Archives for July 2020

PSE NUK MUND TË LUHET ÇIL E MBYLL ME HAPJEN E SHKOLLAVE

July 31, 2020 by dgreca

Një analizë nga Rafael Floqi/

Dr. Fauci tha se “situata e paracaktuar” duhet të jetë që fëmijët të kthehen në shkollë, si për mirëqenien e tyre, ashtu edhe për të mbrojtur prindërit që punojnë.“ Por në këtë pohim, ka edhe një ‘megjithatë’”, shtoi ai, duke deklaruar, se siguria, shëndeti dhe mirëqenia e fëmijëve, mësuesve dhe personelit është “thelbësore”. Pasi nuk ka asnjë formë që t’u përshtatet të gjitha rasteve dhe zgjidhjeve. Pra përgjigjet për shumë pyetje në lidhje me rihapjen e shkollave mbeten të panjohura.

FILE – In this July 13, 2020, file photo, a chain-link fence lock is seen on a gate at a closed Ranchito Elementary School in the San Fernando Valley section of Los Angeles. Most of California’s schools aren’t allowed hold classroom instruction when the academic year starts due to rising coronavirus infections, but some are hoping an exception might be made for them to open their doors. Gov. Gavin Newsom said public and private K-12 schools would remain shuttered so long as the counties where they are located remain on a state monitoring list for the virus. But he also said superintendents would be able to submit waiver requests for elementary schools to reopen sooner. (AP Photo/Richard Vogel, File)

Ndërsa shkollat rreth SHBA-së kërkojnë t’i rikthejnë nxënësit në klasa këtë vjeshtë, udhëheqësit e arsimit dhe shëndetit publik po kërkojnë të gjejnë hulumtimin më të fundit për tëorganizuar rihapjen në mënyrë sa mëtë sigurt të shkollave. Por ekspertët thonë se kërkimi shkencor se si mund të përhapet Covid-19 në shkolla është ende shumë e pasigurt dhe shumë ngapërgjigjet për shumë pyetje në lidhje me rihapjen e shkollave në vjeshtë mbeten të panjohura.

“Në shumë aspekte, për fat të keq, megjithëse kjo mund të duket pak e frikshme dhe e ashpër… është që ti tha ai (një mësuesi nga unionit i arsimtarëve), ti do të jesh në të vërtetë pjesë e eksperimentit”, tha Dr. Anthony Fauci, anëtari i task-forcës së Shtëpisë së Bardhë për coronavirusin dhe eksperti i lartë i sëmundjeve infektive. Pas shumë hamendjeve, logjistika e rihapjes së shkollave është mjaft marramendëse. Vërejtjet e tij vijnë,në mes një debati, nëse fëmijët do tëduhet të kthehen në shkolla në vjeshtë. Edhe pse rastet e COVID-19 rriten në të gjithë vendin, presidenti Donald Trump përsëri i ka shtyrë arsimtarët dhe nxënësit që ata të kthehen në shkolla.

Fauci tha se “situata e paracaktuar” duhet të jetë që fëmijët të kthehen në shkollë, si për mirëqenien e tyre, ashtu edhe për të mbrojtur prindërit që punojnë.“Por në këtë pohim, ka edhe një ‘megjithatë’”, shtoi Fauci, duke deklaruar, se siguria, shëndeti dhe mirëqenia e fëmijëve, mësuesve dhe personelit është “thelbësore”. Pasi nuk ka asnjë formë që t’u përshtatet të gjitha rasteve dhe zgjidhjeve. Pra përgjigjet për shumë pyetje në lidhje me rihapjen e shkollave mbeten të panjohura.

Pyetje pa përgjigje

Çfarë madhësie do tëkenëklasat? Çfarë lloj pastrimi do të përdoret ? A do të ketë kontrolle të simptomave apo matje të temperaturës? A do të ketë maska për të gjithë, apo thjesht vetëm për të rriturit? Këto plane janë të rëndësishme dhe të nevojshme. Por ekziston edhe një çështje për të cilën udhëzimet nuk flasin mjaftueshëm: “Çfarë do të ndodhë kur një rast me Covid-19 të zbulohet në një shkollë?

Qëllimi është që ne të punojmë për t’u siguruar që nuk kjo gjë të mos ndodhë, dhe natyrisht ky është qëllimi. Por ky qëllim ndoshta është joreal. Edhe nëse shkollat mund të jenë të suksesshme në masat e sigurisë brenda tyre dhe nuk do kenë rasteve me Covid-19 në shkolla, përsëri ka rrezik nga rastet që mund të vijnë nga komunitetet përreth.

Drejtuesit e distrikteve arsimore kanë hartuar plane me detaje, sipas të cilave fëmijët do të kenë të drejtë, të mësojnë ne klasa drejtpërdrejt dhe masat që duhen të merren për të parandaluar që studentët dhe stafi të sëmuren.

Pse fëmijëtjanëmë pak të rrezikuar nga Covid-19?

Aftësia e fëmijëve për të transmetuar koronavirusin ndryshon me moshën. Kjo u zbulua nga një studim në Korenë e Jugut në Cheongju. Sipas studiuesve koreanë deri në moshën 9 vjeç, fëmijët transmetojnë virusin 50% më pak se të rriturit. Por nga mosha 10 deri në 19 vjeç ata e përhapnin atë në të njëjtën mënyrë. Këto përfundime u arritën duke analizuar pothuajse 6 mijë fëmijë dhe duke analizuar kontaktet e tyre, në gjithsej 60 mijë persona. Në familjet me fëmijë të moshës 10 deri në 19 vjeç, shkalla e infeksionit të zbuluar ishte 18.6%. Infeksioni binte në 5.3% në familjet me fëmijë nën moshën 9 vjeç. Ajo që i bën të vegjlit më pak infektues janë 2 faktorë: sasia e ajrit që lëshohet nga frymëmarrja dhe lartësia trupore. Me çdo frymë ata do të lëshonin më pak ajër se të rriturit, duke përhapur kështu më pak grimca virale.

Emetimi i ajrit më afër tokës ka më pak të ngjarë të arrijë një të rritur në këmbë. Studimi tregoi edhe disa gjëra që janë nënvlerësuar, siç është numri i fëmijëve që përhapnin virusin në familjet e tyre. Kjo edhe për shkak se ata shfaqin më pak simptoma.

Kur shikojmë të dhënat nga vendet me shkolla të hapura – për shembull si Suedia – ato janë inkurajuese për të treguar që mësimi i hapur nuk është punë me rrezik të lartë. Por kjo do të thotë që mësuesit janë të infektuar në të njëjtën shkallë me pjesën tjetër të komunitetit. Thënë qartë: Nëse 5 për qind e të rriturve në një komunitet kanë Covid-19, atëherë pritet që edhe 5 për qind e punonjësve të shkollave ta kenë edhe ata, edhe nëse nuk kanë ndonjë rrezik më të madh. Ky problem është më i madh në vendet që aktualisht kanë përhapje të lartë të virusit në komunitet, por është një shqetësim praktikisht kudo.

Statistikisht në SHBA ka pasur vetën 63 fëmijë të vdekur nga kjo pandemi dhe vetëm 17 në New Jork në epiqendër të pandemisë, krahasuar kjo me numrin total të vdekjeve në SHBA ka arritur në 150 000. Por ja vlen të ndalemi për një moment pa politizime

Pse hezitohet për të diskutuar se fëmijët nuk janë aq të rrezikuar?

