Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for January 2022

Skuadra angleze kërkon sulmuesin e Kosovës, Muriqi në top listën e Leeds

by

Përgatiti Albano Kolonjari/


Kur kanë mbetur vetëm më pak se tre javë deri në fund të afatit përfundimtar të merkatos së janarit tek Leeds United po punohet fort, pasi ata kërkojnë të forcojnë skuadrën e tyre. Skuadra e Marcelo Bielsa aktualisht ndodhet në vendin e 16-të në Premier League, skuadra u eleminua nga FA Cup me një humbje 2-0 në West Ham United në fundjavë – kjo ishte humbja e pestë radhazi për Leeds duke përfshirë edhe raundin e tretë të kompeticionit FA Cup.
Një sulmues i fuqishëm në radar.
Muriqi bëri deputimin e tij në radhët e skuadrës kosovare Liria e Prizrenit me ekipin e parë në moshën 16-vjeçare në vitin 2010. Pasi bëri përshtypje te Liria, ai kaloi në Superligën Shqiptare dhe nënshkroi një kontratë një vit e gjysmë me Teutën e Durrësit, ku pati vështirësi për të treguar vlerat e tij. Muriqi do të luante në nivelin e dytë të futbollit turk dhe u bashkua me Giresunspor në një përpjekje për ta rikthyer karrierën e tij në rrugën e duhur. Gjatë sezonit 2015/16, sulmuesi shtatlarte shënoi 17 gola në 33 paraqitje në ligë, gjë që i dha atij një transferim te skuadra e Süper Lig Gençlerbirliği dhe ai do ta çimentonte veten si shtyllë në skuadër. Pas periudhave të suksesshme te Çaykur Rizespor dhe Fenerbahçe, Muriqi nënshkroi për Lazion në një marrëveshje prej 14.5 milion £ në një kontratë pesëvjeçare në shtator 2020 dhe u bë lojtari i parë nga Kosova që paraqitet në Ligën e Kampionëve pas ndeshjes kundër Borrusia Dortmund.Megjithatë, Muriqi ka pasur një paraqitje zhgënjyese në Itali dhe ka shënuar vetëm dy gola në 32 paraqitje sezonin e kaluar, duke bërë që të flitet për një rikthim të mundshëm në Turqi gjatë verës. Ai vendosi të qëndrojë te Lazio, por ka vazhduar të luftojë për formën, duke dështuar të gjejë rrjetën në 14 ndeshje dhe duket qene tashme jashtë planeve të Maurizio Sarri për në gjysmën e dytë të sezonit.Pse do ta dëshironte Leeds atë?Është e sigurt të thuhet se Leeds ka pasur problemet e tyre ma fazen sulmuese këtë sezon – duke shënuar vetëm 21 herë në 19 ndeshje dhe bardhezinjtë aktualisht po kalojnë një krizë lëndimesh me çdo sulmues jashtë për momentin.Muriqi cilësohet si një futbollist ideal, me forcë të madhe natyrore, por edhe në gjendje t’i përdorë këmbët mirë në hapësira të mbyllura. Okan Buruk, një gjysmëfinalist i Kupës së Botës me Turqinë në vitin 2002 dhe ish-menaxheri i Muriqit në Caykur Rizespor, e quajti atë ‘sulmuesin më të mirë në vend’ në vitin 2019.Edhe pse stili i tij i lojës nuk i përshtatet saktësisht qasjes së presionit të lartë të Bielsa-s, Muriqi do t’i jepte Leeds një kërcënim shtesë brenda zonës dhe një opsion tjetër përpara. Aftësia e tij ajrore mund të përfitojë Jack Harrison dhe Raphinha, të cilët mund të japin një kros të përsosur inç dhe nuk ka dyshim se ai posedon shumë cilësi që mund t’i përshtatet futbollit anglez. Muriqi dëshmoi në top-luftën turke se ai e di se ku është rrjeta dhe Leeds do të shpresonte që ai të mund të përsëriste të njëjtin nivel përfundimi nëse ai kalon në Elland Road.Çfarë është thënë për të ardhmen e tij?Në tetor, trajneri i Lazios, Sarri foli për të ardhmen e Muriqit pas thashethemeve për një rikthim të mundshëm te Fenerbache, por ai këmbënguli se ai do të qëndrojë profesionist pavarësisht se është i lidhur me një largim. Sipas Daily News, ai tha: “Nuk di çfarë të them për Fenerbahçen, ai po stërvitet mirë, doli i zhgënjyer nga fusha në ndeshjen me Bolonjan, si dhe të gjithë për shkak të paraqitjes individuale dhe ekipit.

