(Histori e Vërtetë)/

Nga Alfons Grishaj/

Bora filloi më vonë se vitet e tjera. Tisi i bardhë kish mbuluar çdo gjë. Romantikët, dhe pse nuk pëlqejnë erën e veriut, që nuk lë të shijosh parajsën e radhës, përsëri s’i ndal asgjë ta përkëdhelin bardhësinë e  përsosur me penel, poezi, këngë dhe lurtim fizik.

Ishte muaji Krishtëlindjeve. Atmosfera ndihej kudo, në rrugë , dyqane e ambiente pune. Shtëpitë, shkollat, qendrat e biznesit ishin stolisur tradicionalisht. Njerëzit e gëzuar uronin njëri-tjetrin, “Merry Christmas!”. Drerët dhe sorkadhet dilnin  shkujdesur buzë pemëve, rreth shtëpive e sikur thonin, është koha jonë dhe ju nuk mund të bëni pa ne. Legjenda tregon se, drerët fluturojnë sëbashku me Santa Claus, shtëpi më shtëpi, për t’u shpërndarë dhurata fëmijëve, prandaj në muajin Dhjetor, drerët janë krenarë dhe të paprekshëm.

Krishtëlindjet janë kulmi i gëzimit. Por jo të gjithë galdojnë dhe ndjejnë atmosferën festive… Për vajzën e vogël, Mukades, koha e Krishtëlindjeve ishte koha e dilemave dhe torturës shpirtërore. Sa afrohej muaji i festave, ajo bëhej e heshtur dhe mbyllej në vetvete. Nganjëherë qante me ngashërim. Rrinte tek dritarja, shijonte flokët e bardhë të dëborës  , kundronte dritat shumëngjyrëshe të Krishtëlindjeve dhe pyeste veten, pse babai dhe familja  e saj nuk lejonin që shtëpia e tyre të stolisej si shtëpitë e fqinjëve, shoqeve dhe shokëve të klasës? Në shkolla e dyqane kudo ndihej atmosfera festive, por në shtëpinë e saj nuk kish as drita shumëngjyrëshe, as pemë Krishtëlindjesh, as dhurata. Familja e saj vinte nga lindja e mesme dhe babai me besim islam , mundohej të ruante traditën që kish trashëguar nga të parët. Po trashëgimia e tij, një relike e çmuar, që nuk mund të aplikohet si në vendin e tij, jo se është e ndaluar, përkundrazi, porse fëmijët dhe kultura perëndimore është asimiluese…

Sa më tepër rritej, vajza bëhej më këmbëngulëse në pyetjen e saj: “Pse vetëm shtëpia e tyre nuk stolisej?! Babai i përgjigjej shkurt: “Nuk është festa jonë, nuk është shkruar në Kuran!” Befas një ditë,  Mukadesi i afrohet të atit dhe i thotë: “E kam mbaruar së lexuari Kuranin! Aty nuk shkruhet se Muhameti është kundër dritave dhe zbukurimeve…. A e di ti baba kush është Krishti … ?! Në Kuran është Hazreti Isa! ”Avdyli mbeti pa gojë. Flokët iu rrënqethën dhe një flakë e brendshme i mbuloi  fytyrën. Vajza nisi “sulmin” duke  hequr shaminë nga koka. Flokët e gjata iu derdhën mbi supe dhe shpinë, dhe sytë e zes iu bënë më të zes …si një shkëlqim shenjtnorësh. Patundur qëndronte si statujë mermeri para të jatit, e më zë që dridhej vazhdoi dialogun sikur të ishte një tridhjetvjeçare dhe jo një fëmijë nëntë vjeç: “E kuptoj që je lodhur, shko fli! Po, nesër unë dua një përgjigje. Nuk dua përgjigjet e viteve të shkuara, se nuk e di çfarë do ndodhë me mua… Më vjen zor t’u dal shoqeve dhe shokëve të mi para syve. Ata gëzojnë, zemra ime vuan, a e kupton baba këtë? Disa më shikojnë me dhimbje, disa me përçmim! Pale më keni mbuluar dhe me këtë shall (duke tundur shallin në ajër) që të dallohem nga fëmijët e tjerë. Këtë nuk e vë më! Ti, do e lidhësh tek guri i varrit tim…”