Sipas mendimit tim, kjo është për shkak se ata që duan që shkollat të hapen, kanë frikë se do se duhet tëpranojnë se do të ketë raste infeksioni në shkolla, dhe se ata që kundërshtojnë hapjen e tyre do ta përdorin atë për të argumentuar se shkollat janë të pasigurta. Në të vërtetë, ka lëvizje në Kaliforni dhe gjetkë, që thonë se mësuesit nuk duhet të kthehen në klasë, për derisa të mos ketë raste të reja me Covid-19 në komunitetin e shkollës për 14 ditë. Ky është në të vërtetë një argument për të mos i hapur shkollat fare. Sidoqoftë, ky shqetësim duhet të na çojë në kërkesat për më shumë transparencë, sesa më pak. A është vërtet më mirë të mashtrosh njerëzit me hapje të sigurt, vetëm për t’u përballur me panikun dhe zemërimin kur të ketë ndonjë rast? Nëse do të përballemi tani me realitetin, ne do të jemi më të aftë e më të përgatitur si emocionalisht, ashtu edhe praktikisht, për atë që është e pashmangshme.Pasi të pranojmë realitetin e mundësisë rasteve me infeksion në shkolla, është e qartë se shkollat duhet tëkenë nevojë për një plan. Pjesa e parë e këtij plani duhet të pranojë që shkollat nuk duhet të hapen personalisht derisa rastet e virusit në zonat përreth jenë të ulëta. Vendosja e një numri të saktë për këtë është e vështirë, por një minimum duhet caktuar, sidoqoftë.

CDC ka dërguar udhëzime janë mjaft të qarta se çfarë duhet të bëni me individin e sëmurë dhe çfarë lloj pastrimi duhet të bëhet. Udhëzimet për qasjen e përgjithshme të shkollës janë pak specifike. Sugjerimi për shkollat është, që ndoshta ato nuk kanë nevojë të mbyllen,vetëm për një rast të vetëm, por përtej kësaj, ajo i a le marrjen e vendimit kryesisht shkollave dhe departamenteve lokale të shëndetit. Udhëzimet sugjerojnë një mori faktorësh që duhet të merren parasysh – nivelet e transmetimit të virusit në komunitet, nivelet e kontaktit dhe kështu me radhë – por nuk vë ndonjë kufi të dukshëm. Edhe sugjerimi për të mos mbyllur një çështje e vetme nuk është përfundimtare.

Shkollat kanë mbetur të zgjedhin vetë qasjen e tyre. Një ekstrem është që në thelb të mos bëjnë, asgjë – thjesht veç sa t’i thoni studentit ose mësuesit të sëmurë të qëndrojë në shtëpi. Ekstremi tjetër është të mbyllin shkollën për secilin rast. Nëse një shkollë planifikon ta bëjë këtë të fundit, ajo gjithashtu mund të mos hapet fare. Ekziston edhe një mundësi e ndërmjetme: Të mbyllet klasa për disa ditë, pastrojeni dhe rihapeni përsëri.

Ne mund të shikojmë në vendet që i kanë mbajtur shkolla të hapura për të dëshmuar atë që funksionoi. Shumë vende evropiane kanë mbajtur hapur shkolla, kryesisht me sukses. Ata e bënë këtë duke marrë qasje të ndryshme për mbylljet. Në Gjermani, shokët e klasës dhe mësuesit (por jo pjesa tjetër e shkollës) u izoluan për dy javë pas një rasti të raportuar. Tajvani, me sa duket, kishte planifikuar të mbyllte shkollat për dy ose më shumë raste në shkollë. Izraeli, i cili ka pasur ndoshta shkollat e hapura i ka mbyllur pas çdo rasti. Kjo ka rezultuar në një numër shumë të madh shkollash të mbyllura.

Dëshmitë nga vendet e tjera sugjerojnë se shkollat mund të marrin një shumëllojshmëri të qasjeve. Për prindërit, mundësia që shkolla e fëmijëve tuaj do të mbyllet me një njoftim në moment, është thelbësore edhe në vendimin nëse fëmijët tuaj do kthehen në shkollë apo jo.

Dilemat e prindërve

Unë jam po aq i etur sa kushdo që fëmijët e mi të kthehen në shkollë, por nëse shkolla do të mbyllet për dy javë pas secilit rast infeksioni, unë mund të preferoj të përqafoj të pashmangshmen dhe të planifikoj mësimin on line, në vend që ata ta bëjnë shkollën copa-copa Ky planifikim mund të përfshijë identifikimin e masave rezervë, duke biseduar me prindërit e tjerë, se si do duhet ta mbushim kohën gjatë mbylljes së shkollës apo do të duhet të vendosim, se duhet të zgjedhim për një përvojë plotësisht në internet që nga fillimi.

Distrikti Warren Consolidated Schools ku studiojnëfëmijët e mi paraqiti këto ditë një plan që u linte në dorë prindërve të zgjedhin gjatëkësaj jave, se çfarë opsioni donin të ndiqnin fëmijët e tyre, atë live apo atë on line, kjo për të përcaktuar stafin mësimdhënës. Kjo gjë i ve prindërit, sidomos ata me sëmundje dhe kondita paraprake si diabeti, etj. në vështirësi se si nuk mund të caktohet në pak kohë, se si do duhet tëveprojnë me fëmijët.

Nëna e një shoqeje të vajzës sime 9-vjeçare, me diabet dhe tension të lartë, vajza e së cilës është shoqe e ngushtë e vajzës time, dhe kishte kaluar sindromën Kawasaki, më parë nga një sëmundje tjetër, kërkonte mendimin e sime shoqe, se si do të vepronim ne me vajzën tonë. Shqetësimi i saj ishte i sinqertë dhe maksimal. Shqetësimin që dhe e kishim dhe çdo prind e ka.

Shkollat kanë një nxitje dhe shqetësime të ngjashme. Sa më shumë mbyllje të planifikohen, aq më i fortë do duhet të jetë plani i mësimit në internet. Shkollat duhet të përballen me realitetin tani, të bëjnë një plan dhe pastaj t’i përmbahen atij.Me vitin akademik që pritet për të filluar muajin e ardhshëm në pjesën më të madhe të vendit, prindërit janë të dëshpëruar që mësuesit të japin mësime më interaktive- si në internet ashtu edhe ballë për ballë këtë vjeshtë, ashtu aty ku shkollat janë të sigurta për të.

Paradoksi i sindikatave të arsimtarëve. Esencialë apo jo?

Shumë sindikata të mësimdhënësve , ndërsa janë të shqetësuar për sigurinë e klasave, po luftojnë gjithashtu për të kufizuar kohën që kërkohet nga mësuesit të jenë në dispozicion në video on-line gjatë një dite mësimi.

“Unë nuk mund të jap mësim nga varri”, thuhej në një parullë të sindikatave të mësuesve që kundërshtojnë hapjen. Disa kritikë i shohin sindikatat e mësuesve ndërsa përpiqen t’i kundërshtojnë të dyja mënyrat: nuk kanë dëshirë të kthehen në klasë, por gjithashtu ka rezistencë në disa rrethe për të siguruar një ditë të plotë të shkolle në distancë përmes mjeteve si video live – dhe udhëzimet interaktive, në internet që shumë prindër thonë që fëmijët e tyre kanë nevojë pasi, patën [RF1] përvojë të tillë në pranverë.

Drejtuesit e sindikatës tregojnë se shumë mësues punuan përtej orarit të punës të parashikuar në marrëveshjet e punës kur shkollat u mbyllën në mars. Anëtarët e tyre ofruan mbështetje teknike për familjet duke iu përgjigjur email-eve dhe mesazheve me tekst nga nxënësit dhe prindërit deri vonë natën. Tani, ata duhet të balancojnë shqetësimet ndaj nevojave urgjente të fëmijëve dhe kërkesave shpesh kërkuese të zyrtarëve lokalë dhe federalë. Kjo është një çështje e komplikuar, pasi edhe prindërit nuk pajtohen për atë çka dëshirojnë nga shkollat gjatë pandemisë.

Megjithatë, arsimtarët vështirë se paraqesin një pikëpamje monolite. Një logjikë thotë që ata mësuesqë i druhen infektimit mund të bëjnë mësim on-line, kurse të tjerët më të rinj mësim në klasë.

“Unë jam një shërbyese publike dhe jam e gatshme të shërbej kudo që të kërkohet,” thotë, Aida K. një mësuese e anglishtes e shkollës së mesme në Utica Community Schools . Ajo kishte disa pyetje dhe kërkesa të vazhdueshme në lidhje me sigurinë, por shpresonte që ato të zgjidheshin para shtatorit.