Në Angli shënon Broja, në Itali Lazio hap “portën” për Bajramin

by

EMPOLI, ITALY – FEBRUARY 16: Nedim Bajrami of Empoli FC in action during the Serie B match between Empoli FC and Pisa at Stadio Carlo Castellani on February 16, 2020 in Empoli, Italy. (Photo by Gabriele Maltinti/Getty Images)
Southampton’s Armando Broja celebrates scoring their side’s second goal of the game during the Premier League match at St. Mary’s, Southampton. Picture date: Saturday October 23, 2021. PA Photo. See PA story SOCCER Southampton. Photo credit should read: Adam Davy/PA Wire. RESTRICTIONS: EDITORIAL USE ONLY No use with unauthorised audio, video, data, fixture lists, club/league logos or “live” services. Online in-match use limited to 120 images, no video emulation. No use in betting, games or single club/league/player publications.

Përgatiti: Albano Kolonjari/


Ralph Hasenhuttl thotë se do t’u kërkojë pronarëve të Southampton të nënshkruajnë me Armando Broja.Armando Broja shënon dhe zgjidhet “Player of the match”.”Kjo nuk është një surprizë, ai është i shpejtë dhe ka një përfundim fantastik të aksioneve. Ai ka disa armë që sigurisht po na ndihmojnë. Lojtarët e rinj mund të marrin pak kohë për t’u përshtatur në Premier League dhe ne e dinim se do të ishte një fillim i vështirë, por nuk po përkeqësohemi, ne po përmirësohemi çdo ditë.” u shpreh Ralph Hasenhuttl, për formën e mirë të Armando Brojës. Sulmuesi kuqezi shënoi golin e tretë të takimit Southampton 4-1 Brentford. Pronari i ri i Saints serbi Dragan Solak ishte i paranishëm në ndeshjen e tij të parë si Presisent i Southampton dhe duartokiti të gjithë golat, duke përfshirë edhe atë të Brojës që festoi si gjithmonë duke bërë shqiponjën. Ralph Hasenhuttl thotë se do t’u kërkojë pronarëve të Southampton të nënshkruajnë me sulmuesin Armando Broja. “Për golin ka një meritë të jashtëzakonshme Romeu, që dha një asis prefekt dhe e falenderoj atë. Jam i ri dhe po përpiqem të bëj më të mirën duke qëndruar me këmbë në tokë”, u shpreh vetë Broja. Ky ishte goli i pestë për Brojën në 16-të ndeshje me bluzën e Southampton, ndërsa kartonin e tij e zotëron Chelsea.

Lazio dhe Sassuolo i kanë vënë syrin mesfushorit të Empolit, Nedim Bajrami, i cili ka qenë një nga yjet e deritanishëm të sezonit toskan.Mesfushori sulmues 22-vjeçar shqiptar Nedim Bajrami ka shënuar shtatë gola dhe ka dhënë katër asistime në 20 paraqitje në të gjitha garat, përfshirë golat kundër Milanit para Krishtlindjeve dhe Lazios para një jave. Siç raportohet nga Calciomercato.com, Biancocelesti dhe Sassuolo janë të interesuar për të blerë 22-vjeçarin Bajrami në merkaton e ardhshme të verës. Trajneri i Neroverdit, Alessio Dionisi e kujton mirë trequartistin shqiptar nga koha e tyre së bashkunimit sezonin e kaluar, ndërsa Lazio ka hapur bisedimet me klubin toskan pasi ata besojnë se ai do të ishte i përshtatshëm për sistemin 4-3-3 të trajnerit Maurizio Sarri. Bajrami është një mesfushor sulmues i shpejtë dhe kreativ, i rëndësishëm në lojën sulmuese të Empolit. Këtë sezon ai ka mesatarisht 4.99 veprime gjuajtëse për 90 minuta, dhe eshte i shtati më i mirë në Seria A duke lene përpara Lorenzo Insigne, Nicolo Barella dhe Federico Chiesa.

RAPORTI MBI VEPRIMTARINË 2 VJEÇARE: DEGA E VATRES NEW JERSEY

by

Kryetari z. Adem Malellari/

Ne 12 Janar 2020 formohet dega e Vatres New Jersey, jam i nderuar ne zgjedhjen time Kryetar i Vatres New Jersey. Dega Vatra perbehet nga 22 antare, listen me emer dhe kryesine po e paraqes me poshte. Veprimtaria jone si dege Vatre do jete te ecim ne rrugen e Nolit e te Konices si dhe Vatraneve te vjeter qe kane bere emer me perfaqesimin e tyre. Ne 16 Janar 2020 mora pjese i ftuar nga kryetar i shoqates Skenderbej, z. Bujar Hasani, ne simpozjumin shkencor me rastin e 100 vjetorit te Kongresit te Lushnjes. Ne 25 Janar 2020 une kryetar i Vatres dhe z. Stafan Isallari financieri i Vatres patem nderin te prezantohemi me z. Elmi Berisha, president i Pan Albanian Federation of America Vatra. Me 16 Shkurt 2020 marr pjese ne mbledhjen e keshillit kombetar dhe diskutoj per nje angazhim ne forcimin dhe bashkpunimin ndermjet strukturave te Vatres. 