Pasi mbaroi fjalët vrapoi për në  dhomën e vet, duke qarë me dënesë. Avdyli i habitur bëri dy tre hapa për tek e bija për të nxjerrë dufin, por nuk mundi. Donte të ulurinte si një luan i plagosur, por zëri nuk  mori komandë nga skutat e ndërgjegjes. Thirri të shoqen, e cila nuk bëhej e gjallë nga respekti dhe zakoni për mos i kthyer fjalë burrit. Dhe pse thellë në shpirt Hajdia, nuk pajtohej me disa zakone dhe praktika të burrit dhe vendit të vet, të cilat nuk përkonin me perëndimin, ajo qëndronte si Nimfa nën ujë dhe shfaqej vetëm atëherë kur nuk kish njerëz . Avdyli me një zë të ulët e të shqyer  tregonte zemëratë dhe frikë nga  shpërthimi i vajzës,  urdhëroi të shoqen t’i bënte një çaj me kamomil dhe ginger dhe të ulej pranë tij. Pasi piu çajin, sikur e mblodhi veten dhe vazhdoi bisedën me të shoqen . Hajdia vuri gishtin mbi Kuran ,  në faqen e hapur  shihej   emri i Hazreti Isa (Krishti)  ,  ajo filloi bisedën  : “ Mbas shumë vitesh   Allahu na fali Mukadesin…,  mendoj se Hazreti Isa është  Meleku i saj ! Fëmijët kërkojnë pak , ne ua kufizojmë dhe atë .“

Avdyli shikonte të shoqen . Kurani dhe sjellja e të bijës ia kishin turbulluar ndërgjegjen .  Nata i shkoi si një minut ëndrre.

Të nesërmen Avdyli doli nga shtëpia më herët se zakonisht. Sytë i kishte të skuqur dhe fytyrën e vrenjtur. Tek dera e garazhit u ndesh me komshiun i tij, Lleshin, i cili po  përgaditej për të shkuar në punë. Ai  ishte emigrant si Avdyli , por me kulturë  shqiptare. Komshinj,prej vitesh  respektonin njëri-tjetrin sikur të ishin njohur që në fëmijëri. Avdyli, nuk e përshëndeti si zakonisht komshiun e vet, hypi në makinë dhe u bë gati të nisej, por aty për aty ndryshoi mendim. Ndaloi makinën dhe u afrua duke përshëndetur Lleshin përsëri: “Mik i dashur Les (Llesh), jam në hall të madh, dua këshillën tënde.”

Lleshi, mendoi se një gjëmë e madhe kish ndodhur…, la makinën e ndezur dhe ftoi mikun të hynte brenda në shtëpi. Ai,  shpjegoi  shpërthimin e vajzës  natën e shkuar… Lleshi, një burrë i urtë, kur fillonte ligjëratën këshillëmirë nuk kishte dëshirë të dilte duar bosh, iu drejtua komshiut: “ Mukadesi ka lindur në Amerikë dhe jo në Arabi. Ajo edukohet  midis shoqeve dhe shokëve  që nuk njohin psikologjinë tonë, e cila vjen nga zakone tërësisht të panjohura për ta, të pakuptimta për brezin që  rritet. Ne duhet të jemi të ndërgjegjshëm dhe përgjegjës për mbarëvajtjen edukimit  në bazë të kulturës këtu, për arsye se fëmijët tanë nuk kanë për të  kuptuar kurrë, ato çfarë kemi mësuar dhe çfarë kemi hequr ne. Nëse, nuk i kuptojmë, mundet t’i humbasim përkohësisht, mbase dhe përgjithmonë”.