“Unë jam i entuziazmuar të kthehem, nëse kjo është ajo që do të vendoset,” thotë ajo. “Më mungojnë nxënësit e mi.”, tha ajo. Dhe unë duke punuar për një farë kohe si mësues e kuptoj plotësisht atë.

Në një nga parullat e sindikatave, që kërcënojnë me greva, nëse do të fillojë mësimi normal në shtator, shkruhej “Ne nuk jemi punonjës esencialë”. Mos, ndoshta, mësimi on-line do t’i kthejë mësuesit në jo esencialë, dhe komunitetet që gjithnjë i kanë mbështetur sindikatat e arsimtarëve në kërkesat e tyre për rritje pagash do të bjerë.

Por a konsiderohen mësuesit punëtorë thelbësorë? Shumë argumentojnë që-Po.

Po, mësuesit janë thelbësorë – ata janë shtylla kurrizore e edukimit të shoqërisë dhe suksesit të saj përfundimtar.

[RF1]

Kujtim Spahivogli, jeta tragjike e gjigandit të madh të skenës shqiptare shembur nga diktatura…

July 31, 2020 by dgreca

– Bisedë me Luljeta Minarolli Hana-

Portret i gjigandit të skenës shqiptare dhe tek fotoja bashkëngjitur Luli, Ani dhe Timi tek obelisku i Muntaz Dhramit kushtuar Kujtim Spahivoglit–

Nga Elida Buçpapaj–

E dashur Luli, ti je mbesa e Kujtim Spahivoglit, vajza e motrës, pra je një njeri shumë i afērt.

Luljeta Minarolli: Po, është e vërtetë, kam qenë shumë e afërt dhe shumë e lidhur me dajën tim. Fillimisht ne jetonim në të njëjtën shtëpi, pasi prindërit e mi, kur u martuan, nuk ishin sistemuar ende me banesë dhe u strehuan tek gjyshja. Daja ishte me studime në Moskë, por natyrisht, kur vinte me pushime në shtëpi kimia me mbesën e vogël ishte shumë e madhe dhe e tillë mbeti deri kur ai u largua nga kjo jetë. Ka qenë shumë i pranishëm në jetën time, kurdoherë. Shumë koncepte për jetën, për mënyrën e sjelljes, për përballimin e vështirësive , madje edhe shumë vendime që kam marrë në jetë ia dedikoj këshillave të tij.

Pra ke pasur një lidhje shumë të veçantë me dajën, që në vetvete kishte një emër të madh, ishte Kujtim Spahivogli.

Luljeta Minarolli: Unë kam qenë mbesa e parë, dhe thonë që i pari ka privilegjet e gjyshërve, dajave, xhajave, hallave e tezeve. Fatmirësisht i kam pasur këto privilegje sepse kam qenë e para edhe nga ana e mamit, edhe nga e babit. Por Tani ishte djali i parë dhe ai gjithashtu ishte i privilegjuari. Nga ana e mamit ai mbeti i vetmi nip, pra kishte dy herë privilegj. Për gjyshen ishte i veçanti.

Tek familja e mamit ishin gjyshja dhe tre fëmijët e saj. Daja i madh, u martua shpejt, u bë me familjen e tij dhe me fëmije, por edhe jetoi edhe shumë kohë në Sazan. Ishte inxhinier nëndetëseje. Natyrisht dashuria ishte e madhe, por lidhja shpirtërore ishte jo si me Kujtimin edhe për faktin se e zgjati shumë beqarinë. Unë kam qenë 19 vjeç kur daja u bë me vajzë, me Anin.

Për rrethanat e jetës, ai e vazhdoi lidhjen e ngushtë me familjen tonë deri në fund.. Si i thonë: “Në të mirë dhe në të keq, dera e motrës është e hapur” dhe Kujtimi gjente gjithmonë dashuri, jo vetëm tek mami unë edhe Tani, që kishim lidhje gjaku, por edhe tek babi dhe farefisi i tij.

Në shtëpinë tonë kishte gjithmonë njerëz, shoqëri, farefis dhe Kujtimi e ndjente veten të rrethuar me dashuri, Atij i pëlqente zhurma njerëzore, e përfshinte brenda dhe e vinte në qendër të saj për aftësitë komunikuese që kishte.

Le ta fillojme këtë nga fëmijëria e Kujtimit, familja ku lindi dhe u rrit Kujtimi si dhe diçka edhe për rrethin familjar.

Luljeta Minarolli: Prindërit e mamasë sime, pra edhe të Kujtimit e Skënderit vinin nga një familje qytetare prej Elbasani. Gjyshi u rrit jetim, kurse gjyshja ishte një bijë nga familja Narazani, shumë e njohur në Elbasan.. Gjyshi ka punuar në administratën financiare dhe megjithëse shumë ri, ngjiti shkallët e hierarkisë financiare me shpejtësi. Në qershor 1934, transferohet me punë në ministrinë e financave dhe vendoset përfundimisht me familjen në Tiranë ku ble një shtëpi në rrugën Hoxha Tasin.

Kujtimi e ka vendlindjen në Lushnjë pasi ishin i transferuar familjarisht atje ku i ati punonte si n/drejtor i financave të qarkut.

Gjyshi vdiq në moshë te re, 40 vjeç dhe gjyshes iu desh të përballonte e vetme rritjen dhe edukimin e tre fëmijëve që mbetën jetimë të mitur. Ajo ishte një grua e fortë, autoritare, shumë e zgjuar dhe arriti t’i shkollojë të tre fëmijët e saj. Edhe kur ishin të rritur fjala e “momës” ishte ligj për ta.

Një herë e pyeta dajë Kujtimin që kishte natyrë rebele: “Si ka mundësi, që fjala e nanës ( kështu e quaja unë) është ligj për ju? Mirë mami dhe dajë Skënderi që janë të butë, po ti që je zjarr?” “Na ka mbetur që në vogëli- u përgjigj ai- që të na mbante lidhur me njeri-tjetrin , të kujdesshëm, sepse i duhej të punonte. Nga një herë dilte nga shtëpia dhe na thoshte se do të kthehej kur të bëheshim të mirë dhe të mos grindeshim me njeri tjetrin. Ne – tregonte daja- e mendonim se e ajo e kishte me tërë mend dhe betoheshim të tre se do ta dëgjonim momën, do të bëheshim të mirë dhe nuk do grindemi me njeri-tjetrin. Kjo na edukoi dhe na shoqëroi gjithë jetën”.

Familja e Kujtim Spahivoglit, Nëna, Babai, dhe tre fëmijët, Dhurata, Kujtimi dhe Skënderi

Kam lexuar se shtëpia e familjes të Kujtimit ishte bazë e luftës ?

Luljeta Minarolli: Që kur filluan të depërtonin idetë komuniste, gjyshja i pëlqente ato. Si një grua e ve, me tre fëmijë të vegjël dhe me shumë vështirësi për rritjen e tyre, i dukej se do të vinte një epokë e re që do të zgjidhte dhe hallet e saj. Propaganda dehu edhe njerëz që jetonin më mirë se gjyshja ime me tre jetimë.

Me fillimin e luftës, në shtëpinë e gjyshes mblidheshin të rinj dhe ilegalë dhe zhvillonin mbledhje. Idealizmi i saj, pa qenë kurrë anëtare partie, ndikoi erdhe tek Skënderi dhe Kujtimi. Ata filluan që në moshën 10-12 vjeçare të merreshin me pune të vogla të lëvizjes. Në 1944 dolën partizanë dhe mbanin armë, daja i madh 14 vjeç, Kujtimi, i vogli 12.

Pas çlirimit në shtëpinë gjyshes u vendos një pllakë ku shkruhej se kjo shtëpi kishte qenë bazë e Luftës.

Çlirimi e gjen Kujtimin 12 vjeçar. Fillon faza e shkollimit të tij. Vokacionin për teatrin kur kishte filluar ta shfaqte. A mund të na e tregosh me hollësi?

