Archives for January 2024

Kuptimet dhe rreziqet për sigurinë tonë kombëtare

January 19, 2024 by s p

Prof.Asc.Dr. Gëzim MUSTAFAJ/

Mënyra e përcaktimit të rreziqeve dhe kërcenimeve lidhet me interesat e sigurimit kombëtar, rajonal e global. Çdo shtet harton strategjinë e sigurimit dhe parashikon rrugët për realizimin e objektivave të saj. Problemi themelor i strategjisë së sigurimit të një shteti dhe kombi është përcaktimi i interesave kombëtare, të cilët mund të jenë të mbijetesës, jetësore, madhore apo periferike.

Nëse këto interesa përcaktohen me objektivitet, atëherë edhe rreziqet e kërcenimet që cënojne ato përcaktohen drejt. Vendet kanë interesa kombëtare jo të njëjta, si pasojë edhe rreziqet dhe kërcënimet nuk janë njëlloj për të gjithë. Kuptohet që shtetet e vogla kanë më shumë rreziqe e kërcënime, sidomos kur ato janë shtete të rinj ose kanë pasur shndërrime të rëndësishme. Asnjë shteti nuk i duket e drejtë të trajtohet si inferior, secili synon të konkurojë në politikë, ekonomi dhe fusha të tjera. Në marrëdhëniet ndërkombëtare, ajo që për një shtet duket e logjikshme, për një shtet tjetër nuk është e tillë. Shtete të ndryshme për vetë kushtet e rrethanat e tyre rrezikohen e kercënohen në mënyra të ndryshme. Por a janë e njëjta gjë rreziku dhe kërcënimi? Rreziku përfshin në vetvete një gjëndje të përgjithshme jo të zakonshme, jo normale, e cila sjell destabilitet apo mënjanim nga zhvillimi normal i ngjarjeve. Ai duhet të merret në shqyrtim për t’u menaxhuar me masa e veprime përkatëse në një kohë të caktuar, me përkushtim të caktuar, për t’u mbajtur në gjendjen ekzistuese duke parandaluar përshkallezimin e mëtejshëm të tij.

Kërcënimi është një evoluim i menjëhershëm ose i përshkallëzuar i një rreziku konkret të paadministruar ose të administruar në mënyrë jo efektive. Ai konkretizohet deri në përdorimin e mjeteve të ndryshme, duke përfshirë mjetet e dhunës, duke vështirësuar dhe vënë në diskutim gjendjen ekzistuese. Kështu kërcënimi mund të përkufizohet si rrezik konkret, i shkallëzuar dhe me objektiva të përcaktuar qartë.

Kërcënimi ndaj sigurimit kombëtar kosiderohet kur një ose disa nga iteresat dhe vlerat më të rëndësishme kombëtare të një shteti ose kombi denigrohen në ekstrem nga veprime të jashtme, të brendshme ose të kombinuara. Ndikim të madh në sigurinë e vendit sjellin ato kërcënime të jashtme, që mund të rezultojnë në konflikt të armatosur. Nisur nga shtrirja, rreziqet dhe kërcënimet mund të jenë globale, kombëtare dhe rajonale. Me të drejtë mund të lind pyetja; Cilat janë rreziqet dhe kërcënimet e sigurisë tonë kombëtare.

Problemet etnike kanë qenë e janë të pranishme veçanërisht në Ballkan. Por më të mprehta janë ato që lidhen me vëndin tonë. Me probleme të tilla janë të lidhura pothuajse të gjitha shtetet kufitare. Kur kontradiktat ndëretnike nuk zgjidhen sipas normave dhe rregullave të së drejtës ndërkombëtare, ato bëhen shkak për ndërmarrje të vështira, deri ne konflikt të armatosur. Deri më sot janë të rralla ato shtete, ku etnitë janë asimiluar nga njëra- tjetra. Me fjalë të tjera që vlerat kulturore të etnise mbizotëruese të jenë bërë edhe vlera kulturore për etninë më të vogël. Pra, kësaj të fundit t’i jenë asimiluar vlerat e saj, nga vlerat e etnisë e të jetë homogjenizuar me të. Ruajtja e vlerave kulturore të popullit apo etnisë është e drejtë e tyre e natyrshme, që buron nga vetë cilesitë e etnisë. Është pikerisht kjo cilësi, që buron nga thelbi i vetë etnisë, nga natyra e saj që përcakton dallimet e veçoritë nga etnitë e tjera. Cilësitë: si gjuha, zakonet, doket, flamuri, këngët, marredhëniet e jetesës, përbëjnë vlera që të paktën deri tani nuk janë asimiluar, por edhe mbrohen nga normat ndërkombëtare. Në rastet kur etnitë jetojnë në territorin e tyre, forca dhe qëndrushmëria e tyre është vitale dhe në bazë të së drejtës ndërkombëtare e drejta e tyre shkon deri në vetëvendosje.

Shqiptarët që iu aneksuan në kohët moderne padrejtësisht ish Republikës Federale të Jugosllavisë, janë në lidhje e në vazhdimësi me tërësinë territoriale të shqiptarëve të Republikës së Shqipërisë. Ata kanë vlerat e tyre kulturore (gjuhën, zakonet, doket, marredheniet, flamurin, këngën) që nuk kanë asgjë të përbashkët me ato serbe, por që u synua të asimiloheshin nga serbët ose të shkatërroheshin me çfardo mjeti e makinacioni. Në qoftë se problemi shikohet me vëmendje, shqiptarët e Kosovës, nga përmbajtja natyrore kanë të gjitha karakteristikat e të gjitha të drejtat që sot nga shtet edhe për tu bashkuar me shtetin amë. Kjo është aresyeja që çdo zgjidhje jashtë logjikës së mësipërme, e pjesshme, asnjëherë nuk do ta zgjidhë problemin dhe githnjë e më shumë do të çojë në ndërmarrje të paparashikueshme, që do të kërcënojë sigurinë siç po ndodh.Tregusi më i qartë i papajtushmërisë ndërmjet etnive është vazhdimi i konfiktit deri edhe në përplasje me armë midis strukturave të sigurisë në Kosovë dhe forcave destruktive serbe të mbështetura nga Beogradi, të cilat me çdo mjet përpiqen të destabilizojn shtetin e Kosovës.

Problemet e kontradiktat etnike janë të lidhura edhe me problemet territoriale. Për etnitë që nuk janë në territoret e tyre, synojnë t’i marrin ata nëpërmjet realizimit të shkëputjes. Kështu mund të themi se çështja e Kosovës, më tepër se çdo gjë tjeter është një çështje territori. Dihet se territori i saj është nga më të pasurit me pasuri nëntokësore, mbitokësore e ujore. Pikërisht këta faktorë janë përcaktues për mbijetesë. Për serbët nuk është problem popullsia e Kosovës, pasi për ta nuk paraqet asnjë interes, prandaj vazhdimisht kanë synuar largimin e saj nga trojet e veta. Territori i saj ishte qendra e rëndesës ekonomike për Serbinë. Është kjo aresyeja që edhe tani që Kosova është shtet, Serbia akoma përpiqet që ta kthejë atë pjesë të saj.

Për analogji, në kushtet tona rrezik mund të përbëjë nxitja padrejtësisht nga segmentet ekstremiste të minoritetit grek në Shqipëri. Dihet se atij i janë plotësuar të gjitha mundësitë për ruajtjen e vlerave të tij kulturore e të kontaktit me shtetin amë. Por pavarësisht nga këto, kjo mundet që forcat ekstreme, siç kanë vepruar në të kaluarën dhe disa segmente të caktuara dashakeqëse edhe sot, në mënyrë të padrejtë, të nxisin probleme territoriale (të ashtuquajtura teori të Vorio Epirit). Këtë gjë mund ta bëjnë nëpërmjet nxitjes deri në shkëputje të minoritetit grek në Shqipëri. Dihet se ato nuk janë në territorin e tyre, por që nga forcat ekstremiste do të mundohet të justifikohet me teorinë e “Veriut të Epirit”. Probleme mund të lindin edhe nga mosnjohja e të drejtave që i takojnë popullsisë çame të përzenë me dhunë dhe për arsye se trojet e tyre iu aneksuan Greqisë.

Nga këta shëmbuj del qartë, se përsa u takon shqiptarëve dhe trojeve të tyre të aneksuara padrejtësisht nga fqinjët, se ata nuk janë shkak për destabilizim, por janë të tjerët. Ishte shteti serb që nuk u lejon atyre të gëzojnë të drejtat që u jep të qënurit komb dhe tani shtet. Nëse komuniteti ndërkombëtar nuk do të zgjidhë çështjen shqiptare në mënyrë të drejtë e përfundimtare, do të bëhet shkak për tensione e kërcënime deri në konflikt të armatosur, siç ka ndodhur deri tani.

