Rina Çela Grasset – Dielli

Rina Cela Grasset perkthyese letërsie, autore së fundmi, merr Çmimin e Nderit “Personalitet i Frankofonisë për vitin 2015” në Lion te Francës nga Ambasadori i Shqipërisë në Paris, Z. Dritan Tola. /

Profili/

Rina ka lindur në Elbasan, qytet ku ndoqi shkollimin deri në Universitetin e Letërsisë Aleksandër Xhuvani. Pas studimeve puna e parë e rëndësishme ishte redaktore në Shtëpinë Botuese Toena. Më pas punoi si koordinatore e misionit Secours Catholique – Caritas France për më shumë se tre vite. Në vitin 2002 ndoqi studimet në Universitetin Katolik të Lionit në Francë, ku u diplomua si Inxhiniere e Zhvillimit lokal. Në 2005 ndoqi studimet pasuniversitare dhe mori diplomën Master “Sociologji e Aplikuar për Zhvillimin lokal” në Universitetin Lumière Lion 2. Eshte e martuar dhe dhe ka tre djem, Arditi, Rafaeli dhe Eduarti. /

Intervista /

Liliana Pere – Rina, ju jeni një grua shqiptare e diplomuar në Francë, jepni kontribut te madh per komunitetin shqiptar nëpërmjet angazhimit tuaj në Shoqaten Iliria në Lion të Francës. Nderkohe ju shkruani libra si autore dhe beni perkthime te librave nga gjuha frenge ne Shqip. Sa e veshtire eshte per Rinen ky angazhim i dendur që kërkon impenjim ?

Pergjigje : Rina Cela Grasset

Kur ka pasion, dëshirë dhe vullnet për të ecur përpara, të gjitha vështirësitë kapercehen. Paralelisht me punën dhe me angazhimin në shoqatën Shqiptare Iliria, që prej disa vitesh përkthej letërsi nga gjuha frënge në shqip. Deri tani janë botuar : “Odetë Gjithkushi dhe histori të tjera”, Eric Emmanuel Schmitt, novela, “Ngërdheshja e fundit”, Jacques Bruyas, dramë “Odiseja nga Bagdati”, Eric Emmanuel Schmitt, roman “Gruaja në Pasqyrë”, Eric Emmanuel Schmitt, roman “Tradhtia e Anshtajnit”, Eric Emmanuel Schmitt, dramë • Si autore : Në Francë sapo ka dalë në qarkullim libri “Trésors Albanais” – Thésare Shqiptare”, botuar nga shtëpia botuese “Les passionnés de bouquins”, përmbledhje me proverba Shqip dhe Frëngjisht. Dhe kam në përgatitje e sipër disa libra të tjerë që do të dalin së shpejti në qarkullim në frëngjisht.

Pyetje : Liliana Pere Ju jeni mjaft e angazhuar në Shoqatën Shqiptare Iliria në Lion projektet organizuar rregullisht, aktivitete për të njohur Shqipërinë në Lion. Mund të na flisni pak per aktivitetin e kesaj shoqate ?

Rina Cela Grasset :Në Lion pata fatin t’i bashkohem një komuniteti shqiptarësh të jashtëzakonshëm, të cilët vepronin prej vitesh në Francë dhe Europë për të mbrojtur interesat e shqiptarëve. Dua vetëm të përmend faktin se shqiptarët e Lionit mbështetën UÇK-në me të gjitha mënyrat, duke dërguar luftëtarë dhe mjete financiare dhe në gjiri i saj dolën drejtues politikë të UÇK-së dhe të fondit “Vendlindja thërret”. Për mua ishte fat që u bashkova me njerëz të tillë plot vullnet e entuziazëm. Dhe jam e nderuar që me kanë besuar drejtimin e shoqatës sot.

