Kastriot Fetahu/
Ese
Kur në vitin 1992 u mbajt një koncert për nder të tij në stadiumin mitik “Wembley,” unë mendova empirikisht se shfaqja nuk do të mbarojë kurrë.
Freddie Mercury dhe liria ecin me “The show must go on.”
Bota në sytë e tij është një spektakël me njolla gjaku në trupin e lirisë.
Ndodhte të buzëqeshja hidhur, kryqëzoja revoltën me pesimizmin, kur mendoja se dy vende të ndryshme kishin krijuar një shtet.
Ishulli i Zanzibarit dhe Tanganika, me liqenin e saj të famshëm, me “emërues të përbashkët” Tanzaninë në Afrikën Lindore, buzë oqeanit Indian, kurse ne, një komb në dy shtete në Europën e vjetër sa vetë bota.
Unë nuk e di, ndoshta mund ta dijë ndonjëri prej jush, se atje mund të rritet “Giant Sequoia”, por di që Zanzibari ka një të tillë frymor dhe ky është Freddie Mercury.
Kur ai këndonte në Montreal në 1981 këngën e famshme “We Are The Champions” veshur me pantallona të shkurtra të bardha dhe një shami të kuqe në qafë, unë vuaja nga një plagë në këmbë, shkaktuar nga një gozhdë e këpucës dhe mbaja fshehur në xhepa të grisur një shami dore gjithmonë të zhubrosur.
Kur Queen shkruanin në tastierat e mendimit të tyre “The show must go on,” të cilën e kënduan në 1991 në dedikim të mbretëreshës, unë i lutesha profesorit tim në universitet, që të mos isha prezent në shfaqjen e “1 Majit” për shkak të këmbës së sëmurë…
Por ai e dinte se “Shfaqja vazhdon” dhe Zeusi do të shuguronte lumturinë tonë me karafilat e kuq skenografikë, që i flakte nga skena ku luhej vallja e ngrirë, si valle funerali nën këmbë e duar pleqsh të atrofizuar, fshehur pas buzëqeshjeve të tyre të njerkëta, në drejtimin tonë, poshtë në rrugë.
Ne ishim gjithmonë në rrugë, por asnjëherë të denjë për rrugën.
Një rekuizitë e “1 Majit” që nuk do ta mendonte dot edhe një si Martin Scorsese.
Po ata ilegalët, udhëtarë të huaj në atë podium që vinin nga përtej detit dhe nuk ju përmendej emri, a quheshin terroristë në botën e lirë?
Miku ynë i madh, braziliani Joao Amazonas, po vdiste pa fituar dot revolucionin!
Ndërkohë në Zanzibar “perandor” ishte Freddie!
Po nëse do të isha student në Francë, do më jepte leje profesori, apo atje nuk ka “1 Maj” si këtu?
Po sikur të shprehesha se doja të kisha udhëheqës një president modern si Valery Giscard d’Estaing, a do të isha pjesë e “shfaqja vazhdon,” apo e paskuintave të saj?
Ndonjëherë se di pse duartrokitjet më ngjanin si një njeri tjetër brenda vetes, si truprojë mbrojtëse ndaj vetullngrysurve që i numëronin ato.
Profesori mori pamjen me një portret ku ravijëzohej një dhembje pa formë, sytë e tij mbylleshin shumë herë kur fliste në ato çaste.
E kuptova, kur në fund ai përdrodhi pak kapelen republike me strehë të shkurtër dhe kruajti kokën, se më dha leje duke më thënë -“Shfaqja do të vazhdojë”, ndaj mos mungo.-
Profesori kishte qenë student në Pragë, kur lider i Çekosllovakisë ishte Klement Gottwald.
Nuk e di pse i imagjinoja si njerëz të mirë Gottwaldin e Pragës dhe Bierutin e Varshavës, fantazoja sikur andej do ta dëgjoja në liri grupin Queen.
Profesori dukej se hiqte gjithmonë paralele mes Tiranës e Pragës dhe unë kurrë nuk e mësova çfarë mendonte me “Shfaqja vazhdon!”
Nuk besoj dot se Dan Brown do të gjente kodin e hijeve të heshtjes së profesorit.
Zanzibarin e shpjegonte Piero Angela në emisionin e tij të famshëm “Quark” e më vonë “Superquark” në RaiUno.
Ai nuk do të guxonte të kishte atë buzëqeshje enigmatike misterioze, që dukej sikur fshihte një lloj vlerësimi defiçent për vendet e tilla ekzotike, nëse do të fliste ndonjëherë për Shqipërinë.
Romakët ishin thyer në Iliri…
Po ashtu edhe në 1920 e 1943.
Piero Angela mund të krenohej para nesh se nuk mbante kapele republike, pasi ai nuk kishte arsye të fshihte heshtjen brenda saj, si profesori im.
Ndërsa Shqipërinë e njihte Papati i Romës dhe perandorët e më vonë mbretërit e Italisë me Baton e ilirëve e Skënderbeun, atë e shpjeguan Evliya Çelebi, Edith Durham dhe Lord Byron, duke ja hequr nga duart mundësinë Piero Angela-s.