Kuadri i rreziqeve ndaj vendit dhe kombit tonë është i një karakteri tepër kompleks. Shqipëria po kalon një tranzicion kaotik të gjatë e teper të vështirë në kushtet e mungesës së një përvoje historike demokratike. Ky tranzicion pa rregulla loje (ishim i vetmi vend pa kushtetutë pas viteve 90-të) u shoqërua dhe po vazhdon akoma edhe pas 33 viteve demokraci me kriza politike, konstitucionale, ekonomiko-financiare etj. Pozicioni gjeografik dhe shtrirja etnike jashtë kufijve politikë, ku më shumë se gjysma e popullsisë jeton jashtë shtetit amë ka bërë që rreziqet të jenë më të mundshme. Gjithashtu dominimi i popullsisë fshatare, destabiliteti i theksuar politik e prapambetja e thellë ekonomike, ekziszenca e një përbërjeje rajonale heterogjene dhe përzjerje etnike, përplasje të qytetërimeve, kulturave e besimeve fetare në rang kombëtarë e bëjnë spektrin e rreziqeve e të kërcënimeve mjaft të mundshëm e të shumllojshëm.

Shoqëria shqiptare është e rrezikuar në aspektin social për arsye të mbizotërimit të psikologjisë së vjetëruar, e ndërthurur edhe me prapambetjet ekonomike dhe mungesa e kulturës dhe e traditës demokratike në vendet e rajonit. Shqetësuese dhe alarmante është shpopullimi i vendit dhe këto pasoja do të jenë katastrofike pas jo më shumë se 20-30 vite. Akoma më shumë përbëjnë premisa për rrezik disa aspekte të urrejtjes së hershme kombëtare etnike midis vendeve, lëvizja e refugjatëve, terrorizmi transnacional e krimi i organizuar, trafiqet e paligjshme etj.

Dizinformimi i opinionit publik është një instrument i rrezikshëm për stabilitetin e brndshëm. Në sistemin demokratik ekzistenca e medias së pavarur dhe e gazetarëve të përgjegjshëm për misionin e tyre është domosdoshmëri dhe normë demokratike. Nëpërmjet tyre opinioni publik shqiptar mbahet i informuar me një frymë të pavarur dhe në gjendje të debatojë për interesat e tij.

Situata e sotme e zhvillimeve gjeopolitike dhe gjeoekonomike nxjerr në pah vleresime të reja mbi rreziqet e kërcënimet ndaj sigurimit kombëtar. Ato karakterizohen nga kompleksiteti, natyrat e ndryshme dhe vështirësia e parashikimit. Mjedisi i sotëm dhe i ardhshëm strategjik do të perfshijë një spektër të gjërë të ndryshëm dhe të mpleksur të rreziqeve e kërcënimeve të jashtëme e të brendshme.

Kërcënimet dhe rreziqet e jashtme vënë në rrezik sovranitetin, pavarësinë dhe integritetin territorial të shtetit, si rezultat i përdorimit të forcës ushtarake ose formave të tjera që synojnë të njëjtin qëllim. Kërcënim aktual për rajonin tonë është nacionalizmi. Shembulli më tipik i një kërcënimi të tillë ka qënë politika e ndjekur nga Serbia në Kosovë gjatë konfliktit të armatosur në vitin 1999 dhe është për të ardhur keq që po vazhdon edhe sot pas mbi 20 vite që Kosova është shtet i pavarur.

Zhvillimet e atjeshme patën ndikimin e tyre të drejtpërdrejtë ndaj Republikës së Shqipërisë në formën e provokacioneve ushtarake dhe të shkeljes së territorit dhe hapësirës ajrore. Një rrezik i tillë behet më i pranishëm në Ballkan, si pasojë e gjendjes konfliktuale të trashëguar, ekzistenca e një numri të konsiderueshëm nacionalitetesh brenda një shteti, tendencat për krijimin e shteteve-kombe. Aresye tjetër që mud të bëhet shkak për konflikt është niveli i ulët i respektimit të të drejtave të njeriut dhe i zhvillimit ekonomik. Trajtimi i një etnie si qytetarë të dorës së dytë është një shkak tjetër që mund të sjellë konflikt siç ndodhi në Maqedoni.

Një rast tjetër i kërcënimit me natyrë ushtarake mund të jetë kur një shtet ushqehet nga ndjenja nacionaliste të vijueshme dhe strukturat përjetojnë ose udhëhiqen nga këto ndjenja, dhe e çojnë vëndin drejt një konflikti ushtarak për të realizuar qëllime ekspansioniste, siç po përpiqet sot Serbia. Prania e një arsenali të madh armësh në rajonin për rreth vendit tonë përbën një tjetër rrezik.

Siç shihet, rreziqet dhe kërcënimet për sigurimin tonë kombëtar janë mjaft të komplikuara. Nisur nga kjo arsye, në një farë mase është mjaft e vështirë, si përcaktimi ashtu dhe marrja e masave efikase për parandalimin e tyre. Prandaj del i domosdoshëm kombinimi i masave në mënyrë që të minimizohet mundësia e rreziqeve dhe e kërcënimeve deri në parandalimin e tyre ose të arrihet minimizimi i mundshëm i pasojave që ato sjellin.

Nga masat më të domosdoshme mund të jenë stabilizimi i plotë i jetës politike në vënd, bazuar në vlerat e demokracisë, konsolidimi i insitucioneve të shtetit, si dhe rritja e besimit të publikut ndaj tyre. Ka ardhur koha që të kemi një strategji kombëtare gjithëpërfshirëse.

New York, Janar 2024

Natasha Lako një pegasiane që bashkoi autorët e shekujve në Olimpin e letrave

January 19, 2024 by s p

Nga Keze Kozeta Zylo/

(Përshtypje dhe mbresa nga libri “Njeriu si një tjetër”)

Çdo libër që më dhurohet më krijon një ndjesi të veçantë. Natyrisht secili libër është si nje zog pendë kaltër që ndërton një folezë në trurin dhe zemrën time. Disa prej tyre dhe mund të mos jetojnë aq gjatë, por libri “Njeriu si një tjetër” me autore, shkrimtaren e shquar Natasha Lako do të më ngelet përgjithmonë ne kujtesë.

E çuditshme të kesh foleza të argjendta brenda trupit dhe si emigrante lehtësohesh pakëz ose pajisesh me flatra për të udhëtuar drejt Atdheut, atje ku shqiponjat kanë folenë. Dhe ky vendim do të jete nje akt i shenjtë ashtu siç shkruan shkrimtarja Lako si: “Kur vendosa të bashkoj në një libër shkrimet që për disa vite me radhë më janë botuar në gazeta të ndryshme, shtysë të parë kisha qëndrimin ndaj leximit, si një akt që mund ta quaj të shenjtë”.

Libri fillon me një vështrim të thellë rreth shkrimit “Bogdani dhe Herakliti” ku me intuintën e një artisteje dhe me një imagjinatë të jashtëzakonshme na çon nga Bogdani tek Herakliti, ku citohet përmallshëm dhe ndjeshëm vargu i Bogdanit: “Qiellisht ngrihen gurë dhe zjarr”…

Kjo përmendje e ndezur si llavë më përkon me 334 vite më parë, më 6 dhjetor 1689 ku Pjeter Bogdani vdiq në Prishtinë nga epidemia e murtajës.

Eqerem Çabej shkruan se Bogdani është një stilist i rrallë, ai është maja e Gjuhës Shqipe. Natasha Lako ka ngritur ushtrinë në këmbë rreth një studimi dhe pasurie të linguistikës artistike marramendëse ashtu siç ka bërë Bogdani tek “Çeta e profetëve” si nje bari shpirtëror.

Ndaloj emocionalisht në faqen 17 të librit ku ka shkrimin: “Naim Frashëri dhe Uollt Witman”.

Zoti i solli në jetë t’i kem fqinj të dy të mëdhenjtë, Naim Frashërin me vendlindjen time Tepelenë-Përmet, që sa herë e kemi vizituar shtëpinë e tij, apo me Uollt Uitman ta kem fqinj në Long Island, New York. Para disa kohësh unë shkova brenda shtëpisë së lindjes kthyer në muzѐ në Long Island, atje ku i ra koka shkrimtarit botëror Uollt Uitman. Ajo që më ngacmoi më shumë për ta vizituar nje ditë të diele dhe ta harxhoja kohën kulturalisht ishin vargjet e tij që më frymëzuan si: “Kundërshtoni shumë, binduni pak”… Po ne jetojmë në kohë të shpërfytyruara herë me skllevër përreth dhe herë matanë oqeanit bash m’u në zemër të Atdheut tim, ku shumica vazhdojnë të adhurojnë diktatorët që mjerisht lindin si kërpudhat, pa kuptuar se prej skllavërisë së plotë asnjë popull i botës nuk e fitoi dot përsëri Lirinë.

E shkruaj këtë sepse Witman dhe Frashëri ngelen frymëzim, ekrane të hapura të mendjes, piskama e dhimbjes dhe e bukurisë njerëzore të cilën e kanë emërues të përbashkët në pasurinë e tyre letrare. Autorja me plot sqimë të penës së saj i sjellë të dy shkrimtarët Frashëri dhe Utiman si burra të një force epike. Te dy përdorin enumeracione, një shkallëzim të natyrës, si në një zotërim të porsashfaqur të kthyer në himn. Naimi e fillon poemën e tij të famshme me vargjet:

O malet’ e Shqipërisë e ju o lisat’ e gjatë/ Fushat e gjëra me lule, q’u kam ndër mënt dit’ e natë/ Ju bregore bukuroshe e ju lumenjt’ e kulluar/ Çuka, kodra, brinja, gërxhe dhe pylle të gjelbëruar!

