Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“RALLY FOR HER JUSTICE” NJË FUSHATË PËR DREJTËSINË E MOHUAR

by

Vasfije Krasniqi-Goodman, aktiviste e mbijetuar e dhunës seksuale në luftën e Kosovës, në një rrëfim ekskluzivisht për gazetën ‟Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, shpjegon fushatën “RallyForHerJustice” në New York dhe Washington, një fushatë për drejtësinë e papërmbushur  për viktimat e dhunës seksuale gjatë luftërave të Bosnjes, Kroacisë dhe Kosovës. Me Vasfije Krasniqi-Goodman bisedoi Editori i ‟Diellit” Sokol PAJA.

FUSHATA “RALLY FOR HER JUSTICE” NË KËRKIM TË DREJTËSISË SË MOHUAR

Faleminderit për mundësinë për të folur me ju dhe komunitetin shqiptar për një çeshtje kaq të rëndësishme. Në 20 Prill 2019 unë u ftova ti bashkangjitem eventit #ForHeroines #PërHeroinat në Prishtinë, një event i organizuar nga Këshilltari i Qytetit të New Yorkut Mark Gjonaj në kuadër të 20 Vjetorit të Batalionit Atlantiku dhe vizitës së tyre në Kosovë dhe Shqipëri. Organizimi nga Stafi i Këshilltarit Gjonaj udhëhequr nga Shefja e Stafit të tij Vera Mjeku në bashkëpunim me Qendrën Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Tortures dhe rekomandim nga Konsullata e Kosovës në New York, kishte si qëllim hapjen e një fushate përkrahje për të mbijetuarve të krimeve seksuale gjatë luftës në Kosovë dhe fuqizimin e kësaj çështje në shoqërinë tone si dhe ndërkombëtarisht. Fushata u zhvillua në qytete të ndryshme të Kosovës dhe përfundoi në Prishtinë ku në shenjë kujtese për të mbijetuarat, vajza, djem, të rinj e të moshuar, vendosnin vathe në qendër të qyteteve për të formuar konstelacionin e fjalëve  #ForHeroines. Pas kësaj vazhdoi bashkëpunimi ynë për Ditën e Ndërgjegjësimit në Kongresin Amerikan në Washington DC në 30 Prill 2019, ku pasi dëshmova në Kongresin Amerikan së bashku me Ilir Bytyqin, Presidenten Atifete Jahjaga dhe Profesorin Paul Williams, kjo dëgjesë u pasua nga një tubim para Ambasadës Serbe në Washington me ndihmen e Mark Gjonaj, Organizatës së Grave Shqiptaro-Amerikane “Motrat Qiriazi” etj. Dua të falenderoj Kongresmenin Eliot Engel, aktivistin Harry Bajraktari, Ambasadën e Kosovës në Washington për organizimin e Degjesës në Kongres dhe komunitetin Shqiptaro-Amerikan për përkrahjen e vazhdueshme. Këto evente u bënë bazë për fillimin e #RallyForHerJustice në 29 Tetor 2019 nga Këshilltari Mark Gjonaj, udhëhequr nga Stafi i tij dhe komuniteti Shqiptaro-Amerikan, duke e hapur konceptin për të përfshirë rreth 70,000 të dhunuara nga Serbët gjatë luftës dhe genocidin, të vrarët, të pagjeturit në Kosovë, Bosnje dhe Kroaci si dhe komunitetet përkatëse. Mbas një eventi të suksesshëm vendosëm ta vazhdojmë bashkëpunimin dhe ta kthejmë në një event të përvitshëm për të rikujtuar dhe të sjellë në vëmendje këtë plagë të shoqërisë tonë, krimet e pandëshkuara dhe rrezikun e shtuar të politikave të Serbisë në Ballkan. Jam e lumtur që tubimit tonë të 28 Tetorit në New York para Konsullatës Serbe ti bashkangjiten shumë aktiviste të shoqërisë civile, organizata të komunitetit shqiptar, boshnjak, kroat etj, Presidentja e Republikës së Kosovës Vjosa Osmani, Kryeministri Albin Kurti, anëtarë të Parlamentit e qytetarë të thjeshtë dhe jam shumë e emocionuar nga përkrahja e Yllit Botëror Dua Lipa. Me anë të kësaj interviste dua ti inkurajoj shqiptaro-amerikanët në New York të tregojnë si gjithnjë mbështetjen e tyre për Tubimin e 28 Tetorit. 

VAZHDIMËSIA E FUSHATËS NË EUROPË APO SHTETE TË TJERA

Tani për tani fushata është përqëndruar në New York si kryeqendra e Kombeve të Bashkuara dhe Washington DC, kryeqendra e politikës amerikane por kemi marrë përkrahje nga gjithë bota.

