Përgatiti: Çezar Ndreu/

Ajo ishte në një udhëtim në Ballkan dhe u gjend në Podgoricë nga ku aty do të vazhdonte udhëtimin e saj për në Stamboll. Në Podgoricë takohet papritmas me një amerikane me emrin Frances Hardy, e cila kishte punuar në Shqipëri me Kryqin e Kuq Amerikan.

Frances ishte një shqiptarofile e madhe dhe por sa e takoi shkrimtaren e bëri për vehte.

Don me shkue në Stamboll?

Pse don me shkue atje me një ngutësi?

Këtu je afër kufirit të Shqipënisë dhe po nuk shkove kësaj here me e vizitue Shqipëninë, dije se ke me humb rastin e tjetër hershëm në jetën tënde. Se në ato male, jo larg prej këtu, jeton një popull që nuk ka ndryshuar tash njëzet shekuj, që ka një histori të lashtë, ma të lashtë se atë të helenëve e të romakëve e sigurisht ma të vjetër se të sllavëve.

Në mes tyre maleve gjinden katunde-qytete parahistorike që pak kush i njeh.

E ju kërkoni me shkue në Stamboll, ku mundeni me shkue kur t’u mbushet mendja e kur të doni.

Perandoria romake, shkruan zonja Lane, shkrimtarja amerikane, e pat pushtuar Shqipëninë ashtu siç pretenduan më vonë edhe turqit, por në të vërtet as Roma e as Stambolli nuk qenë të zot me ushtrue ndonjani influencë në ato male!

Populli jeton i lirë si jetoi përpara kohës së helenëve.

Ndikimi i kishes është më tepër udhëheqës dhe paqësues se sa fetar.

Ligji i Maleve është Kanuni i Lek Dukagjinit që nuk është aspak fetar!

Në Pult takon peshkopin e krahinës nga ku interesohet për Kanunin!

Jo, i thotë peshkopi amerikanes, kisha nuk i ka ndryshuar zakonet e vjetra të popullit e në Malësi gati të gjithë janë katolikë e biles katolikë të mirë, por ata ende i varrosin të vdekurit pa arkivole me tre molla dhe vëjnë një plloçë guri ose druni mbi vorre ku përveç shenjës së kryqit vejnë edhe atë të diellit. simboli i Lekës së Madh.

Na besojmë, tha peshkopi, se përtej diellit sigurisht gjindet perëndia.

Kanuni

Vrasjet në mes bajraqeve nuk ashtë ashtu se e kallzojnë të huajt.

Vrasja ashtë një formë dënimi me vdekje, është siç e zbatojnë shumë shtete të përparuara të botës sot me anë të ligjit.

Shoqnia në Malësi ashtë një shoqni egalitare.

Shumica dërmuese nuk ka pasuri private dhe pasunia ashtë e përbashkët.

I vetmi ligj ashtë ligji moral, që imponohet me tradita dhe zbatimi i tij është i domosdoshëm.

Kanuni i Lek Dukagjinit ashtë i bazuem mbi nderin personal që ashtë njëheri dhe nderi i fisit.

Një njeri që nuk zbaton ose poshtron nderin e një njeriu apo fisi ai dënohet me vdekje, me vrasje ose me dënime të tjera.

Kjo tregon fuqin morale të Besës dhe zbatimin e dhanies së Besës që është e pathyeshme në anët tona.

Në Shqipëni nuk ka luftra fetare, ato që kanë qenë numërohen me gishtat e duerve.

E na jemi i vetmi popull në Ballkan që respektojmë fetë dhe fenë e secilit.

Filipi i Dytë dhe Leka i Madh!

Natën malsorët e Shalës mblidhen bashkë me amerikanen Rose.W.Lane nën dritën e hanës ose të kandilit e bisedojnë mbi shumë sende.

Pyetjes se nga vijnë dhe nga e kanë prejardhjen shqiptarët, nji plak, nji natë mbasi ndigjoi kallzimet e amerikanes se Aleksandri i Madh qenka grek; (Leka i Madh)ai ju drejtua zonjës Lane:

I ati i Lekës, Filipi i dytë u martua me nji grue shqiptare të një fisi tjetër.