Ndërsa Wollt Uitman këndon: “O kënaqësi që japin lisat, kopshti, korija, dushku, qitrat, pisha, pekanti. O të këputësh hapësirën.” Autorja si një studjuese e thekur pohon se: “Naim Frashëri mbetet demokrati i parë i shqiptarëve, Uollt Uitman mbetet demokrati i paparashikuari i gjithë botës.”

Marrim pak frymë gjatë leximit, ndalem diku tek qelqi i akullt i janarit dhe shoh drurë të zhveshur nudo, dhe tek tuk ndonjë syth jeshil i sapoplasur në një të çarë lëvozhge me sy të kadifenjtë. Gjatë këtij akti që janë elemente ujore dhe stërkala Sollokusheje ku jam nanurisur në fëmijërinë time filloj të lexoj përsëri. Syri ndalon dhe më mbjellë fantazinë e shkrimtares Lako në rremba të gjakut, ngase ajo shkruan si: Wollt Uitman duket sikur e ka takuar Naim Frashërin kur i thote:

“Shok po të jap dorën! Po të jap dashurinë që është më e shtrenjtë se floriri, po

të jap veten time në vend të predikimit dhe të ligjit. A ma jep ti veten tënde? A vjen të udhëtosh me mua? A do që të qëndrojmë bashkë tërë jetën?

Më bukur shkruan Lako që nuk njiheshin këta dy poetë, sepse bota duket edhe më e madhe.”

Shumë të vlerta janë dhe tri letra si: “Rapsodia e Këngëve Arbëreshe”

Me shumë emocion do të ndalesha tek De Rada i madh, ky shenjtor i Gjuhës Shqipe matanë Adriatikut. U ndala me një detyrim moral e shpirtëror duke më ngacmuar pejzat e shpirtit nga shënimi që Lako ka lënë në faqen e parë të librit dhuratë për mua dhe duke më pagëzuar si promotore të fjalës shqipe në gjirin Nju Jorkez të shqiptarëve. Shkrimtarja uron: Jetë të gjatë “Alba Life”!

Pena e saj ndrin dhe shkëlqen, kur thotë se De Rada me përmbledhjen “Rapsodia e këngëve arbëreshe” hodhi farën e këngëve. Në këtë vit të madh të autorëve të jashtëzakonshëm botërorë u shquan dhe ca kënge të vogla të truallit shqiptar. Është fara e një gjenialiteti, është fara e një geni që me të drejtë duhet të përkulemi para tyre për këtë pasuri përrallore, hyjnore.

Tek letra e dytë për lexuesin, qënien më shpirtmadhe jepet qënia hyjnore e globit, femra. Asgjë nuk mund të shijohet, asgjë s’mund të shkruhet dhe asgjë s’mund të dritëzohet pa hyjneshën: grua. Kjo shkruhet në libër, kur çdo këngë ekziston vetëm përtej kqyrjes gjatë një dekantimi artistik. Në barkën e parë hipën vashat, në barkën e dytë hipën trimat, në barkën e tretë kishte bukë dhe mëndafsh. Kënga ka forcë magjike, drithërurese, jehonë të largëta zërash, dallgë detesh dhe oqeanike, vegime dhe shkëndijëza sysh, shkrepëtima dhe zjarre mallesh që djeg…

Në moshën e vajzërisë kënga pyet: E kujt je mollë e pambjellë/ rrënjëhapura pa dhѐ?

Dhe bashkëbisedimi ngre tallaze dashurie për mëmëzonjën si: O ti zonjë, o shegë e pjekur/ Dil në udhë që t’i takosh!…

Princi i Arbërisë është i adhuruar përjetësisht nga Arbërit dhe të gjithë shqiptarët sa të kenë frymë mbi dhe. Ndaj me të drejtë autorja sjellë magjepsjen për bukurinë shqiptare, për Donikën si:

Te pallati i Aranitit/ Dërgojini fjalë zonjës/ Donikë Marineza…

Dhe në shtratin e zjarrtë të këtyre këngëve plot art, stilistikë, metafora goditëse shpirtërore, lindi kryevepra e letërsisë “Milosao”

Natasha Lako e mbyll librin me një përsiatje të njderë të titulluar “Një pikë e zbehtë blu”, ku mjeshtërisht përdor bukur figurat artistike, imazhin, imagjinatën e saj gjer në kupë të qiellit, apo gjithë planetit aty prej 60 billion km ku është bërë fotografimi i planetit tokë nga roboti. Ajo heq një paralele midis fotografimit dhe Ditës së Shën Valentinit meqënse është bërë pikërisht në këtë datë, më 14 shkurt, 1990.

Brenda mistereve të Pikës së zbehtë blu autorja më mban pezull si pupël në ajer për të shkuar më tej imagjinatës së saj e cila shpreh vehten mjeshtërisht. Fotografia është dhe guxim i një poeteje që e çon lexuesin ku dhemb dhëmbi vete gjuha. Ajo guxon dhe i thotë lexuesve të saj se para se të na integrojnë në qytetërimin e tyre bota, robotët, etj, politikanët tanë na kanë integruar me kohë brenda një pike të vetme ku nuk duket asgjë. Duke shkruajtur të mbahet edhe fryma, kur të pangopurit, grabitësit shpirtërorë dhe të pabesë, robotët do të na kullufisin të gjallë. Dhe pena e Lakos ngre alarmin… Autorja ka ndalur mahnitshëm në shkëlqimin e figurave më të epërme të kulturës dhe Gjuhës Shqipe filluar me Marin Barletin, Gjon Buzukun dhe vazhdon si një misionare e devotshme duke operuar me “bisturinë” e artit për të shëruar plagë që jo rrallë janë në trupin dhe unin shpesh malinj të shkrimtarëve…

Lexojme dhe vazhdojmë në çdo faqe dhe esse të librit dhe papritur ndjej sikur me dorën e nje arkitekteje artistike më ka ndërtuar në sytë e mi çerdhe dallandyshesh: Dhe e dini pse? Dallandyshet ndërtojnë foletë vetëm pranë shtëpive të njerëzve, pranë ballkoneve të tyre. Natasha Lako është grua, është humane, është poete e cila vjen me kalin pegasian dhe ulet si mike në sofrën e vjetër. Poezitë dhe shkrimet e Lakos vinë herë si fllad dhe herë si jehonë malesh dhe kthjellojnë mendjet e lexuesve që aq shumë kanë nevojë në këto kohë duhmash të papërmbajtura, suname të egra. Me këtë liber autorja Lako të kujton novelisten e shquar amerikane Toni Morrsion e cila thotë: “Nëse ka një libër që dëshironi të lexoni, por ende nuk është shkruar, atëherë ju duhet ta shkruani.”

Natasha Lako jo vetëm që e shkruajti, por me këtë libër ka pasuruar universin e letrave shqipe me aktin më të lartë shpirtëror, poetik dhe eseistik. Libri është si një katalizator ku çliron vetëm energji të pashterrshme, pasi gjtihë elementet artistikë, stilistikë, e vërteta dhe imagjinata marramendëse të burgosin derisa të shkosh në togfjalëshin e fundit: “Gjuhë njeriu”, dhe aty çlirohesh dhe frymëzohesh për të dhënë mendimin rreth librit si në rastin në fjalë.

Autorja i bashkoi shkrimtarët e ndryshëm të epokave si Pegasi, qe është kali i mrekullueshëm fluturues i mitologjisë greke i cili kaloi pak kohë në tokë përpara se të fluturonte në malin Olimp, në shtëpine e perëndive ku shkoi për të jetuar në pallatin e Zeusit.

Natasha Lako është një pegasiane që bashkoi autorët e shekujve në Olimpin e letrave.

18 janar, 2024

Staten Island, New York

Ernest Koliqi, qëndrestari i paepur i rrëmeteve politike, dishepulli i dijes dhe apostull i risive

January 18, 2024 by s p

Nga Albert Vataj/

Ai do të ishte në kryeradhën e vepruesve vullnetmirë, të cilët kremtuan në botëkuptimin e kohës dhe grishën në mbamendjen e brezave, visaret e njëmendta të traditës dhe vlerave shpirtnore të shqiptarëve. Qëndruesi i paepur i stuhive politike. I keqkuptuar dhe i anatemuar, kësisoj, prej çaprazit të rendeve politike dhe kapërcyellit të ndryshesave, ku ai ishte personazh i spikatur. Pakkush si ai, ishte i kudogjindshëm dhe i vetvetishëm për aktin shqiptar të njohjes së përbotshme të asaj pasurie të pashtershme. Si dishepull i dijes dhe apostull i krijimit, ai shëmbëlleu mëtimin më të qenësishëm të shërbestarit të devotshëm të shqipes dhe ngadhënjimtarit të ndryshesave në artin e rrëfimtarisë. Rrallëherë arsimi dhe letërsia shqipe asht ndesh me një model të tjetërllojtë, ngase ai ishte. Mbamendja shqiptare, në rrugëtimin e rrëmetshëm të vetëdijes kombëtarë, Ernest Koliqit i ka lënë një vend në panteonin e nderit, anipse për një kohë të gjatë emri dhe vepra e tij kaluan për nën tehun e anatemës dhe harrimit.