Luljeta Minarolli: Pas Çlirimit, Kujtimi ndoqi shkollën fillore Hasan Prishtina, sot Kongresi i Lushnjës. Në 1945, ai u regjistrua në shkollën teknike, por mendjen e kishte tek teatri. Fshehurazi bënte plastikë përpara pasqyrës në dhomën e tij dhe mbyllej me çelës. Gjyshja e tij nga nena, që shpesh vinte të banonte tek e bija, u bë kurioze, vë syrin në vrimën e çelësit dhe sheh se ç’bënte. Vrapon duke bërtitur nëpër shtëpi: “Qyqja m’u çmend çuni, flet me vete dhe shtrembëron fytyrën!!! Por nuk e pranuan në Teatër, sepse nuk kishte përvojën e duhur. Ai e la shkollën teknike në vitin e dytë dhe u regjistrua ne Liceun Artistik “Jordan Misja”, që çel për herë të parë në 1946. Atje jepnin mësim profesionistë të atëhershëm të artit skenik. Si i pasionuar pas teatrit dhe regjisë që në rininë e hershme, ai filloi të bëjë shfaqje në oborrin e shtëpisë, nëpër fshatra, së bashku me djemtë e lagjes. Në 1951 niset për studime në Moskë.

Kujtimi adoleshent

Më 1958 Kujtim Spahivogli diplomohet ne Institutin e Lartë të Artit ne Moskë, cili është angazhimi i tij kur kthehet ne atdhe?

Luljeta Minarolli: Në 1956, punoi për Diplomën në Institutin Teatror të Moskës “GITIS” me temë vënien në skenë të pjesës “I çuditshmi”, të dramaturgut turk Nazim Hikmet, të cilën e realizoi në Teatrin e Tiranës, me aktorët Sandër Prosi, Ndrek Shkiezi, Drita Pelingu, etj. Kjo shfaqje, ku spikati regjia ndryshe, u cilësua si risi regjisoriale dhe bëri bujë në Tiranën e asaj kohe. Këtë punë diplome, pedagogët e tij rusë e vlerësuan shkëlqyeshëm. Një vit më vonë luan rolin e Xherxhinskit tek ‘orët e Kremlinit”, edhe ky një sukses tjetër, për plastikën aktoriale.

Por ky sukses i tij nuk u prit mirë nga partia. Kur Kujtimi u paraqit tek Ministri i Arsimit dhe Kulturës së asaj kohe, Ramiz Alia, për të marrë emërimin e punës, ky i komunikoi se duhej të shkonte në Korçë sepse ishte caktuar atje. Kujtimi refuzoi, sepse vuante nga një azëm e vjetër kronike, kishte nënën vetëm, dhe të vëllanë që shërbente si inxhinier nëndetëseje në Sazan. Ramiz Alia nuk i përfilli arsyet. Kujtimi nuk shkoi në Korçë. Drejtori i Teatrit asaj kohe Xhemal Broja e përkrahu shumë, edhe aktorët e atëhershëm gjithashtu, i ndenjën afër dhe ai u aktivizua me role të ndryshme dhe regji të pjesëve, duke u paguar me honorarë, jashtë borderosë.

Kujtim Spahivogli pati një sukses të jashtëzakonshem si aktor, autor, regjisor dhe pedagog. Kush ka parë rolet e interpretuara prej tij ka mbetur i mahnitur, po ashtu edhe regjite, per te mos lene pa nēnvizuar rolin si pedagog, krijues i Teatrit të Rinisë. Ishte poet dhe deklamonte poezi mrekullisht. Ishte nje talent dhe potencial i madh. Perse partia e futi menjëherë ne rreth te zi. Ai nuk merrej me politike veç me art?

Luljeta Minarolli: E sigurt që armik nuk ishte, por duke iu kthyer së shkuarës mendoj se ishte një xhelozi profesionale, e mbështetur nga persona politikë me pushtet të fuqishëm, e përforcuar edhe nga qëndrimi krenar dhe i patjetërsueshëm i Kujtimit. E ç’ishte jeta e një njeriu në atë sistem, ta merrnin i dhe nuk i dridhej dora askujt! Sa raste njohim, sa shembuj boton edhe ti. Daja gjithmonë thoshte se në të gjithë këtë kishte dorë Ramiz Alia. Dikur kishin qenë fqinjë, në një rrugicë.

A i ke ndjekur shfaqet e dajës, që ishte nje aktor dhe regjisor aq i shquar por që ne moshën 40 vjeçare regjimi komunist ia shkaterroi jetën.

Luljeta Minarolli: Nuk mund te pretendoj se kam ndjekur të gjitha shfaqjet. Në 1958 u shfaq premiera e pjesës “Majlinda”. Si autor ishte Xhemal Broja dhe regjia nga Zina Andri. Kujtimi kishte rolin kryesor, Agronin,ishte një dramë familjare. Duke banuar në të njëjtën shtëpi, për herë të parë më mori tek kjo shfaqje. Isha rreth 5 vjeç, por më ka mbetur gdhendur rruga kur po shkonim në teatër, daja më shtrëngonte dorën fort dhe e bëmë në këmbë, ndaluam tek fillimi i rrugës dhe morëm edhe Ora Pelingun, vajzën e Drita Pelingut, që ishte një vit më e madhe se unë. Ajo luante rolin e fëmijës në dramë.

Edhe një rast tjetër. Isha gjashte vjeç e gjysmë, përgatitesha për t’u futur në klasën e parë. Përsëri më kishte marë me vete, por përpara se të shkonim në teatër ndaluam tek Dyqani i Pionierit dhe më bleu çantën e klasës së parë.

Në vogëli nuk me kujtohen shfaqjet e tjera, por daja me merrte me vete dhe më vinte në lozhën e projektorëve në katin e trete. Aty ishte edhe sufleri.

Nuk numërohen titujt. Në Teatrin Popullor ai vuri dhe luajti afërsisht 25 pjesë, pa përmendur shfaqjet me studentët. Asnjëra nuk ngjasonte me tjetrën, zgjidhja regjisoriale gjithmonë ishte e ndryshme. Vetëm në vitet ’60-‘70 ai vuri në skenë 19 shfaqje duke luajtur edhe role në to. Ai u lartësua shumë lart si personalitet në fushën e artit skenik

Veç kësaj, me hapjen kursit të parë të artit dramatik 1959 Kujtimit iu shtua ngarkesa, ishte ndër pedagogët kryesorë. Në 1960 arti dramatik kaloi në ndërtesën që është sot dhe krijohet Instituti i Lartë i Arteve Kujtimi u caktua dekan detyrë që e la pas 2 vitesh me pretekstin se kishte shumë burokraci. Ai ishte i lidhur vetëm me skenën. Vetëm në vitet ’60- ‘62 ai vuri në skenë 4 drama.

Luli në ditën e parë të klasës të parë me dajën e saj, të madhin Kujtim Spahivogli

Cili rol i tij të ka mbetur në mendje?

Nuk mund të veçoj ndonjë rol, pasi kur aktronte unë isha e vogël për të veçuar ndonjë rol, nuk kisha shije artistike, shikoja vetëm dajën. Kur fillova të kuptoj ai merrej kryesisht me regji dhe rrallë luante ndonjë rol episodik. Fillova t’i kuptoj më e rritur, 12- 13 vjeç e lart. Mbaj mend “Ngjarje në fabrikë”, “Drita” e Mimika Lucës e shume të tjera. Kishte përfunduar koha kur viheshin pjesë të huaja. Në mesin e viteve ’60 ishte ndikimi i revolucionit kinez.

Me ka pëlqyer shumë “Karnavalet e Korçës”, vënë me trupën teatrore të Shkupit, 1972. U shfaq edhe në Tiranë. Risi regjisoriale! “Një shok i klasës sonë”, shfaqur ne teatrin e Rinise, në Institutin e Arteve. Luante edhe e madhja Vaçe Zela. ( Shkruar nga vetë Kujtim Spahivogli). Dramën “Banja” e Majakovskit e kam parë në prova gjenerale në Institutin e Larte të Arteve. Kjo shfaqje u ndalua, nuk u shfaq për publik. Kam shijuar shumë rolin e Selimit tek filmi artistik “Familja e peshkatarit”. Edhe tashti kur e shoh me pëlqen loja e tij. Më kujtohet, premiera u shfaq tek kinema Republika. Unë isha me gjyshen, mamin, Tanin. Më kujtohet që gjyshja e përjetoi shumë keq fundin e filmit, kur personazhi i Selimit vritet..

