Intervistoi: Resmi Corbaxhi/
Te kontaktoje me Anila Cenollin ishte e veshtire por jo e pamundur. Fale njohjes me te megjithese shume e zene, gjeti kohen per te na dhene gjate nje interviste anen e pazbuluar te shqiptareve qe jetojne ne anen tjeter te Adriatikut, perpjekjet e tyre per evidentimin e historise, kultures dhe artit shqiptar. Afer dhe larg per nje gjysem shekulli, koha per ringjalljen e lidhjeve te vjetra. Kjo nepermjet nje ure, emigranteve shqiptare qe kane lene vendin e tyre per nje jete me te mire. Njezet e nje vjet me pare edhe ajo e la Shqiperine dhe u vendos ne Mantova te Italise. Mbaron stdimet e larta per Letersi dhe Filozofi ne universitetin e Verones dhe me pas masterin per projektet europiane. Punon si cicerone ne disa muze te Mantoves, ne Shtabin e policise dhe Prefektures per me shume se dhjete vjet. Themelon shoqaten e shqiptareve ne Mantova dhe mbas disa vitesh zgjidhet Presidente e Federates ku marrin pjese 41 shoqata shqiptare nga gjithe Italia. Punon si koordinatore e Zyres se Mareveshjes te Sindikatave dhe gjashte muaj me pas Sekretariati Rajonali i Mantoves, i beson pergjegjesine per Mundesi te Barabarta dhe Imigrim. Qe ne fillim te vitit 2020 i besohet posti i Drejtoreshes se Pergjitheshme kategoria Uil Tucs.Pershendetje Anila, si quhet shoqata qe ju drejtoni, dhe ku shtrihet veprimtaria e saj.Pergjigje: Nuk ka nje shoqate ne te gjithe Italine ka mbi 41 shoqata shqiptare aktive, te cilat jane organizuar dhe kane krijuarFederaten Shqiptare ne Itali (FNAI) te cilen une e kam drejtuar deri ne vitin 2020, para se te levizja nga Mantova ne Bergame per shkak te punes. Pjesmarrja ne shoqate eshte vullnetare dhe me pjesmarrjen e emigranteve nga te gjithe trevat; Shqiperia, Kosova, Maqedonia e Veriut. Duhen falenderuar gjithe antaret e shoqatave per perkushtimin e tyre ne transmentimin e kultures, tradites dhe vlerave me te mira shoqerore dhe shpirterore te trevave nga vijne. Jo vetem ne perhapjen por edhe ne ruajtjen e tyre, fillimisht brenda familjes, ne grupe shoqerore dhe me pas ne shoqatat ku bejne pjese. Qellimi eshte me i madh; mbrojtja e te drejtave te gjithe shqiptareve qe jetojne dhe punojne ne Itali dhe emigranteve qe jane ne proces legalizimi. Gjithashtu ka dhe shoqata te arberesheve te cilat jane organizuar dhe ata ne Federate.Pyetje: A keni ndonje bashkepunim me Federaten e tyre?Pergjigje: Sigurisht qe po.Ne prill te vitit 2019 kemi neneshkruar marreveshjen e bashkepunimit midis dy Federatave ne ambientet e komunes se Gardone del Garda ne Breshia te Italise. Kemi shume per te mesuar nga njeri tjetri. Jane shume puntore dhe kembengules. Ka nje fakt; ne keto tre dekada shpesh here shprehim shqetesimin se gjeneratat e reja kane filluar te humbasin interesimin per gjuhen shqipe. C’ndodh me arbereshet?! Per me shume se pese shekuj kane ruajtur gjuhen shqipe. Mos ju duket pak?! Eshte nje element i patriotizmit dhe dashurise se tyre per te paret nga kane ardhur. Eshte e mrekullueshme si kane ruajtur traditen kulinarine, veshjet, mikpritjen aq sa mendon ; Ku jam ketu? Te duket sikur je ne shtepine tende. Persa u takon veprimtarive Federatat perkatese paraqesin nje program me aktivitetet