Analizë nga Rafael Floqi
UASHINGTON — Javët që kur Presidenti Donald Trump u rikthye në detyrë kanë qenë një vorbull aktiviteti për t’u treguar amerikanëve se administrata e tij po i ndjek pa pushim premtimet e tij. Trump bëri premtime të mëdha dhe veproi me shpejtësi frenetike.
Me një Kongres të kontrolluar nga republikanët, Trump ka pasur dorë të lirë për të filluar riorganizimin e qeverisë federale dhe përmbysjen e politikës së jashtme të gabuar.
Ndërsa Trump mbush 100 ditë në detyrë të martën, gjurma e tij është kudo. Por ndikimi afatgjatë është shpesh i paqartë thonë kritikët.
Disa nga urdhrat ekzekutivë të presidentit republikan janë deklarata qëllimi ose punë themelore për të arritur atë që ende nuk është bërë. Në Ditën e Parë, për shembull, ai shpalli një emergjencë energjitike për të nxitur prodhimin. Por ai nuk premton një shpërblim deri vitin tjetër, kur u tha votuesve të mbështeten në një rënie të madhe të faturave të tyre të shërbimeve.
Qëllimet e Trump herë pas here bien ndesh me njëra-tjetrën. Ai premtoi si të ulë koston e jetesës ashtu edhe të vendosë tarifa për mallrat e huaja, të cilat ka shumë të ngjarë të rrisin çmimet. Çështje të tjera po mbeten pezull pasi nuk mund të bëhen në 100 ditë.
Shumë e pazgjidhur sipas demokratëve është nëse Trump e ka rritur rezultatin e tij në mënyrë të ligjshme. Ai është përballur me padi për disa nga veprimet e tij, që do të thotë se shumë nga ato që ka bërë mund të anulohen ndërsa çështjet zhvillohen. Por paditë janë bërë nga gjykatës demokratë të distrikteve juridiksioni i të cilëve nuk shtrihet mbi gjithë SHBA-në, dhe çështja e vendimeve të tyre mund të shkojë në Gjykatën Supreme.
Ja një vështrim se ku qëndron progresi në premtimet e tij:
Ai premtoi të ishte një ulje çmimesh
Inflacioni ka qenë në rënie që nga një kulm prej 9.1% në vitin 2022. Ishte në 3% në janar, muajin kur Trump u inaugurua, dhe 2.4% në mars. “Ne tashmë e zgjidhëm inflacionin,” u mburr Trump. Por Rezerva Federale paralajmëroi se planet tarifore të presidentit ka shumë të ngjarë të çojnë në çmime më të larta, duke taksuar importet e huaja. Masa të tilla nuk mund të jenë afatshkurtra, dhe masat e tilla shërbejnë si mjete presioni.
Përveç kësaj, nuk ka gjasa që Trump të arrijë të “shlyejë të gjithë borxhin tonë”. Planet e tij për uljen e taksave do të ulnin të ardhurat për të mbuluar faturat e vendit. Përveç kësaj, ai bëri një premtim të ngjashëm në vitin 2016, dhe më pas borxhi kombëtar u rrit gjatë presidencës së tij të parë.
Ai ka marrë masa të ashpra kundër imigracionit të paligjshëm
Trump ka bërë qartë përparim në një premtim të nënshkruar për të kontrolluar kufirin. Numri i njerëzve që përpiqeshin të kalonin ilegalisht në SHBA nga Meksika ra ndjeshëm vitin e kaluar të Presidentit Joe Biden, nga një rekord prej 249,740 në dhjetor 2023 në 47,324 në dhjetor 2024. Nën Trump, numrat ranë në vetëm 8,346 në shkurt dhe 7,181 në mars.