Ne daten 7 Mars 2020 marr pjese ne seline e Vatres ne takimin me knogresmenin z. Eliot Engel, kryetar i komisionit te politikes se jashtme ne kongresin Amerikan i cili uroj z. Elmi Berisha per zgjedhjen e tij ne krye te Vatres, githashtu uroi edhe strukturat e reja te Vatres.  

Ne daten 15 Prill 2020 une si kryetar i deges Vatra New Jersey morra kontakt mbi te dhenat sa te infektuar dhe jete te humbura ka prej komunitetit Shqiptar dhe te tjere ne New Jersey. Gjate kohes te pandemise jam interesuar dhe kam mbajtur kontaktet me antaret e Vatres NJ si dhe me shume Shqiptare te tjere. Gjithashtu kam mbajtur kontakte me z. Elmi Berisha dhe disa antare te bordit drejtues, kontakt kam mbajtur dhe me z. Dalip Greca, editorin e gazetes Dielli te cilin e kam informuar mbi shendetin e antareve te vatres dhe te gjith komunitetit Shqiptar te New Jersey. 

Ne daten 17 Janar 2021 Dega e Vatres New Jersey organizon nje takim me antaret e Vatres ne perkujtim te nje vjetorit te saj te pare, ne funt shtruam nje party. Ne kete takim kishim te ftuar z. Eduard Aranitasi, antar i bordit drejtues te keshillit kombetar Vatra dhe z. Bujar Hasani, Kryetar i shoqates Skenderbej. Ne daten 16 Maj 2021 marr pjese ne promovimin e librit studimor te “The Old Bridge”, Ura e Vjeter e studiuses doctorate Arjeta Ferlushkaj, ne seline e Pan Albanian Fedreation of Amerika Vatra. Ne daten 18 Korrik 2021 marr pjese si i ftuar ne krijimin e Deges Vatra ne Ridge Wood NY. Ne daten 16 Shtator 2021 xhvillova takim me kryetarin e bashkis Pogrades me z. Ilir Xhakolli te cilit i shpreha falenderim per pritjen dhe mbeshtetjen qe me ofroi mbi propozimet qe i parashtrova, gjithashtu e falenderoj per dhuraten simbolike qe me ofroi per Vatren. Gjate bisedes me z. Ilir Xhakolli folem per mundesine bashkpunimi per marrdhenie kulturore Arsimore Sportive ne te ardhmen. Ne daten 20 Shtator 2021 xhvillova takim me kryetarin e Keshillit te bashkis Pogradec i cili eshte dhe drejtori i drejtorise Arsimore Pogradec z. Sotiraq Mangeri te cilit i parashtrova kerkesen per te me ndihmuar me disa libra shqip te cilat ti perdor per te mesuar femijet Shqiptare ne Amerike. Gjate ndodhjes ne Pogradec pata takime te shumta me intelektuale, shkrimtare, poete akademike. Nder takimet me ta vecoj takimin me shkrimtarin z. Istref Haxhillari, professor akademik z. Kopi Kycyku te cilet i informova mbi veprimtarine qe organizon Vatra ne New Jersey dhe qendra ne New York. Ne daten 14 Nentor 2021 patem takim midis kryetareve te Vatres ne te cilin merrnin pjese shkrimtare, poete dhe gazetare. Ne kete takim nenshkruam marrveshje bashkpunimi midis Pan Albanian Federation of America Vatra dhe Deges Vatra New Jersey. Ne daten 8 Janar 2022 zhvilluam zgjedhje simbas kanunores te Vatres, ne cdo 2 vjet organizohen zgjedhje per kryetarin dhe kryesine. Zgjedhjet u organizuan ne fryme paqesore dhe ne fund u morr vendimi nepermjet votimit qe kryetari aktual z. Adem Malellari te jete perseri kryetari i vatres se NJ, si dhe keshillin drejtues. Keshilli drejtues votoi z. Adem Malellari te jete i deliguar ne mbledhjen e keshillit kombetar qe do te zhvillohet ne 26 Shkurt 2022. Gjate zhvillimit te mbledhjes keshilli drejtues se bashku me kryetarin z. Adem Malellari moren angazhim zgjerimin e antaresise ne vater me antare te rinj, duke ju afruar ndihmese ne problemet e tyre si dhe duke ju shpjeguar qellimin e Vatres, mbajten gjalle te ceshtjes kombetare, mundesine e mesimit te gjuhes Shqipe femijeve, organizimin e festave kombetare. Une kryetar i Vatres kam krijuar mundesine ne shtepine time krojimin e nje bar kafe Vatra, loje bilardo dhe ping-pongu. Kete mundesi ja u kam ofruar free ne menyre per te afruar sa me shume te rinj ne Vater. 

