Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for January 2024

Sot, kujtojmë lindjen e Babait të Kombit, Ismail Qemali, udhëheqës i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare

by

Muzeu Hisorik Kombëtar/

Lindi në Vlorë më 16 Janar 1844 në një nga familjet më të mëdha të Shqipërisë së Jugut. Pasi kreu shkollën fillore në vendlindje, vijoi studimet në shkollën plotore turke në Selanik, ku ishte internuar familja e tij dhe më pas kreu gjimnazin “Zosimea” në Janinë. Në vitin 1860 punoi si përkthyes pranë zyrës së përkthimit të Portës së Lartë. Nga vitet 1862-1864 shërbeu në administratën vendore në Janinë e më pas u transferua në Tërhallë (Thesali) e përsëri në Stamboll. Ai mori pjesë, së bashku me Jani Vreton, Hoxhë Tahsinin, Kostandin Kristoforidhin, Pashko Vasën e Sami Frashërin, në mbjedhjen e parë për caktimin e alfabetit të shqipes dhe për formimin e një shoqërie kulturore shqiptare. Ismail Qemali pati në vijim një varg detyrash të larta në administratën turke si: kryesekretar i Ministrisë së Punëve të Jashtme në Stamboll, mytesarif i Varnës (Bullgari), guvernator i Danubit të Poshtëm (Tulxhë-Bullgari) etj. Më 1877 Porta e Lartë e akuzoi si kundërshtar të politikës së Sulltan Abdyl Hamitit II dhe përkrahës të pikëpamjeve liberale të Mithat Pashës (funskionar i lartë i Perandorisë, reformator, opozitar). Me këto akuza Porta e Lartë e dënoi me 7 vjet internim në qytetet Kytahja, Eskishehir dhe Bursa në Anadoll. U lirua më 1884 dhe u emërua si mytesarif i sanxhakut të Galiopolit dhe guvernator i Vilajejtit të Tripolit Libi. Më 1900 për t’u shpëtuar ndjekjeve të sulltanit, u arratis nga Turqia dhe i dorëzoi dorëheqjen sulltanit, duke e motivuar largimin e tij nga Stambolli, se në këtë mënyrë do t’i shprehte më mire idetë e tij dhe do t’i kushtonte kujdesin e duhur çështjes shqiptare.

Ismail Qemali qëndroi në vende të ndryshme të Europës ku vendosi lidhje dhe bashkëpunoi me rrethet politike të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. U aktivizua në lëvizjen patriotike shqiptare, mori pjesë në përpjekjet për caktimin e një alfabeti të përbashkët të gjuhës shqipe dhe për formimin e një shoqërie kulturore shqiptare. Ismail Qemali zhvilloi gjithashtu veprimtari të ngjeshur politike në Europë për njohjen e kombit dhe të të drejtave të tij. Ai shpejt do të shpallte në shtypin e kohës, vendas dhe të huaj, platformën e tij politike për autonominë e plotë të Shqipërisë ndaj Perandorisë. Mori pjesë në lëvizjen xhonturke, në krahun përparimtar të saj, që ishte për njohjen e e të drejtave të kombeve të Perandorisë, por u hodh kundër Xhonturqve, kur këta morën pushtetin dhe vendosën diktaturën ushtarake. Më 1909 mori pjesë në kundërrevolucionin kundër Xhonturqve dhe u zgjodh kryetar i Partisë Liberale (Ahrar). U dallua si frymëzues dhe organizator i kryengritjes kundërosmane të viteve 1910-1912. Së bashku me Luigj Gurakuqin e patriotë të tjerë hartoi Memorandiumin e Greçës të qershorit 1911 dhe në fund të atij viti mori nismën për organizimin e Kryengritjes së Përgjithshme të vitit 1912. Më 19 nëntor 1912 njoftoi bashkëatdhetarët se do të mblidhej në Shqipëri një Kuvend Kombëtar. Në këtë kuvend, që u mblodh nën kryesinë e tij më 28 nëntor 1912 lexoi deklaratën e shpalljes së Pavarësisë të Shqipërisë dhe ngriti flamurin kombëtar. Pas kësaj u caktua kryetar i Qeverisë së Përkohshme dhe minister i Punëve të Jashtme. Në politikën e tij të jashtme Ismail Qemali u bë i papajtueshëm ndaj çdo cënimi të pavarësisë e të sovranitetit kombëtar. Pavarësisht kushteve të vështira të brendshme e të jashtme, qeveria e kryesuar nga Ismail Qemali mori një varg masash për organizimin dhe ndërtimin e shtetit të pavarur. Në të gjitha këto veprimtari Ismail Qemali u tregua burrë shteti dhe diplomat largpamës, mbrojti me vendosmëri shtetin e pavarur shqiptar.

