Saimir Z. Kadiu/
25 vjet me pare, ndersa studjoja ne New York University, fati me dha mundesine per të takuar njerez te profesioneve te ndryshme, disa prej te cileve kishin edhe ndikim ne jeten e New Yorkut.
Kuptohet qe nuk kisha kohe per “dashurine” per artin dhe kinemane ne pergjithesi, por mundohesha te “thithja” çdo informacion lidhur me aktivitetet kulturore ne qytetin me te rendesishem te botes.
Nje dite nje professor i imi me foli me superlative per nje violinist te ri nga Ballkani qe kishte filluar te studjonte ne Juilliard School, nje nga shkollat me te famshme elitare te botes per muziken, kercimin dhe dramaturgjine.
Motra e tij ishte profesoreshe ne kete kete shkolle.
Talenti nga Ballkani quhej Stefan Milenkoviç, ishte nje 20 vjecar serb nga i jati dhe me rrenje italiane nga e ëma.
Kisha degjuar per kete talent te madh qe vinte nga ish Jugosllavia. Vendi i tij kishte bere te pamunduren per krijimin e mundesive per ta impostuar ne nivelin me te larte boteror te violines.
Milenkovic kishte performuar që femije perpara Reaganit (1987) dhe Gorbaçovit (1988) ne koncerte qe kishin patur jehone boterore.
Te nesermen per ti bere “sfide” profesorit tim si “ballkanas” qe isha, i dhurova nje CD te sapo dale te muzikes se Prokofiev, interpretuar nga violinisti yne i talentuar Tedi Papavrami… (Prokofiev, Tedi Papavrami, Polish National Radio Symphony Orchestra, Antoni Wit – Violin Concertos Nos. 1 And 2 Sonata For Solo Violin)
Profesori im nuk e kuptoi qellimin e dhurates. Me falenderoi te nesermen. E kishte pelqyer shume, por e mendoi Papavramin si francez (ne CD ku jepej informacion per pjeset e luajtura te Prokofiev, Papavrami permendej si violinist francez).
“Edhe ne shqiptaret e kemi Milenkoviç-in tone”- i thashe…
I tregova historine e tij, dergimin ne France ne kohen e Enver Hoxhes, arratisjen e familjes se tij si dhe tragjedine e pjeses se mbetur te familjes ne Shqiperi… ku i internuan gjyshin 80 vjecar…dhe i shemben edhe shtepine ku kishte lindur…
Por Shqiperine nuk ia shkulen dot nga zemra…
Qasja e dy regjimeve ne Tirane dhe Beograd (megjithe diferencat qe egzistonin midis tyre) ne ate kohera ishte e njejte… promovimi i talenteve te tilla per ti perdorur më pas ne sherbim te sistemit.
Tedi filloi “bashkejetesen” me violinen qysh ne moshem 4 vjecare. Talenti i tij u be i njohur ne Shqiperi shume shpejt.
Në shtator 1982, kur ai ishte vetem 11 vjeç, falë flautistit Alain Marion, qeveria franceze i ofron një bursë studimi në Francë ku studion pranë Conservatoire National Superieur de Musique në Paris, nën drejtimin e Pierre Amoyal (1949 -), nje prej violinisteve me te medhenj te gjenerates se tij.
Në vitin 1985 fiton konkursin “Rodolfo Lipitzer” në Gorizia, në 1986 fiton me unanimitet “Çmimin e parë të Konservatorit të Parisit, në vitin 1987 merr diplomën e Konservatorit të Losanës.
Më pas ndjek studimet muzikore nën drejtimin e violinistit te shquar francez Zino Francescati (1902-1991) dhe talentit te madh te Konservatorit Çaikovski te Moskes Viktori Mullova (1959 -).
Në vitin 1992 vlerësohet nga Sacem me çmimin “George Enescu” dhe në 1993 fitoi çmimin e parë dhe çmimin special të publikut në konkursin ndërkombëtar “Sarasate “ në Pamplona.
Per nje profesor ne New York ajo qe degjoi ishte e pabesueshme per dramen familjare te nje gjeniu te tille.
Psheretiu dhe tha vetem nje fjale… “Why?” (“Përse ?”)
Sot perjetuam nje koncert fantastik te Tedit… me një program të kombinuar me vepra të kompozitorëve Beethoven, Brahms dhe Franck, te shoqeruar ne piano nga Philippe Bianconi.
Tedi vertete eshte larguar femije nga Shqiperia, por shpirterisht eshte i lidhur me te.
Pervec violines ai tashme eshte “Jusuf Vrioni” junior ne perkthimin e vepres se Ismail Kadarese (ka perkthyer deri me sot 12 vepra te gjeniut tone te letrave).
Nuk besoj nje talenti serb Milenkoviç t’i jete futur aventures se perkthimit ne frengjisht apo anglisht te vepres se Ivo Andriç apo Danilo Kishit…
Duhet te jemi shume krenar me Tedi Papavramin, këtë violinist dhe intelektual klasi që nderon kudo Shqiperinë.