas Dushi i bëri poezive, ai iu dha pjesmarrësve një ide të qartë se çfarë përmbante libri dhe pse ishte përdorur metoda anastatike. Kjo metodë në fakt në këtë libër shkakton një përzierje të ndjenjave estetike, të kënaqësisë që të jep letërsia aq e bukur që shkruan Visari me dhimbjen dhe tmerrin që mbartin ato duke pasë me vete shenjat e këmbëvë të autorit. Prandaj dëgjuesi në sallë dhe më vonë lexuesi i librit kalon në një proces reflektimi të mundimshëm sa estetik aq edhe të dhimbshëm, pasi e “vendos veten në këpucët e autorit” kur sheh se në çdo faqe ato poezi janë “shkelur” prej vetë atij.

I pyetur nëse kishte frikë nga poezitë e tij në burg dhe aq më tepër nga trafikimi klandestin i tyre, duke rrezikuar edhe për vete e sidomos për njerëzit e tij, nënën, motrën dhe të tjerë që i merrnin dhe duhej t’i ruanin, Visari u përgjigj: “Natyrisht që kishte frikë, por kishte edhe guximin për ta mposhtur atë.”Në atë çast mu kujtuan fjalët e udhëheqëses birmaneze Aung San Suu Kyi, e cila ka vuajtur dhe ende vuan në burgjet e diktaturës së vendit të vet kur thotë:“I vetmi burg është frika dhe e vetmja liri e vërtetë është çlirimi nga frika”. Visari, në systemin komunist ishte “më i lirë” në burg sesa jashtë dhe “më i burgosur” jashtë sesa brenda burgut.Rregjime diktatoriale, raciste, komuniste, fashiste, bota ka njohur shumë dhe ende njeh. Por në një mënyrë ose në një tjetër, pas rënies së diktaturave, njerëz të tillë janë rehabilituar. Mandela për shembull u bë president. Arbnori ynë u bë Kryetar Parlamenti. Në Kosovë, rrugët janë mbushur me emrat e martirëve të cilët u sakrifikuan në kohën e komunizmit, qofshin si të burgosur të ndërgjegjes apo të çështjes kombëtare. Ata janë përjetësuar, edhe për së gjalli. Edhe Visari, i cili tërë jetën kishte luftuat për lirinë, e gjeti veten një ditë të lirë, pastaj deputet, pastaj edhe ministër, edhe diplomat!Por a do vijë dita që ai dhe njerëz si ai të përjetësohen në emra rrugësh apo objektesh të artit, në muzeume apo vend-takime, për kontributin e tyre të dhënë në kushtet e reperesionit të egër diktatorial?

Sa për veprën e tyre të jashtëzakonëshme aq edhe për guximin që kanë treguar?Unë them se po. E drejta vonon por nuk harron!Falemnderit Visar që na bën trima dhe krenar!Libri ka qindra poezi por unë po veçoj atë me titull:LIRIAE di, vlejnë Dielli, Ujrat, tokat shtëpitë Pemët, qielli, pyjetPo s’me gëzojnë sa ti.Pra them se ti je Dielli, Ujrat, toka, shtëpitë, Shirat, Edhe frymëzuesja ime je ti,Fytyrë e njeriut.Është nder dhe krenari të jesh mik me Visar Zhitin dhe Eda Agaj – Zhiti Eda Agaj Zhiti Andreas Dushi Enxhi Hudhri Shtëpia Botuese Onufri.

107Dalip Greca, Laura Rexha and 105 others7 comments1 shareLikeCommentShare

Një bust dinjitoz për Charles Telford Erickson: Amerikanin që i kushtoi jetën Shqipërisë

August 26, 2021 by s p

“26 GUSHTI ËSHTË DITA E LINDJES TIME

Gjëja që kam vlerësuar më shumë në jetë ka qenë dhe është: MIRËNJOHJA. Pikërisht në shenjë MIRËNJOHJE sivjet arritëm të organizonim punën për vendosjen e bustit të amerikanit Charles Telford Erickson përpara Shkollës Profesionale që mban emrin e tij, në Golem të Kavajës.

E gëzofshin brezat!

Nga Mal BERISHA

https://27.al/wp-content/uploads/2021/08/s.PNG.jpg

SI U NJOHA ME CHARLES TELFORD ERICKSON?