Ndërkohë, Zbatimi i Imigracionit dhe Doganave po arreston një numër të madh njerëzish në të gjithë vendin. Shumë që pretendojnë pafajësinë e tyre janë deportuar pa proces të rregullt ligjor. Rasti i Kilmar Abrego Garcia është një nga ato që varen në fije të perit. Ai u deportuar në një burg të Salvadorit pavarësisht se nuk kishte të kaluar kriminale në dukje dhe nuk kishte seancë dëgjimore nëse ishte anëtar i një bande, i arrestuar disa herë dhe me masë mbrojtje nga e shoqja e dhunuar. Ndërsa demokratët e kanë kthyer një anëtar të MS 13 në heroin e tyre, dhe kongresmenë demokratë kanë fluturuar deri në EL Salvador, pasi edhe ai është nga ai vend.
Ai premtoi të ulte faturat e energjisë
Gjatë fushatës, Trump u dha votuesve një premtim se do të jenë në gjendje të gjykojnë vetë, thjesht duke parë faturat e tyre të shërbimeve. Ai premtoi të ulë kostot e tyre të energjisë me gjysmën deri në tre të katërtat në 12 deri në 18 muaj.
Ndonjëherë, ai u mbrojt: “Nëse nuk funksionon, do të thoni, ‘Oh, mirë, unë votova për të, dhe ai prapë e uli shumë.'”
Herë të tjera, ai nuk u mbrojt. “Sipas planit tim, ne do t’i ulim çmimet e energjisë dhe energjisë elektrike përgjysmë,” tha ai në një tubim në Mint Hill, Karolina e Veriut, në shtator.
Ai solli tarifat si mjet për arritjen e një tregtie të drejtë
Trump nuk e mbajti sekret simpatinë e tij për tarifat ose bindjen e tij se vendet e tjera po i mashtronin Shtetet e Bashkuara në tregtinë ndërkombëtare. “Do të vendos tarifa të përgjithshme për shumicën e mallrave të prodhuara jashtë vendit,” tha ai gjatë fushatës.
Periudha e tarifave është periudha e kurës shtoi ai.
Ai e ka ndjekur premtimin, me të madhe, megjithëse me paralajmërime që ndryshojnë shpesh. Trump filloi duke përshkallëzuar tarifat ndaj Kanadasë, Meksikës dhe Kinës, në dukje si ndëshkim për lejimin e fentanilit në SHBA. Pastaj ai njoftoi taksa edhe më të gjera mbi importet e huaja më 2 prill, pjesë e asaj që ai e përshkroi si “Dita e Çlirimit”. Trump u tërhoq nga pjesë të atij plani, duke zgjedhur të ndjekë negociatat në vend të kësaj, por la në fuqi tarifat ndaj Kinës deri në 145%.
Tregu i aksioneve është lëkundur nga taksat e larta të importit dhe çrregullsia në zbatimin e tyre. Trump ka treguar më shumë tolerancë për kaosin e tregut sesa në mandatin e tij të parë.
Ai dështoi të përfundojë një luftë siç premtoi
Në tubim pas tubimi verën e kaluar, Trump premtoi paqe midis Rusisë dhe Ukrainës vetëm duke fituar zgjedhjet. “Para se të mbërrij në Zyrën Ovale, menjëherë pasi të fitoj presidencën, do ta kem zgjidhur luftën e tmerrshme midis Rusisë dhe Ukrainës”, tha ai në një konferencë të Shoqatës së Gardës Kombëtare në Detroit në gusht. Deri atëherë, ai kishte bërë të njëjtin premtim të paktën që nga maji. Kjo nuk ndodhi. Ndonjëherë, ai e formuloi premtimin ndryshe, duke thënë se do ta përfundonte luftën brenda një dite. Ajo ditë nuk ka ardhur ende.
Ai premtoi ulje ambicioze të taksave
Trump ka testuar kufijtë e asaj që mund të bëjë me dekret, por do t’i duhet Kongresi për të arritur uljet e premtuara të taksave. Ai u zotua të eliminojë taksat mbi bakshishet, orët shtesë dhe pagesat e Sigurimeve Shoqërore dhe tha se do t’i bëjë të përhershme uljet e taksave që skadonin që ai miratoi gjatë mandatit të tij të parë. Asgjë nga kjo nuk ka ndodhur. Dhe me tarifat e mëdha që hyjnë në fuqi, barra tatimore është në rrugën e duhur për t’u përkeqësuar përpara se të përmirësohet. Por presidenti po punon me republikanët në Kongres për të çuar përpara legjislacionin. Me shumicën e vogël të republikanëve në Dhomën e Përfaqësuesve dhe në Senat, mund të jetë e vështirë të merret mbështetje pothuajse unanime brenda partisë për atë që Trump e quan një “projektligj të madh dhe të bukur”.