Dhe përsëri Zanzibari dukej sikur ishte një hap para nesh se lindi një “Giant Sequoia” frymor, një statujë të gjallë lirie, kurse Shqipëria ime ishte akoma një skenë e madhe e filmit “They Shoot Horses, Don’t They?” (A nuk i vrasin edhe kuajt kështu?)
Kohëra kur endej mendimit të pathënë një çelës që lejonte vetëm ankthin dhe frikën mistike të kishin liri.
Po zombiet çfarë kanë më shumë?
Vdekja e shpirtit bashkëjetonte me materien e trupit dhe thjesht unë vendosja ekuilibrat midis një shpirti të vrarë, po kurrë të mundur dhe një trupi të lodhur, që formonin sëbashku një binom si myshku në shkëmb.
Po Profesori?
Freddie Mercury këndonte…
Brenda zemra ime po thyhet,
Por buzëqeshja ime vazhdon ende.
Përrallat e së djeshmes rriten por nuk vdesin kurrë.
A e di dikush se çfarë po kërkojmë?
Unë vërtet nuk e dija se çfarë kërkoja, por nuk jam i sigurtë për profesorin, më dha leje, (pa më dhënë leje), për këmbën e sëmurë, sepse “The show must go on” ishte edhe 1 Maj i rradhës.
Askush nuk na linte kohë të mendonim se çfarë po kërkonim dhe vetë mendimi ynë nuk kishte skelet e, nuk prodhonte mëkatarë, ai kondensohej në shfaqjen e gëzimit në sytë tanë.
Çfarë ishte liria në demokracinë proletare?
Kohët rrodhën si vërshimi i ujit nga një digë e çarë dhe rrëzuan Murin e Berlinit.
Një ditë nuk e di se nga u shfaqën “Pardesytë e bardha” si Mesia në horizontin e syve tanë, që nuk vizatoi kurrë mirazhe…
Ata nuk zbritën si desantë ajrorë.
Pyesja veten, ishin me Ronald Reagan apo Mikhail Gorbachev?
Reagan i Lirisë me “Liria nuk është kurrë më shumë se një brez larg zhdukjes.”
Histeria e “1 Majit të ri” më kishte vënë përpara si demat në rrugët e Pamplonës.
Ju nuk më shikoni, por unë po tund kokën, se më kujtohet “Vdekja e kalit”…
E bardha e tyre më diktoi një verbim të përulur.
Besova se këpuca nuk do të kishte më gozhdë… edhe pse “Pardesytë e bardha” nuk pyetën kurrë për këtë, pasi kishin punëra më të mëdha se gozhda xanxare e këpucës time.
Po kapelja e profesorit a do të përdridhej përsëri për të fituar kohë, si një çelës magjik që hap një portë mendimi të pagjetur më parë?
Isha i lirë të dëgjoja Freddie Mercury, ishte sikur atë ta kishin liruar nga qelia si të burgosur politik në mungesë.
Por vazhdonte të më mundonte pyetja “nëse e fituam apo na e dhuruan lirinë?”
Çfarë shije apo ngjyrë ka liria e fituar dhe ajo e dhuruar?
A dorëzohet liria e fituar?
-Ku je, Erich Fromm,- fola me veten…
Kur isha në një restorant në Woburn në Massachusetts lexova një thënie që më tërhoqi vemendjen.
Ai lokal ishte i një rrjeti me pronar teksanë dhe ata njihen për ndjenja të forta kombëtare.
Qënia qëndron mbi shtylla që frymojnë Lirinë nga të gjitha rrezet e një rrethi, përsiata për teksanët.
Në xhama ishte shkruar “Besim, Familje, Liri” dhe edhe një shprehje madhështore, pa autor, që ka qarkulluar prej kohës së kolonizatorëve të parë, si… “Toka e të lirëve për shkak të guximtarëve!”
Unë dhe profesori nuk ishim guximtarë!
Freddie këndoi në “Wembly” të Londrës “Shfaqja do të vazhdojë”…
Ndërkohë ne u pjestuam për dy, po ashtu edhe shfaqja jonë.
Dy shfaqje, dy turma, dy lumturira, dy idhuj, dy “të armiqësuar” dhe një padron gjithmonë, vetëm një… ATA…
Pjestimi i ngjante si të kishim peshkuar cironkën e artë.
Na njihte ne ai shkencëtari që shpiku pjestimin?
Ndonjëherë njerëz të tillë nuk pyesin për dashuri popujsh që adhurojnë “pjestimin,” pas efekteve të “mbledhjes”.
Lëvizja kaotike, si shpërhapja e pikave të bojës në ujë, vazhdonte të na mbajë peng në kohë.
Si një atom, pa asnjë peshë specifike, jam edhe unë pjesë e “Lëvizjes Browniane” edhe pse Robert Brown e ka formuluar teorinë për lëndën.
A nuk vazhdojmë ne të jemi lënda?
Se di pse akoma nuk jemi bërë subjekt i Sigmund Freud, duke u stacionuar tek Brown?