“Nuk janë shum shkrimtarët t´onë, emni i të cilvet të njifet aq mirë në shtresat letrare shqipe sá ai i Koliqit; të pakët janë atá, prodhimet e të cilvet të kenë marrë aq hapt në çdo kând të Shqipnís, sá ato qi emnin e tij në çfaqje kulturore gjithëfarësh, në botime nëpër fletore e revista të ndryshme, disá prej të cilavet themelue dhe mbajt prej tij vetë, në botime veprash qi janë të pacaktueme të zánë nji vend të dukshëm, dashtas e padashtas, në historín e letrave t´ona.”

Karl Gurakuqi

Ernest Koliqi, mbamendet njeri me dije të thella, erudit, vizionar, mbartës i traditës dhe trashëgimisë së vyeme shqiptare. Ky parak i modernitetit në letërsinë shqipe, ngultas dhe me një kurajo të pashoqe sendërtoi në botëkuptimin e tij krijues, në korpusin e sentimenteve estetike në kumt, risi dhe stil. Tematika e trajtesës në krijimtarinë e Koliqit është dashtazi mbartëse e elementeve dhe trajtimeve, të cilat u kthyen në shkreptima flakatare domethëniesh dhe kumtesh.

Nuk janë shum shkrimtarët t´onë, emni i të cilvet të njifët aq mirë në shtresat letrare shqipe sá ai i Koliqit; të pakët janë atá, prodhimet e të cilvet të kenë marrë aq hapt në çdo kând të Shqipnís, sá ato qi emnin e tij në çfaqje kulturore gjithëfarësh, në botime nëpër fletore e revista të ndryshme, disá prej të cilavet themelue dhe mbajt prej tij vetë, në botime veprash qi janë të pacaktueme të zánë nji vend të dukshëm, dashtas e padashtas, në historín e letrave t´ona, mëton Karl Gurakuqi.

Duke marrë shkas rreth një prej t’themeltave akte të Koliqit që është revista “Shêjzat”, Martin Camaj shkruan “Shêjzat shërbyen si tribunë dhe dritare informimi mbi aktivitetet shkencore albanologjike në botë. Ato regjistruen në kroniken e tyne edhe ngjarje shoqnore që në të ardhmen do të vlejnë sadopak si dokumentacion historik e kultural për nji periudhë rreth njizet vjeçare”.

Periudha kur ai u gjend për t’iu gjegjur mëtimeve të mëdha të udhëtimit të tij apostolik të dijes dhe shqipes ishin domethënëse për fatin e shkollës dhe gjuhës shqipe në trojet shqipjetuese, por edhe shkas për ta keqkuptuar rolin e patëdytë të këtij Prometheu. Ernest Koliqi, ka qenë ministër sekretar shteti i Arsimit që nga 12 prill 1939 deri më 3 dhjetor 1941. Është kjo një nga periudhat kur në Shqipëri u krye një nga aktet më të mëdha pas shpalljes së Pavarësisë, siç ishte dërgimi i mbi 400 mësuesve në të gjitha trojet shqiptare për hapjen e shkollave dhe mësimin e gjuhës shqipe. Me plot gojën do ta cilësoja këtë akt edhe si një shtrirje e Pavarësisë së trojeve kombëtare në të gjithë hapësirën ku flitet shqip, por që për arsyet e pas Konferencës së Londrës më 1913, këto troje mbetën jashtë kufijve shtetërorë të trungut shqiptar. Në këtë kuptim, Ernest Koliqi nuk është vetëm një figurë e shquar e arsimit mbarëkombëtar, por edhe një figurë e shquar e letërsisë dhe kulturës. Ka një bibliografi të tërë me emrin e tij. Ka arritur majat në vitet ’30.

****

Më 20 maj 1903 u lind në Shkodër në një familje me origjinë nga Dukagjini, e rame ma vonë në Anën e Malit, e masandej në Shirokë, Ernest Koliqi. Erdh në jetë djali i Shanit dhe i Age Simonit, me vëlla Mikel Koliqin, t’parin kardinal shqiptar, e tjerë vllazën, Viktorin, Guljelmin, Lecin, e motrat, Margeritën dhe Terezinën. Ai do të ishte themeltari i narrativës modernë shqipshkruese, poeti, romancieri, esseisti, përkthyesi, gazetari, dramaturg, vepruesi politik dhe kontrubuesi i pashoq i kulturës kombëtare shqiptare në atëkohjen e potershëm të shekullit XX.

Familja në zanafillë kishte mbiemrin Kolaj, por nga tregtia e vazhdueshme me Malin e Zi i mbet Koliqi nga një periudhë e mbrapa. Ndoqi mësimet e para në Kolegjin Saverian të Jezuitëve. I ati, Shani e dërgon për të studiuar në Itali kur ishte 15 vjeç. Studion në Kolegjin Jezuit Arici në Breshia. Në gazetën “Noi giovani”, të cilën e themelon vetë me disa bashkënxënës, boton poezitë e tij të para në italisht. Më 1921 kthehet në Shqipëri dhe ristudion shqipen me themel, mentori i tij, Imzot Luigj Bumçi e prezanton me përfaqësuesit më premtues të brezit kulturor, si Kolë Thaçi, Kolë Kamsi, Lazër Shantoja, e Karl Gurakuqi. Në një konkurs për himnin kombëtar, mes krijuesve, merr pjesë edhe Ernesti, i cili vlerësohet me çmim të parë nga një juri e përbërë prej Gj. Fishtës, F.Nolit, M.Frashërit, L.Gurakuqit. Dy vjet më pas themelon së bashku me patër Anton Harapin dhe Nush Topallin, revistën “Ora e Maleve”, me drejtor gjegjës Shuk Gurakuqin. Në vitin 1924, pjesëmerr zellshëm në shoqërinë patriotike “Bashkimi”, e krijuar nga Avni Rustemi. Thirret më pas Luigj Gurakuqi në Tiranë si sekretar personal. Emërohet gjithashtu sekretar i Ministrisë së Brendshme. I nxitur nga Gurakuqi dhe miqtë e tij, dërgon në shtyp poemthin dramatik “Kushtrimi i Skënderbeut”. Kjo vepër i dha shpresën për të hyrë përgjithmonë në botën e letrave shqipe. Për shkak të lidhjeve të tij të reja politike, detyrohet t’emigrojë për pesë vjet në Tuzla të Bosnjës për t’i shpëtuar ndonjë goditjeje nga forcat zogiste, pas lëvizjes së dështuar të Nolit. Në vitin 1929, i ndikuar nga ky rreth shqiptarësh, Koliqi shkruan vëllimin me tregime “Hija e maleve”, vëllim i cili e pagëzon edhe si krijuesin e prozës moderne shqiptare. Me një stil të mrekullueshëm narrativ, ai arrin të paraqesë në këtë botim një sërë episodesh të jetës malësore nën ndikimin e rregullave të ashpra të Lekë Dukagjinit, por pa munguar edhe skenat e jetës qytetare shkodrane, të cilat i njihte në qelizë. Me këtë vëllim ai mirëpritet të kthehet në qarqet letrare në Shqipëri. Monarkia e fal Koliqin më 1930 dhe e emëron mësues të thjeshtë gjimnazi. Nga viti 1930, ishte mësues në Shkollën Italiane Tregtare në Vlorë ku i jep mësim mes të tjerëve edhe Petro Markos dhe në gjimnazin e shtetit në Shkodër, ku i jep mësim Lazër Radit. Ku dhe i porositur nga Mustafa Kruja me mbledhë librat e bibliotekës së tij që qe shpërnda ndër françeskanë e jezuitë. Derisa shtrëngohet, sërish për arsye politike, të largohet për në Itali. Në vitin 1932, botoi vëllimin e parë të antologjisë “Poetët e mëdhenj të Italisë”, me një parathënie nga Fishta, një antologji që u përdor menjëherë si tekst letërsie në gjimnazin klerik të Shkodrës dhe përmban katër poetët më të mëdhenj të Italisë: Aligierin, Petrarkën, Arioston, Tasson. Gjatë viteve 1933-1934 regjistrohet në Universitetin e Padovës për të vazhduar studimet. Edhe pse me punë në Padova, Koliqi nuk i shkëput lidhjet me Shqipërinë. Bashkëpunon me redaksinë e të përjavshmes kulturore “Illyria”. Gjitha vjershat e veta i përmbledh në vëllimin “Gjurmat e stinëve” ku paraqiten me një frymë krejt të re skenat e jetës shkodrane dhe gjejmë të pasqyruar shpirtin e poetit me ndjesina atdhedashurore. Ndërsa, autodafeja e vendosur në krye të këtij libri vlerësohet si një ndër aktet më të rëndësishme në fushë të mendimit estetik shqiptar. Në një sërë botimesh periodike dhe veprash të tij, Koliqi afirmohet si një talent i letërsisë shqiptare.