Ai u sul arsimit të lartë të indoktrinuar
Kërcënimet e Trump për të bllokuar miliarda dollarë nga taksat për institucionet e arsimit të lartë rrjedhin nga premtime të shumta në fushatë – për të luftuar antisemitizmin në kampuse, për të ndërmarrë programe për diversitetin, barazinë dhe përfshirjen dhe për të hequr kampuset nga studentët e huaj që ai i konsideron armiqësorë ndaj vlerave amerikane. Pasi disa shkolla të tjera të shquara sinjalizuan gatishmërinë e tyre për t’u pajtuar me kërkesat e Trump, Harvard qëndroi i vendosur kundër presionit. Në përgjigje, Trump ka bërë thirrje për tërheqjen e statusit të Harvardit të përjashtuar nga taksat, ka kërcënuar ta bllokojë atë nga regjistrimi i studentëve të huaj – më shumë se një e katërta e regjistrimeve të tij – dhe ka ngrirë më shumë se 2 miliardë dollarë në grante dhe kontrata. Por përpjekje të tilla shtrihen shumë përtej Harvardit. Administrata Trump po sulet edhe universitete të tjera dhe të paktën përkohësisht i dha fund statusit ligjor të shumë studentëve të huaj në shkolla në të gjithë vendin qw shihen si qendra të indoktrinimit marksist .
Axhenda e premtuar e presidentit kundër politikës së “woke” përfshiu shpejt qeverinë ndërsa programet DEI nga vitet e Biden u ndaluan dhe referencat për diversitetin në komunikimet federale u spastruan. Kjo përpjekje u shtri thellë në institucionet kulturore dhe përtej punësimit federal të DEI dhe praktikave të vendit të punës. Në Pentagon, në veçanti, pasoi një revizionizëm i çrregullt pasi mijëra imazhe në faqet e internetit dhe përmbajtje të tjera online u shënuan për heqje. Një imazh i bombarduesit Enola Gay nga Lufta e Dytë Botërore u shënua për fshirje – për shkak të “homoseksualitetit” – si dhe materialet që i bënin homazh heronjve të luftës me ngjyrë dhe Navajo dhe grave pioniere. Shumica e materialit të synuar në fund mbijetoi. Një urdhër ekzekutiv nga Trump mbi “rivendosjen e së vërtetës dhe mendjes së shëndoshë në historinë amerikane” ndaloi fondet federale për programet Smithsonian që promovojnë “ideologji të papërshtatshme”.
Ai premtoi të hiqte të drejtat transgjinore Trump bëri fushatë kundër pjesëmarrjes së atletëve transgjinorë në sportet e femrave dhe kundër lëvizjeve më të gjera në shoqëri, veçanërisht në juridiksionet e udhëhequra nga Demokratët, për të akomoduar pikëpamjet se gjinia nuk është në thelb binare. Ai u zotua të merrej me “çmendurinë transgjinore”. Si president, ai ka nënshkruar urdhra ekzekutivë për të ndaluar atletët transgjinorë nga ekipet e vajzave dhe grave. Ai gjithashtu i ka kërkuar Gjykatës së Lartë të vendosë kundër gjykatave më të ulëta që kanë bllokuar përpjekjen e tij për të larguar…trupat transgjinore nga ushtria.
DOGE? ‘Si do të më pëlqente’
Vitin e kaluar, Elon Musk i propozoi Trumpit idenë e tij për një Departament të Efikasitetit të Qeverisë, i cili do të ngarkohej me zvogëlimin e burokracisë federale. “Do të më pëlqente”, u përgjigj Trump.