MBËSHTETJA INSTITUTICIONALE NGA AMERIKA

Mbështetja kryesore dhe realizimi i kësaj iniciative është padyshim Këshilltari Mark Gjonaj dhe Stafi i tij i përkushtuar e profesionist. Tubimet e mëparshme janë përkrahur fuqishëm nga Kongresisti Eliot Engel, Këshilltarja e NYC Carlina Rivera, Asambleistja e NY Nathalia Fernandez dhe shpresojmë nga Kongresisti Ritchie Torres, Congresisti Lee Zeldin, Kryetari i Grupit të Politikës së Jashtme Gregory Meeks dhe shumë të tjerë.

REAGIMI I BOTËS SË QYTETËRUAR NDAJ KAFSHËRISË SERBE NË KOSOVË

Më lejoni që këtu të ndalem pak më gjatë, derisa aparati shtetëror serb kreu krime makabre në Kosovë, ku nga dhuna e shfrenuar mbeten më shumë se 20 mijë gra dhe burra, duke përfshirë edhe komunitetet jo shqiptare, sepse serbet nuk kanë dhunuar vetëm shqiptare. Shoqëria jonë pas luftës nuk ka bërë mjaftueshëm për senzibilizimin e opinionit brenda dhe jashtë për këto krime dhe vetëm këto vitet e fundit ne kemi një mobilizim shoqëror, por së fundmi edhe institucional në senzibilizimin e botës demokratike për atë se çfarë ka ndodhur në Kosovë, dhe duke e nisur nga kjo ne presim që tani të fillojë reagimi i botës demokratike në lidhje me atë se çfarë ka bërë Serbia kundër popullatës civile.

MBËSHTETJA NGA INSTITUCIONET E KOSOVËS DHE SHQIPËRISË

Fatkeqësisht Kosova është vonuar dhe tani me ndryshimet politike unë pres mbështetje konkrete në lidhje me kauzen time, sigurisht që tani do të kem mbështetje, ndonëse unë jam ftuar nga Kryeministri i Kosovës që të jem pjesë e listës garuese, me qëllimin e vetëm që unë të vazhdoj më tutje kauzen për drejtësi, ndërsa përsa i përket Shqipërisë unë kam pasur një projekt konkret në lidhje me kauzën time, por që ai projekt pasi kishte nisur të zyrtarizohet ka dështuar, si dhe pse ka dështuar, atë e dinë vetëm nga Presidenca apo edhe Qeveria e Shqipërisë.

HISTORIA E DHUNËS SEKSUALE E KRIMEVE SERBE NDAJ FEMRAVE NË KOSOVË

Ajo se çfarë ka ndodhur në Kosovë në luftën e fundit, ku sipas Organizatave Ndërkombëtare janë dhunuar seksualisht më shumë se 20 mijë gra dhe burra, kam frikë se asnjëherë nuk do të arrihet të dihet e vërteta rreth asaj se çfarë dhe si ju kishte ndodhur, sepse të flasësh në Kosovë për dhunën seksuale është shumë e rënde, sepse shoqëria jonë ende nuk e pranon hapjen e plotë ndaj kësaj kategorie. Për ta rënduar situatën, sistemi i drejtësisë në Kosovë i cili ka qenë fillimisht përgjegjësi e UNMIK-ut, EULEX e tani së fundi e vendorëve, nuk ka arritur që të dënojë asnjë nga kriminelët e përfshirë në këto krime, përjashto këtu rastin e fundit ku një ish polic serb është denuar me 10 vite burgim. Ajo që dua të them është se sa më shumë dënime të kemi aq më shumë do të rritet besimi ndaj institucioneve dhe të mbijetuarat do të ishin të gatshme të dëshmonin para organeve të ndjekjes dhe kjo do të ndikonte në dokumentimin më kredibil të narracionit mbi dhunimet seksuale.

MBI HISTORINË E LETËRSISË SË NDIKUAR

by


Nurie Emrullai poete dhe studiuese e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe, sjell para lexuesit librin e saj “Ekzili, nostalgjia dhe identiteti në veprat e Milan Kunderës”. Në një rrëfim për “Dielli”-n e “Vatrës” në New York, dhënë Editorit Sokol Paja, poetja Nurie Emrullai shprehet se letërsia në fund nuk shpik asgjë të re, përveç asaj që ajo zbulon gjithmonë diçka të re brenda nesh. Letërsia i lindi dhe krijoi ligjet e njeriut dhe e përshtati atë në një botë ta panjohur më parë. Njeriu ia doli që përmes letërsisë të njohë veten, misteret, të kaluarën e tij dhe çdo çështje komplekse që e rrethon atë.

