Intervista/Flet shkrimtari dhe dramaturgu, Ruzhdi Pulaha: Sot “Zonja nga qyteti” mbush dyzet vjet, por më duket se e kam bërë sot
-Këtë komedi ua kam kushtuar Violeta Manushit dhe Dhorkë Orgocka, pa ato komedia nuk do të kishte patur atë sukses që pati/
– Sekretari i parë i Komitetit të Partisë Korçës Ever Halili, kishte ftuar në shfaqjen e komedisë Enver Hoxhën, i cili ishte me pushime në Pogradec/
– Drejtuesit e Partisë ishin në tension sepse pikërisht në këtë teatër “Ai” kishte goditur e groposur dy shfaqje të tjera :”Njollat e Murme” dhe “Dimri i bardhë”/
NGA Albert Z. ZHOLI/
Jetëshkrimi/
Ruzhdi Pulaha lindi në Korçë më 1942. e fundit është autori më i inskenuar i Teatrit Kombëtar të Tiranës. Një pjesë e mirë e dramave dhe komedive të tij janë vënë në skenë edhe në Korçë e teatro të tjerë të vendit. Pas studimeve për gjuhë e letërsi në Universitetin e Tiranës, punoi për rreth dhjetë vjet në Radio Televizionin Shqiptar . Më 1975 u emërua mësues në Pogradec. Pas katër vjetësh u rikthye në Tiranë, këtë herë si autor në Teatrin Kombëtar, funksion që e kreu deri më 1986, kur doli në krijimtari të lirë. Më 1992 u zgjodh deputet. Në mbarim të legjislaturës u tërhoq nga politika zyrtare. Autor i angazhuar, Pulaha shquhet për frymën polemiste në trajtimin e konflikteve të mprehta të ditës në dramat e tij. Veprimi në këto vepra shpesh provokon debate sociale e politike të ndezura, si në një sallë gjyqi. Përmes tyre synohet një efekt kathartik tek audienca, që duhet të nxisë frymën e kundërshtimit ndaj padrejtësive të çdo lloji. Stili i këtij autori dallon për kompozicionin e thjeshtë, veprimin e qartë e të rrjedhshëm, dialogun konkret e të drejpërdrejtë, vizatimin e shkëlqyer të karaktereve, si edhe tempin e lartë. I lidhur fort pas realizmit, nuk ka tentuar fare të eksperimentojë metoda alternative. Talenti dhe angazhimi qytetar e kanë bërë të kapërcejë me sukses ndryshimin e sistemit politik në Shqipëri. Pas disa dramave të suksesshme para vitit 1991, si “Maro Mokra”, “Mësuesi i letërsisë”, “Përballë vetes”, “Nën dritat e skenës”, “Doktori pacient”, “Nesër është vonë”, “Shkallët” apo komedia , kalon një periudhë “tranzicioni” si skenarist i radionovelës së parë shqiptare “Rruga me pisha” (në bashkëpunim me Radio BBC). Në vitin 2000 rikthehet në skenë me “Kohë e çmendur” dhe arrin të bëhet sërish i kërkuar dhe i vënë në skenë, me , “Streha e të harruarve” (2004). Në vitet 2001 – 2002 është skenarist edhe i telenovelës së parë shqiptare, “Njerëz dhe fate”. Ruzhdi Pulaha është shkrimtari më i njohur i shqipërisë, ai ka shkruar filma shumë të njohur si “Zonja nga qyteti” dhe “shoqja nga fshati”, që janë ndër kryeveprat e teatrit dhe të filmit shqiptar.
***
Bisedat telefonike me shkrimtarin, dramaturgun dhe komedianin Ruzhdi Pulaha janë tejet interesante. Vazhdimisht krijimet e tij i kam ndjekur në distancë dhe pse nga afër njohja me të, ende nuk ka mbushur një dekadë (njohje direkte). I thjeshtë, studiues, fjalëpakë por tepër i dashur, njohja ime me të ka qenë surprizë. Mendoja një njeri të ftohtë, “filozof” që i largohet realitetit. Qëmoti është thënë “njeriut mos i shih gunën por punën”. Njohja me të më solli afër një intelektual kurajoz, serioz, korrekt dhe tepër intuitiv. Në veprat e tij gjen jo vetëm realizëm, por edhe largpamësi, por më së shumti mesazh, një mesazh njerëzor që të ofron respektin për njeriun dhe kohën kur jeton. I shmangej me marifet intervistave, pasi vetë puna e tij është një intervistë e gjatë, ku labirintet e krijimtarisë nuk kanë të shterur. Intervista për komedinë “Zonja nga qyteti” ishte një këmbëngulje e vazhdueshme, pasi për mua kjo komedi është një ndër Kryeveprat shqiptare të komedisë, që sa herë e shoh, aq më shumë më shtohet dëshira për ta parë sërishmi.