Sipas një shkrimi të botuar me të dhëna nga Dosja e tij del se zanafilla e kalvarit mban datën e gushtit 1972, pra përpara Festivalit të 11-të, me një karakteristikë të nxirë që gjendej në degën e kuadrit të Komitetit të Partise të Tiranës firmosur nga sekretari i partise i organizatës bazë me inicialet S.B. A e keni parasysh se kush e drejtonte atë kohë Komitetin e Partisë të Tiranës, kush eshte S.B., a kujtoni diçka nga viti 1972 që ka lidhje me dajën tuaj, aktorin dhe regjisorin e shquar Kujtim Spahivogli?

Luljeta Minarolli: Ndoshta këto të dhëna kanë dalë tashti, pasi janë hapur dosjet.. Kujtimin mund ta kenë survejuar, por ai në asnjë rast nuk ishe armik. Çdo gjë mund të jetë e vërtetë, por ishte nën rrogoz sepse deri në 1972 nuk ishte ndjerë asgjë. Në prill të 1972 lindi Ani, familja ishte shume e lumtur. Unë shkoja shpesh sepse kishte ardhur një vajzë e vogël ne shtepi. Çdo gjë ecte normalisht. Në vjeshtën e vonë të 1973 filloi lufta kundër liberalizmit. Që aty nisin edhe mbledhjet në Institutin e Arteve kundër Kujtimit dhe përfundojnë në Plenumin e 4, kur Enver Hoxha e quan mbartës të liberalizmit. Datat nuk i di me saktësi.

Pas Festivalit të 11-të nisi kalvari per Kujtim Spahivoglin, pasi e shohin si bashkëunetor me Todi Lubonjën dhe Fadil Paçramin. Në nje mbledhje te organizatës bazë te partisë të Institutit të Lartë të Arteve të firmosur nga sekretari me inicialet Xh.S., propozohet që Kujtim Spahivogli të shkarkohet nga detyra e shefit të katedrës dhe propozohet t’i jepet vërejtje me shënim në kartën e regjistrimit e të dergohet dy vjet për riedukim në një teatër në rrethe, por Komiteti i Partisë i Tiranës vendosi që ai të shkonte për riedukim si punëtor bonifikimi në Fier. A e kujton atë periudhë, pasi që keni qenë tepër e re. Kush ishte në krye të Komitetit të Partisë asaj kohe? Kujtim Spahivoglit i ishte përgatitur largimi prej një viti më parë.

Luljeta Minarolli: Të gjitha këto dihen janë të shkruara dhe të rishkruara, në një intervistë një ish-student, thotë se Kujtimi ishte naiv. Jo, kjo nuk është fare e vërtetë. Kujtimi ishte i drejtë, i ndershëm, i njihte të poshtrit, i përbuzte hapur, madje edhe me fjalë, por nuk mendonte se do bëhej pre e tyre. E konsideronte veten te paprekshëm, shumë i talentuar, shumë i përkushtuar profesionalisht, kishte vetëm suksese, ishte anëtar partie, politikisht i përfocuar, pra nuk mund ta ngiste asnjeri.

Gjithmonë besonte se do vinte dita që ai do rikthehej. Besonte në madhështinë e vet. Një herë më tha: “Të gjithë këta, një ditë do të krenohen që më kanë pasur “të njohur”.
Dhe u vërtetua profecia e tij..

Nga një intervistë e bashkëshortes Vllosava Musta mësohet se ajo shkoi nē KQPPSH të kērkonte ndihmë për Kujtimin, por Sevo Tarifa, sekretari i Enver Hoxhes e priti me këmbët e para dhe i tha se Kujtimin e priste arrestimi. Gjyshja juaj që kishte dhënë aq shumë për lëvizjen antifashiste a trokiti në ndonjë derë?

Luljeta Minarolli: Po është e vërtetë. Ky ishte opinion i përgjithshëm se ”Kujtimin do ta burgosin!”. Edhe ndodhte atëherë! Sevo Tarifa e njihte mirë familjen e Kujtimit. Kishte punuar me gjyshen gjatë luftës.
Gjyshja, grua e zgjuar, aktiviste, e fortë, sikur u shastis nga e gjithë kjo, rrinte me një stol ulur tek dera e shtëpisë në rrugën Hoxha Tasin dhe ndoshta me heshtjen e saj bluante atë që kishte ndodhur. Kurrë nuk e kisha dëgjuar të fliste për atë që ndodhi, veç për ankesa ekonomike.

Sa zgjati periudha e riedukimit e Kujtimit, vetëm si punëtor bonifikimi në Fier punoi apo punoi edhe tjetër kund. Gjatë kohës të dënimit a vinte në Tirane të takohej me vajzën, nënën dhe ju?

Luljeta Minarolli: Kur e dënuan për “liberalizëm”, “faji” i Kujtimit ishte se nuk kishte plotësuar regjistrat. Dënimi ishte të vihej në dispozicion të Teatrit Popullor. Kur vajti të marrë në Komitet fletën e punës, i thanë se nuk ka vend ne Teatrin Popullor, por do të shkosh në dispozicion të Teatrit te Fierit. As atje nuk e pranuan dhe i thanë do shkosh për riedukim, në shkresë shkruhej për pesë vjet

Zakonisht vinte në Tiranë çdo dy javë, por ndonjëherë edhe çdo javë. Vinte tek ne, sillte rrobat që ia lante mami. Mami shkonte merrte edhe Anin e ia çonte në shtëpi. Kur Ani u u bë 7-8 vjeç, daja e merrte vetë.
Pasi kreu “riedukimin” për 5 vjet dhe nuk kishte ndonjë shenjë që do ta rehabilitonin, Kujtimi e kuptoi se do ta linin përgjithmonëë atje, braktisi punën dhe u kthye në Tiranë.. Gjithmonë besonte se do ta rikthenin ne Teatër.

Kam lexuar shumë për Kujtimin, kudo kam vënë re se atë e deshi i madh dhe i vogël. Kolegët, artdashësit, punetoret kur ishte i denuar – si e shpjegon gjithe kete simpati e respekt për të si një “mit”.

Luljeta Minarolli: Kujtimi ishte kolos si artist dhe shumë njerëzor në jetën e përditshme. Atë e gjeje me mekanikë, punëtorë, njerëz të thjeshtë dhe po ta shihje nuk e mendoje që ky është ai njeriu i madh. Kur punonte për “t’u riedukuar”, njerëzit e thjeshtë me të cilët rrinte e pyesnin:”Pse të kane dënuar ty Kujtimo, ti je rob zoti”. Dhe daja merrte shume gëzim nga dashuria e këtyre njerëzve që kanë qenë miqtë e vërtetë të tij.

Në vitin 2014 u përurua një relief me fytyrën e Kujtimit, punuar nga Mumtaz Dhrami, vendosur në afërsi të urës së Mbrostarit, buzë rrugës për Fier. Me këtë rast, një banor i zonës, dikur punëtor me të si hekurkthyes, që kishte hapur një lokal, shtroi një drekë të madhe për të gjithë të pranishmit, duke quajtur Kujtimin mikun e tij të madh.

Prej 1978 deri 1983, Kujtimi u kthye në Tiranë por ishte pa punë. Ku rrinte? Gjyshja jetonte? E kujton atë kohë? Si mund të lihej pa punë një artist sikur ai?
Luljeta Minarolli: Ajo ishte koha kur ai ishte pranë nesh më shumë se kurrë. Jetonte me gjyshen në shtepinë në rrugën Hoxha Tasin. Kujtimi pati shumë miq e shokë që nuk iu ndanë për asnjë çast. Më i rëndësishmi prej tyre ishte Ferdinand Radi. Aq e madhe ishte dashuria sa edhe vajzës të parë Ferdinandi ia vuri emrin Andeta, sikur e ka emrin edhe vajza e Kujtimit dhe Vllasovës, që unë e kam si motrën time.