HISTORIA DHE LETËRSIA KANË NË QENDËR NJERIUN


“Ja dhe një enigmë tjetër e kujtesës, dhe më themelore se gjithë të tjerat: a kanë kujtimet një kohë të matshme? Vallë zgjasin?… dhe aty fillon tmerri: e shkuara që na kujtohet, nuk ka kohë” Milan Kundera. Historia dhe letërsia kanë në qendër njeriun. Të dyja të shpikura dhe të drejtuara po nga ai, ato krijohen në mënyrë paralele, por me kahe të pakrahasueshme. Nëse historia na jep detajet e një lufte me shifra të definuara, letërsia përcjellë ndjenjën e luftës te lexuesi. Historia gjithnjë është e ftohtë në përshkrimet e saj (sepse atë detyrë ka), ndërsa letërsia e mëson njeriun të ndiejë dhe të krijojë emocion. Letërsia, që në fillesat e saj të hershme, që nga thurja e Miteve, këtu na kujtohen fillimisht poemat epike të Homerit “Iliada” dhe “Odiseja”‒ i cili është “Udhëtari” më i njohur që ka dëgjuar bota; epet e ndryshme të popujve, gojëdhënat, rrëfenjat, përrallat, këngët. Duke vazhduar me krijimin e letërsisë në koherencë me zhvillimin e njeriut, letërsia krijon civilizimin e tij dhe u jep popujve plotnimin e tyre. Letërsia i lindi dhe krijoi ligjet e njeriut dhe e përshtati atë në një botë ta panjohur më parë, dhe e bën këtë vazhdimisht me çdo fëmijë a person që ka interes për të njohur botën.


NJERIU IA DOLI QË PËRMES LETËRSISË TË NJOHË VETEN, MISTERET, TË KALUARËN


Njeriu ia doli që përmes letërsisë të njohë veten, misteret, të kaluarën e tij dhe çdo çështje komplekse që e rrethon atë. Ajo ofron realitete të cilat janë edhe krijime të mendjes njerëzore. Çdo popull ka historinë e tij të letërsisë dhe ka prijësit e saj për ta përcjellë nëpër breza. Por, çfarë ndodh me ata popuj që humbin prijësit e tyre, dhe çfarë u ndodh prijësve që u mohohet e drejta për të pasur një atdhe? Sado që njeriu mundohet të dali jashtë zhguallit të tij, ai asnjëherë nuk mund të tjetërsohet dhe të ndërrojë identitet. Kujtesa dhe lidhja që kemi pas vendit tonë është e trashëguar dhe bartet me të gjitha kujtimet, nostalgjitë dhe dashurinë për të, njësoj siç ndodh për më të dashurit tanë. Falë letërsisë mësojmë për popujt, për historitë e tyre, për zakonet apo karakteret që janë formësuar në shëmbëlltyrën e saj. Për shembull mësojmë rreth besnikërisë së Penelopës ndaj Odiseut, mësojmë për Gilgameshin i cili dëshiron të arrijë pavdekësinë, mësojmë për të bëmat e Don Kishotit dhe të gjithë mbase kemi qeshur e jemi zënë ngushtë nga ideja se kemi gjetur veten diku në ndonjë histori të tij. Kemi lexuar dhe jemi dritësuar (kush ngrihet mbi egon e tij) me vargjet e Rumiut; Fjalën Besë e kemi njohur kur për herë të parë na është rrëfyer legjenda e Konstandinit dhe Doruntinës. Mësuam traditat e japonezëve dhe ndjeshmërinë e tyre përmes Patriotizm-it të Mishimës, jemi thelluar mbi idenë e Absurdit të Kafkës, Kamysë, e ekzistencializmit të Sartrit. Apo kush e ka lexuar Mjeshtri dhe Margarita të Bulkagovit nis e shikon botën me një sy tjetër.


SI DO TË KRIJOHEJ BOTA DHE RENDI I SAJ PA LETËRSINË?

Duke bërë një pyetje kaq të përgjithshme, është disi e pamundur për ta menduar këtë, mendjet të cilat gjithmonë ngushëllim kanë letërsinë. Letërsia është edhe një lloj ikje nga realiteti drejt një realiteti tjetër, duke përmendur realitetet që krijohen dashur a padashur ne. Kështu, duhet të afrohemi drejt temës dhe qëllimit që është vënë për të analizuar dhe shkruar në këtë studim. Pra, duke ardhur drejt synimit tonë, që është vështrim mbi realitetin që na servon shkrimtari Milan Kundera në veprat e tij. Të krijuarit letërsi për Kunderën ma do mendja është njësoj si për atë që e lexon. Me një thjeshtësi në të shkruar, por me një imagjinatë të pasur e plot ngjyra, Kundera arrin që përmes mendimeve të tij, të aftësojë lexuesin që t’i kapi ndodhitë. Në bazë të terminologjive që kam zgjedhur t’i trajtoj në këtë temë, ndarjet e kapitujve janë bërë në bazë të disa pikave që kam menduar se janë me interes për t’u analizuar në botën e letërsisë dhe që lexuesi të ketë mundësi të njoftohet më hollësisht rreth veprave që ceka pak më lart.