-Në mos gaboj, komedia juaj “Zonja nga qyteti” mbush dyzet vjet që është shfaqur për herë të parë?
-Po, dyzet vjet. Data s’më kujtohet por e di që ishte korrik. E di sepse, në korrik, Enver Hoxha shkonte në Pogradec dhe pikërisht në një nga ditët e Korrikut 1975, ai erdhi dhe pa komedinë në Korçë. Po për këtë flasim më vonë.
-Si lindi”Zonja”, si erdhi ky frymëzim. Patët ndonjë ngjarje, ndonjë ngasje të veçantë?
-Për historinë se si u krijua “Zonja” dikur kam shkruar gjatë dhe ndoshta mund të mos jem konsekuent në ndonjë gjë. Po i bie shkurt. Gjatë shërbimeve si gazetar i Radio-Tiranës, në një fshat të thellë malor kam njohur një nënë me të bijën, e cila ishte emëruar të punonte aty. Të ardhura nga një prej qyteteve kryesore të vendit ato e kishin tepër të vështirë të ambientoheshin me jetën e fshatit, sidomos e ëma, Ollga, e cila duke u hequr si “Zonjë” qibërmadhe binte shpesh në pozita shumë komike. Kjo më ngacmoi dhe fillimisht kam shkruar një tregim, më pas e kam shtjelluar si linjë subjekti të një romani. Por e ndjeja se impresionet që pata prej tyre, më ngacmonin vazhdimisht dhe më tërhiqnin drejt një komedie. Dhe në rolin e Zonjës më ishin ngulur në mendje dy aktore të shquara të teatrit, Violeta Manushi dhe Dhorkë Orgocka. Atyre ua kam kushtuar këtë komedi dhe me shumë përulje them se, pa ato komedia nuk do të kishte patur atë sukses që pati.
-Si ishte historia e vlerësimit. Nxirrje realiteti? Konkursi,çmimet?
“Teatri Popullor” nuk e pranoi fillimisht ta vinte në skenë. Komedia fillimisht u vu në skenë në teatrin e Korçës, me regjisor Dhimitër Orgockën. Edhe aty me shumë luftë e kundërshtime, sepse disa e quanin një skeç të gjatë, por në thelb rezervat ishin ideologjike se Ollga binte ndesh me porositë e Partisë për të shkuar e për të gjetur lumturinë në fshat. Shfaqja pati shumë sukses, Dhorka ishte brilante. Gjithë trupa kishte krijuar një ansambël mbresëlënës. Më kujtohet se një grup kundërshtarësh të komedisë natën e premierës në Korçë, kishin zënë vend në radhën e parë të galerisë dhe kishin marë edhe konjak e çokollata për të festuar dështimin. Por publiku e priti shfaqjen me ovacione dhe festa iu dështoi. Mbas dy-tri ditësh më thirri në zyrë, bashkë me regjisorin Orgocka, Sekretari i parë i Komitetit të Partisë Ever Halili, për të cilin kam shumë respekt jo vetëm se ishte shumë artdashës e sportdashës por dhe se me ne u tregua vazhdimisht mjaft liberal e tolerant. Na tha se kishte ftuar në shfaqjen e komedisë Enver Hoxhën, i cili ishte me pushime në Pogradec. Madje e kishte gënjyer dujke I thënë se shfaqja zgjaste një orë e gjysmë, ndërsa ajo i kalonte dy orët. Na pyeti mos kishim merak për të hequr ndonjë gjë nga shfaqja. Jo, i thamë ne. Një nga instruktorët hidhet e thotë, porse atë batutën “ku shkon mbreti më këmbë “ do ta lini? Po, i thashë sepse edhe Ai nuk shkon me makinë.