1935, Itali – Pas suksesit të vëllimit të parë me tregime, boton një libër me 16 novela me titull “Tregtar flamujsh” me lëndë të nxjerrë nga mënyra e jetesës së popullit tonë, sidomos të atij të qytetit të Shkodrës. Ngjarjet dhe problematikat sociale që prekin veprën gjithnjë i nënshtrohen një analize të thellë psikologjike. Ky vëllim novelash, siç vëren Miaser Dibra, i përket një shkalle pjekurie më të madhe të autorit. Po këtë vit boton edhe poemthin në prozë “Quattuor”.

1936 – Emërohet Lektor i Shqipes pranë Universitetit të Padovës që drejtohej nga Carlo Tagliavini. Boton vëllimin e dytë të antologjisë “Poetët e mëdhenj të Italisë” (me parathënie nga Tagliavini). Ky vëllim përfshin vjersha të përkthyera të katër italianëve të tjerë: Parini, Monti, Foskolo, Manxoni. Personalisht çmonte Giosuè Carducci, Giovanni Pascoli, dhe Gabriele D’Annunzio-n. Edhe vëllimi i tretë ishte i përgatitur por nuk u botua. 1937 kryen studimet në Padova me tezën “Epica popolare albanese” (“Epika popullore shqiptare”), tezë doktorate e cila u vlerësua nga shumë albanologë si N. Jokli, M. Lambertz etj, që u mbërrit me ndihmën e disa kangëve që ia dha Atë Bernardin Palaj.

Në shtatorin e vitit 1941 kur me një vendim, mbi 200 arsimtarë normalistë dhe të shkollës amerikane të Fullcit, shkuan në Kosovë, trojet shqiptare në Maqedoni e Mal të Zi, si dhe në Çamëri. Një akt i tillë ka qenë dhe mbetet përjetësisht sublim se ai dha frytet e veta në hapjen e shkollave shqipe, në hapjen e dëshirës për të mësuar dhe rrënjosur shqipen në të gjithë trojet shqiptare. Nga 1942-1943 ishte kryetar i Institutit të Studimeve Shqiptare.

Më 1944 largohet për në Itali. Vepra e tij letrare u ndalua edhe pse nuk përmbante asfarë shenje a parashenje politike. U ndalua për shkak të veprimtarisë politike të autorit, përkatësisë fetare dhe gjuhës letrare të përdorur. “L’Albanie Libre” është një e përkohshme e sapodalë në Romë me të cilën Koliqi fillon bashkëpunimin. Ndër të shumtat shkrime, këtu nis të botojë nga viti 1954 deri më 1961, studimin krahasues “Dy shkollat letrare shkodrane – e Etënve Jezuitë dhe e Etënve Françeskanë”. Në këtë studim të tij vërehet përpjekja për të hartuar një histori të mirëfilltë të letërsisë shqiptare, jashtë ngjyrimeve ideologjike.

Themelon të përkohshmen “Shêjzat” që e drejtoi për 18 vjet, e përkohshmja kryesore letraro-kulturore e asokohe. Jo vetëm shpaloste letërsinë bashkëkohore në botën shqipfolëse, por gjithashtu i dha za letërsisë arbëreshe dhe vazhdoi me lavrue autorët e paraluftës, shumë prej të cilëvet të vdekur e pjesa tjetër në mërgim, që denigroheshin aq shumë nga kritikat e Tiranës. Koliqi kështu shërbeu si një zë i largët kundërshtues i shkatërrimit kultural të Shqipërisë nga rendi stalinian i vendosur. Prej veprimtarisë së tij, letrare e politike, u sulmua nga autoritetet shqiptare e pas-luftës si përfaqësuesi kryesor i letërsisë borgjeze, reaksionare e fashiste. Veprimtaria krijuese dhe promovuese e vlerave nuk do të reshte edhe në mërgim. përkundrazi ai e pasuroi lëmin e albanologjisë me universin e tij të pamatë dijetues,

Ky vërshim i jashtëzakonshëm ndalet në shtëpinë e tij në Romë më 15 Janar 1975 dhe u varros po në këtë qytet me datën 18, i nderuar nga i gjithë komuniteti shqiptar në mërgim, por i mohuar nga vendi i tij. Në ceremoninë e asaj dite kishin ardhur personalitete të ndryshëm, kolegë, shqiptarë, arbëreshë, miq të ardhur nga vende të ndryshme. Ai meriton mirënjohjen me të përunjur prej gjeneratave, për krejtçka ai bëri me kaq përkushtim e me pasion për letërsinë dhe arsimin shqip, për vlerat shpirtnore shqiptare, këto visare të paçmuara. Ai është një kujtesë kremtesh solemne, një akt historik.

BISEDË NË STUDIO ME NUSRET PLLANËN*

January 18, 2024 by s p

Nusret Pllana, 20 vjet angazhim maksimal, për t’ ia dëshmuar botës përparimtare e demokratike gjenocidin serb mbi shqiptarët.

Shkruan: Ahmet Qeriqi/

Në emisionin javor të TV-Diellit, “Bisedë në studio”, veprimtari ndër më të zellshmit i kohës sonë, i burgosuri politik, folësi i parë I Radios – Kosova e Lirë, dhe anëtari i stafit, luftëtari i barrikadave të Dukagjinit, publicisti dhe tani profesori universitar, Nusret Pllana, ka shkopitur disa segmente të jetës dhe aktivitetit të tij të pandërprerë, në shërbim të kombit e atdheut, qysh nga rinia e hershme e deri tani, në moshën 60-vjeçare.

Vitet e gjata të robërisë serbe në Kosovë, dhuna dhe gjenocidi sistematik, sidomos ai i kohës së regjimit të Millosheviqit, vitet e rënda si tunxhi nën shekujt e robërisë, krejt natyrshëm kanë nxjerrë në sipërfaqe edhe forcat e kundërvënies dhe të qëndresës shekullore të popullit e të kombit tonë, me qëllim për ta përballuar atë dhunë dhe për të ruajtur qenien, gjuhën, traditën, kombin, besën dhe dinjitetin. Ne, sot jemi të vetëdijshëm se ashtu sikur kemi luftuar dhe kemi qëndruar nën Perandorinë më të fortë të botës, sikur ishte ajo Osmane, prej vitit 1912, nuk kemi luftuar vetëm kundër Serbisë, por edhe kundër Rusisë dhe shteteve evropiane që na konsideronin mbetje aziatike dhe u kishin forcë ushtarake e logjistike shteteve sllave dhe Greqisë me qëllim që çështja shqiptare të fundosej bashkë me Perandorinë, që kishte mbajtur peng dhe në rrethim Evropën prej vitit 1389 e veçmas prej viti 1453 kur turqit kishin pushtuar Kostandinopojën e deri në vitin 1912, kur kishte filluar shembja e saj.

Në rrugëtimin tonë të gjatë historik, kombi ka nxjerrë në sipërfaqe bij e bija besnikë, të cilët me kohë kanë ndërtuar identitetin e qëndresës dhe kanë mbijetuar fill të vetëm, pa asnjë aleat deri në

fundin e historisë së pushtimeve e të robërive shekullore, në qershor të vitit 1999, duke marrë më në fund përkrahjen e forcës më të madhe ushtarake të botës prej vitit 1945 e deri më sot, sikur ishte NATO-ja, kryesisht Amerika dhe Anglia.

Lufta e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës ka dhënë shembuj të shumtë të heroizmit shqiptar, që ishte kalitur nën robëri, në burgje, punë të detyruar, dhunë e represion sistematik, që ishte përgatitur e stërvitur me vite të tëra, që në momentin e caktuar historik te merrte fatin e pjesëve të robëruara të atdheut në duart e veta. Në mesin e një armate të atdhetarëve, sidomos nga radhët e të burgosurve politikë që iu kishin bashkuar radhëve të UÇK-së, që në aksionet e para ishte edhe luftëtari i lirisë, Nusret Pllana, tani professor universiteti, i cili ka dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm, para gjatë dhe pas luftës.

Në emisionin javor, ‘Bisedë në studion e TV-Diellit”, i cili në të njëjtën kohë transmetohet edhe në valët e Radios-Kosova e Lirë, Nusret Pllana ka folur për jetën në moshën e rinisë, shkollimin, pasionet për lexim e recitim, frymëzimin atdhetar nga shembulli i jetës dhe i veprës së Adem Demaçit, dhe gardës së atdhetarëve të moçëm e të rinj, si dhe rrugëtimin e natyrshëm nëpër shtigjet e lirisë, në rrugët që i kishte trasuar armata e të burgosurve politikë, pastaj nëpër rrugët e UÇK-së, të cilat i kishin hapur me kallash në duar dëshmorët e heronjtë, më vonë në rrugëtimin historik në malet e Dukagjinit e të Drenicës me mikrofon e kalash në duar, pas luftës në rrugëtimin me avion prej Kosovës nëpër Evropë, dhe nëpër të gjitha kontinentet Azi, Australi, Amerikë, e gjithandej botës, duke dëshmuar me fakte e dëshmi të argumentuara krimet serbe mbi shqiptarët.