Dhe rrugët tona akoma ato në tretësirën e ballonës eksperimentale prej qelqi…
Më duket vetja sikur jemi një popull i përfaqësuar me figurën e Pinokut në një film italian “Kush bën ligjin”.
Kur në qytet u rrit numri i krimeve, gazetarët shkuan të intervistonin ish-kuestorin, i cili tani bënte rolin e një komentatori.
Një nga ata e pyeti -Komentator Stofli, ç’ mendoni për rritjen e krimeve në qytetin tonë?-
Dhe ai i tha – Më sillni një libër, Pinokun.
Pasi e hapi diku, vazhdoi -Kur mbreti lëshoi urdhërin për amnisti, gardianët filluan të hapnin qelitë. I erdhi rradha Pinokut, po gardiani kaloi tek tjetra.
-Po mua pse nuk më lirove,- e pyeti Pinoku.
-Ti nuk ke bërë krim- i tha ai dhe vazhdoi më tej.
Sa konspiracione fantazuam për Damiano Damianin dhe asnjëherë nuk e mësova dot nëse ishte me gardianin apo me Pinokun.
Më duket sikur “Ata,” që liroi gardiani, vazhdojnë të flasin për rrugë, kulla, media destruktive…
Hegeli më vjen në mëndje, Hegeli dhe Lenini…
Çfarë është më e rëndësishme, kullat e tyre apo shpirti ynë i thyer?
Snobizmi i ngjyrave pushtoi ekranet tona, si Orkidea brigjet e një lumi derisa u bë problem kombëtar, se nuk e zhduknin dot, diku andej nga Lindja e Largët…
Ngjyrat vishnin të zezën e paskuintavë të shfaqjes.
Po “Atletet e bardha” na bëjnë të lumtur dhe krenar pse e “sfiduan” edhe “Kryefrancezin?”
Më vjen në vemendje Venizellos kur shkoi për vizitë në Zyrën Ovale të Lyndon Johnson.
Me cinizmin tipik ballkanas e bëri të dilte nga vetja presidentin amerikan, i cili i tha troç :- E di çfarë je ti për mua… si ajo miza në b… të kalit, që kur nuk e duron dot më, e vret me një të rënë të bishtit…
Ai ishte Johnson, që zëvendësoi të famshmin Kennedy dhe u gjend në zjarrin e xhunglave të Da Nang në Vietnam, kohë e Rambos më të famshëm se vet Johnson.
Sa kontrast i trishtueshëm “e bardha” e tyre me “të zezën” tonë.
Pardesy të bardha, Atlete të bardha…
The show must go on…
Se di pse na mungon Hegel dhe ndërtojmë kulla, sikur presim zbarkimin e Hanibalit të Kartagjenës, në vend të Hegel?!
Kulla do të jetë shumë shpejt simbol i flamurit për të zënë vendin bosh që la ylli në të.
Se kuptoj pse gjithmonë ne mbushim boshllëqet sipërfaqësore dhe jo ato në vëllim?
Po shpirtra, shpirtra kur do të ndërtojmë?
Dikush shkroi publikisht një opinion mjaft pozitiv për botimin e librit të mikut të tij artist.
Por… lexojeni shkrimtarin anglo-algjerian Mouloud Benzadi, për të cilin nuk mendoj se ka “marrë pjesë” në “Beteja e Algjerit” në vitet 1954-‘62, se çfarë kumton…
“Të famshmit janë si yjet me një ndryshim të madh:
Yjet shkëlqejnë BASHKË,
Të famshmit e urrejnë NJERI-TJETRIN!”
Benzadi flet për njerëzit, njerëzit e famshëm, kurse ne vazhdojmë të jemi “atome të famshëm” dhe sillemi si subjekt i Benzadit, dualizëm eklektik ky.
Sikur duam të provojmë që do të jemi përjetësisht “Substanca” e Robert Brown dhe do të pësojmë metamorfozë si “frymorët” e Benzadit me fantazinë tonë infatile.
Shpirtrat tanë janë të kullëzuar!
Profesori im nuk jeton më dhe unë nuk di se si mund ti kumtoj atij se “The show must go on” nuk ka mbaruar, ku podiumi është dypjesësh dhe ne parakalojmë para tyre, jo në 1 Maj, po përsëri me gozhdën në këpucën që na mban këmbën të sëmurë prej dekadash.
Freddie Mercury nuk jeton më, por jeton po ajo rrugë e podiumit të “1 Majit” dhe ne po aty përsëri.
Po profesor me kapele republike a ka më?
Nuk është “Këpuca e aktorit” si në romanin e Zhitit në këtë këndvështrim, por do ta pagëzoja “Këpuca e lëndorit” këtë herë.
Claudia Cardinale në rolin e Libera Valente, veshur me të kuqe, në filmin “Libera, amore mio” në fund të luftës së dytë botërore ishte një aktiviste kundër hierarkisë fashiste të punësuar në administratën e re të pasluftës në Itali dhe u vra nga një ish-fashist.
Në çastet e fundit të jetës ajo belbëzoi… Çfarë po bëj këtu? Çfarë kisha për të bërë…?