Nё intervistё pёr DW nё kuadrin e turit tё vizitave nё vendet e Ballkanit Perёndimor, kryetari i Komisionit tё BE-sё Jean-Claude Juncker, thekson nevojёn e njё perspektive tё sigurtё europiane pёr kёto vende.
Lidhur me njё kalendar tё mundshёm negociatash dhe antarёsimi tё vendeve tё Ballkanit Perёndimor nё BE, presidenti i Komisionit Europian, Jean-Claude Juncker thekson: „Gjatё tё gjitha stacioneve tё turit nё Ballkan unё nuk premtova data antarёsimi dhe as nuk do ta bёj kёtё nё ditёt e ardhshme, madje as pёr vendet qё ndёrkohё janё duke negociuar pёr antarёsimin. E gjitha varet nga substanca dhe jo nga pёrfytyrimet kalendarike. Mua mё interesojnё afatet, por jo qё prej tyre tё harrohet thelbёsorja. Kёtё e kuptuan nё Maqedoni, ndёrsa nё Shqipёri disi mё pak, sepse Shqipёria ende nuk i ka nisur negociatat. Lidhur me kёtё ne do tё japim rekomandimet tona nё prill. Por unё nuk mund ta parashikoj nga kёndvёshtrimi i sotёm se si do tё jenё kёto rekomandime, sepse duhen bёrё pёrparime thelbёsore. Ne do tё na duhet tё verifikojmё qё tani deri nё prill, nёse do tё ketё pёrparime tё mjaftueshme substanciale.”
Sa u pёrket kushteve tё antarёsimit, Juncker nёnvizon problemin e konflikteve tё pazgjidhura kufitare nё disa vende tё Ballkanit Perёndimor: „Ndёr kёto kushte bёn pjesё edhe zgjidhja e tё gjitha konflikteve kufitare nё shtetet e Ballkanit Perёndimor. Ne nuk mund t’i importojmё brenda BE-sё konfliktet kufitare. Ne duam tё sjellim stabilitet nё kёtё hapёsirё, por nuk duam qё kjo tё na shpёrblehet me destabilizim.”
Sa i pёrket emigracionit nga Ballkani Perёndimor drejt vendeve tё BE-sё Juncker thekson: „ Unё e di qё shumё kёtu po e humbasin durimin, kryesisht tё rinjtё po e humbasin durimin kёtu. Ka shumё shqiptarё, shumё maqedonas, shumё serbё qё shkojnё drejt pjesёs tjetёr tё Europёs, sepse kёtu nuk shohin mё perspektivё. Ky emigracion i inteligjencёs rajonale nuk ёshtё as nё interesin e vendeve dhe as nё interesin e BE-sё. Balkani ka nevojё pёr njё perspektivё tё sigurtё europiane. Por e theksoj, se sё pari duhet substanca e pastaj kalendari.”