domethenese e kryesore, por shoqatat jane te lira te organizojne edhe veprimtari te tjera ne ne territorin ku jetojne.Pyetje: A keni nje grup kordinues te veprimtarive ne Federata?Pergjigje: Nuk ka nje grup kordinues, pasi paraqitja e programeve, jep hapesire qe shoqatat te bashkeveprojne a te organizojne edhe veprimtari te perbashketa, atje ku e shohin te arsyeshme.Pyetje: Kemi degjuar qe ju keni shtrire bashkepunimin edhe jashte kufijve te Italise, madje edhe ketu ne Amerike.Pergjigje: Po eshte e vertete.Dua te falenderoj mikun e madh te shqiptareve, kryetarin e Misionit Amerikan ne Kosove z William G Walkerper ndihmesen e madhe ne kordinimin e veprimeve tona. Ai mundesoi lidhjen midis shoqatave shqiptare ne te dy anet e oqeanit. Ne 24 Prill 2016 ne New Jersey kemi mbrritur ne Amerike dhe ne lokalin Casa Bianca te New Jersey jemi takuar me nje grup shqiptaresh perfaqesues te emigranteve shqiptare si Sabadin Gashi, Mimoza Ferraj, Lulezin Shabiu dhe perfaqesues nga Europa (Itali, Greqi, Austri) te cilet perfaqesoheshin nga; Fatmir Osmani, Eneida Sauli, Erio Korani, Anila Kaja, Ilda Pinari, Migreda Miterezi, Ndue Lazri si president I Konfederates. Na nderuan me pjesmarrjen e tyre edhe antaret e American- Albanian Council for Justice and Dispute Resulucion te nderuarit Alex Sragow, Marvin Schokdrner, Mitchel Herman, Elena Gonzales. Nga shqiptaret e Amerikes kishte perfaqesues nga Washington DC, New York, New Yersey, Virginia. Ambasadori William Walker i cili ishte edhe nismetar i ketij organizimi, foli per platformen e punes se Federatave, qellimin dhe tregoi arsyet perse shoqatat e shqiptareve jane te domosdoshme per zgjidhjen e problemeve qe kane shqiptaret si ne Shqiperi, Kosove, Maqedoni por edhe ne diaspore. Ai thekesoi se takimi ishte hapi i pare i nje inisiative te rendesishme si pjese e ceshtjeve kombetare shqiptare. Ne takim u shpreh gadishmeria per te njohur nga afer organizimi i shqiptareve ne shoqata kudo ne Europe. Takimin e pershendeten pefaqesuesi nga Vatra z Gjon Bruqaj, presidenti I FNAI Ndue Lazri, Eneida Sauli nga Greqia, z Fatmir Osmani nga Austria. Ne kete takim qe zgjati disa dite , u organizua nepermjet platformes Skype lidhja me lobin Euro Antlantik, i formuar ne 20 Shkurt 2016, ku shprehen mendimet e tyre Skenderbeg Klaqi, Gjermani, Xhaferr Ahmetaj, Norvegji, Avni Dervishi Suedi. Fatkeqesisht per kohen e limituar nuk mund te shprehej z Shiqer Sejdiaj nga Australia, per te na dhene nje pasqyre te punes se shoqatave ne ate kontinent qe me sa di une jane shume aktive.Pyetje: A mund te flasim konkretisht cila eshte hapesira e veprimtarive te ketyre shoqatave?Pergjigje: Si e permenda edhe me lart veprimtarite jane te shumta e te larmishme, te cilat zhvillohen ne Itali edhe jashte kufijve te saj, kur eshte fjala per ceshtjet kombetare. Veprimtarite jane te pavarura nga shoqatat por kur eshte fjala per ceshtjet kombetare ka nje unifikim te punes se tyre. Po permend disa prej tyre, duke filluar nga festivali i perhershem i shqiptareve te Mantoves. Bashkesia shqiptare aty ka nje perparesi fale dhe dashamiresise se autoriteteve lokale te ketij qyteti dhe ne vecanti te kryetarit te Bashkise Mattia Palazzi. Eshte