NË PËRKUJTIM TË 321 VJETORIT TË KUVENDIT TË ARBNIT

by

Dom Nikë Ukgjini/

Lezhë – Mërqi, 15 janar 2024

Bashkia Lezhë, në bashkëpunim me ipeshkvin e Lezhës, më 15 janar, 2024, sollën në kujtese 321-vjetorin e Kuvendit të Arbrit, një nga ngjarjet të rëndësishme kombëtare, kulturore e fetare të popullit të Arbenit. Ky Kuvend i mbajtur në Mërqi të Lezhës, me 14 -15 janar 1703, i cili bashkojë prelatët e lart kishtare të Kishës Katolike nga të gjitha trevat Arbërore, nga Shkupi e Tivari, ka shërbyer si një themel i fortë për mbrojtjen dhe ruajtjen e identitetit kombëtar shqiptar. Në veprimtarin përkujtimore, morën pjesë, autoritetet lokale: nënkryetari i Bashkisë, Ermal Pacaj e prefekti i Qarkut te Lezhe, z. Gjergj Prendi; përfaqësues të klerit katolik, sekretari i ipeshkvisë së Lezhës, Dom Gjovalin Krygja, ndërsa nga Shkodra, famullitari i Katedrales së Shkodrës, Dom Vlash Palaj dhe organizuesi i punimeve restaurues në Kishën e Kuvendit te Arbnit, Dom Nikë Ukgjini. Në këtë event ishte i pranishëm dhe konsulli i Nderit te Austrisë z. Gjergj Leqejza dhe banor të zonës që kanë kontribuua në mënyrë modeste në rindërtimin e kësaj qendre të rëndësishme kombëtare. Folësit vlerësuan, punimet e kryera më shumë profesionalizëm, me fonde private në këtë objekte gjatë vitit 2022 – 2023, si dhe rëndësinë e Kuvendit të Arbrit, i mbajtur nga Kryeipeshkvi i Tivarit, Imzot Vincenz Zmajevich, i cili mori një sërë vendimesh të rëndësishme për kombin dhe bëri një serë analizash në aspektet e brendshme kishtare: administrimin e Sakramenteve e kremtimin e riteve liturgjike, lirinë fetare e të kultit, reformën e zakoneve e tjera dhe në anën tjetër gjendjen e popullsisë në realitetin shoqëror, nën sundimin otoman, më të gjitha problemet e rënda që përjetonte çdo ditë, e sidomos me rrezikun e humbjes së identitetit kombëtar e të gjuhës shqipe. Imzot Zmajevichu iu kujtonte ipeshkvijve pjesëmarrës të Kuvendit të Arbrit, detyrën për ringjalljen e jetës fetare të popullit, siç ka qenë në kohen para pushtimeve të perandorisë osmane.

Ky Kuvend i nxitur nga vet Papa, Klementit XI, – Gjon Françesk Albanit, (1700 -1721) me prejardhje shqiptare, mori në shqyrtim dhe mbrojte çështjet më jetike për shqiptarët: identitetin kombëtar, historinë, e jetën fetar të shqiptarëve të kohës së Gjergj Kastriotit.

Kisha ku më ketë rast është zhvilluar aktiviteti, kësi herë në vete përmbante një shkëlqim të jashtëzakonshëm! Nga brenda më shtatoren e Papa Albanit e Imzot Zmajevichut, dritaret xhami më vitrazhe të tipit klasike, më imazhin e pajtorit të dioqezave pjesëmarrëse të Kuvendit të Arbrit, etj; ndërsa jashtë më oborrin e mirë sistemuar, e ku në qendër dominon simboli madhështor i Kuvendit të Arbrit dhe zëri i kambanës duke na ftuar në lutje, rrëfime e reflektime neve si besimtar dhe të tjerët që e duan dhe e kanë për zemër, Zotin e kombin Arbërorë.

Ky përkujtim u begatua më lajmin se, skulptori i njohur nga Mërqia, Gjergj Kola, i cili vepron e punon në Itali, ka bëre enkas dy piktura kuadër, më dimension 80 x 60 cm vaj, akrilikë në kanavace më anë të cilave paraqitet ngjarja e Kuvendit të Arbrit, si, ardhja e klerikëve të lart më shoqëruesit në Kishën të Gjon Pagëzuesit dhe momenti e mbajtjes së këtij Kuvendi. Këto dy piktura dhuratë, së shpejti në vendosen në Kishën mesjetare të Mërqisë, të cilat do qëndrojnë me dinjitet krahas orendive të tjera artistike që gjenden brenda këtij objekti të rëndësishëm sakral.