Ku konsiston dallimi mes vendeve mё tё avancuara dhe atyre ende nё pritje tё dritёs sё gjelbёr pёr hapjen e negociatave? „Serbёt negociojnё prej disa kohёsh, ndaj edhe kanё mё shumё pёrparime pёr tё komunikuar nё krahasim p.sh. me shqiptarёt, qё ende nuk kanё hyrё nё procesin e negociatave. Lidhur me ҁёshtjen e shtetit ligjor, lirinё e shtypit, reformat nё gjyqёsor, lufta kundёr pastrimit tё parasё sё kriminalitetit tё organizuar, nё tё gjitha kёto drejtime duhet tё bёhen pёrparime thelbёsore. Kёto probleme i diskutuam edhe nё Shqipёri. Atje duhet tё arrijmё shumё pёrparime, sepse hasim intensivisht me kriminalitetin e organizuar brenda vendit dhe si njё artikull eksporti jashtё vendit. Pra e kam tё qartё qё gjatё kёtij turi nuk do tё jem i dёshiruar, sepse nuk premtoj asnjё datё.”(Lars Scholtyssyk)
Nga taraca e madhe, ku na kanë ftuar të pimë kafenë e mëngjesit, vështroj ambientin e bukur përreth shtëpisë. Një pyll i bukur dhe i dendur, ku që në mëngjes herët dëgjohet kënga e zogjve. Herë-herë prej aty dalin ketra që ulen deri në barin e gjelbër, lëvizin me shkathtësinë e tyre të paparashikueshme dhe shqetësojne me praninë e tyre maçokun me emrin Zikzak, i cili ndihet zot i parkut, dhe një gjeldeti i egër me zogjtë e tij që lëvizin pa frikë nëpër ambientin rreth shtëpisë. Më tej syri të zë pishinat dhe një fushë të madhe e të bukur golfi. E më tej Oqeani Atlantik. Shtëpia mbyll një rrugë të qetë e të bukur të qytetit Milton në periferi të Bostonit në shtetin Massachusetts. Arkitekti Klarens Karanxha, që është edhe pronar i shtëpisë bashkë me bashëshorten Nensi, më afrohet dhe nis të më spiegojë: – Më parë ky terren ku është ngritur shtëpia, ka qenë pyll, si ai që shikon tani. Terren mjaft i thyer e ku duheshin bërë shumë punime për të ngritur një shtëpi si kjo ku banojmë tani. Ka qenë një sfidë e vërtetë përpjekja për të ndërtuar një shtëpi këtu, por ne e deshëm pikërisht në këtë vend dhe, pas dy vjet praktikash zyrtare, na u aprovua kërkesa për ta ndërtuar këtu shtëpinë tonë. Terreni, që është pronë e jona, është një hektar, bashkë me pyllin përballë. Ne e kemi projektuar vetë shtëpinë, duke e menduar në çdo detaj. Deshëm një projekt disi ndryshe nga ai i shtëpive tipike amerikane, diçka më moderne, që u përgjigjej më mirë kërkesave tona artistike, estetike e profesionale. Dhe në pjesën më të madhe kemi bërë po vetë edhe punën e ndërtuesit. Kemi shpyllëzuar me leje shumë pemë, kemi sistemuar terrenin e kemi hedhur themelet. Tani shtëpia ka katër kate me një sipërfaqe 420 metra katrore, pa përfshirë taracat e mëdha që janë në secilin kat. Pllakat metalike, që e veshin nga jashtë shtëpinë, janë reflektive dhe e bëjnë shtëpinë të shkrihet me qiellin. Ato japin idenë e një xhakete të ftohtë në pjesen e jashtme, (kurse druri i kuq që sundon në gjithë punimet e brendshme, i jep asaj ngrohtësinë e ambientit, komfortin dhe sensin e mikpritjes për këdo që hyn brenda). Sa për shpyllëzimin, këtu sundon rregulli që për çdo pemë të prerë, duhet të mbjellësh një tjetër. E ne kemi akoma edhe 52 pemë për të mbjellë që të arrijmë në atë nivel të mbrojtjes së ambientit që kërkohet nga ligji,-thotë Klarensi, duke na treguar pemët që ka mbjellë kohët e fundit. Tek e vështrojmë shtëpinë jashtë dhe brenda, konstatojmë punën e përbashkët të dy arkitektëve që dinë të harmonizojnë e shkrijnë në një të vetme aftësitë e tyre profesionale me shijet artistike. Ndërsa nga jashtë gjejnë zbatim kryesisht idetë e Klarensit, si arkitekt i