EKZILI SI FORMË FRYMËZIMI PËR SHKRIMTARËT


Ekzili është bërë shtysë e rëndësishme nga i cili frymëzohen shkrimtarë të ndryshëm për të rrëfyer këtë “ikje” të padëshiruar që u shpik nga faktori njeri. Është element bazë i letërsisë moderne. Ekzili përfshihet në grupin e foljeve për shkak se bashkë me fjalën ai bart dhe veprimin. Sot shumë autorë lidhin ngjarjet mbi këtë temë, gjithashtu duke shkruar veprat e tyre në një gjuhë të cilën nuk e kanë gjuhë të lindur, ata bëhen pjesë e një kulture tjetër, së cilës mund të mos i përkasin me identitet, por i përkasin në letërsi (kulturë). Në kuptimin më të gjerë themi se është në ekzil, një person i cili për një periudhë kohore relativisht të gjatë është i zhvendosur nga toka e tij e lindjes për shkak të trazirave, përndjekjeve politike ose shtypjes së vazhdueshme nga shteti i tij. Në ekzil ik njeriu i cili vendi i tij nuk arrin t’i ofrojë asnjë lloj sigurie.


EKZILI, MIGRACIONI, DIASPORA…


Edhe pse ka kaluar një kohë mjaft e gjatë që kur është definuar një përkufizim i tillë, ky lloj këndvështrimi përsëri ka mbetur i njëjtë, ashtu siç qëndron përkufizimi njëjtë për migrimin e diasporën. Për largimin e njeriut nga vendi i tij, gjatë periudhave historike janë shpikur shumë emra dhe terminologji që e përcaktojnë formën e ikjes së njeriut dhe largimin e tij larg atdheut: 1.Ekzili- Forma origjinale latine e fjalës, exul / exilum i referohet një personi të dëbuar, ose aktit të dëbimit të një personi. Fjala ekzil është aq e vjetër sa janë të vjetër dhe qytetërimet e para të botës. 2.Migracioni- i referohet largimit nga një vend në një tjetër, me një largësi të madhe. Në vitin 1610 u përdor për njerëzit, dhe në vitin 1640 u përdorur për kafshët. Por origjinën e fjalës e ka nga migrimi i shpendëve nga një vend në një vend tjetër gjatë ndërrimit të stinëve. 3.Diaspora- kjo fjalë rrjedh nga procesi biologjik i shumimit të disa bimëve në mënyrë aseksuale, domethënë vetëm me anë të bartjes së farave të disa luleve me anë të erës. Diasporë do të thotë njerëz të cilët shkojnë atje ku i bart era. Njerëz pa rrënjë. Megjithatë, luftimet e vazhdueshme që ka pasur bota, shkaqet e vështira ekonomike që kanë pasur popujt e ndryshëm, kanë detyruar shumë njerëz të vendosen nëpër vende të huaja për një jetë më të sigurt dhe më të mirë ekonomikisht. Por, kuptohet që përvojat e mërgimit dhe përballja me të panjohurën ndryshojnë nga një person te tjetri. Periudhat kohore kur ndodh largimi i tyre në një vend tjetër, si dhe shkaku përse ndodh, gjithashtu krijojnë rrethana të reja për njeriun. Ekzili si formë dhe veprimtari ka ekzistuar që në kohën e popujve Romakë, kohë e cila ishte e egër për njeriun. Në ato periudha kohore personi që kishte kryer krime- dënohej për ata me varje në mes të sheshit ose dëbohej nga vendi i tij.