Aktualisht ne punojmë me projekte duke organizuar rregullisht aktivitete për të njohur Shqipërinë në Lion e më gjerë duke komunikuar me publikun francez si psh “Festat Konsullore”, ku mbajmë Stendën e Shqipërisë dhe Kosovës. Marrim pjesë rregullisht në “Forumin e Gjuhëve të huaja” në Lion, ku prezantojmë gjuhën shqipe. Kemi sjellë në Lion trupën teatrale të udhëhequr nga Mirush Kabashi për të marrë pjesë në Festivalin Pranvera Europiane, qe mbledh çdo vit me dhjetëra trupa teatrale që vijnë nga gjithë vendet e Europës. Ne kontaktohemi rregullisht nga shoqata franceze për projekte bashkëpunimi, veme ne dispozicion perkthyes vullnetarë për shoqatat që shoqërojnë emigrantët shqiptarë; ndihmojmë studentët shqiptarë për të ndjekur studimet në Francë; projekti i fundit po bëhet me “Medecins du Monde” – “Mjekët e botës” që kanë projektin e hapjes së një qendre në Shqipëri. Shoqata është e organizuar shumë mirë dhe funksionon pothuajse si konsullatë, duke orientuar udhëtarët e turistët francezë që duan të vizitojnë Shqipërinë si dhe bashkatdhetarët nga Shqipëria dhe Kosova që kanë nevojë për t’u orientuar për proçedura nga më të ndryshmet : për të ndjekur studimet, për t’u martuar, si të veprojnë kur u humbin dokumenta etj. Na vijnë kërkesa për këshilla nga të gjitha cepat e Francës… Një aspekt tjetër i rëndësishëm ështe theksi që veme për të promovuar kulturën shqiptare, duke promovuar autorë shqiptarë të përkthyer frëngjisht si dhe autorët shqiptarë në Francë. Kemi organizuar promovimin e librave të shkrimtarëve Luan Rama, Ylljet Aliçka, Abaz Pllana, Christian Raby et Loik Chauvin. Kemi transmetuar gjithashtu filma shqiptarë në kinematë e qytetit, apo kemi organizuar javën e Shqipërisë në Bashkinë e qytetit kur kemi mbajtur një seri konferencash mbi Shqipërinë dhe Shqiptarët.

Pyetje : Çfarë pune bëni konkretisht dhe ku jetoni ?

Rina Cela Grasset :Aktualisht punoj si këshilltare juridike në një strehë për kërkues azili politikë. Jetoj me familjen në Lion të Francës.

Liliana Père: Tashme ju jeni e perfshirë në orbitën shqiptare. Si komunikoni dhe nostalgjia per Shqiperinë?

Rina Cela Grasset :Shqipëria është pjesë e përditshmërisë sime. Përmes librave që përkthej, atij që botova e të tjerët që jam duke shkruar, aktivitetet e projektet që hartoj me Shoqatën Shqiptare Iliria në Lion, gjithçka është në orbitë rreth Shqipërisë e shqiptarëve. Kjo është dhe një nga arsyet se pse Ministria e Punëve të Jashtme të Shqipërisë më akordoi Çmimin e Nderit “Personalitet i Frankofonisë për vitin 2015”.

Liliana Père :A ndihet Rina e vlerësuar dhe e respektuar në komunitetin francez?

Rina Cela Grasset :Populli ka një fjalë të urtë “Guri i rëndë në vend të vet”. Por, me vullnet, edhe në vend të huaj mund të bëhemi “gur i rëndë”. Vështrimi i të tjerëve është pasqyra më e mirë për të parë vetveten. Kur në sytë e francezëve lexoj vlerësim dhe respekt, për mua kjo do të thotë se jam në rrugën e duhur. Kur ikim nga Shqipëria e kuptojmë se ç’është patriotizmi : të mallëngjehesh kur sheh flamurin shqiptar në një cep ekrani televizori, të ndjehesh keq kur një bashkëkombas sillet keq, të ndjehesh krenare kur një tjetër bashkëkombas arrin suksese. Të punosh për atdheun, për të treguar se cila është Shqipëria e vërtetë, Shqipëria e kulturuar, Shqipëria e emancipuar, është një detyrë kaq e natyrshme që të shtrohet përpara kur je në vend të huaj.

Ju faleminderit Rina, ju uroj suksese perherë dhe më të mëdha.

Liliana Père

Presidente

Gruaja Shqiptare ne Bote

Ne Teatrin Qendror “Madelene” te Gjeneves, te mbushur me mbi 500 spektatore, u shfaq per here te pare nje shfaqje teatrore Shqiptare: “z.Ibrahim dhe lulet e Kuranit” e shkrimtarit te shquar francez
Erich Emmanuel Schmitt/
Shkruan: Rina Çela Grasset /*

Mos kini frikë nga arti !

