Archives for July 2024

Një udhëtim tek arbëreshët e Palaco Adrianos në Sicili me rastin themelimit të ngulimit të tyre 1482

July 31, 2024 by s p

Ornela Radovicka

Çdo datë 1 Gusht arbëreshët e Palaco Adriano në Sicili, ngrihen herët, ende pa dalë djelli ngjiten në majën e malit, ndryshe i quajtur mali i trëndafilave, dhe më veshtrim nga Lindja, presin rrezet e tij, për kujtuar të parët e tyre, ardhur nga gadishulli ballkanik shqipfolës,të cilët të detyruar nga pushtimi turk lanë atdheun e tyre dhe u vendosën në këto troje.

Mali i trendafilave ( Monte delle Rose), në Palazzo Adriano, është një 1436 metra ku eshte vendosur një kryq i ritit arbëreshë, dhe cdo 1 Gusht arbëreshët e Palcos me himnin e tyre “Moj e bukura More,” i ngjiten malit dhe nisen së bashku për të festuar ritin, kujtimit me nostalgji të ardhjes së Etërve Shqiptarë qe themeluan Palazzo Adriano më 1482.

C:\Users\ACER\Desktop\facebook_1586002433965.jpg

Arbëreshët e Palco Adriano, janë asimiluar në gjuhë, por ende mbajnë ritin e tyre bizantin.

I pari dokument ku përmenden punimet e ndërtimit në kishën e San Nicola daton në 9 shkurt 1656. Pas tre vjetësh kisha shembet. Konsistenca e punimeve kishte shkaktuar transferimin në Matricën e statujës së San Nicola dhe pezullimin e funksione duke përfshirë festimin e festës së Kryqëzimit të Shenjtë “ i cili bëhej çdo vit ”si një letër nga Peshkopi i Girgenti që daton nga 12 korriku 1656.

Popullsia arbëreshe Palacese e kujton me hidhërim të madh edhe datën e 14 janarit 1968 për një arsye se tërmeti i tmerrshëm shkaktoi dëme dhe vdekje të mëdha edhe në popullsinë arbëreshe dhe dyert e kishës u mbyllën për mbi 50 vjet.

Kisha Bizantine Maria SS Assunta

Ajo që lidh ende identitetin arbëresh është Kisha S. SS. Assunta/ U ndërtua me vullnetin e arbëreshëve në vitin 1532 dheu zgjerua në vitin 1770. Kisha greko-bizantine, kushtuar Maria Santissima Assunta dhe gjendet ne shehsin Umberto I. Shkallet anësorë janë në blloqe: fakt ky është për shkak të traditës popullore të mbretit Borbon Ferdinand IV i cili mbërrinte me kalë deri në hyrjen e kishës, sa herë që shkonte në Palazzo Adriano.

Kjo kishë është Panteoni i bashkësisë shqiptare të Palazzo Adriano: Në të ekzistojnë varret e disa prej bijve të saj te shquar dhe gurët e të varreve te te pare jane në gjuhën shqipe, te cilat kane rëndësi të madhe historike dhe kulturore.

Midis te tjereve lexojme Kete lapidar shkruar ne shqip ku thuhet:qe Vellezer ishim ne jete…”. me poshte jane rradhitur emrat;Martino Spata, Giuseppe (Sepa) Prifti Paolo prifti dhe mban vitin,1867.

Popullsi arbëreshe e Palco Adriano është asimiluar në gjuhë.

Askush nuk flet sot gjuhën atje.

Është e dhimbshme kur mendon se kjo qytezë është vendi ku u lind dhe u rrit Gavril Dara Plaku dhe i riu. Gavril Dara, i cili nuk harroi kurre rrenjet e tij, dhe kjo duket edhe tek pasardhesi i tij G. Dara (i Riu) i cili ne nje leter i shkruan De Radës: “..banorët e hershëm… (prinderit tane) erdhën drejt e nga Kruja dhe viset afër Krujës pas betejave të fundit që bënë me turqit”. Dhe rreth 100 vjet me vone erdhen edhe vellezerit nga Korona”.

Kujtoj si sot kur shkova për herë të parë në Palaco Adriano. Mbrrij ne shehsin Umberto I . Ulem tek nje bar. Aty gjejme edhe disa pleq.

i pershendes, belbezojne, dhe nuk flasin shqip.

