Nga Ilir LEVONJA/

Qysh në krye, po i kujtoj baca Faik Konicës, se Shqipërinë e tij e gjeta si Kandaharin e Afganistanit. Dhe që njerëzia e urtë me të drejtë e quajnë tashmë Albanistan. Në të njëjtën kohë ndjesë që po i huazoj titullin. Megjithëse dua ta siguroj se as që ia dinin emrin fare. Pasi librat më të shitur ishin Kurbani dhe bëmat e Enver Hoxhës, po në versionin anglisht ama, në libraritë e europës. Kështu që ajo që u kemi thënë nxënësve, sidomos pas rënies së diktaturës…, me atë dashurinë e nginjur për gjoja demokracinë, se, Konica kështu e ashtu. Në vizitën e vitin 1928, një eksperiencë që i la këtë apo atë shije. Por që në thelb ai trajton çështjen kombëtare si të mbytur nga doket apo zakonet e mykura. I ngjan sot, pa i luajtuar asgjë, as edhe më thërrimen e presjes, kalvarit nopran të shqiptarizmës së përçudnuar nga soji i xinxifillëve provincialë. Duke filluar për së pari me mëkatin më të madh, atë që kryeqeveritari aktual e quan rilindje urbane…, qëndrat e qyteteve.
Nuk e di…, por ajo që është më e trishtueshmja, është një lloj mbushjemendje kolektive. Apo një gëzim kolektiv karshi njëshit. Kur ai me kollajllëkun më të madh u shkul gjërat e memories dhe u ngul gurë nga fondet investuese. Dhe sigurisht të shpërndara me përqindje, ca investitorëve që paisnin me nga një bluzë me kolor rrezatues, me nga një lopatë të ndryshkur, aty dikund, me një cigare në gojë etj. Ca njerëz të budallepsur që nuk e kanë idenë e të drejtës së punëtorit. Mjaft që dikush, në një ditë të javës, gjithmonë nëse nuk do i dilte ndonjë punë me ngut, do fuste dorën në xhep. Ose do hapte portofolin që mban në sqetull, aq e modës ndër investitorët shqiptarë, dhe do i jepte ca lekë.
Kjo qe e para, një shije e gjitha me pluhur pa fund.
Për së pari do ndalem tek qyteti im. Thjesht për të qënë më i qartë. Dhe do ndalem tek pemët. Apo e ashtuquajtura rilindje urbane. Më dt 17 gusht, kryeqeveritari qartësoi idene e tij se po e rilindte Lushnjen.
Dhe qentë le të lehnin, ai po mbillte palma. Hyrja e qytetit po bëhej bashkëkohore, apo europiane. Dhe se morën fund gropat me baltë.
Morën fund ndërtimet pa leje. Ndërkohë nuke di përse ai e quan të lejshme, nguljen e palmave me kokën e tij?! Në fund të fundit edhe transformimin e qëndrave ndër qytetet e vendit?
Në memorien time, Lushnja ka vdekur tashmë. Këtë e tha edhe një piktor lushnjar, kur erdhi dhe u dekorua si qytetar nderi. Në çfarë këmbëngul? Ose në atë çfarë dua të sjell. Nuk ka asgjë në kundërshtim me zhvillimin urban të një qyteti. Asesi. Por me arrogancën ndaj traditës, vendodhjes gjeografike, faunës dhe të tjerave. Gjëra elementare që dallojnë qytetin nga qyteti. Dhe që i japin identitet. E kam thënë dhe herë të tjera, palma nuk është pemë e jona. E aq më tepër e Myzeqesë. Lushnja e memories time, e stendave të muzeut, e fotove të arshivave personale ndër qytetarë. Ka pemët e saja…, vidhin, shelgun, kavakun, selvitë, plepin dhe kolipset me hinxat katana. Dhe nuk e di përse i ekspozojmë këto, nëpër stenda etj. Nga ana tjetër njihen dhe ato ndërkomunikimet tregtare nëpër shekuj me veriun. Sidomos me dibranët e gollobordasit. Që teksa vinin poshtë edhe si çobenë, ustallarë apo zanatellinj sillnin edhe fidanët e blirit apo të gështenjës. Këto më mirë se unë i dinë ata që i kanë shërbyer Lushnjes në këtë fushë. Dhe që nuk janë të pakët. Aq më tepër që jemi vendi me Institut kulturash bujqësore e fidanësh, me investim të huaj. Por me sa kam kuptuar, gjatë këtyre zhvillimeve të demokracisë sonë, janë pikërisht këta intelektualë që janë kthyer në intelektualë partish. Duke shkelur vet të parët mbi punën e tyre. Ndaj nuk është e rastit që një vend, një qytet, apo qytetet tona në përgjithësi, i janë nënshtruar një rilindje urbane që të kall krupën.
