Nga Ahmet ZANI*/
Fshati Vilëz ndodhet vetëm disa kilometra larg nga qyteti i mimozave të Mamurrasit, ndërsa shija e natyrës së merkulluar të shoqëron nëse do të përshkosh këtë rrugë në këmbë. Përse duhet të lëvizësh në këmbë?-, kjo thjesht të shëtisësh duke shijuar kënaqësinë e natyrës e cila do të na shqoërojë nga Mamurrasit deri në fshat. Banorët e këtueshëm janë në numër të pakët pasi zhvendosjet demokrafike kanë ndikur dhe tek fshati i vogël Vilëz, por me mjaft bukuri që, do të mbetet në kujesën tonë. Për ne nuk është hera e parë që e bëjmë këtë pjesë të rrugës në këmbë e cila përshkohet nga dy drejtime. Nga njëri krah për të mbërritur në fshat dhe të shijonim këto bukuri të rralla natyrore duhet të ngjisësh kodrat mbi qytetin duke shijuar dhe prodhimin e e Mamurrasit të veshura nga plantacionet e vreshtarisë që janë kujdesur më së shumti mamurrzakët. Tashmë janë zëvëndësuar në pjesën e madhe të sipërfaqes me mbjellje të reja ngaqë shkatërrimi pas viteve 1990 nuk ndaloi ndërë qindra ha. vreshtari. Përgjithësisht mamurrzakët kultivonin kulturën e rrushit duke nxjerrë dhe përfitime në disa varitete dhe të cilësisë së lartë. E përballja jonë e parë ishte pikërisht vreshtaria në kodrat e Mamurrasit rushrat që tregojnë se janë në fazën e pjekjes.
Pasi u ngjitëm në majën e kodrës befas na shfaqet një luginë dhe tej mali i fshatit Vilëz, ndërsa një çoban na thërret për të na ftuar të pushonim paksa nga lodhja, ndërsa si duket ai ishte i interesuar përsa kishim ndërmarrrë rrugën në këmbë dhe ku ishte qëllimi ynë. Ejani të freskoheni me pak ujë nga burimi, pasi është shumë vapë – shton më tej bariu i dhenve të këtyre anëve. Aty pranë ndodhej burimi dhe shijuam fresiknë e ujit mjaft të lehtë dhe të ftohtë. Ndërsa sërish çobani thotë se këtë uj, as e keni provuar ndonjëherë, ore miq, dhe befas na pyet: për ku jeni nisur?
-Në Vilëz, kemi disa miq, i përgjigjemi.Duam të ecim në këmbë që të shijojmë bukuritë e natyrës, ndaj një e tillë qenka dhe ky burimi dhe ky është qëllimi.
Më pas kemi vijuar rrugën në një rrugë që gjarpëronte deri pranë rezervuarit të Zhejës që shërben për vaditjen e tokave bujqësore të zonës së Mamurrasit por që infrastrukutra e vaditjes ka mbetur e varfër. Diku në faqen e malit përballë shohim disa shtëpi të shpërndara aty ishte dhe Vilza që kishim vendosur të shijonim. Afro 30 vite më parë kujtoja një rrugë shumë të ngushtë dhe të pyllëzuar dhe kërkoja që sërish po në atë rrugë të vijonim shtegtimin tonë. Por seç u ngatërruam nga kjo minidigë e rezervuarit por në ndihmë do të na vinte një banor nga ky fshat. Por na duhej dhe një tjetër pushim pasi tempedraturat e larta ndikuan në lodhje dhe etje për ujë, ndërsa unë isha shumë i vendosur se një burim uji ishte pranë rezervuarit në pjesën e sipërme të saj, dhe pikërisht në rrugën që do ndiqnim tek një kodrinë e vogël dhe pastaj do të mëbrrinim në arat e banorëve të Vilzës. Disa lloje shkurre, apo dhe pyje ku nga kënga e zhrmshme e gjinkallave lodhja nuk ishte më prezente. Kolegu im Gjoka ka humbur në një merkulli të pyjeve të ruajtura nga vetë banorët si dhe nga gjelbërimi përreth sikur do gjendeshe ne zonat e thella të vendit.