Kujtimi gjente qetësi në familjen e tij. Vinte tek ne me dy pasta në dorë, aq kishte mundësi, dhe kur ngrihej për të ikur thoshte se po i çonte tek Nandi. Një gjest mirënjohjeje e një njeriu që jetonte vetëm me pensionin e së ëmës. Sado përpiqej familja ime t’i jepte diçka, por nuk mund të mbahej gjatë. Ai kishte dhe shumë miq që përpiqeshin ta ndihmonin, por ishte shumë krenar, nuk pranonte. Një herë ishim tek një pastiçeri tek Pazari i Ri. Kujtimi kishte marrë diçka për të pirë. Një dashamirës, i thotë banakieres: “Mos i merr lekë Kujtimit, e ka nga unë”, daja u kthye dhe i tha se “Kujtim Spahivogli, nuk i shtrin dorën askuj”. Edhe kur vinte tek ne në kohën e drekës, mami shtonte edhe një pjatë, kurrë nuk pranonte që mund të mos kishte ngrënë: ”Kam ngrënë, por po e marr që mos ta prish qejfin”.

Dy vitet e fundit i kaloi i metodist ne shtëpinë e kulturës në fshatin e Bërzhitës në rrethin e Tiranës. 15 vjet tortura, largimi nga teatri dhe instituti i arteve, denimi si punetor ne fshatrat e Fierit, shkaterrimi i familjes deri sa dha frymën e fundit në moshën 55 vjeçare duke mos pasur asnjë faj. E kujton atë ditë korriku te vitit 1987?

Luljeta Minarolli: Mami im në tetor të vitit 1985 u operua dhe e diagnostikua me kancer. Atë ditë, ndërkohe që prisnim të dilte mami nga salla e operacionit, Kujtimi nuk po dukej. U shqetësuam. Pas operacionit unë vajta në shtëpi, duhej të përgatitesha të rrija natën me mamin. Ndërkohë bije zilja e telefonit dhe një zë më thotë: “Familje e Kujtim Spahivoglit? Flasim nga spitali, Kujtimit i ka renë infarkt.” U nis në spital dhe daja tjetër.

Ditën që ndërroi jetë Kujtimi, unë isha me nxënësit tek liqeni në kamp veror, organizoheshin në atë kohë. Atje vijnë një grup aktorësh dhe më thonë se duhet të vish, Kujtimi eshtë shumë keq. Nuk di si më kishin gjetur, por mbaj mend vetëm Xhemil Taganin. Kur erdhëm tek ish- kinema Partizani, ata më thane se duhej të shkoja të vishesha në shtëpi. E kuptova që nuk jetonte më. Një vit e gjysmë më parë kisha humbur mamin, në moshën 52 vjeçare.

Kur shkuam tek shtëpia e dajës, në fund të Tiranës së Re, sapo ishte larguar mjeku që kishte konstatuar vdekjen. Kujtimi dergjej në toke dhe në dorë mbante ilaçet e zemrës.

E kishte gjetur ashtu Ani, vajza 15- vjeçare. Ai nuk iku, e vrau regjimi. Ishte shumë krenar për të shprehur dhimbjen, por zemra nuk ia duroi. Dhe ishte vetem 55 vjeç.

Çfarë u bë me shtëpine e gjyshes, ku lindën dhe u rriten tre fëmijet, Kujtimi me vellain dhe motrën, zysh Dhuratën, mamanë tuaj, që ishte baze e levizjes antifashiste në rrugën Hoxha Tahsin. Kush jeton aty tani?

Luljeta Minarolli: Në 1982, kur Kujtimi ishte ende i papunë, pa ndonjë vendim Komiteti, pa asnjë copë letër, vjen njëë person që merrej me lagjen dhe lajmëron se shtëpia do të prishej. Ishte një tragjedi e vërtetë. Erdhi kamioni mori gjyshen time dhe e çuan në një apartament të vogël, atje ku u gjet pa jete Kujtimi. Aq i madh ishte hidhërimi i gjyshes sa humbi mendjen dhe ndërroi jetë pak muaj me vonë, në mars 1983.

Kujtimi që nuk e pranonte dot prishjen e shtëpisë, për ditë me rradhë flinte në renojat e saj, tragjedi. Në 1988, në atë truall filloi ndërtimi i një pallati nga punonjës të Uzinës së autotraktorëve. Tre vjet më parë ne morëm një kompensim për truallin,

Kam dëgjuar se aq respekt dhe simpati gëzonte Kujtim Spahivogli sa ditën e varrimit, Teatri anulloi shfaqjen, po keshtu edhe estrada dhe cirku, a mori shumë pengje me vete Artisti i madh?
Luljeta Minarolli: Ajo ishte një ditë shumë e trishtuar, mbushur me emocion dhe dhimbje dhe une nuk i mbaj mend keto hollësi. Di vetëm qe ishte një varrim madhështor, nuk kisha pare ndonjëherë aq shume njerëz. Gjatë 7 ditve, siç ishte zakoni, aty pashe te vinin njerëz tufa tufa, SI DUKET VDEKJA E KUJTIMIT UA KISHTE VRARË FRIKËN

Kujtimit ia shembën të gjitha karierën, ëndërrrat, familjen dhe në fund jetën. A mund të jenë indiferent shqiptarët me mijëra e mijëra jetë të shkatërruara nga regjimi mizor?

Luljeta Minarolli: Daja u bë tjetër njëri kur u martua. Nga një beqar moskokëçarës, që gjente çdo gje gati, filloi të merrej me probleme që ka njeriu në familje. Një herë gatoi Sova (Vllasova) byrek dhe ky, që nuk dinte ku ishte furra, e mori tepsinë dhe me shaka bërtiste nëpër lagje se sa e veshtirë ishte të ishe burrë i martuar se duhej të çoje edhe byrekun në furrë. Kishte shume humor dhe nuk e kuptoje nëse mërzitej ndonjëherë apo jo. Jeta e një artisti të madh, e një fenomeni, e një njeriu të gjitha shkuar dëm, vrarë nga regjimi. Kush i harron bëmat e atij regjimi është njeri pa gjak. Kam përshtypjen se ne shqiptarët kemi memorie të shkurtër.

Sa zgjati periudha e suksesit dhe e lumturisë e Kujtimit, periudhë gjatë së cilës ai krijoi edhe familjen, u martua me Vllosavën dhe lindën vajzën?

Luljeta Minarolli: Kujtimi ishte një talent i lindur , një punëtor i jashtëzakonshëm për profesionin e tij dhe nga 1956, kur mbrojti diplomën deri kur vuri në skenë dramën e Majakovskit “Banja”, që godiste burokracinë në pushtet që ishte edhe shfaqja e fundit e tij, karriera profesionale pati vetëm ngritje. Një parantezë. “Banja” është vënë në skenë në sallen e Akademise se Arteve në korrik të vitit 2000 me regji të Altin Bashës në nder të Kujtim Spahivoglit. – (13 Korrik 2000). Për “Banjën” Kujtimin e akuzuan edhe mbledhjet e Institutit të Lartë të Arteve.

Nga bisedat me aktorë, atë e cilësojnë si fenomen në artin skenik shqiptar.

Megjithëse beqaria i zgjati, daja mbeti deri në fund një djalosh me shpirt rinor. Më kujtohet që erdhi dhe më tha se ishte njohur me një vajzë të talentuar, poeteshë nga Gjirokastra, që studionte në vitin e fundit për gjuhë-letërsi. Unë isha gjimnaziste. E solli per vizitë në shtëpinë tonë dhe ne u miqësuam shumë. Dilnim të dyja, shkonim në kinema, estradë. Daja bëri dasmë të madhe, unë isha krushkë në Gjirokastër, me dajën e madh dhe të shoqen. Pastaj erdhi Andeta, emrin ia vuri Kujtimi, në kujtim të muajit të mjaltit kaluar anes detit, Kujtimi ishte dashnor i detit. Po ta kërkoje në verë e gjeje vetëm buzë detit. Ishe nje çift i sapomartuar, sapo ishin bërë prindër, lundronin në qiellin e shtatë, por tak lumturia e tyre, këputet në mes! Sova 24 vjeç, me një fëmijë të vogel, me një presion psikologjik të jashtëzakonshëm kudo, shoqet e punës, njerez të afërt…

Kam lexuar se djali i Anit, vajza e Kujtimit, e ka amrin Tim, pra mban emrin dhe i ka sytë e kaltër si të gjyshit, po talentin e tij e ka?