Një dehje kolektive ku qofshin këta edhe administratorë i kënaqeshin kaq shumë atyre ngjyrave mbi suvatë e dala boje, thua sikur të ishin vetë autorët. Të bindur në një transformin magjik dhe të dobishëm. Nga ana tjetër, rrethina, sidomos rrugicat çaheshin e riçaheshin pambarim. Këto gropa, këto hendeqe plot plastika, plot mbetje të tjera inertesh. Plot pluhur e qenë rrugësh…, nuk ekzistonin. Megjithëse kryeqeveritari bënte aludime me qenër. Me qentë që lehnin. I gëzohej katrahurës së tij.
Në sytë e mi vdiste një qytet që më lutej. Ai i godinave tashmë të diktaturës. Por që me të mirat dhe me të këqijat e tyre, mbanin brenda administratorët rilindas. Pra gjithçka dhe çdo gjë ndërrohej, transformoheshin. Veç ato jo, bëheshin më të vogla, më të palara. Mbyteshin nga hyrje daljet. Megjithatë rilindasit aty nguten. Aty paragatisin dhe planifikojnë shpërpërberjen. Qe një ndjesi përplasjesh. Për aq sa kam memorie, kam jetur diku tjetër kur isha fëmijë. Kam dashur diku tjetër kur isha i ri. Po jetoj diku tjetër tani si mik në vendin tim. Në një qytet që gjithkujt mund t’i përkasi veç lushnjarit të kahershëm jo. Aq sa ma shtrydhi zemrën për ato ekualipte anëve të rrugës ku vërtetë kam vdekur dashurie. Megjithatë një botë kulturash e gradaçelash u bën hije…, zagarëve me shumicë. Ata që ai qeveritari i prodhon me shumicë dhe që na krahason paturpësisht me ata. Vetëm pse duam ta kemi qytetin tonë, tonin. Me idilet tona. Nisur edhe nga kënga jonë. Nga krahasimi i vashës me shtatin e selvisë. Dhe jo të palmës. Me hinxën ku ndërton folenë guguftuja. Jo me palmën e arabisë dhe tropikut. Një vend ku poeti thotë se do më shajë shelgu i Seminit. Dhe jo palma e Edi Ramës. Po kjo është marrëzia jonë. Për hatër të Edi Ramës, vrasim edhe Seminin por edhe veten tonë. Pranojmë të na e ndërtojnë shtëpinë siç duan njëshat. Jo si duam ne… dhe janë ata që na urdhërojnë e thonë jetoni kështu, këtu dhe mbylleni gojën.
Për së dyti, po shkoj më tutje tek Shqipëria e rilindasit. Baca Konicë…, shqiptarët nuk janë më njerëzit e fustanellës. Atij kostumi që aq për zemër e ke. Por i ferexheve dhe mjekrave. Madje duhet t’i vëm kryq metaforës me flokë. Nuk ka më flokët e tua i merr era. Flokët e tua si ujvarë. Por shami Turqie si zonja e parë e Turqisë.
Në Korçën e alfabetit përshembull më bëri përshtypje, qentë me kope. Trotuaret me qebaptore dhe një festë e madhe birre, ku njerëzia vinin një e nga një, me bukë me vete.
Në një arë të qëndisur mollësh, ku ne bënim foto, bujku na tha, merrni mos ikni, mbushni makinën se dheu do i hajë. Nuk kam ku t’i çojë.
Në një qytet me emrin Fier, një zonjë biblioteke me celular në vesh. Ndërsa fliste e gajasej me dikë diku, më tregon se sa nder i madh do ishte për shkrimtarin t’i falte librat bibliotekës së qytetit. T’ia bënte dhuratë, pasi nderohej të ishte pjesë e fondit të librit.
Ndërkohë libraret e tjera të përzinin me të bërtitura. Ndërsa kulloheshin në ca monitorë të vegjel me telenovela Turqie.
Një shitës në Tiranë të pyeste me gjysëm zëri se a do kuponin? I kullonin sytë, vetëm t’i thoje jo..
Një qytetar kudo, sapo e pyesje se si kalon. Të përgjigjej rrjedhshëm… pa punë, gruan pa punë, vajzën pa punë. Nënën e sëmurë. Djemtë kanë jetën e tyre në Itali. Nuk bëhet këtu. Nuk u afrohesh dot zyrave se vetëm lekë duan. Dhe i dinë përmendësh çmimet për një vend pune.
Baca Konicë, një inxhinjer i shkëlqyer veprash, merrej me tekstin e statutit të partisë. Dhe një doktor duhej ta ndiqje deri në Shkodër për t’i dhënë ca para. Thjesht për një firmë, për një nënë me frymë të fikur. Një karrocier nga komunalja e Enverit e gjen avokat me tituj. Dhe një ushtarak të liruar nga detyra, armik të përbetuar të demokracisë. Sapo e pyesje dikë për kanabisin, vinin fotot seri në mesenxher. Nga Kurveleshi gur i thatë, deri tek Razma oazi i naltën.
Fushat mbyteshin nga prodhimi me shumicë. Megjithatë të gjithë ankoheshin për treguan. Për mungesën e parasë. Të gjithë një ligjëratë…, nuk kanë njerëzit para të blejnë.
E çfarë tjetër të them. Po e le me kaq për sot. Thjesht të mos të ta nxijë më shumë këtë të dielë.