Nga Enver Bytyçi /
Shteti, thote Antonio Smith, eshte si nje familje. Qytetaret e nje njesie shteterore jane si anetaret e nje familjeje. Kjo do te thote qe kryeadministratori i nje vendi duhet ta administroje ate njesoj siç nje kryefamiljar administron anetaret e familjes se tij. Nje kryeadministrator ose administrator i puneve shteterore qe nuk ka mundur ose nuk di te administroje nje familje, ne asnje rrethane, ne asnje rast, ne kurrefare menyre nuk mundet te administroje punet e nje shoqerie. Kryefamiljari i nje familjeje ka per detyre paresore te shtoje te ardhurat e familjes se tij. Ai projekton rruget dhe mundesite e rritjes se mireqenies se te gjithe anetareve te familjes se tij. Shtimin e te ardhurave kreu i nje familjeje e projekton jo thjesht duke u kerkuar anetareve te familjes se tij te dorezojne pjesen e te ardhurave qe duhet bashkadministruar, por duke krijuar mundesi sa me te medha per shtimin e te ardhurave dhe te fitimit permes bashkepunimit me te trete. Nderkaq kryefamiljari ka ne administrim asetet e familjes. Prej tyre ai projekton rritjen e fitimeve dhe te te ardhurave. Edhe kryeadministratori i shtetit nuk kerkon e nuk duhet te kerkoje qe buuxhetin ta shtoje vetem permes taksave e tatimeve, por permes marredhenieve me te trete, psh permes investimeve te huaja, ose formave te tjera qe shtojne asetet kombetare dhe mundesite per rritjen e fitimeve. Kryefamiljari i trajton te gjithe anetaret e familjes ne menyre te barabarte. Edhe nese ne familje bejne pjese femijet e vellait te tij, ai i trajton ata njesoj si femijet e tij. Por ne menyre te drejte dhe pa abuzuar ai e trajton edhe nje te trete, me te cilin eshte ne nje marredhenie biznesi, bashkepunim i cili ia shton begatine familjes. Kryeadministratori i shtetit i trajton e duhet t’i trajtoje gjithashtu qytetaret e tij ne menyre te barabarte, pa dallime, pa diskriminim per shkak te bindjeve, per shkak te perkatesise krahinore ose fetare, per shkak te aftesive etj. Ai nuk mund te beje shperndarje diskriminuese te te ardhurave per shkak te simpative ose empative. Nje kryefamiljar qe i trajton anetaret e familjes njesoj e pa dallim, krijon harmoni, ekuiliber, solidaritet nder ta. Ne te kunderten ai e shkaterron familjen, sepse pabarazia prodhon inate, xhelozi, deri hakmarrje. Kryeadministratori i shtetit ka te njejten detyre para kombit te vet. Te krijoje harmoni, ekuiliber, te mos fyeje, te sillet me thjeshtesi dhe me modesti, te deshmoje urtesi dhe durim edhe ne raste keqkuptimesh, te zgjidhe konfliktet, madje edhe ato konfliktet e vogla, siç ndodh me nje kryefamiljar te suksesshem. Kreu i nje familjeje e bashkon familjen ne raste fatkeqesish, u jep anetareve te saj kurajo, energji pozitive, i motivon ne çdo kohe, jo vetem ne fatkeqesi, por edhe ne kohe normaliteti. E njejta sjellje duhet ta karakterizoje edhe kryeadministratorin e nje vendi, te nje shteti e te nje kombi. Kjo lloj sjellje rrit energjite pozitive te te gjithe qytetareve, shton optimizmin per te ardhmen, forcon dhe krijon bindje e shprese per sukses dhe per nje jete me te mire, te begate dhe te dinjitetshme. Qe kur eshte krijuar njerezimi ne familje njerezit nuk kane patur aftesi te njejta. Dikush me i afte, dikush me pak i afte, dikush eshte me i zgjuar, dikush tjeter ndoshta edhe budalla, dikush me nje pergatitje fizike te larte, dikush me aftesi fizike te