Shkruan: Sokol PAJA – DIELLI-
Regjimi komunist shqiptar ndaj klerit fetar dhe sidomos ndaj klerit katolik kreu krime çnjerëzore, të padëgjuara më parë në histori. Mbytja për së gjalli në gropën e banjos së Dom Aleksandër Sirdanin prej kriminelëve komunistë përbën një nga krimet më të shëmtuara të ndodhura përgjatë regjimit komunist në Shqipëri. Në kohën kur diktatura komuniste kishte mësyrë në veri për nënshtrimin e kundërshtarëve të regjimit, klerit, familjeve të mëdha dhe çdo individi që nuk pajtohej me regjimin monist, në qytetin e Koplikut në Malësinë e Madhe ndodh një terror mbi popullsinë civile dhe krim i shumëfishtë. Përgjatë muajit 28 korrikut -29 gushtit të vitit 1948, në kryeqëndrën e Malësisë u masakruan, u rrahën, u vranë dhe u torturuan 56 burra e gra , dhe u vranë pa gjyq katër burra me emër dhe ndikim të veçantë në Malësi : Taro Keqi, Nikë Mark Rexha, Dom Aleksander Sirdani dhe Dom Pjetër Çuni. Kjo masakër e dhunshme u krye prej komunistëve në hetuesinë e Koplikut. Fatin më të keq e pësoi Dom Aleksandër Sirdani që i rrahur e torturuar për vdekje, u mbyt prej komunistëve në gropën septike, kur ende ishte gjallë. Dom Aleksander Sirdani është një ndër emrat më të spikatur të klerit katolik në vitet 30’. Prifti Jezuit ishte poet, folklorist, etnograf e publicist. Pas studimeve në kolegjin Saverian vijon studimet në Austrí, në Insbruk. Meshën e parë i shuguruar si meshtar e zhvilloi më 24 prill 1916. Dom Aleksander Sirdani shërbeu si famullitar në Famullinë e Shkrelit në fshatrat si Reç, Shkrel, Bogë, Dedaj, Bzhetë dhe fshatrat përreth. Përveç misionit të tij fetar si çdo prift katolik, Dom Aleksander Sirdani u kujdes edhe për kulturën dhe trashëgiminë etnografike të popullsisë ku shërbente si prift duke shkruar për legjendat, mitet, përrallat, fjalët e urta, traditat deri tek bestytnitë e lashta që haseshin në fshatrat e Malësisë së Madhe. Vrasja e Dom Aleksander Sirdanit ishte e përllogaritur prej komunistëve. Erdhi pikërisht në një kohë kur regjimi diktatorial po likujdonte kokat kryesore të fesë në Shqipëri dhe kur po ndryshonte statutin fetar të Klerit Katolik, duke e shkëputur përgjithmonë nga Vatikani dhe duke e vendosur nën diktatin e regjimit komunist shqiptar. Pasi shkatërruan kuvendet fetare, mbyllën shtypshkronjat, shkollat fetare, konfiskuan qëndrat e botimeve mediatike dhe letrare, pasi arrestuan udhëheqësit kryesorë dhe strukturat drejtuese të fesë në Shqipëri, komunistët kaluan në ekzekutimin e priftërinjve nëpër fshatrat e largët në veri të Shqipërisë. Synimi i komunistëve ishte i qartë: zhdukje totale të institucioneve fetare dhe ideologjisë fetare. Dhuna, terrori, përndjekja dhe vrasjet e pamëshirshme ishin panorama që shoqëroi qeverisjen dhe qasjen e komunistëve shqiptarë ndaj kundërshtarëve. Me datë 26 korrik 1948 Dom Dom Aleksander Sirdani pasi çoi meshën e së dielës në famullinë e tij në Bogë ku kritikoi ashpër komunistët dhe raprezaljet e tyre sidomos në Veriun e Shqipërisë, një ditë më vonë arrestohet dhe dhunohet përgjatë gjithë rrugës nga Boga deri në Hetuesi në Koplik ku mbërriti i copëtuar prej dhunës shtazrake. Dëshmitari i vdekjes së tij At Anton Luli ka dëshmuar se pasi komunistët e rrahën për vdekje duke e shpërfytyruar, në grahmat e fundit të jetës, kishte kërkuar ujë për të pirë, ndërkohë që komunistët në shenjë hakmarrje primitive e mbyten të gjallë në gropën septike të hetuesisë. Veprat kryesore letrare të Dom Aleksander Sirdanit ishin: “Shqyptari i vogël”, “Kallxime popullore”, “Fjalë ari”, “Legjenda e gjethes së purrinit”, “Frati i ri” etj. Dom Aleksander Sirdani në vitet 30 ishte një zë shumë i fuqishëm në shtypin fetar të kohës si Leka dhe Hylli i Dritës. Pas një procesi të gjatë kanonik, Dom Aleksandër Sirdani sëbashku me martirë të tjerë të fesë katolike në Shqipëri, u shpall i lum nga Vatikani më 5 nëntor 2016. Vrasja shtazarake e Dom Aleksander Sirdanit është një ngjarje e dhimbshme e tmerrit dhe ferrit që përjetoi mbi kurriz kleri fetar në Shqipëri për gjysmë shekull. Komunistët bënë hakmarrjen dhe raprezaljen më të tmerrshme sidomos mbi klerin katolik pasi ishin Klerikë të shkolluar në universitetet më të mira në perëndim, ndërsa komunistët ishin injorantë përballë tyre, se ideologjia fetare nuk përputhej me ideologjinë komuniste, se komunistët ishin armiq të betuar të religjozëve të shuguruar. Vrasja e Dom Aleksander Sirdanit përbën një faqe turpi shtazarak ndaj një patrioti, kleriku, letrari e shqiptari të madh.