Filipi i dytë nuk ka qenë grek.

Na kena kangët tona mijavjeçare, kemi epikat e Malit të Sharrit.

Ju zonjë. i tha plaku. flisni për grekë e për qytetërimet e tyne të vjetra e qytetet e bukura në Egje, por ju zonjë nuk i zini në gojë shqiptarët se kush ishin e nga vinin. Na, i tha plaku zonjës amerikane – jena ma të vjetër se helenët.

Para Filipit të Dytë ishin njëzet e një mbretën, kryetar fisesh që banojshin në tokat prej Detit të Zi e deri në Adriatik.

Mbretnija u krijua nga Karana që ishte një kryetubim i fiseve të huaja në pjesën lindore të Detit të Zi.

Ai erdhi me anë të detit dhe krijoi mbretninë e përbashkët dhe si kryeqytet bani E Madhja.

Mbas tij erdhën këta mbretën:

Ceni, Trimi, Predika, Argua, Ajeropi dhe Ajeropi ishte i pari mbret që kishte gjak të pastër të etërve tonë.

Mbas tij erdhi Alketi, djali i Ajropit. Aminti, i biri i Alketit, që është aleati i Dariusit, mbretit të Persisë.

Pastaj erdhi Leka i biri i Amintit, mandaj erdhi Perdika i Dytë që ishte djali i djalit të Perdikës.

Arqelloja, djali i Arqellos mandej Arminti i Dytë, djali i Arqellos së Dytë. Mandej erdhi Pafasania që ishte një i huaj. Mandaj Arminti i Tretë, djali i Armintit të Dytë, Leka i Dytë, djali i Armintit të Tretë. Mandej vjen Prolomeja, që ishte i huaj.

Predika i Tretë nga familja e Predikës, Arminti i Katërt, djali i Lekës së Dytë, Filipi ishte djali i Lekës së Dyte, mbas Lekës së Madh vjen Filipi i Tretë.

Leka i Madh ka lind në Kryeqytetin E Madhja, rrënimet e të cilit ndodhen afër Matit të sotëm…

Plakut ia nderpret fjalën shkrimtarja amerikane dhe i thotë:

Historia na tregon se Filipi ka lindur në Maqedoni.

Ashtu ashtë, i thotë plaku, por atë kohë kishte dy kryeqytete. Një ashtë Pela që gjendet sot mes Selanimut dhe Manastirit dhe kryeqyteti tjetër ishte E Madhja.

Në të dy kryeqytete Filipi kishte ndërtu pallate të shumta dhe banonte një herë në një kryeqytet e njëherë në kryeqytetin tjetër.

Në mes të Filipit dhe gruas së dytë ndodhi një grindje, thotë plaku.

Gruas i pëlqente ma shumë me ndejtë tek E Madhja dhe nuk donte të shkonte në Pela, pasi në Pela Filipi kishte ra në dashuni me një grue greke dhe kjo ishte aryeja që Nana e Lekës nuk shkonte në Pela.

Leka i Madh ka le në E Madhja dhe jetoi aty me nanën e vet deri sa u ba djalë i ritun.

Kur shkoi për herë të parë në Pela, Leka i Madh -ai udhëtoi në shpinë të kalit dhe u bashkue me të atin Filipin i hypun në kalë.

Kallzohet se kur Leka shkoi nga E Madhja, ishte i shoqëruem me nanën e me shumë malsorë që kaluen grykën e Bulqizës ku gjendeshin shumë burime ujnash me fuqi mbinatyrore dhe kur kaloi një pyll të dendun – sot ai pyll ashtë zhduk e gjindej vetëm gërmadha të mëdhenj, aty dëgjuen këngë të huaja që nuk i kuptotojshin, por i morën vesh vetëm fjalët e fundit:

“Rroftë Leka, djalë i Filipit të Dytë, Leka i Madh, Mbreti i Botës”.