Intervistë me poeten Neviana Shehi/

Brenda çdo gruaje fle një poete, që pret orën e saj për t’u “zgjuar”… 

Takimi me poezinë e Neviana Shehit nuk është një takim i zakonshëm, pasi edhe mjetet dhe tekonolgjia e saj poetike nuk janë të zakonshme. Neviana është poete e imazhit, e figurës së gjallë dhe të freskët, e depërtimit në thellësi të vetvetes dhe në raportet ndërpersonale, ku gjen dhe sendërton trajtat dhe gjendjet, formën dhe përmbajtjen e poezive të saj. 

Poezia e saj dallohet për sinqeritetin, ngrohtësinë, thellësinë e ndjenjës dhe sofistikimin e mendimit poetik. Dallohet për elegnacën e fjalës dhe befjen e imazhit, gjetjet e holla dhe finesën e përcjelljes së mesazheve tek lexuesi. Në këtë poezi ka ritme jete, vrullim ndjenjash, vlim pasioni, por mbi të gjitha ka kërkim harmonie e bukurie, tek të cilat me sa duket beson poetja dhe tenton t’i gjejë dhe t’i artikuloj në çdo varg e strofë, në çdo poezi. 

Poezia e saj thuret e shthuret në alkiminë e një pasioni të qëndrueshëm, që herë herë endet në kurba të epërme dhe ritmet me të cilat na fton poetja të ecim në rrugëtimin jetësor nuk janë ato të së rëndomtës, të së zakonshmes e të së përditshmes, pasi lënda e parë me të cilën ajo gatuan “bukën poetike” janë rezistenca ndaj të keqes, ndaj manipulimit, janë flirti, joshja dhe emocioni, të cilat përcjellin gjendje të dridhshme, të etshme, kërkuese, klithëse e trallisëse të unit. 

Në këtë intervistë, ajo rrëfën me zemër në dorë “sekretet” e poezisë që shkruan, shtysat dhe motivimet e brendshme, rruëgtimin jetësor, pjesë e të cilit është dhe rrugëtimi i saj në fushën e poezisë…  

-Çfarë është poezia për Ju?

-Është aq i gjërë dhe njëherësh specifik një përcaktim i mundshëm rreth termit poezi. Poezia për mua është një akt dashurie e poetit për jetën, për veten dhe ata që e rrethojnë, për vetminë, iluzuionin, ëndrrën, është një depërtim në të panjohurën, që banon në thellësitë e shpirtit dhe të pavetëdijes. Poeti dallohet nga njerëzit e tjerë, njerëzit e zakonshëm që ka pranë, pasi me anë të shkrimit estetik, konkretisht poezive, e kthen në energji pozitive gjithçka, gjendjen, kujtesën, emocionin, dhimbjen, vuajtjen, dështimin dhe duke bërë këtë, ai çlirohet nga pengesat brenda vetes dhe ecën me hap më të sigurtë përpara. Thënë ndryshe, poezia është një lloj kat’harsisi shpirtëror, një lloj “liturgjie”, që pastron shpirtin dhe e bën më të pastër qenien humane. 

-Kush është Neviana Shehi? Diçka rreth jetës suaj dhe fillimeve letrare…

Kam lindur në qytetin e Durrësit, në një familje arsimdashese…

Deti, aroma e jodit, stërkalat e valëve dhe loja e dritëhijeve, që përthyhen në këtë bregdet magjik, do të ishin substrakti i një kujtese që me kohë do të përcillej nga unë si ndjesi malli e pritjeje, me anë të poezive që do të pasonin njëra tjetrën. Edhe sot këto imazhe janë aq të afërta e të prekshme, sa më duket se me anë të vargjeve dhe strofave i rrok dhe i rikthej në  kohë, tashme si metafora dhe simbolika në ikje. 

Shkollimin e mesëm e kreva në vendlindje Durrës, në gjimnazin me shumë tradita “Naim Frashëri”. Ambienti letrar i këtij gjimnazi dhe puna e mirë e mësuesit të letërsisë me nxënësit me prirje, më nxitën pasionin dhe talentin në fushën e poezisë. Të kësaj periudhe janë disa cikle poetike, të cilat për vetë kushtet e kohës, nuk munden te shikonin dritën e botimit. 

Megjithatë, kjo shkollë u bē stacioni i parë dhe i rëndësishëm i kontaktit tim me emrat e mëdhenj te letrave shqipe dhe botërore. Leximet e shumta të romaneve, novelave, tregimeve, si dhe leximet kolektive të veprave letrare në familje, ndikuan në rritjen time kulturore dhe të dashurisë së ndërsjellte midis meje dhe librit, zgjeruan diapazonin tim krijues dhe liritë e fantazisë. 