pare me shume se festival, duke shfaqur haptaz interesimin dhe vleresimin per Shqiperine. I jemi shume mirenjohes per dashamiresine e treguar qe ne fillim, per nismen e Federates dhe shoqates “La aquile”te Mantoves ne organizimin e Festivalit te kultures shqiptare. Per kete qellim jane vene ne dispozicion ambiente, njerez dhe fonde, qe festivali te kurorezohet me sukses dhe te behet nje ure miqesie, bashkepunimi e shkembimesh te herepashereshme,te vlerave te ndersjellta te artit dhe kultures.Pyetje: Festivali ne Mantova eshte pare thjesht si nje koncert kengesh dhe argetim per pjesmarresit apo gjithperfshires, ne kostumografi, kulinari ekspozita…Pergjigje: Ana argetuese eshte vetem nje pjese e vogel. Aty paraqitet shpirti i popullit ne veshje, ne kenge, ne kulture, e ne trasmentimin e vlerave me te mira patriotike qe ne shume aspekte jane te peraferta me vendin ku kemi nderuar jeten tone te re. Ne keto festivale ka pjesmarres dhe shume shqiptare qe kane bere emer ne skenat italiane si kengetare, balerine, piktore, shkrimtare,… Perdoren edhe per promovimin e vendeve turistike dhe historike te Shqiperise te cilat mund te vizitohen.Pyetje; Po per gjuhen shqipe?Pergjigje; Do te flas edhe per gjuhen shqipe per tu kthyer perseri ne festivalet pasi nuk kemi mbaruar. Jane hapur jo nje por ne dijenine time shume shkolla aq sa lindi nevoja e krijimit te nje komisioni te kultures ne Federate e drejtuar nga znj Kristina Xhakolli.Ka qene mesuese e shkolles shqipe ne Rovereto te Italise . Eshte e lehte kur ke nje shkolle per sigurimin e lendeve kryesore dhe librave por kur jane shume shkolla duhet siguruar baza materiale. Ky komision dhe znj Kristina Xhakolli kane trokitur ne te gjitha dyert, ne Ministrine e Arsimit, ne shtepite botuese te librit shkollor dhe cdo vit ne hapjen e vitit te ri shkollor jane siguruar librat e domosdoshem. Ne punojme qe gjuha shqipe te ruhet ne te folur dhe ne te shkruajtur, sidomos per gjeneraten e re. Arjana Kosova eshte mesuese qe ka marre persiper barren e koordinimit te gjithe shkollave shqipe ne Itali. Aktualisht ajo ndodhet ne Macerata te Italise dhe eshte mesuese gjithashtu ne shkollen “Il Nido delle Aquile” Eshte mesuesja qe ka bere te mundur sjelljen e librave shkollore dhe jashte shkollore fale dhe ndihmes se pakursyer te znj Mimoza Hysa, pergjegjese e Qendres se Botimeve ne Tirane. Aktualisht puna e palodhur ka mundesuar te zgjidhet presidente e lidhjes se mesuesve ne Itali.Sot duket normale deshira dhe ngritja e shkollave shqipe, dhe te gjitha per te ndihmuar kumunitetin shqiptar te ruaje gjuhen shqipe si pasuri kombtare trasheguar nga te paret tane.Pyetje: Tani te kthehemi te veprimtarite kulurore dhe artistike….Pergjigje: Ah po do te vazhdojme atje ku e lame. Ne Mantova ka nje eksperience te vecante, kjo dhe fale lidhjeve te shkelqyera qe ka komuniteti shqiptar me vendasit dhe autoritetet komunare. Per tre vjet rresht kemi mundur te organizojme Festivalin e Kultures Shqiptare, ku kane qene te ftuar dhe Ansambli Folklorik i Tiranes, shkrimtare qe jetojne dhe botojne ne Itali dhe Shqiperi, kemi arritur te hapim ekspozita me piktura dhe skulptura te artisteve shqiptare. Nje falenderim