Organizatoret shprehen, falënderime të sinqerta për të gjithë të pranishmit, të cilët nderuan me prezencën e tyre këtë aktivitet, i cili e meriton të shpallet Festë zyrtare Kombëtarë.

Dita e MLK-së 2024: 38 vjet që nga themelimi i festës për ikonën e festës për të drejtat civile

by

Rafael Floqi/

Një kurorë ulet poshtë Statujës së Shpresës, një monument i Udhëheqësit të të Drejtave Civile Martin Luther King Jr, në memorialin e tij në Basenin e Baticës në Uashington, D.C. Kombi të hënën shënon festën e 38-të vjetore federale të Martin Luther King Jr.

Sot kombi po i kushton respekt trashëgimisë së Dr. Martin Luther King Jr. të hënën, duke shënuar 38 vjet që kur kjo festë federale u festua për herë të parë në nder të ikonës së vrarë të të drejtave civile.

Dita e Martin Luther King Jr. 2024 zhvillohet në ditëlindjen aktuale të King, më 15 janar, pasi festa festohet të hënën e tretë të janarit të çdo viti. King ishte forca shtytëse e lëvizjes për të drejtat civile në SHBA, me përpjekje jo të dhunshme për të arritur barazinë shoqërore dhe racore që nënkupton një kapitull transformues në historinë amerikane, duke kulmuar me miratimin e Aktit të të Drejtave Civile të vitit 1964 dhe Aktit të të Drejtave të Votimit të vitit 1965.

Ndikimi i King arriti kulme të reja ndërsa protestat e tij paqësore ushtronin presion mbi ligjvënësit jugorë për të çmontuar praktikat raciste dhe segregacioniste të rrënjosura në epokën e Jim Crow, duke çuar në shumë momente kyçe në udhëtimin e mundimshëm drejt të drejtave civile, duke përfshirë Bojkotin e Autobusit të Montgomery në 1956 dhe Marshimin në Uashington në vitin 1963, ku King mbajti fjalimin e tij të famshëm “I Have a Dream”.

Kombi vazhdon t’i kushtojë nderim trashëgimisë së qëndrueshme të King rreth 56 vjet pas vdekjes së tij, me evenimente të shumta të planifikuara në vitin 2024, duke përfshirë një shërbim përkujtimor në Kishën Baptiste Ebenezer në Atlanta, ku King shërbeu si bashkëpastor për tetë vjet përpara se të vritej në 1968.

Përkujtime të ndryshme dhe evente vullnetare u mbajtën në të gjithë vendin gjatë gjithë fundjavës, duke kulmuar me homazhet e së hënës në çdo shtet.

Një numër ngjarjesh janë planifikuar në kryeqytetin e vendit, duke përfshirë një mëngjes lutjesh, ceremoni për vendosje kurorash, tubime paqeje dhe paradë, si dhe një ekspozitë speciale në Muzeun Kombëtar Smithsonian të Historisë dhe Kulturës Afrikano-Amerikane.

Shumë komunitete do të mbajnë ngjarje që synojnë të promovojnë paqen dhe shërimin gati katër vjet pasi tensionet racore pushtuan vendin pas vrasjes nga policia të George Floyd në 2020.

Dita e Martin Luther King Jr. ka filluar të njihet në të 50 shtetet dhe mbetet e vetmja festë federale që është caktuar edhe si Ditë Kombëtare e Shërbimit për të inkurajuar vullnetarizmin.

Festa inauguruese e Mbretit u zhvillua 18 vjet pas vdekjes së Kingut, më 20 janar 1986, pas nënshkrimit të projektligjit për festën e King nga Presidenti Ronald Reagan në nëntor 1983.

Arritja historike shënoi kulmin e një beteje 15-vjeçare të Kongresit për të vendosur një festë federale për nder të King pasi demokrati i Miçiganit John Conyers propozoi legjislacionin katër ditë pasi udhëheqësi i të drejtave civile u vra në Motelin Lorraine në Memphis më 4 prill 1968.