Përgatitja e shfaqjes ishte një komedi më vete. Aparatçikët u shpërndanë nëpër ndërmarrje dhe institucionet për të zgjedhur spektatorët me të besuar politikisht të cilët dhe u porositën që të mos kthenin kokën pas e të mos qeshnim shumë se s’dihej si e priste shfaqjen “Ai”. Unë isha ulur në një nga radhët e para me prindërit e mi,të cilët vinin për herë të parë në teatër. Sigurisht emocionet ishin të mëdha. Aktorët edhe më të emocionuar. Të tensionuar ishin edhe drejtuesit e lartë të Partisë e të pushtetit të rrethit sepse pikërisht në këtë teatër “Ai” kishte goditur e groposur dy shfaqje të tjera :”Njollat e Murme” dhe “Dimri i bardhë”.
Shfaqja filli me një heshtje varri. Kaluan disa minuta por salla nuk po reagonte… Heshtje. Dikur dëgjohet një e qeshur e thellë, sikur vinte nga shpella. Po qeshte “Ai”…Salla akoma heshtte. Dhe ai tha, po qeshni o korçarë, qeshni se komedi është. Aktorët u çliruan dhe shfaqja shkoi shumë mirë. Kur Enveri po dilte nga salla, në holl e kishin rrethuar apartaçikët dhe badigardët. Isha edhe unë aty, por askush nuk më paraqiti si autor të komedisë. Ai ishte i kënaqur dhe foli me superlativa. Të nesërmen bëri një takim me artistët tek ish kampi i punëtorëve në kodër. Aty foli përsëri për shfaqjen…Dhe siç ndodhte në ato kohë për këto raste fjala mori dhenë. Filluan të mbushen gazetat, kronikat televizive…U bë dhe një mbledhje e posaçme në Lidhjen e shkrimtarëve. Dhe unë u bëra i famshëm me një komedi që ishte përfolur jo pak si vepër që i kundërvihej vijës së Partisë.
Mbas këtij suksesi dhe sidomos pasi e pa shfaqjen Enver Hoxha dhe foli me superlativa, komedia u vu edhe në Teatrin Kombëtar, me regjisor të ndjerin Agim Qirjaqi. Violeta Manushi shkëlqeu me origjinalitetin dhe potencën e saj në skenë e një vit më vonë edhe në filmin me të njëjtin titull. Ishin vitet 1975-76.
-Si mendoni,pse komedia pati një komunikim kaq të mirë me publikun që e ndjekin me interes edhe sot pas 40 vjetësh?
-Posi të them, mbase nga që komedia ka një frymë tepër popullore dhe duket sikur ngjarjet dhe personazhet janë realë dhe që krijojnë afinitet njerëzor me publikun. Sigurisht janë dhe aktorët që e përcjellin me shumë sinqeritet këtë intimitet dhe këtë afeksion tek publiku. Ju jam mirënjohës me respektin më të thellë të paharuarve Violeta Manushi, Dhorkë Orgocka, Pandi Raidhit, SulejmanPitarka, Stavri Shkurti, Vasillaq Vangjeli, të cilëve iu përulem me shumë dashuri e mall,si dhe Robert Ndrenikës, Sotiraq Bratkos ,Yllka Mujos, Raimonda Bulkut, Piro Kita e të tjerëve që interpretuan ne skenë apo në film. Sigurisht dhe regjisorëve Dhimitër Orgocka e Agim Qirjaqi për realizimin skenik dhe Pirro Milkanin për realizimin e filmit.
-Pas Zonjës ju shkruat edhe “Shoqen nga fshati”.Mendon se ishte e nivelit të Zonjës nga Qyteti ?
-Zakonisht në këto raste, pas një pjese të parë mjaft të suksesshme, pjesa e dytë e ka të vështirë ta arrijë atë sukses, gjithë publiku e mirëpriti edhe shoqen. Këtu do të shtoja vetëm diçka: Për”Zonjën nga qyteti” fillimisht pata qëndrime kritike sepse nxija realitetin meqë Ollga nuk e donte fshatin, kurse për “Shoqen” mora kritik të kundërta se zbukuroja realitetin. Pra shpesh krijuesi në atë kohë ishte para gjykimit: Pse i dhe ujë të ngrohtë gomarit?! Pse i dhe ujë të ftohtë gomarit?!
-Tani të paktën nga kjo e keqe “I dhe ujë të nxehtë apo të ftohtë politik gomarit” krijuesit kanë shpëtuar, apo jo?
-Sigurisht, por shpesh ka një të keqe tjetër, nuk i japin fare ujë.