Rrugëtimi i Nusret Pllanës, për t’ ia treguar botës të vërtetën e gjenocidit serb, krimet sistematike shtetërore të Serbisë kundër shqiptarëve, prej vitit 1844, kur të parët e tij dhe shumë të tjerë, me qëllim për t’ i ikur shfarosjes kolektive ishin detyruar t’ i linin trojet stërgjyshërore në Pllanën e Madhe afër Nishit, (në Serbinë e sotme), dhe kishin gjetur strehë në Kosovë, kishte qenë ana tjetër e mësimeve të historisë, që kishte përforcuar rrugëtimin e tij dhe të bashkëmendimtarëve drejt lirisë. Po të heqim një paralele historike dhe gjeografike, të rrugëtimit të të parëve të tij dhe shumë të tjerëve të të njëjti fat historik, prej viseve të Nishit Toplicës e Prokupjes dhe vendosjes në Kosovë, pastaj katandisjes në burgjet serbe të Jugosllavisë, në vitet 80- të shekullit të kaluar, lirimin nga burgu, krijim e familjes, rrugëtimin tjetër drejt lirisë në barrikadat e Dukagjinit me heroin e Kombit, Agim Bardh Zeneli, rrugëtimin me Radion Kosova e Lirë sidomos prej 4 janarit e deri më 21 qershor të vitit 1999 dhe rrugëtimet e mëvonshme në të katër anët e botës, për ta demonstruar me fakte e argumente krimin 150 vjeçar serb mbi shqiptarët, kjo është njëra ndërsa historitë e rralla, në mos ndër më të veçantat e veprimtarit që ka nxjerrë në sipërfaqe koha jonë e luftës dhe e lirisë. Dhe jo nuk është një mit, as një hiperbolë letrare, por një realitet për të cilin dimë të gjithë në Kosovë e më gjerë.

Jo rastësisht, por mbase fenomenalisht, zëri i Nusret Pllanës, ishte zëri i luftëtarit të parë të lirisë, të cilit iu kishte besuar shqiptimi i togfjalëshit më emblematik të kohës së luftës së UÇK-së dhe mbarë Kosovës përgjithësisht: Ishte shpërthimi vullkanik, nga thellësitë e bronkeve të Shqipërisë, “Ju flet Kosova e Lirë!, Ju flet Kosova e Lirë!”, zë që kishte jehuar maleve, luginave, brigjeve, shpatije, pllajave e fushave të Kosovës fshatrave e qyteteve, duke zëruar krismat e armëve të legjendarit, Adem Jashari, sepse ishte zë i cili dilte me fuqi e shpejtësi sikur del plumbi nga gryka e pushkës dhe kishte një forcë maksimale mobilizuese. Ishte zëri më kuptimplotë i kohës, i stafit të Radios, që shpërndahej në eter nga folësi, Nusret Pllana.

Në bisedë me Ahmet Qeriqin, drejtori i Radios-Kosova e Lirë, Nusret Pllana ka folur për angazhimet e tij në Lëvizjen kombëtare, prej kohës kur në gjysmën e dytë të viteve ’80-të ishte dënuar me grupin atdhetar të Heroit të kombit, Fehmi Lladrovci, të gjeneralit, Shaban Shala, tani i ndjerë e dhjetëra atdhetarëve më të dëshmuar të historisë sonë më të re. Veprimtaria e tij studimore, publikimet e shumta, monografitë për dëshmorët, filmat dokumentarë për dëshmorët e masakrat serbe, sidomos libri shkencor: “Terrori i Serbisë pushtuese mbi shqiptarët 1844-1999”, me të dhëna që i ka gjurmuar vetë që ia kanë ofruar dr. Hakif Bajrami dhe profesorët më të njohur të Kosovës, ribotime e shumta të këtij libri monumental, pastaj përkthimi deri tani në 9 gjuhë të botës, vlen për të veçuar përkthimin në gjuhën japoneze që e kanë financuar vetë japonezët, përthimi edhe në gjuhën serbe, është jo vetëm një monument studimor, historik letrar i llojit të vet, i një zhanri specifik, por është një libër që nuk gjen krahasim në literaturën tonë e më gjerë.

Në mesin e publikimeve më të rëndësishme është edhe libri u fundit, ‘Fëmijët martirë të Kosovës” me bashkë-autoren Hanëmshahe Ilazi, ku janë prezantuar, të dhënat elementare biografike për secilin fëmijë shqiptar të vrarë nga serbët, veç e veç, dëshmitë e faktuara dhe të argumentuara për vrasjen e 1.432 fëmijëve shqiptarë nga Serbia kriminale dhe gjenocidale, prej vitit 1981 e deri në vitin 1999.

Aktiviteti, puna e përkushtuar, ballafaqimi me mungesë tejet të shprehur të përkrahjes institucionale e ka zhgënjyer Nusret Pllanën, por ai asnjëherë nuk është dëshpëruar dhe nuk ka hequr dorë nga aktiviteti, pavarësisht si mund të interpretohet puna e tij nga individë të caktuar, nga ata që xhelozojnë, nga ata që bien pre e thashethemeve, lidhur me gjoja përfitimet nga shitja e librave, sepse të gjithë në Kosovë e dimë fare mirë se sa shitet dhe kush fiton nga librat. Nuk flitet pse Aeroporti i Prishtinës, që mbanë emrin e Adem Jasharit ka kontratë të njëanshme për shitjen vetëm të librave të Kompanisë Koha në ambientet e aeroportit dhe të asnjë botuesi tjetër. Dihet dhe përmbajtja skandaloze e disa prej atyre librave në ironizimin e stigmatizimin e luftë së UÇK-së. Nuk flitet për matrapazët që me të hollat që kanë marrë nga Qeveria apo komunat kanë botuar libra të pa autorizuar për dëshmorët dhe ato e shesin madje edhe dhunshëm nëpër komuna e në institucione. Unë e kuptoj xhelozinë e individëve të caktuar, por nuk i kuptoj dot institucionet e Kosovës, të cilat duhet të mburrem me veprat e tij dhe vepra të tjera të kësaj përmbajtjeje, dhe duhet të shërbehen me to sa herë duan ta dëshmojnë e ta argumentojnë krimin sistematik të Serbisë pushtuese, në Kosovë. Kjo është e pafalshme, sepse intelektuali, Nusret Pllana nuk ka shkruar libra, as i shkruan ato për t’u mburrur, për të rrahur gjoks, por I shkruan, i boton me ndihmën e shokëve e miqve e shumë herë me mjetet e veta, për të qenë në shërbim të publikut, për t’ i shërbyer ÇËSHTJES, sepse ende jemi në rrugëtimin tonë historik. Nuk hiqet dot nga kujtesa jonë tragjedia e Toplicës, Nishit, Prokupjes, Filatit, Janinës, Sulit, Artës, Prevezës, sepse Shqipëria ende nuk është bërë, ende ndodhet në proces të bërjes paqësore, të bërjes së natyrshme, sipas ligjeve të jetës, sikur na mësonte i Madhi, Adem Demaçi. “Ligjet e jetës, pasha bacën, janë ligje universale, ato vonojnë por nuk gabojnë, sepse janë vetë universi, i cili gjithçka vendos në vendin e vet”….

Nusret Pllana është veprimtar e krijues me plot energji, është një krijues që nuk ndalet, është një “perpetuum mobile” i llojit të vet, veprimtar që moto të jetës ka kultin e punës, dhe nuk pret se çka posjellë fati, por iu prin punëve pa u ndalur, pa u demoralizuar dhe gjithnjë, pandërprerë, ai gjendet kudo, ku e kërkon detyra, qoftë para studentëve, para kolegëve, duke i kryer të gjitha obligimet në familje, por pa rezervuar kurrë kohë për argëtim, për gjezdisje, për kafene, e bjerrje kot të kohës. Ai mbi të gjitha e çmon kohën dhe kurrë nuk është dehur as dehet dot nga sukseset, ndaj edhe në angazhimin e tij këmbëngulës, prore ia ka dalë dhe po ia del me suksese të njëpasnjëshme…

Puna krijuese dhe aktiviteti i dr. Nusret Pllanës

Dr.sc. Nusret Pllana shkollën filloren e kreu në vendlindje, kurse gjimnazin dhe Fakultetin Ekonomik në Prishtinë. Një kohë të gjatë është marrë me veprimtari kulturore-artistike. Në vitin 1984 themeloi Ansamblin Artistik, ”Hasan Prishtina”, të Prishtinës, të cilin e udhëhoqi deri më 1996. Derisa ndiqte studimet pasuniversitare të ekonomisë në Zagreb, me të kthyer në Kosovë, më 1986 burgoset për veprimtari patriotike ilegale dhe dënohet me gjashtë vjet burgim të rëndë, nga të cilat i vuan pesë. Pas daljes nga burgu themelon Ndërmarrjen private për prodhimin e qilimave Teuta në Prishtinë. Ndërkaq, më 1994 burgoset për të dytën herë, por kësaj radhe si anëtar i Këshillit Drejtues të Odës Ekonomike të Kosovës. Ishte pjesëmarrës I luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, dhe folësi i parë i Radios ”Kosova e lirë”. Pas kthimit nga lufta, ishte redaktor përgjegjës i Radios ”Kosova e lirë”. Ishte zëvendës ministër dhe ministër i kulturës i Qeverisë së Përkohshme të Kosovës 1999-2000. Ka udhëhequr sektorin e Arkivit të UÇK-së nga viti 2002-2006.