Avdyli dëgjonte sikur të ishte një adoleshent dhe jo  baba. Në mend i erdhi filmi, “Fiddler on the Roof”*, personazhi i filmit Tevye ,  fshatar Izraelit që jetonte në një fshat të Rusisë, i cili mundohej të mbante traditën dhe të martonte tri vajzat sipas zakonit me bashkëkombas, por secila nga vajzat zgjodhi fatin e vet. Sa herë ndodhte kjo, Tevye drejtohej nga qielli dhe pyeste Zotin me zë të lartë …, pastaj binte në paqe. Trurin e Avdylit e përshkoi një drithmë vizive, sikur Mukadesi kish varur vehten në pemën përballë shtëpisë. Brofi në këmbë: “Allah! Nuk ka me ndodhë kurrë!”. Lleshi e shikoi me bisht të syrit  por nuk e ngacmoi më tej.

Orari për punë nuk i lejoi të vazhdonin më tej bisedën. Vendosën ta vazhdonin pasdreke. Avdyli, pasi la punën, shkoi menjëherë në shtëpine e Lleshit. Biseduan gjatë… Shtrënguan dorën njëri-tjetrit për t’u parë pas pak. Tek dera e priste Mukadezi, e cila e shikoi të jatin të dërmuar dhe për herë të parë që hynte në pragun e derës  kokë ulur.  “Baba a je lodhur?” –  E pyeti vajza. Ai nuk i ktheu përgjigje, por e ftoi vajzën ta shoqëronte në dhomën e vet që ish nga perëndimi. Vajza shkoi pas tij e tulatur për të pritur ndëshkimin e shpërthimit të natës së kaluar…

Pas pak Lleshi u shfaq tek shtëpia e komshiut. Në dorë mbante një kuti të cilën e uli në tokë. Shkoi në garazhin e vet, mori shkallën dhe u kthye. Hapi kutinë, nxori kordonin e thurur me drita jeshile dhe të kuqe. Pasi kishte rrëkëllyer një gotë raki, filloi fërshëllimën, çfarë tregonte se ishte në humor. Filloi stolisjen e shtëpisë së komshiut, plan që patën rënë dakord në shtëpinë e tij. Ndërsa biseda vazhdonte midis Mukadezit dhe Avdylit, Lleshi instaloi dritat, vendosi spinën në prizë, dhe dritat shkëlqyen në shtëpinë e vajzës  vogël që ëndrroi me vite të gëzonte me shoqet dhe shokët e saj.

Ai trokiti në derë si Santa Claus, me vete kish sjellë dhe ca lojra për vajzën e Krishtëlindjeve. I jati urdhëroi të bijën të hapte portën. Mukadezi rendi dhe e hapi  dhe ç’të shikonte, dritat e varura tek hyrja dhe rreth shtëpisë, shkëlqenin. Harroi Lleshin, vrapoi jashtë në dëborë, duke kërcyer dhe thirrur me gëzim: “Thank You ! Thank You Baba! Thank You God! Thank You! “Hajdia kishte mbuluar fytyrën dhe qante në heshtje prej gëzimit. Jo prej zbukurimit të shtëpisë që kishte marrë pamje festive, porse shikonte për herë të parë vajzën që brohoriste me ngazëllim. Avdyli i emocionuar  tha: “Që sot e tutje, kjo shtëpi çdo vit do  mbulohet me drita! Pema e Hazreti-Isait (Pema e Krishtit), do jetë më e madhe se e fqinjëve, apo jo Les?” Tek përmendi Hazretin Isa, sikur u qetësua, bindi veten se nuk kish shkelur Kuranin e Shenjtë, sepse Isai, qe dhe Profet i tyre.

Lleshi, tek shikonte atë mrekulli, çoi kokën nga qielli: “O Zot, sa e naltë dhe misterioze asht puna jote!”Babai dhe  nëna, përqafonin vajzën, duke shijuar sëbashku shkëlqimin e dritave të Krishtëlindjeve që reflektonte në fytyrën e ngazëllyer të Mukadesit. Me syrin e mendjes , Avdyli shikoj mbi pullaz burrin me violinë , tek i shkeli syrin…

Fëmija kish fituar botën e vet, kurse babai, vajzën.

————————————

Mukades , e shenjtë .

Fiddler on the  roof,   Violinë në çati,  fitoi  Oscar…. vitin 1972 .