formuar në projekte banesash e institucionesh, në punimet e brendshme është më shumë dora dhe talenti i Nensit, e specializuar si arkitekte e ambienteve të brendshme, por edhe mendimi fin si zonjë shtëpie dhe si piktore me shije të holla e moderne. Duke biseduar ata më ftojnë të zbresim në katin e parë, aty ku është “KNK-studios”. Në emrin e saj janë inicialet e dy arkitektëve bashkëshortë, Klarens e Nensi Karanxha. Është një studio e bukur e moderne, ku secili ka qoshen e vet të punës. Sëbashku këtu punojnë 2-3 ditë në javë, sepse ditët e tjera Nensi punon për një firmë mjaft të njohur në Boston, Elkus Manfredi Architects. Ndërsa ditët e tjera këtu punon vetë Klarensi, i cili është tashmë profesionist i lirë dhe ka klientët e tij që kërkojnë projekte jo vetëm në Boston, por edhe më larg. Në studio për momentin janë punësuar edhe 3 ndihmës arkitektë, sëbashku me kontributin e disa të tjerëve të punësuar si konsulentë jashtë Bostonit, bile edhe jashtë Amerikës. Për të krijuar një ide mbi volumin e punës së karrierës së këtyre dy arkitektëve ne mund të përmendim projekte dhe designe për mbi 2500 apartamente, kopshte, shkolla, restorante, konvikte të universitetit e deri tek ndërtesa e ambasadës braziliane në Boston, projekte multifunksionale, studime urbane etj. Ata kanë projektuar shtëpi e vila njëfamiljare të nivelit të lartë që nga New York, New Hampshire, Rhode Island, Connecticut, Massachusetts etj. Përveç projekteve ata merren edhe me manaxhim ndërtimi si supervizorë mbi objektet e ndërtimit e shpesh herë edhe me zbatimin e projekteve që ata kanë bërë. Kjo e ka rritur emrin e studios KNK dhe të dy arkitektëve të saj, përherë ekzigjentë në aspektin etik dhe profesional, e ka shtuar numurin e klientëve. -Ne nuk i imponohemi asnjëherë klientit, por e dëgjojmë atë dhe arrijmë të kuptojmë ekzigjencat e shijet e tij. Pastaj e “presim kostumin” sipas klientit,-thonë ata Më shumë shijeve të tyre moderne u afrohen klientët europianë e aziatikë, të cilët banojnë e punojnë në Amerikë. Por kanë projektuar edhe plot shtëpi për klientë amerikanë. Një kënaqësi të veçantë ndjejnë ata kur projektojnë shtëpi për klientë shqiptarë, për emigrantë që kanë arritur të realizohen profesionalisht e ekonomikisht në Amerikë dhe që kanë kërkesat e tyre edhe në këtë fushë. Më tregojnë projektin e fundit që kanë bërë për mikun e tyre të afërt këtu në Milton, të cilën pata rastin të shikoja nga afër. Një vilë e stilit bashkëkohor dhe e veçantë me një sipërfaqe 600 m2. Klarensi e Nensi ndihmojnë edhe profesionalisht arkitektët e rinj. Ata kanë ndihmuar të sistemohen në profesionin e tyre 5 arkitektë të rinj që kanë mbaruar studimet në Tiranë dhe që kanë shkuar të punojnë e jetojnë në Amerikë. Duke vizituar ambientet e ndryshme të shtëpisë bien në sy ngado nëpër mure piktura të ndryshme. Edhe ato janë vepra të Nensit e Klarensit. Duke i shikuar firmat e tyre në fund të pikturave, edhe këtu dallon njëfarë ndryshimi në shijet e tyre. Klarensi priret më shumë drejt realizmit spontan, duke kapur momentin dhe duke e interpretuar në mënyrën e tij. Kurse Nensi është një ndërthurje midis modernizmit e abstraksionizmit. Ajo e nis pikturën duke bërë më përpara sfondin e pastaj planin e parë. Mbi kavalet është një pikturë ende e papërfunduar, portreti i një vajze. Nensi thotë që nuk gjen kohë të lirë për ta përfunduar e piktura pret aty në një cep të sallonit të tyre të pritjes. -Pikërisht koha është ajo që na mungon më shumë, -shton ajo. Në vitin 2004 