Sytë e kaltër, Kujtimi dhe mamaja ime, i kishin trashëguar nga gjyshja e tyre. Ajo ishte turke nga Stambolli dhe kishte fytyrën ngjyre gruri, me sy te kaltër, si xixa. As fëmijët e saj, nuk i trashëguan ata sy si xixa, por asnjë e nga ne të brezit të tretë. Vetëm daja, mami im dhe Timi i ka bojë qielli, si xixa.

Timi, kur ishte i vogël me syçkat si të Gjyshit të tij Kujtim Spahivogli

Qeverisja antikombëtare e Edi Ramës shembi Teatrin Kombëtar dhe Teatrin Eksperimental që mbante emrin e Kujtim Spahivoglit. Të dy monumente të kulturës shqiptare qe i kishin rezistuar tërmeteve që u shembën me aq barbari sikur jeta e pafajeshme e artistit te madh e shume e shume kolegëve të tij. Apo jo?

Luljeta Minarolli: Shembja e teatrit ishte jo vetëm një krim kombëtar kundër kulturës, trashëgimisë, por edhe goditje për nostalgjinë e brezave e gjithë brezave. Për mua, ishte një dhimbje tmerrësisht e madhe tek shikoja makinën shkatërruese që tërhiqte zvarrë suvanë e teatrit Eksperimental që mbante emrin Kujtim Spahivogli.

Por edhe diçka tjetër. Në hapësirën midis dy ndërtesave, në korrik 1992, me rastin e 60-vjetorit te lindjes së Kujtimit dhe 5-vjetorit të vdekjes, me kujdesin e Ferdinand Radit, u mboll një pemë me emrin e Kujtim Spahivoglit dhe nga një pemë për të gjithë aktorët e Teatrit që nuk jetonin më. Me duket se mbjellja e tyre vazhdoi sa herë qe largohej nga kjo jetë një aktor(e). U shkatërrua edhe ky oz përkujtimor i figurave të ndritura të artit skenik.( Por mos mërzitemi se kemi shtëpine me gjethe…).

Kujtim Spahivogli ishte daja e regjisorit aq të talentuar Artan Minarolli, vëllait tënd, i cili u nda papritmas nga jeta duke u gëdhirë 31 dhjetor i vitit 2015. Artani e trashëgonte talentin e Kujtimit, filmi me skenarin e tij “Delegacioni” fitoi Grand Prix ne Festivalin e 34-ert Ndërkombëtar të Varshavës që u shfaq postum ne 2018. A kishte lidhje te madhe mes dajës artist të madh dhe nipit?

Tani kishte lidhje që i vogël me dajën. Kujtimi vinte enkas, me kujtohet, thërriste mamin nga poshtë (ne banonim në katin e pestë të një pallati tek rruga Durrësit , përballë Kafe Florës), dhe i thoshte ta bënte Tanin gati se do ta merrte në ndeshje futbolli, kur luante Tirona, skuadra e zemrës.

Kur Tani ishte në gjimnaz, tek Sami Frashëri, e aktivizuan në një pjesë teatrale. Si duket, dëshira e fshehur u zgjua dhe filloi të këmbëngulë për të ndjekur Akademinë e Arteve. Filloi të mësonte me Kujtimin. Mami ishte e shqetësuar dhe e pyeti dajën: ”Kujtim vlen për teatër ky djalë, apo jo? Ndërkohë Tani kishte mesatare 9.7 dhe mund të kërkonte degë tjetër, Daja, më kujtohet, iu përgjigj: Si mendon ti Dhurata, do ta linte Kujtim Spahivogli nipin e tij të studionte dramë, nese nuk ishte 100% i sigurt se ky vlen?

Dhe koha tregoi se ai ia vlente, u bë regjisor i suksesshëm, por edhe shkrimtar i talentuar. Tani i ngjante shumë dajës në entuziazmin kur tregonte për projektet e veta, entuziazmin kur shkruante diça, entuziazmin dhe këmbënguljen kur punonte. Të dy tregonin plot patos dhe duhej t’i dëgjoje me vëmendje, sepse mërziteshin, njëlloj fare!

Në përfundim dua të shtoj, unë e falënderoj dajën tim për shumë mësime që më ka dhënë, për praninë e tij në jëtën time, por më e rëndësishmja është se më ka falur një motër të pakrahasueshme. Daja e kishte shume merak që unë ta mbaja afër Anin që ishte dashuria e madhe e jetës së tij. Çdo njeri do të ishte e lumtur te kishte një motër si kjo imja. Por këtë dashuri që na lidh të dyja ia dedikoj edhe Sovesqë ia ka ushqyer që në fëmijëri për mua dhe për Tanin.

Kujtimi dhe Ani disa muajshe

E dashur Luli, të flam shumë për këtë intervistë me kaq emocione. Unë e kam peng që nuk kam mund ta kem parë në skenë Kujtim Spahivoglin, se padyshim që do të isha edhe unë krenare, por kam patur fat të kem njohur Zysh Dhuratën, motrën e Kujtimit mësuesen time të fiskulturës në Gjimnazin Sami Frashëri, një grua e jashtëzakonshme me zemër të madhe, Artan Minarollin, nipin e tij, talenti i të cilit i mungon sot skenës shqiptare dhe ty, mbesën e Kujtim Spahivoglit, që e mban gjithmonë në zemër dajën tënd dhe nuk i harron kurrë vuajtjet e tij!

Uroj që një ditë të jemi bashkë kur të inagurohet Teatri Eksperimental me emrin e Kujtim Spahivoglit, krahas Teatrit Kombëtar, që duhet të jenë identikë me ata që shembi fatkeqësia e shqiptarëve Edi Rama!

UJGURËT NË KINË DHE E JONA “KURRË MË”

July 31, 2020 by dgreca

Nga PIERLUIGI BATTISTA-E përktheu Eugjen Merlika-

E sikur të jetë e vërtetë, a nuk do të mbeteshit pak keq, a nuk do të ndjenit pak neveri? Vjen vërdallë një video kineze, me gjasë e marrë nga një dron I padiktuar, në të cilin shihet një grumbullim njerëzish të veshur me një uniformë burgu, në gjunjë e të poshtëruar në sheshet e një stacioni hekurudhor, nën mbikqyrjen e pushkëve të policisë së Pekinit, në pritje për të hipur në trenat e internimeve. I intervistuar nga Bbc, ambasadori kinez në Londër nuk ka mundur të mohojë se ata t’internuar të lidhur me zinxhirë, bënin pjesë në Ujgurët, pakica myslimane e përndjekur në Kinë e shpërngulur me milionë në kampet e përqëndrimit, në heshtjen bashkëpuntore të kançelerive të gjithë botës dhe në një opinion publik tashmë të mësuar me dhunimin e të drejtave njerëzore në shkëmbim të qëndrueshmërisë e të marrëdhënieve tregtare të kënaqëshme. A nuk kishim thënë “kurrë më” Aushvic, etj. e tjera? Ja, nëse ajo video është

e vërtetë, e vetëm për një maturi të skajshme mund t’i lejojmë vetes mirësinë e dyshimit, a nuk duhej së paku të turpëroheshim për atë “kurrë më”, në mënyrë hipokrite të recituar e sistematikisht të pa zbatuar?