Nga Mal BERISHA

Në vitin 1999, në përvjetorin e 90–të, të daljes në dritë të gazetës DIELLI, pata nderin të mbaja një kumtesë përpara anëtarëve të Federatës Pan–Shqiptare të Amerikës VATRA, në New York. Tema ishte e lidhur me kontributin e disa amerikanëve shumë të shquar ndaj çështjes shqiptare. Ndër ata emra kisha veçuar edhe atë të Dr. Charles Telford Erickson. Vepra e tij ishte aq e madhe, aq e larmishme dhe aq e dobishme sa më rrëmbeu pas vetes në një punë kërkimore dhe studimore shumë vjeçare. Ky emër i madh, i harruar qëllimshëm nga diktatura komuniste deri në atë kohë, ishte zhdukur pa lënë asnjë gjurmë. Vepra e tij amerikane, më e dukshmja që jetonte mbi token shqiptare, ishte Shkolla Bujqësore në Golem të Kavajës, të cilën ai e ngriti me shumë mundime dhe e inaguroi më datën 20 Shtator të vitit 1925.

https://27.al/wp-content/uploads/2021/08/d-453x335.jpg

https://27.al/wp-content/uploads/2021/08/dd-448x335.jpg

Në rrjedhë të viteve, asaj i ishte ndërruar emri, i ishte zhdukur historia dhe ishte lënë në një harresë vrastare për mëse pesë dekada.

I tërhequr me pasion rreth jetës së këtij njeriu, iu vura një punë të palodhur e cila u përmbyll me botimin e librit në tre volume: “Charles Telford Erickson – Për Shqipërinë dhe në Shqipëri”.

Libri u përurua me datën 5 Nëntor 2012, në nderim të 100- vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. Në inagurim mori pjesë Ambasadori Amerikan Alexander Arvizu dhe të gjitha autoritetet shqiptare të kohës.

Për ta bërë sa më të njohur veprën e këtij njeriu u angazhova në një seri promovimesh me audienca nga më të ndryshmet, përgjithësisht heterogjene dhe në salla shumë prestigjioze, brenda dhe jashtë (vendit)–Shqipërise, si në Londër, Gjenevë, Vjenë, New York, Prishtinë…

Degradimi dhe shkatërrimi i objekteve shkollore të

ndërtuara nga amerikanët në Golem

https://malberisha.com/wp-content/uploads/2021/08/M3.png

Në verën e vitit 2020, edhe pse në kushte pandemie vendosa ta vizitoja për të disatën herë shkollën që mban emrin e tij në Golem. Aty pashë se ishte ngritur një shkollë e re moderne, me financat programit evropian të integrimit IPA. Pashë gjithashtu që konvikti i Erickson–it po rrënohej e bashkë me të trashëgimia amerikane. Për mendimin tim kjo po ndodhte krejt pa arësye.

Thjesht ishte gjetur një sebep:

Tërmeti.

Ndërtesës i kishin shembur çatinë. Muret ishin aq solide sa nuk kishte tërmet që mund t’i rrënonte por ndërtuesit “donin punë”…!

E ngrita zërin sa munda, në gazeta, në television, por askush nga ata që i marrin ato vendime, nuk më dëgjoi. Vizitova edhe Kinemanë e Shkollës, e cila ishte lënë në degradim të qëllimishëm për të gjetur më vonë një shkak për ta rrënuar edhe atë dhe për t’i bërë dikujt favorin e radhës për ndërtim e ndonjë hoteli…!

Kështu pra, po zhdukej dhe po zhduket i pari objekt historik i pranisë amerikane në truallin shqiptar.

Pas vizitës në shkollë, bëra një donacion me një numër të konsiderueshëm librash që kishin të bënin me biografinë e shkollës dhe të themeluesit.

Duke parë prirjen që ekziston për fshirjen nga faqja e dheut e të tëra objekteve historike në vendin tonë, vendosa të bëja gjithçka që të mundja për ta përjetësuar veprën e atij amerikani:

Përjetësimi i veprës së Charles Telford Erickson–it

në një bust prej bronxi

https://27.al/wp-content/uploads/2021/08/c-188x335.jpg

https://27.al/wp-content/uploads/2021/08/cc-218x335.jpg

E bisedova këtë çështje me autoritetet lokale të Kavajës të cilët shfaqën gatishmërinë për ngritjen e bustit të themeluesit të asaj shkolle.

Pasi u sigurova, e takova mikun tim, skulptorin e njohur, Kreshnik Xhiku, me të cilin kishim ngritur edhe bustet e Skënderbeut në Londër dhe në Munxhufuni – Itali. Duke shfrytëzuar galerinë aq të pasur të fotografive që disponoja, skulptori arriti të modelonte në allçi një bust të Erickson–it i cili kishte të tëra tiparet e tij, të theksuara në një portret intelektuali, diplomati, dijetari, njeriu të urtë e misionari me zemër të butë e vepra të mëdha. Kreshniku e punoj atë vepër me shumë dashuri, bazuar në të dhënat biografike që e lidhnin atë me Shqipërinë, me shkollën dhe me jetën shqiptare.