emri i Nensit është publikuar në librin Expose-4, dhe Elemental 3, që botohet nga Ballistic Publishing në Adelaide të Australisë e në Florida dhe ku përmblidhen emrat e artistëve më të mirë të universit në 3D në arkitekturë të vitit. Me artin e tyre ata hapën edhe një biznes të vogël, “Boston-Artwork”, në qendrën Prudential, në grataçielën më të lartë në qendër të Bostonit, ku janë mbi 75 dyqanet dhe restorantet më të njohura të këtij qyteti. Aty kishin punësuar tre vetë që u shisnin turistëve të shumtë pikturat dhe suveniret me pamje nga Bostoni. Nje biznes, i cilili tashmë vazhdon online. Shikoj realizimin profesional e qytetar të këtyre dy arkitektëve dhe mendoj rrugën e tyre plot sakrifica e mundime për të arritur deri këtu. Ata erdhën në Boston kur sapo kishin përfunduar dy vite studimi për arkitekturë në Universitetin e Tiranës. Pasioni dhe ëndrra për t’u bërë profesionistë të realizuar, ishte e vetmja pasuri që sollën me vete nga Shqipëria. Praktikisht për të filluar nga e para. Dhe u futën në Boston Arkitektural College, nga universitetet më prestigjioze në Amerikë në fushën e arkitekturës. E vetmja shkollë ku mund të studiohet edhe të punohet njëkohësisht. E ata studionin e punonin për të jetuar në Boston. Shpesh herë 24 orët e ditës ishin të pamjaftueshme. I gjente mëngjesi i ditës së ardhshme pa bërë asnjë minutë gjumë, u hidhnin një grusht ujë të ftohtë syve për të trembur gjumin e rendnin në leksion, për të shkuar pas tij në punë e natën të vazhdonin të studionin. Kështu për 7 vjet me radhë. Dhe rezultati: Gjatë viteve studenteske në kursin e tyre emrat e Klarensit e Nensit alternoheshin herë njëri, herë tjetri gjithnjë në dy vendet e para. Pastaj nisja e punës si arkitektë, aktiviteti privat, studioja “KNK-Studios” dhe volumi i punës që ajo përballon. Natyrisht, nuk mund të lë mënjanë djalin e tyre, Darion 9-vjeçar. Nuk do të flasim për të siç është bërë e modës nganjëherë të flitet për gjeni të vegjël. Ai është një fëmijë i zakonshën, që rritet në një familje e ambient profesionistësh. Ku fillimisht vizatimet dhe projektet e prindërve i shikonte gati si lodra e kërkonte të gjente në to anën zbavitëse. Por që sot ai arrin të lexojë planimetrinë e objekteve të projektuara, apo të japë edhe mendime për ngjyrat në ndonjë vizatim a pikturë. Prindërit nuk e mbingarkojnë e as i bëjnë sforcime për ta lidhur me profesionin e tyre, duke ia lënë atij zgjedhjet për të ardhmen. Por njëfarë orientimi i natyrshëm edhe bëhet. Gjatë ditëve të qëndrimit në Boston ne patëm rastin të asistonim edhe në mbylljen e një kampi – kurs veror për fëmijët e moshës së tij në ambientet e Universitetin MIT (ndër institutet më të mirë në botë për teknologjinë). Në fund të këtij kursi veror fëmijët pjesëmarrës demonstronin në kompiuter një ide të tyre. E Dario kishte projektuar një lojë, e cila u vlerësua si mjaft interesante nga specialistët që i kishin ndjekur fëmijët gjatë këtij kursi. Në mbrëmje ulemi e bisedojmë me dy arkitektët në shtëpinë e tyre mikpritëse, duke shijuar një verë të mirë kaliforniane me specialitetet e gatuara me art e shije nga Nensi. E aty bisedohet për ëndrrat e tyre të ardhshme. Neve na duket si çudi që edhe këtë shtëpi e shikojnë vetëm si një stacion të jetës së tyre profesionale. Sepse, siç shprehen ata, veten si profesionistë e gjejnë më shumë në Amerikën perëndimore, në bregun e oqeanit tjetër, atij Paqësor. E ne urojmë që të mund të shkojmë t’i vizitojmë një ditë edhe në ëndrrën e tyre kaliforniane.