NGA MUHAMET MJEKU/
Libri i fundit i Salih Zogianit ” Anekdota 5″, kushtuar mërgimtarëve, është ndryshe nga librat e tjerë të botuara në diasporën shqiptare. Ky zhanër i kësaj krijimtarie, të mbledhura nga të gjitha trojet tona shqiptare dhe nga shqiptarët që punojnë e jetojnë jashtë atdheut, lexohet dhe interpretohet me lehtësi të jashtëzakonshme. Anekdotat, mund të thuhet se janë kurorë e letërsisë gojore, të cilat me fuqinë e tyre interpretuese kanë përvetësuar masa të tëra (njerëzish) lexuesish.
***
Në vjeshtën e vjeme (2011) isha në Kosovë, pas katër vjetësh. Kjo ka qenë koha më e gjatë në jetën time jashtë atdheut. Nga dashuria për librin, pasi kisha vizituar disa prej librarive në Prishtinë, hyra edhe në atë “Dukagjini” për të parë botimet më të reja, të cilat nga Neë Yorku s’ kisha pasur mundësi t’ i ndiqja. Me keqardhje dua të theksoj se vetëm aty kuptova se kisha humbur kontaktin që dikur e kam pasur. Dhe, derisa po shfletoja disa nga veprat e autorëve shqiptarë dhe atyre të huaj, të përkthyera ose në origjinal, brenda këtij lokali hyri Sali Sogiani, emër i njohur për botimin librave me anekdota. Autorin e këtyre vëllimeve e njihja që nga vitet e 70-ta të shekullit XX dhe ky, me një zë të ulët, iu drejtua menaxheres së librarisë, duke e pyetur se edhe sa ekzemplarë të librit të tij të fundit kishin mbetur në vitrina?. Ajo sikur nxitoi t’ i thoshte se ishin shitur të gjithë. Kjo më tingëlloi disi habitshëm ngaqë, gjithandej nëpër Prishtinë, shitësit e librave flisnin për një rënie drastike të blerësve.
Nga libraria, së bashku me zotin Zogiani, dolëm për një kafe. Pasi u ulem në kafenen “Ring”, që ndodhet në qendër të kryeqytetit, ai m’ u lut që për pak kohë të mos mërzitesha, derisa të më sillte librin e tij ” 999 Anekdota”. Kjo ishte një dhuratë befasuese dhe shumë e dëshiruar për mua, sepse jam rritur në ambientin ku ky zhaner i krijimtarisë sonë popullore kultivohet dhe inerpretohet me dashuri të të jashtëzakonshme nga bashkëfshatarët e mi. Një libër shumë i preferuar veçmas për ata shqiptarë që kanë kapërcyer brigjet e Atlantikut.
***
E bëra këtë hyrje jo të zakonshme për të theksuar kërshërinë që ka lexuesi ynë ndaj letërsisë gojore, e cila ka mbijetuar dhe ka mbajtur të gjallë kulturën dhe civilizimin tonë ndër shekuj. Kjo dashuri, edhe përkundër zhvillimeve marramendëse teknologjike, nuk është zbehur. Vetë fakti që ky zhanër i librave është ndër më të kërkurat, flet për një interesim dhe kultivim të vazhdueshëm. Ky interesim sforcohet edhe më shumë tek njerëzit tanë që ndodhën jashtë vendit, sepse përmjet këtyre tregimeve të shkurtëra anektodike, të cilat lexohen me përkushtimin, heqin mallin për njerëzit, për vendlindjen dhe për atdheun.
Ky libër me anektota, që tash veç gjendet në duart e lexuesit, kryesisht i përkushtohet diasporës shqiptare dhe njerëzve të saj. Autori Salih Zogiani ka bërë një përzgjedhje të kujdesshme të tyre, do të thoshja deri në mrrekulli. Këto anekdota për kah karakteri shquhen për gjuhën dhe përmbajtjen racionale, për mendimin e thellë filozofik brenda tyre, për përdorimin e fuqishëm të figuracionev, duke prekur momentet më interesante të ngjarjeve dhe ndodhive aktuale e historike, të shoqëruara me një humor të hollë realist. Këto tregime, të sistemuara në këtë libër, kanë fuqi të madhe shprehëse sa që, shpeshherë, përmbajtja dhe porosia e tyre, flet më shumë sesa në tregime të gjata të shkruara.
Personazhet që i gjejmë në këto tregime të shkurtëra kanë karaktere dhe role të ndryshme, përmjet të cilave krijuesit popullorë, kanë venë në spikamë situata, dramca kulminante që i përkasin një vendi të caktuar dhe një realiteti të përjetuar.
***
Lexues i nderuar, ky libër do të jetë shoqëruesi yt më i mirë, edhe atëherë kur je i padisponuar, edhe atëherë kur ke pak kohë përkushtimi ndaj vetes dhe,
edhe atëherë kur fati nuk ecën bashkë me ty.
Muhamet Mjeku
1. KURRKUSH NUK MBETET NE VAJ
Vesel Mehmeti i Siçevës kishte qenë duke thurrur një gardh. Aty pari kalojnë dy policë. Ndalen policët e po e pyesin Veselin: -A po tregon drejt, a ma mirë ka qenë në Jugosllavinë e Vjetër, a tash, në Jugosllavinë e re?
– Ma mirë tash, u thotë Veseli.
– Pse tash ma mirë? e pyesin policët.
– Atëherë, në Jugosllavinë e Vjetër, iu ka pas kajtë nana fukarave, e tash edhe pasanikëve, kështu që kurrkush nuk mbetet në vaj, u thotë Veseli.
2. KAM MNDUAR SE NUK E HANE AS QNTE
Një djalë i ri mbrëmjeve dilte jashtë shtëpisë e shkonte në kafe e rrinte deri vonë. Babai i tij ia kishte tërhequr vërejtjen disa herë, po djali nuk i dëgjinte këshillat e tij. Një natë, duke u kthyer djali prej kafes, e hanë qentë goxha fort. Shkojnë disa miq për ta parë dhe i shprehin keqardhje babës së djalit, duke i thënë:- Na ka ardhur keq, kur kemi dëgjue, po shyqyr që të ka shpëtue djali.
– Jo, mue m’ ka ardhë mirë, u thotë ai!
-Pse të ka ardhë mirë?- e pyesin këta!
-Po unë kam pas mendue se nuk e hanë as qentë, u përgjigjet ai.
3. NA RROFTE DAJA
Një kosovar kishte pas shkuar në Shqipëri në kohën e Zogut. Mbas rënies së komunizmit në Shqipëri, nipat e tij kishin pasur dasmë. E thërrasin në dasmë edhe dajën nga Kosova. Kur shkoi ky atje, gëzohen shumë, e qesin krye vendit dhe i njoftojnë dasmorët se ky ishte daja i tyre. Secili që e ngriste dollinë, atë e përmbyllte me urimin për dajën, duke thënë:
– Na rroftë daja!
Dikur, njëri prej nipave, ia bëri dajës me shenjë se rendi e donte që edhe ky t’ i përshëndeste të pranishmit.
U çua daja, ngriti dollinë dhe u tha dasmorëve:
– Ju përshëndes të gjithëve, daja rrujti boll, tash të gjithë ia rrofshi dajës.
Pergatiti:Muhamet Mjeku-Botoi Dielli, Janar 2013