SIGURIA USHQIMORE ME ORIGJINË SHTAZORE DHE FINALIZIMI NË ORGANIZMIN E NJERIUT

by

Dr. Ardita Hoxha (Jahja), Menaxhere e Kërkimit Shkencor dhe pedagoge në Universitetin e Shkencave Aplikative Savonia në Finlandë flet për “Diellin” e Vatrës në New York, në një rrëfim ekskluziv dhënë Editorit Sokol Paja, flet për sigurinë ushqimore në nivel global, konsumatori, projektin e kërkimit shkencor që të përdoret ushqimi i duhur me qëllim që emëtimet e metanit dhe azotit në mjedis të reduktohen. Dr. Ardita Hoxha (Jahja) udhëheq kërkimin shkencor në fushën e zinxhirit ushqimor, dhe ligjeron lëndët si: mirëqenia e kafshëve, bujqësia në nivel global dhe sfidat në zinxhirin ushqimor.

PROJEKTI QË SYNON TË RRISË EKSPERTIZËN E NEUTRALITETIT TË KARBONIT TË FERMAVE BLEGTORALE

Ndryshimet klimatike janë një shqetësim gjithnjë e në rritje në mbarë botën. Për ta frenuar atë, ka nevojë për të gjetur zgjidhje të arsyeshme. Emetimet e metanit nga ripërtypësit dhe çështjet e mirëqenies së kafshëve në veçanti janë shqetësuese si për fermerin ashtu edhe për konsumatorin. Masat për nxitjen e sekuestrimit të karbonit janë fokusuar në prodhimin e bimëve. Nga ana e ushqimit të kafshëve, ka shumë pak risi në reduktimin e metanit nga tretja, duke synuar rendiment dhe rrjedhimisht gjurmë të ulët karboni. Grupi ynë kërkues  synon të gjejë mënyra të reja për të reduktuar emetimet e metanit nga blegtoria. Janë marrë rezultate premtuese nga bota mbi efektet e thëngjillit të drurit (biochar) në fiziologjinë e ripërtypësve. Përveç kësaj, plehu i bagëtive që përmban biokarbon dihet se përmirëson gjendjen në rritje të tokës në afat të gjatë. Në ushqimin e kafshëve, biochari është raportuar se përmirëson efikasitetin e ushqimit dhe shëndetin e përgjithshëm të ripërtypësve. Me përdorim më të mirë të ushqimit, emetimet e metanit dhe azotit në mjedis reduktohen. Efektet pozitive në sistemin tretës bazohen në aftësinë e karbonit për t’u lidhur në rumen. Karboni i përdorur në ushqim mund të ndikojë në uljen e sasisë së karbonit nga lopët qumështore dhe ato për majmëri (mish)si dhe në shëndetin e kafshëve, kështu që në një situatë optimale do të ndikohej edhe përfitimi i prodhimit blegtoral. Biochar vështirë se është testuar në një shkallë praktike në fermat e qumështit. Përshtatshmëria e tij në të gjithë zinxhirin ushqimor, duke përfshirë ruajtjen, përzierjen, homogjenitetin, përbërjen e plehut organik dhe funksionin e mbetjeve të plehut organik, duhet të përcaktohet dhe testohet. Projekti synon të adresojë sfidat që lidhen me disponueshmërinë, përdorshmërinë dhe ndikimin e biochar në ushqimin e lopëve qumështore. Qëllimi i studimit, në bashkëpunim me profesionistë të fushave të ndryshme, është të lehtësojë futjen me sukses të një komponenti të ri ushqimor, biochar, në fermat e qumështit. Për më tepër, projekti synon të rrisë ekspertizën e neutralitetit të karbonit të fermave blegtorale në të gjithë zinxhirin e vlerës.

YNDYRAT ME ORIGJINË SHTAZORE TË PASURA ME ACIDE YNDYRORE TË NGOPURA SHKAKTOJNË SËMUNDJE KORONARE

Kërkimet shkencore dhe studimet e doktoratës i kam përfunduar në universitetin e Hohenheim-it në Gjermani. Kam pas fatin të jem pjesë e këtij universiteti me renome në fushën e shkencave bujqësore. Qëllimi kryesor ka qene shqetësimi i vazhdueshëm që yndyrat me origjinë shtazore të pasura me acide yndyrore të ngopura shkaktojnë sëmundje koronare. Një konkludim i tillë rrezikon uljen e konsumit të të produkteve me origjinë shtazore duke shpier në disa raste në kërkimin e burimeve të reja të proteinave. Kjo një sfidë kryesisht pë popullsinë e vendeve në e vendeve në zhvillim. Por, rezultatet nga kërkimet e doktoratës sime dhe të tjera të tilla indikojnë qartë se pasurimi i produkteve me origjinë shtazore  me acide yndyrore omega -3 mund të paraqes një mundësi për të rduktuar rreziqet shëndetësore tek njerëzit. Pasurimin e vezëve me acide yndyrore omega-3 mund ta shohim si burim të mirë ushqimore për konsumatorë e vendeve që kanë qasje të ulët në ushqimet nga deti, që janë të pasura me acide yndyrore te pa ngopura. Në kuadër të tezës, kam studiuar efektet e kombinuara të dietave me përmbajtje të ndryshme të acideve yndyrore omega-3 dhe aktivitetit fizik mbi performancën, profilet e acideve yndyrore në të verdhën së vezës, karakteristikat e kockave dhe kam analizuar parametrat fiziologjik. Bazuar në rezultatet e marra, mund të arrihet në përfundimin se:

1. Burimi i yndyrës në dieta ndikoi qartë në peshën e vezës, përqindjen e të verdhës së vezës dhe profilit te acideve yndyrore në vezë. Në ndryshim nga dietat, aktiviteti fizik rutinor shkaktoi një ulje të marrjes së ushqimit dhe prodhimit të vezëve, por nuk ndikoi në peshën e vezës, profilet e acideve yndyrore të të verdhës. Prandaj, burimi i yndyrës dietike ka efekt kyç në performancën dhe cilësinë e produktit.

 2. Kombinimi i dietave të pasuruara me burime të ndryshme të acideve yndyrore and aktivitetit fizik të pulave vojse ul rastet e osteoporozës dhe thyerrjes së eshtrave. Prandaj duket se ushtrimet fizike kompensojnë nivelet e ulëta të acideve yndyrore n-3. 

3. Burimi i yndyrës në dietë ka ndikim në peshën e pulave vojse dhe disa parametra fiziologjik të gjakut.

NJË SHQIPTARE NË KRYE TË  “AGRI-FOOD CLUSTER NORTH SAVO”

Tash e tetë vite unë jetoj e veproj në rajonin perëndimor të Savos. Një rajon ku bujqësia dhe sektori i ushqimit është shumë i zhvilluar. www.agrifoodclusterns.fi Këtë sektor të veçantë e bëjnë inovacionet e shumta. Bashkëpunimi në mes të aktorëve të zinxhirit ushqimor është për çdo lavdatë dhe me shumë suksese të përbashkëta. Por, pë ta bërë këtë të njohur në nivel të bashkimit evropian është dashtë një iniciativë që ky bashkëpunim të jetë formal dhe i bashkuar në cluster dhe ekosistem të clustereve tjera të vendit e EU-së. Nën ushëheqjen time, bashkë me kolegët, pas një pune maratonike me të gjithë akterët e zinxhirit ushqimor kemi arritur të pranohemi ne EU Cluster Collaboration Platform. Ndjehem tejet krenare që në krye të kësaj, sapo të klikoni në platform rezulton emri i një shqipëtareje nga Kosova. Ky angazhim më sjellë shumë mundësi e njohje të reja me biznese, industri ushqimi, fermer e institucione shkendore.

Sherbimet kryesore të klusterit janë:

  • Shpërndarja periodike e informacionit 

Agri-Food Cluster ofron rregullisht një buletin për të informuar në lidhje me temat aktuale rajonale, kombëtare dhe ndërkombëtare në lidhje me bujqësinë, zonat rurale dhe bizneset, dhe sektorin e ushqimit në rajonin verior të Savos. Anëtarët janë të mirëpritur të përdorin buletinin për komunikim. 

  • Promovimi i aktiviteteve (marketingu) 

Nëpërmjet Agri-Food Cluster, anëtarët bëhen pjesë e European Cluster Collaboration Platform. Anëtarët kanë mundësinë të marrin publicitet falas gjatë ngjarjeve të organizuara nga Agri-Food Cluster. 

  • Mbështetja e transferimit të njohurive

Nëpërmjet Agri-Food Cluster, anëtarët kanë akses në informacion rreth inovacioneve në bujqësi, bizneset rurale dhe sektorin e ushqimit. Nevojat dhe kërkesat trajtohen nga grupi dhe u dërgohen partnerëve të duhur të kërkimit shkencor, zhvillimit dhe këshillimit. Grupi mund të transferojë gjithashtu informacione dhe kërkesa për projektet e studentëve, tezat dhe punë praktike për të rinjtë.

ANGAZHIMI POLITIK NË KUVENDIN KOMUNAL TË QYTETIT IISALMI

Në qershor të këtij vitit 2021 janë mbajtur zgjedhjet komunale në gjithë Finlandën. Partia e qendrës “Keskusta” më nominoi edhe mua për kandidate si asambleiste për qytetin e Iisalmit. Duke pas parasysh që numëri i qytetarëve me origjinë shqipëtare është tejet i vogël (familja ime dhe nje familje tjetër), pastaj i shtoja faktin që si banore e re, 7 vjet në këtë qyet, pritjet për rezultat i kisha minimale. Por, befasia e rezultatit ishte interesante. Nuk arrita të merrja votat si asambleiste por mjaftueshëm që të jem anëtare e bordit të mirëqenies për rajonin dhe përfaqësuese në bordin per edukimin në rajon. Kontributi im në këto borde është proporcionale me atë që mësoj vazhdimisht nga kolegët dhe pasuroj njohuritë në bërjen e politikave për zhvillimin rajonal, me theks të veçantë në mirëqenie, e fokusi im është në konceptin “One Health”- Mirëqenia për kafshët dhe njerëzit në harmoni me mbrojtjen a ambientit.  