duhet thene edhe per te gjithe muzete e Mantoves, te cilet kane hapur dyert dhe kane mirepritur keto ekspozita. Edhe ne faqet e shtypit lokal eshte pasqyruar gjeresisht veprimtaria e tyre. Kemi shkuar deri aty sa ne teatrin Bibiena te organizojme koncert te artisteve shqiptare me muzike klasike dhe piano. Gjate diteve te festivalit amvisat e shoqates se Mantoves pergatitin dhe prezantojne pjatat me ushqime tradicionale, te cilatterheqin vemendjen e vendasve. Etnografia eshte pjese e festivalit, ku prezantohen edhe kostumet popullore kombtare. Ne nje nga ditet e festivalit ne prani te kryetarit te Bashkise se Mantoves Mattia Palazzi bashkeatdhetari yne Petrit Kozeli i dorezoi Ambasadorit te Shqiperise ne Vatikan z Visar Zhiti nje pale kepuce te krijimit te vet me ngjyrat e dhe shqiponjen e Shqiperise dhurate per Papen shoqeruar se bashku me fjalet e tij; “ Ecni se bashku per paqen”… Ishe moment emicionues.Pyetje: Ju bashkepunoni edhe me shoqatat e tjera jashte Italise por ne disa raste jeni bere edhe inisitore te ruajtjes se vlerave historike dhe kontributit te shqiptareve gjate luftes se dyte boterore. A ka ndonje rast konkret?Pergjigje; Me lart folem per koordinimin e punes se shoqatave branda dhe jashte Italise. Ne kemi qene nismetaret e vendosjes se nje pllake perkujtimore ne nderim te viktimave qe humben jeten ne kampin e internimit ne Dachau te Gjermanise. Eshte i pari kamp i ngritur ne perfiferi te Mynihut, ku u internuan 206,206 vete nga gjithe Europa, prej te cilet 41.000 vete gjeten vdekjen por mendohet qe kjo shifer te jete edhe me e larte. Te gjithe vendet europiane qe kane pasur shtetasit e tyre aty kane nga nje pllake perkujtimore. Shqiperia nuk kishte. Federata e shoqatave shqiptare ne Itali, u interesua ndoqi rruget ligjore, te cilat u desh kohe te miratoheshin. Me se fundi bashke me miqte tane Erio Korani, nje vajze dibrane qe luajti rolin e perkthyese dhe zoteruese e disa gjuheve te huaja, mbaj mend vetem emrin Lule quhej, dhe ishte aktiviste e shoqates se shqiptareve ne Riva dek Garda, antarja e fondacionit “Neriman Vlora” Vitore Stefa Leka.Ne nje nga sallat e muzeut te Dachaut, ku ndodhen pllakat e gjithe shteteve ne kujtim te shtetasve te shfarosur, u vendos edhe pllaka e punuar nga skulptori shqiptar Llesh Biba. Ne ceremoni mori pjese edhe drejtoria e seksionit shkencor te muzeut Andrea Riedle. Kengetarja Aida Hisku, e persekutuar nga sistemi totalitar, vendosi nje tufe me lule prane pllakes perkujtimore. Kemi ndjere emocione te fuqishme, ne pefaqesues te shoqatave shqiptare ne emigracion, si pefqasues te vendit tone ne kampin me te eger ku edhe te denuarit perzgjidheshin. E quajtem detyrim ndaj bashkeatdhetareve tane martire te shfarosur ne kampet naziste. Eshte vetem nje fakt qe tregon se shoqatat punojne dhe jane te dobishme kur bashkepunojne me njera tjetren. Kur veprimtarite e tyre prekin emigrantet ne diaspore patjeter ngjall dhe ineteresin e tyre. Ndaj tani nuk eshte dicka e mistereshme te jesh shqiptar ne gjithe boten por te pasqyrosh vlerat, traditen, zakonet, gjuhen, etnografine, eshte obligim per te gjithe ne kudo qe jemi. Te punosh per kombin eshte kenaqesi, kur mendon nga kemi ardhur.