Disa copëza arash të mbjella me kultura të ndryshme perimesh dhe shumëllojshmëria e drufrutoreve, që banorët ishin kujdesur mjaft mirë pasi ishin të shëndetshme, a thua se ishte muaj maj nga hijeshija pasi banorët kujdeseshin për vaditje. Të rrethuara mirë për t’u mosdëmtuar nga bagëtitë dhe aty pranë do të takonim Hysenin rreth 75 vjeçar të shoqëruar nga dy gra që kujdeseshin për të mbjellat. Hyseni dhe dy gratë ndërpresin punë dhe do të na ftojnë në shtëpinë e tyre, ndërsa ne i kundërshtuam, por këmbëngulja na detyron të marrim rrugën në shtëpinë e tyre, dhe Hyseni nis në tregon për gjendjen e fshatit mungësen e infrastrukutrës dhe shërbimeve të tjera. Për të bërë një inxheksion duhet të shkojmë në fshatin fqinjë Shëmri, por këtu nuk jemi keq, ndonëse shumë banorë janë larguar këtu dhe 20 apo dhe më shumë vitë nga insfrastrukutra shumë e rëndë. Pak investime në mirmbajtjen e rrugës në stinën e verës e kryejmë me parat tona, sa për drejtuesit vendorë i shohim në këto anë vetëm të ” gllabërojnë ” ndonjë votë dhe nuk kujtohen më. Gjatë bisedës me Hysenin ai tregon për banesat e fiqnjëve kushurinjtë e tij që ndodhen në afërsi të qytetit të Laçit ndërsa një tjetër kryente investime për t’ju rikthyer vendlindjes. Hyseni na fton në shtëpi dhe menjëherë kafeja dhe raki thane shumë e shijshme. Kjo është rakia më e preferuar ndërsa ne e quajmë ” ilaç” shton Hyseni duke trokitur gotat me rakinë e thanës, ndërsa ne përdorim dhe rakinë e kumbullës apo dhe nga rrushi. Më së shumti ne konsumojmë prodhimet bujqësore dhe blegtorale tërësisht bio shumë të preferuar të zonës falë dhe klimës. Këtu ndodhen rreth pesë fise ku ndajmë harmoninë më të tërë si në gëzime apo dhe hidhërime, kjo ruhet brez pas brezi. Respetojmë dy objektet e kultit si të kishës së fshati si dhe të Xhamisë. Të ardhurat janë vetëm nga ato që prodhojmë dhe nga emigracioni, ndërsa të punësuar as nuk pretendohet, quhemi fshat i humbur- ka thënë Hyseni, por duhet të shohin dhe këtë pjesë të këtij fshati me resurse që e ka falur natyra po të investohet në turizëm sigurisht që ky fshat do të quhej turistik dhe me të ardhura.
Pas kafesë gratë e shtëpisë kishin përgatitur dhe drekën të servirur me prodhimet e bagëtive si ajo e mishit të kecit e rezervuar për miqtë e preferuar që në këtë rast ishim ne dy gazetarët. Ne do të kundërshtonin këtë mikpritje, por Hyseni tregon se çdokushi që do të shkelë në këtë fshat nuk largohet pa konsumuar bukën tonë, ndaj ju jeni të parët gazetarë që vizitoni Vilzën.
Do të largohemi nga fshati Vilëz me atë kënaqësinë e njereve të urtë dhe punëtor por dhe shumë mikpritës, duke marë me vete atë që mbase pushtetarët e kanë vizituar fshatin por nuk kanë zbuluar mrekullinë e natyrës që mund të shërbente për të bërë pak investime sidomos në infrastrukturën e rrugës për t’i shërbyer fshatit që më pas kjo zonë mund të shëndërrohet dhe në turizëm që t’ja shohin hajrin dhe pushtetarët.
* Autori, fotografi ne Luren e mrekullueshme, nder perlat e harruara te magjishme te natyres shqiptare