Aktualisht është ligjërues i Universitetit “Hasan Prishtina” të Prishtinës dhe Universitetit Shtetëror të Tetovës në Shkup dhe Tetovë. Ka magjistruar në Tiranë, në vitin 2005, me temën Masakrat serbe në Kosovë 1989-1997. Ka doktoruar në Universitetin e Evropës Juglindore në Tetovë, më 1 Shtator 2009, me temën: Intervenimi i NATO-s në Kosovë, në departamentin e shkencave politike dhe administrimit publik. Në vitin 2011 i botohet në gjuhën angleze, libri, NATO Intervention in Kosova, me recensentët: Ambasadorin amerikan William G.Walker, Prof.dr.Christopfer G.L.Hall dhe Prof.Julia Norrgard.

Libri i tij The Terror of Invading Serbia over Albanians 1844-1999, i sajuar në tetë gjuhë: shqip, anglisht, frengjisht, gjermanisht, turqisht, serbisht, japonisht e suedisht, deri tani është promovuar në këto qendra evropiane dhe botërore: Prishtinë, Tiranë, Tetovë, Shkupi, Oslo, Jovik, Stokholm, Kopenhagë, Katovicë, Budapest, Romë, Helsinki, Vjenë, Lion, Paris, Shtutgarti, Dortmund, Singen, Nyrnberg, Hechingen, Pforzheim, Hamm, Ludwigsburg, Helsingen, Heidelberg, Mannheim, Mynster, Gjenevë, Cyrih, Lugano, Ankara, Stamboll, Izmir, Bursa, New York, Washington, Florida, Detroid, Melbourne, Toronto, Bearry, Bruksel, Berlin, Bolzano, Braunschweig, Londër, Mynster, Dyzeldorf e Montreal.

Është redaktor i librit A vriten Engjëjt, të autores, Hanëmshahe Ilazi, 2012. Recensent i librit Abdyl Krasniqi – frymëzues brezash, 2009, të autorit Prof.Bedri Tahiri, recensent i librit monografi Dëshmorët e Kombit – Mareci ‘99,të autorit Refik Gërbeshi, 2014, recensent i librit Familja Pllana – Halabak, 2012, të autorit, Prof.Shaban Pllana, recensent i librit monografi Masakra e Belegut,

2015, të autorit Mr.sc.Endrit Binakaj, redaktor i librit monografi Studenti martir – Arianit Ilaz Berisha, të autorit Argjend Hasani, 2013, recensent i librit monografi Spahijajt e Llashticës, Prishtinë, 2014, recensent i librit Kapërcimshekulli, 2015, të autorit Musli Kabashi.

Libri i tij Terrori i Serbisë Pushtuese mbi Shqiptarët 1844-1999, ka arritë të futet në Bibliotekat më të njohura evropiane e botërore, si: në Bibliotekën Botërore të Kongresit Amerikan, në Bibliotekën Botërore Victoria të Australisë, në selinë e Organizatës së Kombeve të Bashkuara, në Bibliotekën Botërore të Bajernit të Gjermanisë, në Akademinë Ushtarake të Bundesverit gjerman, në Tribunalin e Hagës, në Bibliotekën Botërore të Britanisë së Madhe në Londër, etj. Për librin Terrori i Serbisë Pushtuese mbi Shqiptarët 1844-1999, në vitin 2013 ka marrë mirënjohje nga Biblioteka Botërore e Kongresit Amerikan dhe Biblioteka Botërore e Britanisë së Madhe në Londër, në vitin 2015. Është autor i dhjetëra punimeve shkencore.[5]

*Botuar me shkurtime.

“2024, bota në luftë për paqe dhe vlerat demokratike”!

January 18, 2024 by s p

Gjeneral ® Piro AHMETAJ/

Në kapacitetin e ekspertit për Sigurinë Kombëtare, Rajonin dhe NATO-s, gjatë 2023, kam ndjekur me vëmendje të shtuar: “dhjetra konferenca të Këshillit të Atlantikut; Institutit të Luftës si dhe kam ndarë oponione me kolegë në Washington, Bruksel, Londër, Berlin, Samitin e NATO-s, Vilnus, etj. Patjetër, më duhet të falënderoj median (në RSh, Kosovë dhe jashtë vendit) për publikimin gjerësisht të disa 10-ra vlerësimeve.

Për ta nisur këtë vit, në vijim do gjeni një përmbledhje mbi zhvillimet me peshë globale dhe rajonale gjatë 2023 si dhe pritshmëritë për 2024, të fokusuar në gjetje dhe rekomandime strategjike për Tiranën dhe Prishtinën Zyrtare:

Paraprakisht, si referencë-shtysë po citoj “Financial Times”, ç’ka për publikun ballkanik mund të tingëllojë hiperbolike: “12 muajt që lamë, kanë qënë nga më intensivet, për luftën në Ukrainë, Palestinë, etj, por dhe kakofoninë mbi demokracinë që bota ka parë që kur ideja u krijua para 2500 vitesh”.

Besoj që ta mirëkuptojmë që as miku ynë/im (AC), Fred Kempe, as Financial Times, as Foreign Policy, nuk u referohen, vetëm Kinës, Rusisë, Iranit, as specifikisht Ballkanit, por sfidës globale me: “një listë të shteteve diktatoriale si dhe vendeve me qeverisje autokratike”.

Si referencë shtesë, gjeopolitikanët sjellin në vëmendje se 70 vende, 8 nga 10 më të populluarat (përfshi SHBA); pra rreth 2 miliardë, ose ½ e popullsisë me të drejtë vote; që përfaqëson 60 % të prodhimit bruto të globit do të votojnë në 2024. Kjo mund të tingëllojë për tu festuar, por ekspertët parashikojnë “një rrezik të shtuar për standartet e demokracisë”, pasi këto zgjedhje zhvillohen në një kohë kur shtetet e dështuara, korrupsioni shtetëror dhe inteligjenca artificiale ofrojnë mundësi efektive që: “t’i tërheqin këto vende drejt autoritarizmit”.

Për më konkretisht po ju referohem ngjarjeve gjeopolitike që kanë dominuar 2023, si dhe respektivisht pritshmeritë për vitin në vijim:

Së pari. Rusia-Putiniste, nuk e pushtoi dot (shpejt) as me lule dhe valle për dy muaj si dhe as me tanke, raketa dhe bajoneta as për 2 vjet Ukrainën. Por mbas 680 ditë/netë luftime po zvarritet si terroristët e Hamasit në tunelet dhe llogoret e Zaporizhias, Oblastes, Bakhmutit, Khersonit, etj, duke lënë në fushëbetejë mbi 300 mijë të vrarë, rreth 8 trilion € (ose 4 vite GDP neto të Rusisë; 2022 = 17 trilion); ka humbur me turp iniciativën strategjike të luftës si dhe betejën për të sfiduar rendin e sigurisë globale, kohezionin vlerat dhe fuqinë ushtarake të aleancës trans-atlantike.

Kështu nuk ka mbetur asnjë dilemë, as për mendjet Staliniste, përfshi në Beograd dhe jo vetëm, që Rusia-Putiniste, gjendet sot më e izoluar dhe më e diskretituar se asnjëherë më parë në historinë e saj. Nga 195 (përfshi Kosovën) vetëm 5 shtete (Koreja e Kim-Jong-ut, Irani dhe 3 shtete terroriste të Afrikës) e njohën në këtë aventurë neo-naziste. Po për shkak të kësaj lufte rrezikon potencialisht përjashtimin nga 5-shja vendimarrëse e Këshillit të Sigurimit/OKB si dhe nga Gjykata Ndërkombëtare është lëshuar “urdhër arresti për krime lufte” ndaj Putinit si dhe për listën e ngushtë të Gjeneralëve zullumqare rreth tij.

Ndërsa Ukrahina martire e ka mbyllur 2023, me përparime konstante të kundërofensivës (mbase jo entuziaste). Për vitin 2024 mbetet me e vendosur se kurrë për të mbrojtur territoret e marra, kohezionin e kombit dhe inisjativën strategjike deri në ri-marrjen edhe të Krimesë së statusquosë se para Marrëveshjes së dështuar në 2014.