-Ikja nga Shqipëria, kontaktet me poezinë dhe kulturën perëndimore,  duket i dhanë një implus të ri talentit tuaj poetik…Çfarë mund të na thoni në lidhje me këtë?

-Ikja nga atdheu, si shumë të tjerë, në kërkim të një jete tjetër, më krijoi mundësi të reja në të gjitha drejtimet. Së pari, bëri që të vendosja kontakte me kulturën letrare italiane dhe gjermane, solli rifomatime të ndjeshme brenda meje, duke bërë që ta vështroja gjithçka nën një optikë të re, sociale, etike e, sigurisht, edhe estetike. Pra, m’u zgjerua vizioni i lirisë dhe ana konceptuale e poezisë, të cilën tani e vështroja në një plan tjetër dhe në rrafshin krahasues, me atë çfarë shkruhej e botohej në lëmin e poezisë italiane, gjermane dhe evropiane në përgjithësi. 

Gjatë qëndrimit në Gjeramani, kreva studimet e larta në FU, Berlin, në degën Hospitality Management dual studium, studim-punë. Për disa vite kam punuar në agjensinë e menxhimit të eventeve të ndryshme kultutore, shkencore, politike -Unitech und Reisen- në Berlin. Kjo përvojë, përveçse më shërbeu në krijimin e një shtrati të qëndrushëm profesional, ishte dhe një shkollë e çmuar, një proces njohjeje e thellë e vetvetes dhe psikologjisë së këtyre vendeve perëndimore, pa të cilën udhëtimi im poetik do të ishte, në mos  i mangut dhe i cunguar, të paktën, i pa plotë. 

Këto kontakte do të thosha ma zgjeruan vizionin e lirisë si dhe anën konceptuale të poezisë, e cila u pasurua me elementë të rinj artistik, ku vendin kryesor e zënë figurat e gjetura dhe simbolikat e guximshme.

-Poezia juaj dallohet për një një simbolikë të fortë, figura të gjalla dhe imazhe fluide që të mbeten në mendje. Cilat janë disa “sekrete” të saj?…

-Mendoj se poezia është një gjendje trazimi të gjithëkohshëm, që vjen një çast e del nga thellësitë e shpirtit në sipërfaqe, në formën e vargjeve dhe strofave, si një komunikim i veçantë, përtej diskursit të së folurës dhe të së shkruarës sonë të përditshme. “Sekretet” e saj janë të shumta, por “sekreti” im mendoj se është spontaniteti. Ky spontanitet më ka çuar dhe më çon tek ato gjendje dhe imazhe, të cilat i hedh në letër siç më vijnë, pa artifice dhe shtirje. I hedh të gjitha ngjyrat pa retushim në telajon poetike; mungesën, flirtin, dashurinë, ëndrrën, ngjyrat e trishta, pezmin, dhimbjen, ankthin, gjithçka që gëlon në jetë, por që unë në poezi i rikonfiguroj në diçka tjetër, në energjinë pozitive të shpirtit, që ka një nevojë urgjente për t’u çliruar nga rëndomësirat dhe që vjen tek lexuesi si një mesazh për ndryshim dhe përsosje. 

Në vargjet e mia hedh copëra realiteti dhe imagjinate, endjet e mia kërkimtare, si kohë arkitipale, si lëvizje fizike, si perceptim, si kujtesë, si arkeologji e ëndrrës së kulluar. Nuk ka një definacion rreth gjithë kësaj, është më tepër një gjendje e kulluar përjetimi metafizik, që më shtyn drejt poezisë si drejt një “meshe” të shpirtit, duke më mundësuar të rikrojoj një minibotë, me anë të një strukture të moderuar të sendërtimit të artit tim poetik. E gjithë kjo tingëllon mbase disi e sofistikuar dhe do të doja ta thjeshtoja në maksimum, duke pohuar se fundja poezia më bën të ndihem mirë, e plotësuar dhe në harmoni me veten dhe të tjerët. Kaq më mjafton.