Librin “Zoti Ibrahim e lulet e Kuranit” Shkrimtari Eric Emmanuel Schmitt e ka shkruar brenda disa ditësh, në një cep tavoline në një kafene që zhurmonte jetë. Autori nuk do ta imagjinonte kurrë se ato faqe që i shkroi me lehtësinë me të cilën merrte frymë, do të përktheheshin e do të bënin xhiron e botës nëpër salla teatresh. E si mund t’i mungonte kjo pjesë teatrale skenës së teatrit shqiptar ? E si mund t’i mungonte Mirush Kabashit ky rol në karrierën e tij artistike ?
Në pjesën teatrale “Zoti Ibrahim e lulet e Kuranit” kemi një copë Paris, që nuk ngjan me Parisin që njohim. Jemi në Lagjen Blu që nuk është blu. Arabi i ushqimores nuk është vërtet arab. Kurani i tij, që i ka mësuar gjithçka di, në vend të bindjes së verbër fsheh dy lule të thara dhe një letër.
Skena është e thjeshtë : një kanape, një karrige; në sfond një bibliotekë e zymtë. Mirush Kabashi është i vetëm në këtë dekor pothuajse të zhveshur. Dekor i zhveshur deri në çastin kur ai hyn në skenë. Si kameleon, ai u jep jetë personazheve diametralisht të kundërt : një baba i ftohtë që rrit pa dashuri një vogëlush të trishtuar; prostitutat e rrugës “Parajsa”, Brixhid Bardonë tërë naze, një nënë që ka braktisur një foshnje disa ditë pas lindjes;, djalin e vogël që vjedh konserva në dyqanin e arabit që ëndërron të bëhet burrë por, mbi të gjitha, të mençurin zotin Ibrahim.
Mirush Kabashi na i sjell të gjitha këto personazhe, plot emocion, me artin e tij të madh. Në këtë pjesë që të mban frymën pezull, spektatori lëkundet mes të qeshurave e lotëve. Ekuilibrin e gjejmë tek urtësia që rrjedh si lumë nga Zoti Ibrahim, që i mëson vogëlushit të braktisur që e vjedh, se ç’është jeta, ç’është dashuria, ç’është ngrohtësia, ç’është buzëqeshja, ç’është falja, ç’është mirëkuptimi.

Titulli i pjesës i lë skeptikë shumë njerëz. Kur dolëm nga shfaqja dëgjova shkarazi njerëz që thoshin se shumë veta nuk kishin ardhur vetëm nga titulli i saj. Besimtarët kishin frikë se do të fyheshin, mosbesimtarët gjithashtu. Më erdhi keq për paragjykimet e tyre.
Zoti Ibrahim na mëson me urtësi se besimi i vërtetë nuk është bindje e verbër. Është liria për t’i pranuar njerëzit siç janë e t’i duash për atë që janë, me të metat e me cilësitë; të mëson t’i kuptosh e të mos i paragjykosh aktet e tyre, deri të falësh një nënë që braktis një fëmijë, apo një baba që nuk di të japë ngrohtësi. Ja shpjegimi i këtij titulli misterioz, që i le në dyshim njerëzit para se të blejnë biletën për të hyrë në teatër.
Të shunën mbrëmë, me rreth pesëmbëdhjetë veta të Shoqërisë Shqiptare Iliria, u nisëm nga Lioni për në Gjenevë në teatrin Madëlene. Në skenë një copëz Paris që nuk ngjante me Parisin që njohim. Rruga Blu nuk ishte blu. Arabi i ushqimores nuk ishte vërtet arab. Por Mirush Kabashi ishte gjithnjë i njëjti aktor i madh. Që na bëri të qeshim e na bëri të qajmë. E në fund ta duartrokasim me sa fuqi kishim për artin e tij. Ky art që, si vera, me kalimin e viteve, bëhet edhe më i çmuar.
*Rina Çela Grasset
(perkthyese)
* Shfaqja u dha te Shtunen e 24 Janarit 2015 ne Teatrin Qendror “Madelene” te Gjeneves

Rina Cela Grasset, “Personalitet i Frankofonisë për vitin 2015”

“Nderi Kombit” Mirush Kabashi, shkelqen perseri ne Gjeneve, po kete rradhe me “… lulet e Kuranit”