ANGAZHIMI NE KLUBIN E FUTBOLLIT PK-37

Duke qenë se jam nënë e tre djemëve është e pashmangshme të mos e dua futbollin. Unë jam rritur në një familje ku sporti zinte një  vend të rëndësishëm. Duke qene vajza e parë e babait, refer ndërkombëtar i hendbollit, unë u angazhova në hendboll qysh në moshën 9 vjeçare. Vazhdova këtë rrugëtim deri sa u bëra nënë vet. Të njejtë traditë e kam përcjellë tek fëmijët e mi. Djali i madh refer i futbollit, dhe dy të tjerë pjesë e klubit të futbollit për fëmijë, janë arsye e fortë që kam obligim të kontriboj për klubin. Tani para një muaji jam zgjedhur anëtare e bordit të klubit. Unë mendoj fuqishëm që puna vullnetare në vendin ku jeton është me shumë rëndësi, është lokomotivë për integrim në komunitet. Këtë e kam kuptuar edhe nga puna vullnetare që bëj për shoqatën ndërkombëtare të gruas “Zonta”.

FORMIMI PROFESIONAL DHE KARRIERA

Studimet bazë i kam ndjekur në Universitetin e Prishtinës ku edhe jam diplomuar si mjeke veterinare, pastaj vazhdova studimet Master në Universitetin e Perugias dhe diplomova në fushën e Sigurisë ushqimore me origjinë shtazore dhe finalizimi në organizmin human. Këtu edhe fillon kurreshtja ime për të vazhduar kërkimet edhe më tutje. Me këtë qëllim vazhdoj tutje me studimet e doktoratës në Univeresitetin e Hohenheimit në Gjermani, ku edhe marr titullin Doktor i shkencave bujqësore. Gjatë doktoratës kam arritë të specializoj edhe në Universitetitn e Missourit ne Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në Universitetin e Hiroshimës në Japoni dhe të jem pjesë e shumë projekteve ndërkombëtare. Për shtatë vite me rradhë kam punuar si asistente ne Fakultetin e Bujqësisë dhe Veterinarisë në Universitetin e Prishtinës dhe tash e 8 vite jam pjesë e Universitetit të shkencave aplikative Savonia në Finlandë. Këtu udhëheqi kërkimin shkencor në fushën e zinxhirit ushqimor, si dhe ligjeroj lëndët si: mirëqenia e kafshëve, bujqësia në nivel global dhe sfidat ne zinxhirin ushqimor. Udhëheqi disa projekte ndërkombëtare dhe punën e tezave te displomimit të studentëve. Pjesa më e vlefshme e rrugëtimit tim në karrierë janë familja ime që më përkrahin e motivojnë vazhdimisht. Arritjet në karrierë janë rrugë përplotë sfida por me perkushtim arrihen. Tani mbi supe kam shumë përgjegjësi sepse të ligjerosh në një vend si Finlanda, ku arsimi është vula e cilësisë, thotë e kërkon shumë për mua e nga unë. Siguria e ushqimeve që ne konsumojnë sot, çdo ndodh, teknologjia, ndotjet e ambientit, pse po rriten çmimet etj. Siguria ushqimore në nivelin global gjendet në udhëkryq. Nevoja për ushqim të mjaftueshëm me vlera ushqyese, ndotja ambientit dhe zhvillimi i shpejtè i teknologjisë janë në anët e ndryshme të këtij udhëkryqi. Tani kur duhet të shtohet edhe fakti i pandemisë unë shoh ngritje të çmimeve dhe sfidë që mos të kemi rezistencë në antibiotikë, si një rrezik i mundshëm i rradhës. 

Ne si kërkues shkencor duhet të punojmë shumë ngushtë në tri shtylla kryesore:

  1. Zbulimin e burimeve të reja të proteinave
  2. Zbulimin e burimeve të energjisë së riprodhueshme
  3. Uljen e emetimit të gazrave nga aktiviteti bujqësor krahas industrive tjera.