Rezultati ishte më praktik nga sa imagjinonin shumë. Musk filloi të punonte drejtpërdrejt për administratën, duke sjellë disa nga aleatët e tij. Besnikët u përhapën në të gjitha agjencitë federale për të aksesuar të dhëna të ndjeshme, për të pyetur zyrtarët e karrierës dhe për të nxitur shkurtime.
Rezultati ka qenë i përzier. Trump dhe Musk ia dolën të dërgonin valë tronditëse përmes burokracisë dhe të largonin dhjetëra mijëra punonjës, me ndryshime të tjera që do të vijnë. Megjithatë, kursime të konsiderueshme nuk janë materializuar.
Musk uli kursimet e tij të synuara në koston e qeverisë në 150 miliardë dollarë pasi fillimisht premtoi të paktën 1 trilion dollarë. Nuk është e qartë nëse ai do të arrijë edhe qëllimin më të vogël. DOGE zbuloi mashtrime korrupsion dhe manipulime dhe shpenzime tw ekzagjeruara.
Ai premtoi të falte protestuesit e 6 janarit, dhe e bëri.
Pasi një turmë mbështetësish të Trumpit zbritën në Kapitolin e SHBA-së më 6 janar 2021, ai e denoncoi “sulmin e urryer” dhe deklaroi se ishte “i indinjuar nga dhuna, paligjshmëria dhe kaosi”.
Melodia e tij ndryshoi shpejt. Gjatë fushatës, Trump i festoi protestuesit si “patriotë” dhe “peng” të sistemit të drejtësisë dhe premtoi: “Do t’i nënshkruaj faljet e tyre në Ditën 1”. Ai bëri pikërisht këtë.
Rreth 1,500 njerëz, përfshirë ata që sulmuan oficerët e policisë, morën falje.
Ai është përpjekur të mbrojë mjedisin.
Si pjesë e përpjekjes së tij të premtuar për të favorizuar prodhimin e naftës, gazit natyror dhe qymyrit, Trump nënshkroi urdhra ekzekutivë drejt këtij qëllimi. Por këtu nuk ka aq shumë sa duket.
Një urdhër revokoi atë që Trump e quajti një “mandat për automjetet elektrike” të epokës së Bidenit, por nuk ka asnjë për t’u revokuar. Ai thjesht u largua nga një qëllim jo-detyrues i Bidenit që automjetet elektrike të përbënin gjysmën e makinave të reja të shitura deri në vitin 2030. Urdhri gjithashtu kërkon t’i japë fund një përjashtimi federal që i lejon Kalifornisë të heqë gradualisht shitjen e makinave me benzinë deri në vitin 2035. Por Trump po ia lë Kongresit miratimin e një ligji që heq përjashtimin, dhe kjo nuk është bërë ende.
Në 100 ditët e para të mandatit të tij të dytë në vitin 2025, Donald Trump është përballur jo vetëm me sfidat politike të zakonshme, por me një rezistencë të organizuar dhe të thelluar nga strukturat e shtetit të thellë, të ndërtuara dhe të forcuara gjatë administratës Biden dhe viteve të sundimit demokrat. Gjyqtarë të emëruar politikisht, burokratë të lidhur me interesat e vjetra dhe media e mbështetur nga establishmenti kanë vepruar në koordinim për të penguar dhe minuar çdo përpjekje për rikthimin e pushtetit në duart e popullit amerikan. Nëpërmjet vendimeve të motivuara politikisht, shumë gjyqtarë kanë shkelur haptazi kompetencat e pushtetit ekzekutiv, duke e kthyer sistemin gjyqësor në një armë kundër presidentit legjitim. Mbështetësit e Trump theksojnë se, ndryshe nga administrata e mëparshme Biden, e cila mbolli dobësi, kaos ekonomik dhe përulje ndërkombëtare, Trump po përballet pa frikë me këtë sistem të kapur, duke luftuar për të rikthyer një Amerikë sovrane, të fortë dhe të lirë nga ndikimi i elitave politike dhe korporatave globale.