MINISTRI I MBROJTJES SË KOSOVËS ARMEND MEHAJ VIZITOI VATRËN

by

Sokol Paja/

New York më 16 Tetor 2021, Ministri i Mbrojtjes së Republikës së Kosovës z.Armend Mehaj u prit në një takim të përzëmërt e vëllazëror nga komuniteti shqiptar në Amerikë. Përgjatë vizitës në Federatën Panshqiptare të Amerikës Vatra në New York, Ministri Mehaj u ndal te roli i jashtëzakonshëm që ka pasur diaspora shqiptare në Amerikë në ndihmë të forcimit të shtetit të Kosovës, veçanërisht dhe në dobi të çështjes kombëtare shqiptare. “Ju jeni zemra dhe shpirti i kombit tonë” me këto falë iu drejtua të pranishmëve Ministri Mehaj gjatë takimit vëllazëror me personalitete të diasporës shqiptare në Amerikë, vatranë, kryetarë shoqatash, veprimtarë, mësues, aktivistë kombëtarë, gazetarë, patriotë, studiues etj. Ministri Mehaj në emër të shtetit të Kosovës falenderoi mërgaten shqiptare në Amerikë duke shprehur mirënjohje të veçantë për ndihmën e pakursyer ushtarake, ekonomike, politike, diplomatike, që mergata i ka dhënë Kosovës në etapat e luftës ndaj okupatorit serb, hapave për kosolidimin e shtetit ligjor e demokratik. Ministri i Mbrojtjes së Republikës së Kosovës z.Armend Mehaj shoqërohej nga Ambasador Valdet Sadiku, Ambasador Frymëzim Isufaj, Atashe Qirici, diplomat Lulzim Krasniqi dhe stafi i tyre mbështetës. Ministri Mehaj dhe delegacioni që e shoqëronte mbeti i impresionuar nga pritja e bashkatdhetarëve në Vatër. Ministri Mehaj në takimin vëllazëror u prit nga autoritetet më të larta drejtuese të Vatrës, ku Editori i Diellit Sokol Paja i shpjegoi me detaje historinë e themelimit të Federatës Vatra, gazetës Dielli dhe rolit të patjetërsueshëm në shtetformim të kombit shqiptar që Vatra, Dielli dhe shqiptaro-amerikanët kanë dhënë per më shumë se një shekull ekzistencë. Kryetari i Vatrës z.Elmi Berisha ekspozoi për Ministrin Mehaj dhe ekipin diplomatik dhe ushtarak që e shoqëronte, rolin e jashtëzakonshëm që ka dhënë Vatra në luftën e UÇKse, lobimin për pavarësinë e Kosovës, lobimin e Vatrës në Senatin Amerikan, Kongresin Amerikan, Departamentin e Shtetit dhe institucione të tjera të Shtetit Amerikan në dobi të zhvillimit dhe të forcimin të shtetit të Kosovës. Ministri Mehaj ekspozoi punën e shkëlqyer të Ministrisë së Mbrojtjes së Kosovës, modernizimin e forcave të Armatosura të Kosovës, rekrutimet dhe forcimin e ushtrisë së Kosovës në bashkëpunim me Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ministri Mehaj falenderoi SHBA-të për angazhimin që Shtetet e Bashkuara kanë marre ne ndihmete ushtrisë së Kosovës, mundësinë për të marrë pjesë në misione të përbashkëta ushtarake, si një kontribut shumë i rëndësishëm në paqen rajonale dhe sigurinë globale. “Kordinimi me SHBA e ka kthyer ushtrinë e Kosovës në një forcë model dhe vetë Kosovën në një shtet të fuqishëm dhe në një aleat të sigurtë në të ardhmen edhe për NATO-n, si dhe sigurinë në rajonin e Ballkanit” citoi Ministri Mehaj. “Veriu do të vihet nën kontroll dhe ligjshmëria do të mbizotërojë jo vetëm në Veri të Kosovës, por në çdo cep te Republikës së Kosovës. Provokimet serbe në Veri janë filma të vjetër të Serbisë të cilat kanë lënë një shije të keqe edhe tek ndërkombëtarët dhe në çdo moment ata do të goditen me forcën e ligjit. Edhe vetë serbët e Kosovës e kanë kuptuar këtë film të vjetër dhe lojë të pisët. Çdo gjë dhe gjithçka në Kosovë do të vihet në kontroll të plotë ligjor dhe fryma e funksionimit të shtetit do të jetë konform ligjeve të Kosovës” saktësoi Ministri Mehaj. Në përfundim të takimit vëllazëror, ministri Armend Mehaj dhe ekipi që e shoqëroi u entuzizmuan për mikpritjen dhe garantoi se çdo herë që të vijë në Amerikë, ai do ta vizitojë Vatrën, dhe se diaspora shqiptare në Amerikë ka vend të veçantë në zemrën e çdo shqiptari në Kosovë dhe Shqipëri.

ORNELLA DAROVA, NJË SUKSES SHQIPTAR NË UNIVERSITETIN E PENSILVANISË

by

Ornella Darova, doktorante pranë Universitetit të Pennsylvanias, konsulente për Bankën Botërore për rritjen e firmave në Ballkanin Perëndimor, dhe konsulente për OECD mbi çeshtjet e rregullimit dhe konkurrencës në ekonomi, rrëfen ekskluzivisht për gazetën ‟Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, studimet në Itali dhe Amerikë, eksperiencën në Ugandë dhe Sierra Leone, punën në Bankën Botërore, analizon shqiptarët në diasporë, modelin ekonomik të Shqipërisë dhe krizën e energjisë. Me Ornella Darovën bisedoi Editori i ‟Diellit” Sokol PAJA.