FISHTA NDËRMJET STUDIMEVE NË BOSNJE DHE SKRIVANISË SË TIJ NË SHQIPËRI

by

Dr. Dom Nikë Ukgjini*


Situata problematike në vitet e Rilindjes Kombëtare, mesi i shek. të XIX, në Ballkan, si pasoje kishte pushtimet e egra shumë shekullore të trojeve arbërore nga osmanet. Jeta shoqërore, arsimimi e kultura në qytete kishin pësuar rrënime totale, nga furia anadollake të cilët edhe me ligj e kishin ndaluar frymarrjën shpirtërore dhe mendore, të arbërorëve në trojet e tyre stërgjyshore. Kishat dhe manastiret katolike të vetmet institucione, ku behej edukimi dhe arsimimi i kufizuar i brezave të rijnë.Mësuesit klerik organizonin mësime fshehurazi nëpër shtëpi private. Mësimit shqip në këto shkolla i ndihmonte mjaft, puna e klerikëve arsimdashës për përgatitjen e teksteve dhe të materialëve të tjera mësimore në gjuhen shqipe. Këtë lloj misioni, e kanë kryer, klerikët shqiptar, nga Buzuku, e deri të Atë Gjergj Fishta.
Fishta talent i shkëlqyer
Përçapja e rikthimit të identiteti tonë kombëtar, nuk kishte si të mos e shqetësonte shpirtin, që në moshë të re klerikut poetit, shkrimtarit, mendimtari, veprimtarit, të shquar atë Gjergj Fishta, i cili gjate rrugëtimit të gjatë e të mundimshme të tij, ka sjell horizonte të reja për rimëkëmbjen e historisë, kulturores, arsimit e gjuhës shqipe.Shtyrja vendimtare që përgatiti ta ripërtërinte Provincën Françeskane Shqiptare që pa dyshim, hapja e Kolegjit të parë në Troshan në vitin 1880, ku mund të rriteshin e të mësonin të rinjtë vendas për misionin, fetar e kulturor në trojet shqiptare. Në libri i të pagëzuarve të famullisë së Troshnit, mësojmë së Zefi u lind në Fishtë të Zadrimës më 22 tetor viti 1871 dhe u pagëzua me 24, dhjetor të ati viti, nga Atë Leonardo De Martino (1830-1823). Biografi i tij më i skrupullt, Atë Daniel Gjeçaj, jo rastësisht do e cilësonte Zefin e vogël qe në moshën 6 vjeçare, si fëmije plotë jetë e gjallëri, i mbrehet i zgjuat, e i kuptueshëm, ndër dy vëllezërit të mëdhenj dhe motrën e tij.Zefi, pra Gjergji i mëvonshëm, po kështu dallohej si talent i rrallë dhe sjellje shembullore nder të pesë rishtaret e vet, të cilët pas mësimeve gjashtëvjeçare në Kolegjinë e Troshanit, nga viti 1886, kishin vazhduar mësimet e larta filozofike e teologjike s bashku me Fishten, në Kraljevo Sutjeska, Gorica Livno, Kreshevo, në Bosnjë. Meqenëse Bosnja e Hercegovina, pas qëndrimit të gjatë nën pushtimin osman, me Kongresi i Berlinit të vitit1878, ishte vendosur nen administrimin e Austro-Hungarez, ky vend i lashte Ilir edhe pse tani me shumicë të popullatës të islamizuar, do e mos do, kishte marr orientimin politike e kulturore perëndimor. Dërgimi i studentëve tanë për studime po atje, që një mundësi e artë që edhe matej ta zhvillonin gamen e diturisë, intelektuale e shpirtërore, për tu bërë meshtarë shqiptar të urdhrit Françeskan, për të kryer misionin e tyre në Shqipëri. Zefi, pra Gjergji si djali i vogël i Ndokes, i cili shpesh herë si në gaz do shprehej: me ka ba nana me te mendueme, përgjatë studimeve të larta të viteve 1868-1893, në Provincën Minorite të Bosnjës, talentin e femërisë edhe matej do e zgjeronte e thellonte më njohje të reja në fushën, biblike, teologjike, juridike e letrare e gjuhësore. Në arkivat e etereve françeskan në Bosnje, nga një mori emrash të studenteve kroatësh, të bie në sy, emri Joanes- Gjon (Ivo në gjuhen kroate) Fishta, i cili edhe pse vinte nga një vend i prapambetur për shkak te pushtimeve shume shekullor turke dhe ku shkollimi ishte molle e ndaluar, e mbante në vete, do të thosha, disa cilësi të veçanta në krahasim në studente shqiptar dhe ata vendas. Kjo gjë kuptohet fort mirë nga shfletimi i dokumentacionit shkollor, ku Fishta, rezulton nxënësi me i dalluar, i shkëlqyeshëm (Eminens), gjatë studimeve filozofike, në Kraljevo Sutjeska, në vitet 1888-1889, si dhe atyre teologjike, në Gorica-Livno, në vitet, 1889-1893. Si përmbledhje të gjitha mësimeve