… nuk bëj pjesë të persekutorët por tek të persekutuarit…/
Shkrimtari Bashkim Shehu me librin e tij më të fundit “Fjalor udhëzues për misterin e dosjeve” edhe këtë herë është në qendër të vëmendjes. I ndodhur këto ditë në Tiranë, edhe dje gjatë promovimit të librit të tij më të fundit, shkrimtari Bashkim Shehu theksoi në fjalën e tij se lexuesi ta shikojë librin duke e parë si një vepër letrare dhe jo duke e parë si një reality-shoë. Në lidhje me dosjet, shkrimtari Bashkim Shehu mes të tjerave pohon se romanin e ka shkruar në mënyrë të tillë që të mos kishte nevojë që të njihte dosjet, sipas tij dosjet janë pretekst për të bërë roman. I pyetur mbi qëndrimin e tij mbi debatet e fundit për hapjen e dosjeve, shkrimtari pohon se është absurde që të vazhdohet që të mos hapen, edhe pse pranon se kjo nuk mund të sjellë ndonjë gjë të madhe. Në këtë libër botim nga “Toena”, të shkruar në formë fjalori, lexuesit i paraqitet një galeri personazhesh e situatash: një ish-punonjës i çmendur i Arkivit sekret, një gazetar investigativ, një sozi i Enver Hoxhës dhe Pasardhësi i Enver Hoxhës, një projekti për ndërtimin e Bllokut të nëndheshëm, një biznesmen i çuditshëm nga Moska që vjen në Shqipëri për të kërkuar një baba të panjohur, një linjë ndërkombëtare korrupsioni, dy krime seksuale identike dhe të njëkohshme që shoqërojnë zhurmën për këtë linjë korrupsioni, një teori konspirative për një zyrë të fshehtë, reale ose imagjinare, për të cilën thuhet se lëviz çdo fije të ngjarjeve në Shqipëri. Të gjitha këto, ndërthurur me motive mitologjike nga më të ndryshmet, lidhen me njëra-tjetrën si shtigjet e një labirinti, në qendrën e të cilit është misteri i dosjeve, shprehje të marrëzisë së kontrollit totalitar.
Libri juaj më i fundit “Fjalor udhëzues për misterin e dosjeve” ka marrë shumë vëmendje. Çfarë mund të na thoni për këtë? Njerëzit mund ta marrin sikur është ngjarje reale, edhe mund të zbulojnë disa gjëra sensacionale, si ato që japin në tërësi, apo që janë të prirur të japin disa gazeta. Dëshira ime është që lexuesi ta shikojë, duke e parë si një vepër letrare, edhe jo duke e parë si një reality-show, si pornografi politike.
Po dosjet?
Romanin e kam shkruar në mënyrë të tillë që të mos kisha nevojë që ti njihja dosjet, dosjet janë pretekst për të bërë roman. Unë nuk mund të shkruaja romanin sikur i njihja dosjet, pra të shkruaja diçka që unë nuk e njoh. Ndaj unë e kam bërë në mënyrë të tillë romanin që të mos kisha nevojë ti njihja dosjet, por nuk thashë që njerëzit nuk kanë nevojë ti njohin dosjet.
Përse “Shtëpinë e Gjethit”, e keni quajtur “Bukuroshja e fjetur”, pasi ju jeni dhe kurator i projektit të muzeut?
Ajo përrallë me “Bukuroshen e fjetur” është vënë për efekt kontrasti me atë tmerr, që ishte brenda.
Çfarë nënkupton “Bukuroshja e fjetur”?
“Bukuroshja e Fjetur”, atë ndjesi që i jep çdo lexuesi… Atje ishte vendi ku bëheshin vrasjet, atje ishte vendi ku përgatitej përgjimi. Bëhej përgjim dhe përgatitej përgjim. Është simbolizuar shtëpia “Bukuroshja e fjetur”, sepse ka qenë e fjetur, por ajo që ka qenë e fjetur në këtë kohë që nuk dihet është ai tmerr, ato gjëra që bëheshin atje, që ishte përgjimi i njerëzve. A keni dijeni nëse ju keni një dosje? Jo nuk kam dijeni, duhet të kem pasur dikur, por nuk e di a ekziston. Dhe kjo nuk ka shumë rëndësi për mua.
Babai juaj Mehmet Shehu, a ka pasur ndonjë arkiv që ju mund ta keni shfrytëzuar, ose keni një ide nëse është bazuar romani juaj si procedurë për hapjen e dosjeve?
Nëse ka pasur arkiv, arkivin ia kanë marrë. Pra dokumentet që ai ka pasur ia kanë marrë njerëzit e regjimit, njerëzit e Komitetit Qendror, nëse ka pasur arkiv. Unë ju them se nuk e di, sepse ato nuk janë gjëra shtëpie, që do ti bisedonte me mua. Dhe ana tjetër, unë këtë gjë nuk e kam përgatitur duke kërkuar në arkiva. Ajo që unë shpjegova më parë për librin, është që ky është fiction nuk është gjë dokumentare.
A ka ndonjë bazë reale se si procedohet apo sugjeroni për hapjen e dosjeve?