kufizuara. Kryetari i familjes ka per detyre qe sipas aftesive te beje ndarjen e puneve dhe nuk mendon qe te paaftet menderisht ose fizikisht t’i persekutoje per shkak te paaftesise se tyre. Madje kujdeset me humanizem per keta anetare te familjes. Kreu i nje qeverie te nje vendi ka te njejten detyre. Te ndaje mire punet per addministrimin e familjes se madhe qe quhet komb. Te mos i shohe disa pune si privilegj per njerezit e tij te afert, pavaresisht se ata jane te paafte te drejtojne dhe realizojne produkt pozitiv. T’i trajtoje me humanizem qytetaret e vet e jo t’u tregoje vetem deren e burgut. Kryesorja: Kryetari i nje familjeje nuk e vjedh familjen. Nese ai fillon dhe e vjedh ate, eshte e sigurt se e shkaterron, e rrenon dhe mbjell lufte brenda familjes. Keshtu ndodh edhe me shtetin. A duhet te prese pasoja katastrofale nje kryeadministrator ose administrator i shtetit kur ai vjedh, grumbullon fshehtas para nga droga e nga krimi ne dhunimin e te drejtes se anetareve te familjes se madhe?! Çfare pritet nga nje familje e tille e quajtur komb-shtet?! Katastrofa pritet. Imagjinoni çfare ndodh ne nje rast te tille me nje familje! Ajo ne permasa shume here me tragjike do te ndodhe ne nje shoqeri te madhe, ne nje familje te madhe. Ky eshte ligj i zhvillimit, nuk eshte ndonje shpikje e imja. Kreu i nje familjeje i ndeshkon anetaret e familjes kur ata bejne gabime, sidomos kur bejne gabime e faje te perseritura. Por i ndeshkon me drejtesi, me aq drejtesi sa te gjithe anetaret e familjes jane te vetedijshem per ndeshkimin qe eshte dhene. Por kjo ndodh kur kryetari i familjes nuk bashkepunon me ate anetar te familjes qe gabon ose ben faj, ose ben krim. Nese ai bashkepunon ne faj e ne krim, atehere ai nuk mund te ndeshkoje e per pasoje do te krijohet perçarja ne familje. Perçarja çon ne konflikt, konflikti mund te perfundoje edhe ne dhune. Perfundimisht dhuna shkaterron çdo gje. Familja pushon se ekzistuari. Asaj familjeje do t’i duhet te ndahet dhe te rifilloje jeten nga e para. Po kur kryeadministratori i shtetit ben te njejten gje, sa te renda do te jene pasojat? Nje kryeadministrator ose administrator i shtetit qe bashkepunon me krimin, krijon jo vetem padrejtesi. Ai diskriminon, dhunon, sillet ne menyre arrogante me te pafuqishmit. Fuqia qe ia jep krimi dhe krimineli i duket si nje fuqi e mbinatyrshme dhe si i tille mendon e beson se “mizat”, qytetaret, anetaret e familjes se madhe komb, mund t’i shkele me kembe! I fyen ata, i mashtron, pastaj i fyen prape, kur nuk binden i dhunon, i izolon, i injoron, i shperfill, madje i poshtron. Dhe familja e madhe kombi-shtet shkaterron veten e tij. Ne keto raste humbasin aleatet. Familja e vogel, me emrin e sakte familje, nuk do te ruaje marredhenie te mira me fqinjin, me fshatin, me lagjen, me qytetin, me njerezit me te cilit eshte ne nje marredhenie pune ose bashkepunimi. Familja e madhe, shteti, nuk do te mund te kete marredhenie te qendrueshme me partneret e saj te huaj, me shtetet e tjera, me miqte, me komshinjte, me bashkesine nderkombetare. Kur shkaterrohet nje familje e vogel nuk ka me integritet tek te tjeret. Kur shkaterrohet nje shtet nuk ka me besueshmeri e integritet te partneret e tij nderkombetare. Ne te dy rastet ndodh jo vetem perbuzja dhe perçmimi, por vjen edhe izolimi. Kjo eshte domethenia e idese te Smith per konceptin e njejte te shtetit dhe te familjes.