Lajmi i dytë, i gjithi për t’u vërtetuar, sepse jo vetëm në rrjet por edhe në gazeta të njohura qarkullojnë pallavra të stërmëdha, thotë se edhe mbulesat e gojës që vemë, pjesërisht janë prodhuar në kampet e punës, shkurt, thënë shkoqur, në lagerët, pra në vëndet e skllavizmit kinez ku nuk ndjhen protestat e Perëndimit, në të cilët janë mbyllur Ujgurët e përndjekur nga Pekini. Do të duhej të turpëroheshim dy herë, nëse është e vërtetë se mbrohemi nga virusi me mjete të arritura nëpërmjet punës së detyruar të milionë t’internuarve, si ata të fotografuar nga droni i fshehtë më parë se të hipnin mbi trenat e turpit. Edhe në këtë rast, ku përfundoi thirrja qesharake e të virtutëshmes “kurrë më”? Si është e mundur që ne kaq fjalëshumë, të zemëruar, të kacagjelosur në shqytet tona demokratike, këtë herë kundrejt Ujgurëve të martirizuar, mbetemi kaq ëmbëlsisht të heshtur? Po qeveritë e rrugës së mëndafshit çfarë thonë? Kurrë më nuk do të pushojmë të kthehemi nga ana tjetër për të mos parë në fytyrë hipokrizinë tonë dhe cinizmin tonë qesharak. Dhe “kurrë më”, e thënë nga ne, kthehet në mënyrë mjerane në një fjali komike.

“Corriere della Sera”, 26 korrik 2020 E përktheu Eugjen Merlika

DY KËNDSHIKIME PËR FESTËN E “31 KORRIKUT” NË MAT

July 31, 2020 by dgreca

NGA ASLLAN BUSHATI-

Sot është 77 vjetori i sulmit të popullit të Matit mbi garnizinin fashist italian (31 korrik 1943). Krahas përkujtimit, si ngjarje e shënuar për këtë krahinë , por edhe si një aspekt ushtarak i Luftës Dytë botrore (LDB) në Shqipëri, dëshiroj të cek shkarazi dy këndshikimet që e kanë përcuar këtë ngjarje që nga koha e ndodhjes.

Njeri këndshikim është i ditur se është ekspozuar, lëvruar e përsëritur, madje është thënë e stërthënë, për mbi shtatëdhjetë vite. Ai ka si bazë pikpamjen komuniste të Enver Hoxhës e (PPSH), se popullin e Matit e ngitën në këmbë në formën e një “kryengritje popullore” kundër garnizoneve fashiste italiane, më 31 korrik 1943, vetëm komunistët dhe partia e tyre.

Në gjykimin tim, në këtë këndshikim ka disa të vërteta të cilat duhen njohur e vlerësuar. Por të paktën sot pas gati tetë dekadash, lypset të flitet më me realizëm e jashtë hiperbolizimeve tipike komuniste. E them këtë sepse krahas dokumentave të Luftës Dytë Botrore (LDB), Historisë së Artit Ushtarak, historisë së disa formacioneve ushtarake partizane, që kanë luftuar në atë zonë, kam patur rastin të bisedoj personalisht për këtë ngjarje me: Et’hem Barhanin, Xhemal Punavinë, Sul Domi, Rexh Metrën etj që ishin drejtuesit e krahut komunist për këtë veprimtari. Por më duhet të them se edhe ata (kuptohet se krahas gjoksrrahjes) nuk pretendonin se “fitorja” u përkiste atyre dhe vetëm atyre.

Këndshikimi i dytë është ai i nacionalistave matjanë të cilin komunistët dhe partia e tyre jo vetëm nuk e vlerësuan asnjëherë, por as nuk denjuan ta përmendënin qoftë edhe kalimthi. Kjo ndodhi sepse nacionalizmi mund të ju bëhej si të thuash “pjesatar” në fitore dhe kjo si në cdo gjë tjetër ishte e papranueshme për mentalitetin komunist.

Por e vërteta është se vendimi për sulmin mbi garnizonin fashist në Burrel, mbi aerodromin e Komsisë dhe pikat e tjera ushtarake italiane, është marrë në Kuvendin e Brucit, i cili u mbajt në korrik 1943 nën drejtimin e nacionalistëve matjanë: Sul Kurti, Lam Mema, Bilal Kola, Ndrec Lufi, Sali Llani, Murat Basha etj.

Nacionalistët matjanë jo vetëm nuk ishin pakicë në Kuvend e më pas në betejën e 31 korrikut, (ose sipas disave shtojcë mbushëse e krahut komunist), por ata ishin shumicë dhe gjeneruesit kryesor të “kryengritjes”. Ata ishin bartës të mendimit patriotik e atdhetar të krahinës dhe Mbretit Zog dhe mbështetes të fortë ta Gjeneralit Abas Kupi.

“31 korriku i 1943-it në Mat, ishte vazhdimsi e veprimtarisë atdhetare kundër pushtuesve italianë që nga 7 prilli i 1939-tës, pranisë në nacionalistave në Konferencën e Pezës dhe në Konferencën e Labinotit (korrik 1943), ku në këtë të fundit u muar vendimi për veprimtari të përbashkëta dhe të koordinuara midis forcave të lëvizjes NC, Legalitetit, dhe Ballit Kombëtar.

E vërteta është se populli i Matit e ndoqi pas parinë e vet qoftë ate nacionaliste, qoftë komuniste. Mobilizimi ishte 18 deri në 50 vjec dhe i ngjanë vërtetë një “kryengritje popullore” e cila për nga forma nuk gjen ndonjë shembull tjetër krahasimi në asnjë krahinë tjetër në Shqipëri.

Por sot pas 77 vitesh me ndryshimet që kanë ndodhur në vend dhe në botë, me përvojën që kemi grumbulluar, me logjikën e ftohtë të pas gati tetë dekadave mund të bëjmë disa pëefundime.

Së pari: “Kryengritja popullore e Matit 1943”, ka disa vecanti të cilat historianët dhe studjuesit e artit ushtarak lypset ti shikojnë më me vëmendje, në mënyrë që ajo të “krasitet” nga folklorizmat dhe hiperbolizimet duke ruajtur brendinë.

Së dyti: Është e paplotë cdo trajtesë mbi këtë ngjarje që nuk merr parasyshë dhe nuk vlerëson rolin madhor e gjenerues të nacionalistave matjanë.

Së treti: Kjo ngjarje u realizu disa ditë para se Italia Fashiste të kapitullonte dhe kur një gjë e tillë pothuajse dihesh botërisht se ajo ishte në prag të theqafjes. Por kundërpërgjigja e ushtrisë italiane mbi matjanët ishte vrasja e qindra njerëzve të paarmatosur(përfshi edhe dajon tim Ali Pali), djegia e rreth njëqind fshatrave, dymijë shtëpi banimi, gjithë stallat e gjëse së gjallë, gjithë hambarët (kasharët) e drithrave të bukës, gjithë mullarët e barit e të jonxhës etj. Pyetja shtrohet: a ishte në kohën e duhur dhe a ja vlejti humbja e gjithë atyre jetëve njerzore dhe pasurisë së një krahine të tërë?

Ndonjeri si kundër përgjigje mund të sjellë në focus thënien e vjetër se: “trimëria pas luftës dhe mencuria pas kuvendit nuk kanë vlerë”. Është e vërtetë. Por, nga ana tjetër, edhe në ditët tona nxirret përvojë (pozitive e negative) që nga luftërat e Aleksandrit, Cezarit e Napoleonit e deri në ditët tona.

Shkrimi është thjeshtë një qëndrim individual dhe ska për qëllim të fyej as ngjarjen e 31 korrikut për nga vlerat historike e ushtarake dhe asnjë personalitet. Ata që vazhdojnë ta festojnë këtë ditë, Ua uroj GËZUAR.

VATRA: GËZUAR KURBAN BAJRAMIN!

July 31, 2020 by dgreca

Federata Panshqiptare e Amerikës “VATRA” uron të gjithë bashkatdhetarët e besimit Islam, kudo ku jetojnë, në Trojet etnike apo në Mërgatë: GËZUAR KURBAN BAJRAMIN!
Sjelltë begati, lumturi dhe harmoni për çdo familje shqiptare!
Zoti e bekoftë Shqipërinë dhe shqiptarët kudo jetojnë!