Libri është fiction, është roman.
Jeni një shkrimtar, intelektual, mund të keni një qëndrim politik se si mund të kryhet një proces për hapjen e dosjeve? Qëndrim politik? Qëndrimi im është që dosjet të hapen, pastaj procedura, apo gjëra të tjera i diskutojnë njerëzit që janë kompetentë për ligjin dhe specialistë në këtë fushë. Nga diskutimet që po ndodhin në rrjetet sociale apo në mjedise të ndryshme, ju implikon emri juaj me të qenit i biri i ish diktatorit numër dy të regjimit komunist në përfshirjen në këtë debat për hapjen e dosjeve? Unë për çështjen e tim eti kam folur, madje kam folur shumë herë dhe nuk dua të flas më. Nuk dua të përsëris gjëra që kam thënë. Dhe pse duhet të më implikojë kjo mua?
Për shkak se njerëzit janë akoma shumë të ndjeshëm me idenë se persekutorët janë akoma në gjykata, etj? Pse jam unë i implikuar në këtë gjë? Pse persekutorët janë atje, çfarë pune kam unë? Unë i kam vënë persekutorët atje? Unë kam qenë i persekutuar.
Çfarë ju shtyn që ju të jeni aktiv në këtë periudhë, edhe si kurator i muzeut të propozuar për t’u hapur “Shtëpia e Gjetheve”, si dhe ky libër të vijë në këtë moment?
Kjo është vetëm një koinçidencë. Unë librin e kam filluar ta shkruaj që në vitin 2013, ndërsa çështja e muzeut është goxha më vonë, ndaj është vetëm koinçidencë.
Ju vetë nëse ju ftojnë për tu përfshirë në një debat politik për hapjen e dosjeve, sa do të jeni i përfshirë? Nuk e di sepse nuk më ka ftuar njeri, por mendimin tim pak a shumë e kam thënë.
Cili është mendimi juaj për këtë?
Mendimi im është që nuk ka arsye që të mos hapen, që është absurde që të vazhdohet. Por nuk pres që të ketë ndonjë gjë të madhe nga kjo, siç thuhet, jo katarsis, jo shkëputje nga e kaluara, etj, por mirë është që të hapen. Do të vazhdojë spektaklin politika me dosjen në kurriz të viktimave? Nuk e di, shpresoj që jo.
Ju thatë gjatë këtij promovimi që kur botuesja Irena ju uroi që të mos shkruani më romane të tilla për atë periudhë, s’e mbajtët premtimin? Kështu është krijimtaria, nuk mund të parashikohet.
Kjo vepër ka bërë shumë jehonë, ka marrë shumë vëmendje, por ka një pikë si zanafillë që mund të na tregoni se pse nisi romani?
Autori asnjëherë nuk e di. Të vjen menjëherë. Më erdhi një ide dhe më pëlqeu, m’u duk e bukur nga ana letrare, dhe e shkruajta.
Ju pohoni në libër se ndoshta dikush mendon se do të ketë apokalips, por në fund të fundit nuk ndodh asgjë.
Ju vetë a keni kuriozitetin që të shikoni dosjen tuaj?
Jo nuk kam kuriozitet, edhe mund ta shikoj, por nuk kam ndonjë kuriozitet të madh, sepse unë e di shumë mirë se çfarë më ka ndodhur.
U shprehët gjatë promovimit të librit, se ky roman nuk është pornografi politike. Çfarë mund të na thoni për këtë?
Është ajo që përmenda, që është sensacionet e ditës për gjëra të vogla, që shndërrohen në reality show.
Personazhet që hasim në libër, a mund ti keni hasur dhe në jetë. Ka një bazë të vërtete përshembull tek personazhi Naun Gjika, etj? Janë personazhe në libër. Unë nuk jam nisur në një person konkret në asnjë rast. Janë personazhe.
Ashtu siç e thatë në botimin e këtij libri, ju nuk e patët menduar se do të vini me një botim të këtij lloji, por erdhi papritur për ju dhe lexuesit. Por ju përmendët se është një nga librat tuaj që ju jeni ndjerë mjaft mirë ndërsa e keni shkruar?
Po është e vërtetë. Uroj që dhe lexuesi të ndjejë kënaqësi duke lexuar një vepër artistike.
Në romanin tuaj, a ka një reale? Është e përgjithshmja, që është sistemi totalitar dhe kontroll totalitar. Pastaj romani ka botën e vet dhe gjërat lëvizin brenda kësaj bote.
Tek ju si individ, çfarë ka mbetur nga ai kontroll totalitar, pasi dhe ju keni qenë i përfshirë në atë kontroll?
Kam qenë domosdo, sepse kam qenë tetë vjet në burg. Kanë mbetur vetëm kujtimet.
Mendoni se botimet tuaja do të vazhdojnë në këtë lloj natyre edhe për kohë të tjera, do të kenë të tillë tematikë? Me sa kam në plan këtë moment, jo. Më vonë mundet, por nuk e di. Intervistoi: Julia Vrapi
Tuesday, January 27, 2015