Tashmë dihet, por duhet të fort theksohet se manipulatori më i madh i historisë së Kombit Tonë, është Enver Haxha . Ai deshi që edhe figura e Skënderbeut të mos vlerësohet në përmasat e saj historike, sepse mendonte(me mendësitë e diktatorit), se përmasat reale të figurës së heroit kombëtar i bënte hije figurës së tij, duke e vetëquajtur vehten si heroi më i madh shqiptar i të gjitha kohrave. Ky mentalitet primitive, u përcoll në të gjitha librat e shkollave dhe vecanërisht në tekstet e Historisë së Shqipërisë.

Ne që u shkolluam në Shqipëri në vitet e diktatutës totalitare, me përjashtim të të dhënave gojore nga prinërit, nuk mundëm të njiheshim me dokumentat dhe mendimet e aktorëve të tjerë politik , të pas vitit 1912, vit kur u kriju Shtetit Shqiptar e më pas. Ishin vetëm njerëzit tepër te besuar të regjimit, që mund t’i shihnin dokumentat dhe të shkruanin jo të vërtetën,por sic i pëlqente diktatorit, kurse për të tjerët ishte herezi. Pra, për masën e madhe të intelektualëve, kishte një errësirë të plotë informative për figurat e së kaluarës,qeveritë, vendimet, qëndrimet zyrtare, dekretet etj. Cdo gjë ishte bardh e zi, ku E.Hoxha dhe partia e tij, ishin patriot, kishin bërë cdo gjë të mirë për kombin, kurse të tjerët ishin kolaboracionist e tradhëtar. Pra historia jonë niste e mbaronte vetëm me diktatorin dhe partinë e tij.

Kur sistemi totalitar në Shqipëri u shemb, unë si shumë intelektualë të tjerë, pata mundësinë të njehem me shumë fjalime, artikuj, dekrete, vendime, rregullore, dokumenta e plane te mbrojtjes kombëtar, libra e biografi etj , të Mbretit Zog . Aty pashë se kishim të bënim me një figurë politike, udhëheqës, burrë shteti, me përmasa krej ndryshe nga ato që na kishte servirur hisoriografia komuniste. Po keshtu më ndodhi dhe me figurën e Abaz Kupit të cilen E.Hoxha me duart e tij dhe regjimi e kishte baltosur në përmasa të pa para, duke e paraqitur atë si injorant i pa gëdhendur, gënjeshtar e i pa besë etj. Kurse kur mu mundësua të shoh cfarë thonin britanikët për të, cfarë thonin dokumentat e kohës dhe njerëz që e kanë njohur atë personalisht, kur u shkruajtën biografi për të, pashë përmasat e heroit popullor, njeriun trim e atdhetar i madh.

Për Mustafa Krujën (Merlika) dhe figurën e tij, cdo gjë e zezë dhe cdo përcaktim negative ishte thënë kudo e kurdoherë për të, nga regjimi i diktatorit E.Hoxha. Por, kur kam lexuar disa shkrime të tij për atdheun,analiza politike të kohës, shkrime për albanologjinë dhe vecanërisht fjalorin e gjuhës shqipe, kam thënë me vehte, dhe e kam shkruajtur edhe në shtyp, se ai është një figurë me rëndësi e kohës së tij. E njëjta gjë më ka ndodhur edhe me figurën e Kol Bib Mirakës, por kur lexova librin e tij “Vetvrasja e një kombi”, më mundësoi të kemë një kënd të ri shikimi për atë si figurë politike, por edhe për shumë bashkëkohës të tij. Ata krahas vijimsisë së mbrojtjes hebrejve ( që kishte filluar që në kohen e Mbretit Zog, e me të cilën krenohemi të gjithë, përfshi dhe komunistët), i bënë vendit edhe dy vepra të mëdha sic ishte bashkimi i trojeve shqiptare nën një qeveri të vetme, (të cilën ne s’po e ribëjmë dot sot),dhe hapja e shkollave shqipe në cdo cep të trojeve shqiptare për të zhdukur analfabetizin që ekzistonte. Brezi im dhe brezat që do të vijnë, këtyre figurave (dhe shumë të tjerave), le t’ju bënë vrejtjet për punët që nuk i kanë bërë mirë, por edhe meritat jo vetëm nuk duhet t’ju a mohojnë, por duhet t’ju a vënë në dukje thjeshtë ashtu sic janë pa zbukurime e stërhollime.

Këto ditë dhjetori të 2015-tës, ne festuam edhe 25 vjetorin e përmbysjes së regjimit komunist në Shqipëri. Në vetëdijen time, kjo është një nga ditët më të të rëndësishme të popullit shqiptar. Mendoj se na bën nder të evokuojmë respect për studentët që u ballafaquan me diktaturën dhe Sali Berishën që na priu në këto vite të tranzicionit. Ata na mundësuar lirinë, të drejtat e njeriut, lëvizjen e lirë, afrimin me kontinentin mëmë, pranimin në Nato dhe perspektivën në BE etj. Unë personalisht nuk kam asnjë kompleks të deklaroj , madje ndjehem krenar, që në këtë udhëtim kam qenë përkrah Sali Berishës në mendim e veprim.

Po ashtu mendoj se Vatra me veprimtaritë ,deklaratat, aktivitetet dhe promovimet që ka bërë e po bën, jep një ndihmesë të vyer per komunitetin shqiptar në SHBA dhe për kombin në tërësi. Këto lypset të shtohen, në të ardhmen dhe mundësisht të ngrihen në nivele më të larata që t’i përgjigjen më mirë kërkesave dhe kohës.

Nënkryetari i Vatrës

ASLLAN BUSHATI