-Në Itali duket se gjetët, si të thuash, “Itakën”poetike dhe shpërhimet e tua qenë befasuese. Nga njëri vëllim me poezi në tjetrin duket një hop cilësor dhe një pasurim mbresëlënës i spektrit meditativo-lirik dhe modernitetit. Diçka më shumë rreth kësaj…

Pas Gjermanisë, më pas veprimtaria ime transferohet ne Arezzo, Itali, ku kontaktet me poezinë moderne italiane dhe evropiane ishin në pikën më të lartë dhe gjatë kësaj periudhe i kam dhuruar lexuesit tre vellime poetike: “VJESHTE FATESH” 2018, Shtëpia botuese “Klubi i poezisë”, “PËRTEJ VALEVE” 2019, Shtëpia botuese “Klubi i poezisë”, “BURRI I NETËVE TË MIA” 2020, shtëpia botuese “Armagedoni”, Prishtinë, Kosovë. Gjithashtu krijimet e mia janë botuar në gazeta dhe revista të ndryshme letrare, Kosovë, Shqipëri dhe Maqedonia e Veriut. Në konkursin kombëtar kushtuar pandemisë botërore, Covid 19, poezia ime konkuroi me shumë sukses, krahas qindra konkuruesve të tjerë,duke merituar vendin e dytë.

Nëse tek libri “Vjeshtë fatesh” isha në fillesat e rrugës poetike, me një lloj tërheqje, krejt normale për poetët e pa afirmuar, pritja e ngrohtë nga lexuesi dhe kritika e këtij libri, do të thosha modest, më bëri që në librin tjetër me titull “Përtej valëve” të “sulmoja” më me “vrull”,  duke e pasuruar qoftë fjalorin dhe figurën poetike, qoftë strukturimin formal me elemente të rinj, çfarë me kohë do të më jepte një farë sigurie në këtë rrugëtim sa të bukur, aq dhe të vështirë.

Libri i tretë “Burri i netëve të mia” sapo ka dalë dhe vërej se ka një interes në rritje nga ana e lexuesit për ta pasur në raftin e librave, plus interesimi i kritikës ka qenë në një shkallë të kënaqshme, çfarë më shtyn të mendoj se jam në një kurbë rritjeje estetike dhe do ta vazhdoj pa u ndalur për asnjë çast rrugëtimin poetik. 

-Poezia juaj dallohet për sinqeritetin, ngrohtësinë, thellësinë e ndjenjës dhe sofistikimin e mendimit poetik. Gjithashtu spikat për elegnacën e fjalës dhe befjen e imazhit, gjetjet e holla dhe finesën e përcjelljes së mesazheve tek lexuesi…Ndiqni ndonjë “shkollë” poetike apo gjithçka ju vjen natyrshëm dhe sponatnisht?

-Faleminderit për konsideratën. E thënë nga një kritik profesionist si ju, më pëlqen. Ju thashë, kontaktet me poezinë aktuale moderne që shkruhet në Gjermani dhe Itali, njohjet me poetë të ndryshëm evropianë, kanë pasur dhe vazhdojnë të kenë ndikimin e tyre. Por poet nuk të bën asnjë lloj shkolle, poeti lind dhe spontaniteti, ajo që të fal natyra si dhunti dhe talent, janë kryesorja dhe i vënë “vulën” çdo shkrimi letrar, në rastin tim, artit poetik. Pra, e thënë më shkoqur, unë nuk ndjek asnjë “shkollë” poetike, por ritmet e zemrës dhe ndjesitë e shpirtit, që më shtyjnë drejt zbulimit të oazeve estetike, drejt vargjeve dhe strofave, që shprehin unin tim, kujtesën dhe emocionin me të gjitha raportet e ndërlikuara të aktit poetik.  

-Të qenit bashkëshorte dhe nënë, a duket se e tkurr dimensionin poetik, a e kufizon mundësinë e arritjes së maksimimit nga ana juaj?

  – Jo, përkundrazi. Të qenit nënë dhe bashkëshorte, sigurisht që është një ngarkesë dhe përgjegjësi e madhe në familje. Një gruaje dhe një nëne i duhet shumë përkushtim për të bërë më të mirën e mundshme për familjen e saj dhe kjo në një farë mënyre ka “koston” e vet në krijimtari. Por kjo, mua jo vetëm nuk më ka penguar, por më ka nxitur të vazhdojë më me këmbëngulje rrugëtimin poetik, të kemë prurje të kënaqshme, me vlera cilësore në krijimtarinë time, siç është shprehur kritika profesioniste. Motivimet poetike të një nëne, të një bashkëshortje, mendoj se janë shumëfishi i atyre të një femre “të lirë”, pasi brenda çdo gruaje dhe çdo nëne “fle” një poete, që pret vetëm orën e saj për t’u “zgjuar”. 

-Cilat janë projektet e tua në të ardhmen?

-Kam shumë plane dhe “ëndrra”, por të sendërtuara në projekte konkrete, që mendoj t’i realizoj së shpejti, janë dy libra të tjerë, një me haiku dhe tjetri me prozë.

Intervistoi: 

Dukagjin HATA