Prandaj, me kolegët në Washington, Bruksel, Londër etj besojmë fort që pavarësisht makinerisë së prapagandës Putiniste, viti 2024 do jetë jo vetëm viti i humbjes turpëruese që e pret Rusinë-Putiniste në Ukrainë, por dhe i gjynjësimit ndaj vendosmërisë dhe mbështetjes ushtarake, nga USA/NATO/UK/BE (paketa 100 miliard € për armatime moderne).

Së dyti. Masakra e Hamasit ndaj 1200 civilëve Izraelit dhe 41 vende të botës më 7 Tetor 2023, ndërsa terroristët si monstra cirreshin: “Allāhu ʾakbar, pasi masakruan qytetarë në festë publike; u prisnin kokat fëmijëve; mernin zvarrë pengje gjyshër, gra dhe vajza, përdorin si barrikada (ç) njerëzore bashkëqytetarë nga Rripi i Gazës”, kurrësesi nuk kanë të përbashkët me vlerat e fesë Islame.

Kështu, jo vetëm izraeli u kërcënua por dhe sistemi global i sigurisë u vunë në sprovë. Prandaj e përsëris, se përtej rrethanave të Izraelit për mbijetesë “ushtrimi i të drejtës sovrane së hakmarrjes shembullore ndaj terroristëve”, mbetet edhe mision i përbotshëm. Në të kundërt, A nuk do të krijohej një preçedent fatal për sistemin e sigurisë dhe vlerat e qytetërimit ? E thënë ndryshe: “nëse Izraeli u dorëzohej/t terroristeve, në një akt të ngjashëm edhe Berlini, Londra, Parisi dhe çdo vend demokratik, çfarë pasojash do të ketë mbi paqen dhe shoqërinë njerëzore”?!

Nga ana tjetër, risjellim në vëmendje se riciklimi i konfliktit të përgjakshëm në Lindjen e Mesme, ishte gjellë e helmatisur e Kremlinit, por duhet ta pranojmë që arriti që nëpërmjet grupeve terroriste të prodhonte disa pikëpyetje afatshkurtra mbi kundërofensivën e Ukrainës.

Gjithsesi historia e pas-konflikteve të përgjakshme na mëson se rruga drejt paqes kërkon kompromise të mëdha. Pra vetë-përmbajtje, respektimin e konventave ndërkombëtare; armë me preçizion të lartë (por të pamëshirshme kundër terroristëve); korridore humanitare për të shmangur në maksimumin e mundshëm viktimat e pafajshme (edhe pse 100 % është mision i pamundur) si dhe paketë me masa të mirëbesimit reciprok.

Nga ana tjetër, më e pakta i gjej mjerane dhe djallëzore kur “internacionalist mëndjendryshkur” venë shenjën e barazisë mes Terroristeve dhe Izraelit (!) apo për më keq edhe Kosovës (!), duke i risjell opinionit oshilacionet marksiste të Enver Hoxhës: “Izraeli një kobure në duart e SHBA/UK..; shtet i krijuar nga imperializmi dhe sionizmi reaksionar”. Thënë këtë, të dy shtetet sovrane (RSh dhe Kosovës) të një Kombi të vetëm, nuk kanë opsion të dytë, përveçse në luftën kundër terrorozmit t’i bashkohet pa asnjë hezitim “flamurit të solidaritetit të mbarë botës së qytetëruar” duke dënuar frymëzuesit politik dhe autorët e masakrave kriminale të Hamasit, Putinit dhe si të tillët kudo.

Së treti. Kina gjatë vitit 2023! Pjella e makinerisë së krimit (KGB), Putini dhe Diplomatët/Gjeneralët e “gjunjëzuar ” të Kremlinit, as e kishin menduar që: “kur vjen fjala për interesa gjeopolitike Kina nuk nuk mund të jetë aleate e natyrshme me Rusinë në luftën kundër USA dhe BE”!

Për më tepër është fakt, se që në fillim të kësaj ndërmarrje kriminale (ndaj Ukrainës) si dhe në 2 vjet lufte Rusia ka marrë refuzimin e Pekinit, që nuk i ka dhënë as mbështetje ushtarake, por e ka paralajmëruar Moskën për mos-vendosjen e armëve bërthamore në Bjellorusi, etj!

Kina e ka nisur 2024 me një intesitet historik bashkëpunimi me SHBA, përfshi edhe takime biletarale ushtarake, vetëm para disa ditësh. Kështu Rusia edhe për 2024 do te mbetet e pashpresë për të tërhequr Pekinin në këtë aventur gjeostrategjike për hapjen e një fronti të ri lufte ndoshta jo vetëm ndaj Taivanit.

Së katerti. Barometri i sigurisë në Ballkanin Perendimor gjatë 2023 mbeti i ndërthurur me luftën në Ukrainë. Ndërsa Rusia-Putiniste keq-dështoi për të ndezur fitilat e luftës duke frymëzuar grupet kriminale në Bosnjë -Hercegovinë; me bojkotimin nga lista Serbe të institucioneve dhe mbështetjen e barikadave të krimit të organizuar në veri. Kaloi çdo kufi me vrasjen në krye të detyrës të dëshmorit Afrim Bunjaku; u vetë-demaskua me riciklimin e kërcënimit ushtarak ndaj territorit të Kosovës dhe prezencës së NATO-s.

Nga ana tjetër, duhet theksuar se edhe për shkak të peshës së diskreditimit gjeopolitk që po përballet Rusia-Putiniste mbas ndërmarrjes neo-Naziste ndaj sovranitetit të Ukrainës, përfshirja në një front të ri lufte në Ballkan (pra në Europë, jo në Afrikë…) do të ishte një aventurë vetëvrasëse. Kjo pasi në këtë rast, kurrsesi nuk do tolerohej dhe jam i bindur që do të ndëshkohej në mënyrë shembullore (shumë më ashpër se në 1999) nga fuqia ushtarake e Aleancës së Atlantikut të Veriut (NATO/USA).

Për 2024, shumë zhgënjyese që e nisi 2024 duke shtuar në buxhetin e mbrojtjes edhe 740 milion € shpenzime për armatime moderne, theksojmë (jo mbrojtëse) si dhe frymëzimin e bandave mercenare nga oshilacionet e Ministrit të Millosheviçit dhe Rusia-Putiniste.

Thënë këtë, i ri-kujtojmë z. Vuçic dhe Gjeneralëve të Tij se, Serbia nuk ka gjithsësi fuqi të përballet ushtarakisht as me NATO-n, por as me vendet e Rajonit, edhe nëse nuk ato do ishin anëtare të NATO-s. Thënë këtë kujtojmë që Kroacia, Sllovenia, etj e kanë mundur makinerinë e përgjakshme të Milloshevicit mbas viteve 1990, ndërsa aktualisht kanë zhvilluar kapacitete për ta përballur dhe mposhtur Beogradin qoftë më vete apo qoftë të mbështetur nga Moska. Nga ana tjetër, Serbia jo vetëm nuk është e kërcënuar nga askush, por askënd nuk tremb dot më, përveçëse minon interesat dhe axhendën e integrimit të vetëvetes/Serbisë.

Gjithësesi shpresoj/a që e gjithë kjo marrëzi t’u shërbejë elitave mëndjehapura, në Beograd si “sirena alarmi” për të punuar kundër rikthimit te errësira e urrejtjes dhe gjakëderdhjes shekullore mes popujve të rajonit.

Thënë këtë duhet që ende të besojmë se jo LUFTA por mirëbesimi, PAQJA dhe axhenda e integrimit në NATO/BE mbeten misioni i vetëm i ardhmërisë së qytetarëve të Kosovës, Serbisë dhe të gjitha vendeve të Ballkanit.

Në shtesë, ritheksoj edhe njëherë se: “humbja e luftës, kolapsi ekonomik dhe diskreditimi ndërkombëtar, përfshi në Ballkan që e pret Rusinë-Putiniste mbas Ukrainës; për pasojë edhe dhe Serbinë, mbetet një rrethanë (por jo dhuratë) e favorshme gjeopolitike në dobi të faktorizimit të RSh në tavolinat e vendimmarrjeve të mëdha, si dhe për të mbrojtur dhe zhvilluar interesat mbarëkombëtare në Rajon, Mesdhe, etj”!

Gjithashtu e çmoj në kohën e duhur, t’i ri-këshilloj faktorët në Tiranë dhe Prishtinë: “të përulen në gjunjë para historisë së përgjakshme dhe përgjegjësive shtetërore” për ti dhënë jetë “Patformës 2Shtete sovrane 1Komb i vetëm”, duke konfirmuar në Washington, Bruksel, etj se “edhe pse e vonuar” kjo qasje nuk kërcënon asnjë, përfshi Serbinë, përkundrazi do të kontribuojë si balancë strategjike për paqen afatgjatë dhe axhendën e Integrimin Euratlantik vendeve dhe popujve të rajonit”.

Me këtë rast, rikonfimoj se, mbetem edhe më i përkushtuar për të kontribuar me përulësi në mbrojtjen dhe zhvillimin e interesave kombëtare si dhe për forcimin e partneritetit strategjik me USA/NATO-n.