Conyers, një anëtar themelues i Grupit të Zi të Kongresit, fillimisht nuk mori asnjë mbështetje për masën për të nderuar Kingun pasi qëndrimet e përziera mbi racën vazhduan në Kongres, por Conyers vazhdoi ta rifuste projektligjin gjatë viteve 1970 dhe pjesën më të madhe të viteve 1980 derisa u miratua në 1983. mes mbështetjes publike mbarëkombëtare.

Pika kryesore e kthesës erdhi rreth vitit 1980 kur legjenda e Motown-it, Stevie Wonder publikoi këngën “Happy Birthday” si një tribute për King, e cila ndihmoi në avancimin e kauzës për të vendosur një festë federale në emër të tij, sipas Muzeut Kombëtar të Historisë dhe Kulturës Afrikano-Amerikane. .

Wonder vazhdoi të luante një rol kryesor në ndërtimin e vrullit dhe mbështetjes së gjerë për festën, duke promovuar një peticion që fitoi 6 milionë nënshkrime teksa mori pjesë në mitingje të shumta me të venë e King, Coretta Scott King, e cila vdiq në vitin 2006 në moshën 78-vjeçare.

Në vitin 1981, Wonder nderoi liderin e vrarë të të drejtave civile duke përfunduar turneun e tij kombëtar me një koncert përfitimi në National Mall, duke i bërë jehonë adresës historike të King në të njëjtin vend gati dy dekada më vonë, dhe duke ndihmuar në sjelljen e një ndryshimi të rëndësishëm në qëndrimet ndaj nderimit dhe ruajtjes. Trashëgimia e Mbretit.

Në vitin 1983, Dhoma e Përfaqësuesve miratoi me shumicë dërrmuese projektligjin, i cili vazhdoi t’i mbijetojë kundërshtimit të zjarrtë në Senat nga republikani i Karolinës së Veriut, Jesse Helms, sulmi i fundit i të cilit ndaj personazhit të Kingut gjatë dy ditëve debati nuk arriti të ndalonte projektligjin të arrinte në tryezën e Reganit.

Edhe pasi projektligji u nënshkrua në ligj dhe shkoi në fuqi tre vjet më vonë, jo çdo shtet fillimisht zgjodhi të kremtonte festën, me New Hampshire duke u bërë shteti i fundit që zyrtarisht e emëroi festën për King në 1999.

Polemikat vazhduan të rrethojnë festën 20 vjet më parë, pasi shumë kompani të sektorit privat refuzuan të njohin Ditën e MLK-së dhe t’u japin punonjësve një ditë tjetër pushim me pagesë menjëherë pas pushimeve, duke çuar në kritika nga zërat e njohur zezakë të kohës, përfshirë komedianin Chris Rock, i cili u tall “Duhet të jesh goxha racist që të mos duash një ditë pushimi nga puna”.

Kohët e fundit, më pak se gjysma e punëdhënësve amerikanë janë zotuar pushim për festën e King, pavarësisht presionit të vazhdueshëm nga progresistët dhe avokatët e të drejtave, sipas një sondazhi të Ligjit të Bloomberg 2019.

James Earl Ray, një kriminel karriere dhe i arratisur, u deklarua fajtor për vrasjen e King më 10 mars 1969 dhe vdiq në vitin 1998 pasi kreu 29 vjet nga një dënim 99-vjeçar. Kjo verë do të shënojë 61-vjetorin e Marshimit në Uashington.

Një takim i veçantë për poezinë

by

Monda Mara/

Kështu do ta cilësonte Anna Lattanzi(Annina Anninetta), kryeredaktore e Albania Letteraria, veprimtarinë e pasdites së dielë, datë 14 janar, zhvilluar në Qendrën Kulturore Slow Mill Milano. Një bashkëpunim ky midis LSHASHI – LIDHJA E SHKRIMTAREVE DHE ARTISTEVE SHQIPTARE NE ITALI dhe Konsullës së Republikës së Shqipërisë në Milano. Dhe do të ishte pikërisht ajo, që në cilësinë e drejtueses së kësaj veprimtarie, do t’i jepte udhë rrugëtimit tonë drejt poezisë. Fillimisht duke u uruar mirëseardhjen poetëve: Valbona Jakova, Mimoza Leskaj, Fatmir Gjata dhe të pranishmëve në sallë. Më pas, një paraqitje e shkurtër e gjendjes në të cilën ndodhet letërsia sot, rrjedhimisht edhe poezia: numri i paktë i lexuesve, vështirësitë që hasin botuesit etj.

Në emër të Lidhjes, do të përshëndetnin presidenti Skender Lazaj dhe sekretarja Lori Duka. Në fjalën e tyre ndihej vlerësimi dhe kënaqësia e bashkëpunimit, që si fryt solli këtë takim.