Në jakën e majtë të xhaketës ai skaliti medalionin e bukur që Erickson e kishte marrë nga mbreti Zog, si “Kalorës i Urdhërit të Skënderbeut” dhe që e mbajti me vete deri sa vdiq. Ajo medalje sot gjëndet në murin e Kishës Shqiptare të Shën Gjergjit, në Boston.

Pas kësaj na duhej që busti të derdhej në bronx. Kështu ndodhi. U gjet edhe fonderia. Me një veprim shumë bujar na ndihmoi nipi i vetë heroit të bustit, babai i të cilit kishte jetuar katër vjet në Tiranë dhe Elbasan (1908-1912), Paul Erickson Jr., nga shteti Oregon, në ShBA ku ai jeton. Ai e kishte vizituar shkollën në vitin 2012, kur ajo mori emrin e gjyshit të tij. Bashke me të ishte edhe motra, Mary Morris dhe djali i tezez, Donald, i biri i Grace Johnson – Erickson, e cila kishte jetuar në Elbasan foshnjërinë e saj.

https://malberisha.com/wp-content/uploads/2021/08/M5-800x458.png

Paul Erickson Jr., nipi u Ch.T. Erickson i cili ndihmoi financiarisht për ngritjen e bustit. Foto: Studio Calgano Media, Oregon

Fondi i siguruar prej tyre dhe të afërmve të tyre, bëri që busti të realizohej si një vepër e denjë artistike, e skalitur bukur e me mjeshtri, e derdhur në një masë solide metali dhe i vendosur në piedestalin prej mermeri të zgjedhur e shumë cilësor.

Busti i Charles Telford Erickson – it sot qëndron krenar përpara asaj shkolle. Nxënësit e sotëm dhe shumë breza të mëparshëm, nga ata që jetojnë, ose fëmijët e tyre tanimë, kanë një vend ku të shfaqin nderimin e tyre për themeluesin e shkollës, të vendosin një tufë me lule dhe të ndjehen krenarë për atë shkollë. Ata janë krenarë pasi janë edukuar ose edukohen në të parën shkollë amerikane në Shqipëri dhe të vetmen e cila nuk e ka ndërprerë veprimtarinë e saj që prej 96 vjetësh, pavarësisht rrebesheve të historisë, pavarësisht ndërrimit të rregjimeve dhe pushteteve dhe emrave të vetë shkollës.

Ngritja e bustit të Charles Telford Erickson–it, është një vepër që nderon jo vetëm themeluesin e asaj shkolle por edhe tërë ata amerikanë që dhanë mësim aty, tërë ata mësues dhe nxënës që dhanë mësim dhe morën mësim aty. Po ashtu nderon ata që kontribuan për ndërtimin e asaj shkolle midis të cilëve gjënden emra njerëzish nga më të thjeshtët deri tek një emër i madh i Historisë së Amerikës:

Herbert Hoover– Presidenti i 31– të i ShBA– së.

Ai dhuroi në fondin fillestar të shkollës 10.000 dollarë nga llogaria e vet personale, në kushte anonimiteti.

Uroj që kjo shkollë të ketë jetëgjatësinë e metalit në të cilin është derdhur busti si dhe të ketë edhe vëmendjen e Ambasadës së sotme Amerikane siç e pati kur ajo u themelua në vitet ’20 – ’30 të shekullit të kaluar.

Kjo gjë nuk do të bëhej dot pa mjeshtrinë e skulptorit Kreshnik Xhiku dhe kontributin e nipërve dhe mbesave të vetë Erickson – it, emrat e të cilëve janë të skalitur në faqen anësore të piedestalit.

Jam shumë i lumtur, që ne të gjithë së bashku ia arritëm që atë bust ta ketë në oborr Shkolla Profesionale “Charles Telford Erickson” në Golem të Kavajës.

MAL BERISHA

Me skulptorin Kreshnik Xhiku ne studio tek busti i realizuar ne allci.

https://malberisha.com/wp-content/uploads/2021/08/M6.jpg

https://malberisha.com/wp-content/uploads/2021/08/M7-800x450.jpg

https://malberisha.com/wp-content/uploads/2021/08/M9.jpg

Lista e kontributorëve në realizmin e bustit të Ch.T. Erickson