NJË SHQIPTARE KONSULENTE PËR BANKËN BOTËRORE

Ornella është një vajzë shqiptare dhe italiane që adhuron historinë shqiptare dhe ka një lidhje shumë të fortë me të. Kam lindur në Itali, ku edhe kam studiuar, dhe jam diplomuar në ekonomi pranë Universitetit Bocconi. Gjatë masterit kam marrë pjesë në disa projekte shkencore në vende të Afrikës Subsahariane. Kam punuar në Ugandë dhe Sierra Leone duke u specializuar në ekonominë e zhvillimit. Pas masterit jam punësuar pranë Bankës Botërore pikërisht për një projekt në Ballkanin Perëndimor duke patur bazën në Shqipëri: për mua ishte një kënaqësi e madhe profesionale dhe gjithashtu personale të punoja për të shpejtësuar rritjen ekonomike të vendit tim të origjinës. Pas kësaj eksperience fillova doktoraturën pranë Universitetit e Pennsylvania, dhe momentalisht jam në vitin e tretë. Jam sërisht konsulente për Bankën Botërore per një projekt mbi rritjen e firmave në Ballkanin Perëndimor, dhe jam gjithashtu konsulente për OECD mbi çeshtjet e rregullimit dhe konkurrencës në ekonomi. Në Amerikë fillohet pikërisht në vitin e tretë zhvillimi i kërkimit shkencor autonom nga kandidatët për doktoraturë: momentalisht, po përqendrohem mbi tematikat e lidhura me diversitetin gjinor dhe etnik në kontekste arsimore ose profesionale, por mendoj se sëshpejti do të zhvilloj edhe një ide mbi tregun e punës në Shqipëri.

ENERGJIA, GAZI, BURIMET NATYRORE DHE KRIZA E ÇMIMEVE NË SHQIPËRI

Ka disa aspekte për të përmendur, dhe çështja nuk është aspak e thjeshtë, edhe për shkak të faktit që informacioni dhe gazetaria e specializuar në fushën ekonomike në Shqipëri ka disa mangësi dhe qytetarët kanë mundësi të limituara per t’u informuar në këtë fushë. Do të nisem nga energjia elektrike. Duke marrë parasysh bilancin e energjisë elektrike që është publikuar nga Instat për dy tremujorët e vitit 2021, pra të fundit që janë botuar, mund të observojmë që Shqipëria në këtë periudhë nuk ka shfaqur një krizë energjetike të këtij lloji – madje e kunderta: prodhimi neto vendas është më shumë se dyfishuar në krahasim me periudhat korrisponduese në 2019 dhe 2020. Megjithatë, mund të vërejmë disa problematika. E para, dhe kryesorja: nuk ka asnjë strategji të mirëmenduar për diferencimin e burimeve të energjisë, madje thuajse totali i energjisë elektrike prodhohet në hidrocentrale nderkohë që dështimi i termocentralit të Vlorës jo vetëm që nuk ka kontribuar në prodhimin e energjisë, por ka edhe shkaktuar dhe vazhdon të shkaktojë humbje shumë të mëdha që akumulohen si pasojë e nevojës për mirëmbajtje dhe shlyerjes së kredisë së marrë për ndërtimin e tij. Edhe vetë Banka Botërore, dhënëse e kredisë për ndërtimin e termocentralit, ka dalë në përfundimin se borxhet e akumuluara nga KESH, korporata prodhuese e energjisë elektrike në Shqipëri, janë shkaku kryesor i kostos së lartë me të cilën përballet konsumatori. Fakti që KESH, e cila është përgjegjëse për gjenerimin e pjesës dërrmuese të energjisë që konsumohet në Shqipëri, mbart borxhe kaq të mëdha prej dekadash e bën të qartë shkallën e problematikës. Gjithashtu Shqipëria konsiderohet nga organizatat e fushës si një vend me shumë potencial për të prodhuar energji elektrike me burime të rinovueshme, por është e qartë që ky potenciali nuk po shfrytëzohet. Një problem që shtohet është keqmenaxhimi i infrastrukturave: humbjet e rrjetit në transmetim dhe shperndarje janë afërsisht 20% e totalit energjitik, një shifër që në BE dhe ShBA është afërsisht 5-6%. 