Ndihen si ne faji, por edhe thone me krenari që janë “arberesh”.

– Pse nuk flisni arbërisht?

– Nese doni arberesh i gjeni ne Amerike. Ne fillim nuk i kuptova mendova se ishte batute por ata menjëherë m[ spjeguan se në Amerike, eshte shoqeria e Palacit qe mbajne gjalle gjuhen ritin, dhe traditat.

Me erdhi keq, por ne te njejten kohe duhet të ndihemi pergjejges te gjithe, perfshiere edhe ne shqiptaret qe kurre nuk u lidhem te ndihmonim vellezerit tane, arbëresh por i lame deri sa te asimiloheshin.( Foto Palaco Adriano 2018)

Gjatë promovimit të librit “Arbëreshët” të mikut tim Rexhep Rifati, në Hora të arbëreshëve pata rastin të takoja Kryetarin e komunës të Palacos, i cili mu afrua dhe me plot mirësi më fotoi që të promovonim këtë leibër edhe në Palco. “Unë vijë nga familja – Granai- Vrana- më tha Ai- Ndihem keq që nuk kam mundur ta mësoj gjuhën arbëreshe. Këtu në Palaco ka shumë që duam ti rikthehemi gjuhës së të parëve tanë.” Them të drejtën mu bë zemra mal që kishte interes për gjuhën. Një vizitë për promovimin e librit “ Arbëreshët” në Palaco Adriano e kemi në projekt.

Shën Mëria e Palazzo Adriano-s

C:\Users\iljas\Downloads\facebook_1590500647075.jpg

Në një kodër të butë dhe të këndshme, jo shumë larg nga qendra e banuar, ndodhet Shenjtërorja “Madonna delle Grazie”, ndërtimi i së cilës daton që nga viti 1560 dhe historia e saj është e lidhur me një shfaqje të Shën Mërisë tek një vajzë 6-vjeçare, së cilës i tregoi ekzistencën e saj, imazh i së cilës në fakt u gjet i pikturuar në tempera në gur dhe sot është në absidën e Kishës.Në brendesi te ketij santuari eshte piktura e arbereshit Francesco Licurisi 1643 ( Santa Lucia).

Një nga figurat e rendësishme në Palaco Adriano është Giuseppe\ Zef Crispi, 1781-1859), nga Pallaci i Sicilisë. Prift, profesor i letërsisë greke në Universitetin e Palermos dhe rektor i seminarit grek atje. Veprat e tij Memoria sulla lingua albanese, Palermo 1831 (Shënime mbi

gjuhën shqipe), mronte tezn për prejardhjen pellazgjike të popullit shqiptar, një teori ende interesante edhe në ditët e sotme . Crispi \ Krispi është autor i një

përmbledhjeje këngësh popullore arbëreshe të Sicilisë, shoqëruar nga përkthime në italishte, të

titulluar Canti degli Albanesi di Sicilia (Këngë të shqiptarëve të Sicilisë), botuar në Canti

popolari siciliani, Katania 1857 (Këngë popullore siciliane), të Leonardo Vigos dhe i Memorie

storiche di alcune costumanze appartenenti alle colonie greco-albanesi di Sicilia, Palermo 1853

Tri burime të cilat simbolikisht identifikonin fare qartë statusin civil të vajzave dhe grave

Tek arbëreshët, të cilët kanë banuar në Palazzo Adriano (deri në fund të shekullit XIX, statusi civil i vajzave dhe i grave identifikohej qartazi nëpërmjet burimin të cilën ato frekuentonin për të mbushur uji apo për të larë rrobat. Ishin tre burimet fqinje, të ndodhur në pikën më të lartë të malit.
Studiuesi arbëreshëve , Guiseppe Crispi thekson se, “në tri nga këto burime shkonin të lanin rrobat gratë e renditura në këto grupe : në atë të mesit lanin vashëzat e pamartuara, në burimin e majtë lanin të martuarat, në të djathtin shkonin të lanin gratë e veja”.

Bekimi i ujrave

Arbërshët e Palaco Adriano-s ashtu si ata të Horës së Arbëreshëve, festojnë bekimin e ujrave në 6 Janar sipas liturgjise Bizantine, tradizionale e quajtur “vulata da palumma”e cila zhvillohet ne sheshsin Umberto 1.