shkollor gjejmë dhe diplomën shkollore të Fishtës, lëshuar më dt. 6 shkurt vitit 1893 nga Komisioni përkatës, e gjejmë Fishtën si student të shkëlqyer. Puna studimore e Fishtës, është vlerësuar lart edhe nga eprori i provincës të etereve françeskan në Bosnjës, Atë Andria Buzuk, i cili do shprehej se, kishte një konsideratë të madhe për te, duke e vlerësuar si një talent të madhe më një inteligjencë të jashtëzakonshëm. Fishta, gjatë kohës studentore në Bosnjë, në vitet 1886-1893, nuk kishte si të mos e shprehte para studentëve boshnjakë dhe eprorëve të tij, krenarinë dhe njëherazi dhimbjen për atë çfarë po ndodhte me popullin e tij, i cili akoma dergjej nën pushtimin e perandorisë e osmane. Në shenje te mishnimit të heronjve të luftërave dhe të kulturës kombëtare, në kushtet e Përmotshme, në vitin 1891, ai, nga Jozef e më vonë Johannes (Gjon) kishte marr emrin, Enea-Silvio-Giorgio Fiscta, përkatësisht, Georgius Fiscta.Fishta, fal Zotit, ishte një talent i lindur. Fara e këtij lloj gjeniu, mori zhvillimit e veta, duke u gjetur një tokë të pëlleshme e të begatshme, siç ishin ambientit studimore në Kolegjet e etereve françeskan ne Bosnje, ku ia pati rasti të njihej më autoret e letërsisë se vjetër, latine, greke dhe italiane si: Dante, Goldoni, Manzoni, Pascoli. Në këto ambiente ku rritej dhe zhvillohej, patin dhe fatin e mirë, qe të këtë për mësues, rilindësit e spikatur të botës kroate si: Grga Martiq, Andria Kaçiq Mioçiq, etj. të cilët la gjurmë të thela jetësore, në shpirtin e shqiptarit, teologut, poeti, prozatorit, diplomatit, Atë Gjergj Fishta.
Fishta dhe skrivanija e tij në Atdhe
Rikthimi i tij në atdhe në vitin 1893, nga një vend si Bosnja nën Austro-Hungarinë dhe ballafaqimi drejtpërsëdrejti i Fishtës me pushtuesit osmanë dhe më vonë, serbët e malazezët, qenë faktorë përcaktues për te, që në programin e tij jetësor, krahas detyrave shpirtërore, ta ketë dhe çështjen rimëkëmbjes kombëtare.Ngjarjet politike nëpër të cilat merrte shtat Shqipëria jetime, e shtynin Fishtën të rrinte përherë i zgjuar me pendë në dorë, e cila njëherazi shndërrohej në shigjetë të ngrehur, si ajo makabejane, “pro aris et focis”, për altar dhe vatër, e cila në gjuhën e Fishtës përkthehej: “për fe e atdhe”, moto e cila gjithë jetën e ka shoqëruar poetin tonë kombëtar.Me shkrimet e tij të botuara në të përkohshmen ‘Albania’ (1900-1905), si: “Shcypja e burrit”; “Ma i madhi kob i shcyptaris”, “Mali i Zi” etj., “Hylli i Dritës” nga viti i themelimit të saj 1913 e në vazhdim, “Posta e Shqypnis” (1917-1918) “Grueja Shqyptare” (1920), dhe revistën Jezuite “Leka”, (1929-1944) të paraqitura në formë proze, poezie, lirike, satire dhe dramaturgjike, Fishta, arrinte t’i shtrinte idetë e veta gjithmonë dhe gjithkund, në funksion të mbrojtjes dhe përparimit të atdheut.Duke bërë letërsi, publicistikë, apologji, kritikë dhe mbi të gjitha polemikë, ka ndezur shkënditë e zjarrit në zemrat e shumë shqiptarëve, për ruajtjen e identitetit dhe dinjitetit njerëzor në tokën arbërore, të mbështetur në parimet biblike: “Ku është shpirti i Zotit, aty është liria”.Me pendën e tij të artë dhe të zjarrtë, të mbështetur në drejtësi e liri, kulturë dhe përparim, arrinte t’i ndërgjegjësonte shqiptarët nga indiferentizmi i kohës, dhe njëherazi të vërë në lëvizje diplomacinë ndërkombëtare për zgjidhjen sa më objektive të çështjes së shqiptarëve në Ballkan.Fishta u shua më 30 dhjetor 1940 në moshën 69-vjeçare. Ai, guxoi dhe beri një punë fort të admirueshme, akt që mundi të jetë dhe me mbeti si dëshmi e një talenti dhe dhuntie të pashoqe edhe si; diplomat, etnograf, arkeolog, hulumtues, muzikan, piktor, arkitekt, përkthyes, etj… Gjithkund ku ai vuri dorë, ngulmëu me zemër, shndriti me mendje, e shkreptiu me fjalë, ishte dhe mbeti një prej testamenteve ma të çmuar të identitetit tonë kombëtar.
*Konferencë shkencore me rastin 150 vjetorit të lindjes të Atë Gjergj Fishtës.