GAZI, BURIM NË TË CILIN SHQIPËRIA KA AKSES MINIMAL

Një kapitull tjetër i rëndësishëm është gazi, burim në të cilin Shqipëria ka akses minimal. Edhe në këtë rast, është i qartë dëmi i shkaktuar nga dështimi i termocentralit të Vlorës: i cili nëse do të ishte aktiv, do kishte patur mundësinë e artë për t’u lidhur me fluksin e ri të gazit të  Azerbajxhanit nga TAP, duke zëvëndësuar edhe një pjesë të konsumit të naftës. E fundit, por jo për nga rëndësia, nafta: në fakt, burimi i parë i energjisë së konsumuar në Shqipëri. Shqipëria njihet për çmimet e karburantit më të larta jo vetëm në rajon, por në botë. Ky rekord i Shqipërisë nuk ekziston që dje, por prej shumë vitesh, sidomos nga barra e akcizave, e taksës për qarkullimin, dhe e taksës për karbonin, që vlen të theksohet se reflektohen gjithashtu në çmimin e mallrave të ndryshme, të cilat transportohen me mjete të tonazhit të lartë në Shqipëri në mungesë të formave të tjera të transportit. Mungesa e diversifikimit, çmimet e larta të përkeqësuara nga borxhet dhe infrastruktura e parenovuar, lënë konsumatorin Shqiptar në dorë të fatit dhe të tregut ndërkombëtar. Pra një situate tragjike, i shtohet barra e rritjes së çmimeve globale.

SHQIPTARËT NË DIASPORË SI NJË REFLEKTIM I VLERAVE MË TË MIRA QË KARAKTERIZOJNË POPULLIN TONË 

Fillimisht: numri i shqiptarëve jashtë Shqipërisë është padyshim më i madh se numri i atyre që banojnë në atdhe. Ky fakt mjafton për të treguar sa e rëndësishme është diaspora shqiptare. Por kur konsiderohen edhe emrat që mund të përmenden në diasporën shqiptare, kryesisht midis atyre që kanë marrë pjesë në shoqatën Vatra dhe në gazetën Dielli, pra duke kaluar nga sasia te cilësia, besoj që mund të thuhet me siguri se kontributi i Diasporës është themel. Është e qartë që shumë shqiptaret vlerësohen dhe realizojnë ëndrrat e tyre më tepër jashtë vendit se sa në Shqipëri: për sa kohë kjo të jetë e vërtetë, duket se diaspora do jetë një aset kombëtar me një potencial të madh. Gjithsesi, për të shfrytëzuar këtë potencial, është e domosdoshme dëshira e këtyre shqiptarëve për të dhënë kontributin e tyre edhe nga jashtë: një patriotizëm i shëndetshëm dhe shpresa për përmirësimin e Shqipërisë janë faktor të nevojshëm, që duhen ushqyer nga strategji të mirëfillta dhe të artikuluara. Diasporës i mbetet një detyrë që mendoj se çdo individ i përgjegjshëm duhet ta mbartë gjatë gjithë jetës. Shqiptarët anë e mbanë duhet të shërbejnë si një reflektim i vlerave më të mira që karakterizojnë popullin tonë. Duhet të jemi të ndërgjegjshëm se bie mbi ne barra e ruajtjes dhe përmirësimit të imazhit të Shqipërisë.

KOMPROMIS TË VIRTYTSHËM MIDIS INTEGRIMIT NË SHOQËRINË AMERIKANE DHE KONSERVIMIT TË KULTURËS TONË

Gjatë kohës relativisht të shkurtër që kam jetuar në ShBA, kam vënë re një dëshirë goxha të madhe midis shqiptarëve për t’u bashkuar dhe për t’u organizuar si komunitet. Në universitetin tim, ekziston një shoqatë e studentëve shqiptar; gjithashtu, në shumë universitete e tjerë, ka shoqata analoge. Kam vërejtur edhe prezencën e shoqatave profesionale të shqiptarëve, e shkollave të gjuhës shqipe për fëmijet apo të valleve tradicionale, dhe të manifestimeve dhe festave të komunitetit shqiptar. Edhe pse në Itali ka një diasporë shumë të madhe, kam përshtypjen që atje ekziston një organizim i ngjashëm, por jo kaq i fortë dhe krenar. Në Amerikë diversiteti nuk është aq tabu sa në Itali, dhe komunitetet janë disi më të ndërgjegjshëm për mbrojtjen e identitetit të tyre. Besoj se këto vlera janë për ti mbështetur, dhe është e rëndësishme që si komunitet të gjejmë një kompromis të virtytshëm midis integrimit në shoqërinë amerikane dhe konservimit të kulturës tonë.  