E nisëm me tingujt: filli përçues i mbrëmjes. Pikë së pari ato të muzikës. Soprano lirike Anila Hoxha Gjermeni, do të na mahniste me interpretimin e një kolazhi nga repertori i saj. E njohur tashmë në Itali, por jo vetëm, pjesë e Teatro alla Scala, ajo si çdo herë, përcolli emocione me “Bareshën”, “Bishtalecat” e këngë të tjera. Paraqitje të tilla pa më të voglin dyshim, pasurojnë dhe u japin ngjyra takimeve tona.

Radha tashmë u kishte ardhur poetëve. Nën interpretimin e Arjeta Previzit, që tashmë ka krijuar një profil të sajin si interpretuese, u gjendëm në poezinë e Valbona Jakovës nëpërmjet vargjeve “I thashë diellit: jam një udhëtare/ Ai më ngrohu me shumë rreze dashurie”. Ajo vetë do ta përkufizonte poezinë si një lloj bashkeshoqërueseje në udhëtimin e jetës. Aspak i lehtë, po të kemi parasysh persekutimit që ka kaluar familja Jakova në regjimin e kaluar. Poezia e saj do të pasqyrojë vuajtjet, por vetë Valbona nuk kërkon të shprehë vetëm këto. Tema të tilla si: dashuria, bukuria, pasuria shpirtërore, do të zënë një vend të rëndësishëm në krijimtari. Duke qenë se ajo është njëkohësisht dhe një përkthyese e njohur, do ta prekte këtë çështje të mprehtë, duke i mëshuar faktit se nuk mjafton vetëm të njohësh gjuhën. Nevojitet formim i gjithanshëm për të sjellë siç duhet krijimin në një gjuhë tjetër. Gjë e cila, u miratua dhe nga bashkëbiseduesja, Ana Latanzi.

“E kështu eci nëpër shtigje/ që të tjerët as nuk dinë që ekzistojnë”. Është përsëri Arjeta me përcjelljen e poezive, këtë herë të Mimoza Leskajt. Për poeten, procesi i krijimit është një lloj strehe, që i ka dhënë mbrojtjen e duhur ndaj botës së jashtme. Edhe në poezinë e saj ndihet persekutimi për shkak të diktaturës. Nisi të shkruante që në moshën 8 vjeçare dhe, siç deklaron ajo vetë, shpirtin do t’ia dorëzonte poezisë. Për Mimozën, poezia lind brenda njeriut dhe ai identifikohet me të në kohë. Trajtimi i temave sociale, do të përbëjë një veçori dalluese të kësaj krijimtarie të pasur, jo vetëm në poezi, por edhe në prozë.

“Do të jemi harruar, në një pjergull përqafuar/ veshur vetëm me buzëqeshjen tënde”. Këto vargje do të na paraprinin drejt një poeti tashmë: Fatmir Gjata. “Poezia të ndihmon të jetosh më mirë”, do të niste rrëfimin e tij ky poet. Si një pjesë e rëndësishme e jetës, tashmë krijimi artistik është shndërruar në një zë të brendshëm për të. Në kordat e tij, poezia shqipe është melodia vetë, dhe bukuria si kategori estetike, gjendet pikërisht ndërmjet vargjeve. Sidomos gjuha shqipe me tingujt e saj, bën që ajo të marrë të gjitha trajtat dhe format e përkryera.

Nëse gjatë gjithë kohës, publiku në sallë kishte qenë tepër i vëmendshëm për të ndjekur poetët, poezitë, rrëfimin e secilit, tashmë ishte radha e tij. Shkëmbim idesh, mendimesh në lidhje me poezinë, letërsinë, futjen e asaj shqipe në procesin letrar italian, vendin që zë në ditët e sotme, do të ishin temat kryesore të këtij diskutimi, i cili përfshiu të pranishmit në sallë, poetët dhe drejtuesen e takimit.

Dhe përsëri muzikë, por kësaj here për të shënuar fundin e mbrëmjes. “Lule borë” nën interpretimin e Artan Lika bass (i ardhur enkas nga Novara sëbashku me miqtë e tjerë të Associazione URA, shoqatës “Ura”), në duet me Anila Hoxha Gjermenin, do t’i jepnin fund këtij udhëtimi poetik dhe muzikor.

U ndamë me mesazhin e Anës “Poezia është bukuri, gjithmonë duhet ta ushqejmë shpirtin me të”.