C:\Users\ACER\Desktop\facebook_1584912923345.jpg

Familja e shquar ne Palaco Adriano, familja Dara

Gavril Dara, plaku, lindi me 15 të Korrikut 1765 e vdiq me 19 Maj 1832. Studimet i beri në Seminarin Italo-Shqiptar të Palermos dhe me vone u dipllomua në mjeksi e në drejtësi.

Mblodhi nga pleqte “Kënkat e pleqërisë” dhe hartoi disa vjersha në gjuhën shqipe, dhe kengen e Shen Lazari qe kendohet edhe sot tek arbereshet e Siçilise,përmbledhja me këngë popullore arbëreshe e të cilit ka humbur (Pallati Dara qe sot eshte kthyer ne nje muse natyralistik)

Andrea Dara, i biri i Gavrilit, lindi me 17 Maj 1796. Vdiq me 2 Prill 1872. U dipllomua ne Drejtesi
shkrime e tij jane :, dëshmoi interesim të gjallë për folklorin arbëresh dhe qe autor jo vetëm i një përmbledhjeje me këngë popullore arbëreshe të Sicilisë dhe i një vepre mbi Usi e costumi di Palazzo Adriano, 1859 (Zakonet e Pallacit), por edhe i një fjalori 5000 fjalësh shqip-italisht (1862-1868), pas një gramatike të shkurtër të shqipes (1830) dhe një përkthimi të Ungjillit të Shën Mateut. Shumica e këtyre veprave mbetën të pabotuara dhe ruhen në formë dorëshkrimi në Koleksionin Shqiptar të Bibliotekës Mbretërore në Kopenhagë ( bibliogrfià. Gangale 1973, f. 16 (II 10), 21 (II 17), 25 (II 20a), 62 (IV 6), 82 (V 4), 126 (V 50) dhe 129 (V 53).

Gavril Dara, i riu autori i Vepres ”Kënka e Sprasme e Ballës”. Dara I ri ishte letrar, poet, gazetar, jurist. Lindi me 8 dhjetor 1825 dhe Vdiq me 19 nentor 1885. Ai ishte i biri i Andrè Darës e i Françeskës Dragota. Studioi në Seminarin italo-shqiptar të Palermos dhe u dipllomua per drejtesi. Fillon pune ne Agrigento. Merr pjesë në levizjet e ringjalles italjane si antar i Komitetit kryengritës t’Agrigjentit e me 1860 emerohet me dekret të Zef Garibaldit sekretar u përgjithshëm i Qeverise se’atij qyteti. Më 1867 emerohet prefekt i Trapanit. Me 1870, si e la ketë detyrë për arsye politike, shkoi në Romë e aty drejtoi për disa vjet (1871-1874) fletoren “La Riforma” ku u dallua edhe si gazetar. Pas disa vitesh kthehet ne Agrigento dhe jetoi aty deri ne fund te jetes. (fonte Kole Kamsi “Mbi katundin arbëresh Palaco Adriani”, )

Arbereshet shkruan ne gjuhen shqipe mbi lapidarin e familjes Dara, ku prehen eshtrat e tyre.

“Burre i dijeshem nga me te dijshmit” 19 Maji 1832.

C:\Users\ACER\Desktop\facebook_1584914399781.jpg

Mali i trendavilave. Ky mal nuk eshte nje“shpikje letrario nga Dara, por egziston ne te vertet me kete emer. Ky mal ndodhet ne lugina e Sosio, (Palacio Adriano ) dhe ngrihet në një zonë ku natyra është e pa kontaminuar dhe pak e populluar. Eshtë përmendur nga Aristoteli dhe Plini Plaku dhe në lashtësi ishte i famshëm për bimët e tij të egra të virtytshme, objekt i studimeve për shumë botanistë. Hipoteza më e mundshme është se emri rrjedh nga lulja, dhe më saktë nga trëndafilat e peonies, të cilët lulëzojnë në shkurt, pa gjemba, dhe rriten mbi të gjitha në këtë mal; thuhet se trëndafilat u rritën kur kaloi Shën Rosalia, vajza e fisnikës Sinibaldo, zot i Quisquina dhe Malit te trendafilave. Keto trendafila janë i bardhë, i verdhë, rozë dhe i kuq.Largo mi duke lene mbarapa kete lugine.Nje copë shkëmbi duket ne horizonte.