SHQIPËRIA MUND TË BËHET VETËM NGA SHQIPTARËT

Fatkeqësisht Shqipëria vuan nga kaq shumë ‘sëmundje’ saqë është e pamundur ti përmend të gjitha. Por besoj që zgjidhjet i kemi brenda, jo jashtë. Edhe pse sot Shqipëria vuan nga një mungesë tepër e theksuar vlerash, nga një keqqeverisje që mban cinizmin si krenari, dhe nga korrupsioni i paskrupullt, shqiptarët kanë besën, bashkëpunimin, dhe altruizmin në themelet e kulturës së tyre. Besoj se do ishte më mirë të shikonim më shumë brenda nesh, të analizonim më tepër veten dhe të konsideronim më shumë trashëgiminë tonë, në vend që të presim gjykim apo zgjidhje nga jashtë. Në fund të fundit, Shqipëria mund të bëhet vetëm nga shqiptarët. 

MBESA E VLLEZËRVE DAROVA, MUZIKANTË TË SHKËLQYER, BITËLLSAT E POGRADECIT

Jam mbesa e vllezërve Darova, muzikantë të shkëlqyer, Bitëllsat e Pogradecit. Vëllai i gjyshit tim ka qënë në burg më shumë se 30 vite për agjitacion e propagandë, dhe i gjithë fisi ka vuajtur nga persekutimi komunist. Një persekutim i egër që urrente familjen time siç urrente çdo familje nga elita shqiptare. Pikërisht kjo përbuzje ndaj suksesit, pasurisë, dhe arritjeve individuale ka qënë pjesë karakterizuese e ideologjisë komuniste dhe fatkeqësisht është një ndjesi që shumë individë vazhdojnë ta mbartin, për arsye të ndryshme. Mediokriteti, një farë sigurie dhe stabiliteti janë aspekte që në disa situata janë të dëshiruara nga natyra njerëzore më tepër sesa liria dhe mundësia për përmirësimin dhe rritjen personale, sidomos në kushtet e mungesës së shpresës. 

INSTITUTI I STUDIMEVE PËR KRIMET DHE PASOJAT E KOMUNIZMIT DHUROI 40 LIBRA PËR BIBLIOTEKËN SHKENCORE TË VATRËS

by

Sokol Paja

Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra falenderon përzemërsisht Institutin e Studimeve për Krimet dhe Pasojat e Komunizmit me rastin e dërgimit të 40 librave për Bibiotkën Shkencore të Vatrës në New York. Botime shumë cilësore, serioze, voluminoze, hulumtuese dhe të mbështetura në dokumente arkivore, dëshmi, intervista origjinale e shumë burime të dorës së parë janë një kontribut i jashtëzakonshëm në morinë e botimeve shkencore që ky Institut e ka kthyer në traditë prej vitesh. Instituti i Studimeve për Krimet dhe Pasojat e Komunizmit po jep një kontribut të jashtëzakonshëm përsa i përket dekomunistizimit të teksteve shkollore dhe akademike, dekomunistizimit të hapësirave publike që lidhet me simbolikën e simboleve komuniste në sheshet publike, rrugët dhe institucionet shtetërore që ende mbajnë emra persekutorësh komunistë që u kthyen në tmerrin e shqiptarëve për afro 50 vjet. Botime të tilla të një niveli kaq të arrirë shkencor e kthejnë Institutin e Studimeve për Krimet dhe Pasojat e Komunizmit në një nga Institucionet më serioze në Shqipëri dhe më gjërë në zbardhjen e krimeve dhe pasojave të komunizmit në Shqipërinë diktatoriale për afro gjysëm shekulli. VATRA shpreh mirënjohjen më të thellë dhe respektin më të veçantë për Institutin e Studimeve për Krimet dhe Pasojat e Komunizmit për punën serioze dhe misionin e shkëlqyr në shërbim të shoqërisë shqiptare, institucioneve dhe mbi të gjitha të persekutuarve nën regjimin totalitar shqiptar. Instituti i Studimeve për Krimet dhe Pasojat e Komunizmit (ISKK) në Shqipëri, është miratuar nga Parlamenti shqiptar me vendim nr. 10242, të datës 25. 2. 2010, si Institucion Publik Qendror dhe i Pavarur, që gëzon statusin e personit juridik dhe ka në themel të punës të studiojë dhe të vlerësojë objektivisht krimet dhe dëmet e komunizmit në Shqipëri, t’i zbardhë dhe t’i dëshmojë ato në mënyrë të dokumentuar dhe të pakontestueshme. Misioni i Institutit është sensibilizimi i  shoqërisë shqiptare për krimet e komunizmit në Shqipëri, puna me dëshmitë gojore dhe materiale të të mbijetuarve nga diktatura dhe, sidomos, puna kërkimore nëpër arkivat zyrtare shtetërore.