Ndalojme tek sheshi shikojme kroin (shatervanin) me dy goje nje veper e arbersheve te shekullit 16. Muret e vjetra te shtepive karakteristike arbereshe, arkitekture e qytezes , harqet, gjitonia, jane vetëm gjurmeë të asaj jete të zhurmshm të botës së djeshme arbërshe.

Nje heshtje malinkonike ndjen në kete hapsire.

Shtepite e Darenjve, Bastave, Biderave, Krispëve, Kjarajve, jane atije edhe pse shekujt rrjedhin.

Në sheshin Umberto I ndodhet shatervani i ndertuar nga arbereshet, shekullit XVI . Elegante ne stilin e tij, me formen tete kendore. Për pjesën strukturore të ndërtuar në 1607 punuan Chiusi Nicolò Gagliano dhe Vito Termini, xhaxhai dhe nipi, dhe për pjesën dekorative të përbërë nga një vazo me një kon pishe të skalitur me shije të rafinuar baroke në 1684 u punua nga Burgitan Vito Lo Domino.Aty mesojme prej banoreve qe te kjo fontane u xhiruan sekuenca te filmit Oscar “Nuovo Cinema Paradiso” di G. Tornatore. Sot ky shatërvan nuk ndodhet më. (Në vijim foto e shatërvanit.)

Disa figura që meritojnë të përmenden

Emanuel Bidera 1784-1858) nga Pallaco Adriano. Vepra e tij mbi prejardhjen e shqiptarëve, u botua në katërvëllimshin Quaranta secoli racconti su le Due Sicilie, Napoli 1846-1850. Vëllimi i parë përmban disa poezi popullore arbëreshe. Themelues dhe drejtor i një shkolle të gojëtarisë në Napoli, Bidera shkroi edhe librete operash për kompozitorin Gaetano Donixeti

Gjatë ekspeditës Të Njëmijtëve, të Garibaldianeve, G. Bandi, thotë se u dëgjua të këndoheshin këto vargje : Ky përfytyrim i ëmbël/Do të ledhatojë shpirtin tim/Dhe kohë e ndritur do shpaloset/Përpara meje plot shkëlqim, dhe se autorui i tyre ishte Libretist, arbëreshi Giovani Emanuele Bidera (Palazzo Adriano 1784-Palermo, 1858).

Pietro Chiara\ Kiara,1840-1915).Lndi nëPallac Adriano. Gazetar, jurist dhe epistolar, por edhe politikan.

Kushëri i Gavril Darës së Riut (1826-1885),Chiara bëri udhëtime në Shqipëri e

në Ballkan më 1879. Ishte njohës i mirë i gjuhës dhe arriti të depërtojë thellë në politike, ishte deputet në parlament, botoi artikuj në të përmuajshmen e De Radës si Fiàmuri Arbërit,

dhe shkroi disa poezi.Është autor i dy librave italisht

për Shqipërinë: L’Albania, Palermo 1869 (Shqipëria), monografi në dymbëdhjetë krerë për

gjuhën, letërsinë, historinë dhe politikën shqiptare, dhe L’Epiro, gli Albanesi e la Lega, Palermo

1880 (Epiri, shqiptarët dhe Lidhja), përmbledhje shkrimesh informative të botuara së pari në

gazetën e Romës La Riforma, redaktuar në vitet 1871 deri 1874 nga Gavril Dara i Riu.

Kostumet e Palacit

Ndalojme tek muzeu i kostumeve. Piktori i njohur francez Zhan Houel, kur erdhi në Palac më 1782, i bënë shumë përshtypje kostumet e grave arbërshe. Piktori francez J. Houel përshkroi veshjet gala dhe veshjet e përditshme të grave të Palazzo Adriano me detaje dhe ishte aq i magjepsur prej tyre sa që donte t’i bente ato te pavdekshme . Thuhet qe ai beri nje perzjerje te bojrave te ujit me qymur druri dhe krijoji gjallerine e veshjeve prototipeve të ahengut të madh. Në to pikturoi fustanet gjysëm festive, fustanit të dasmës femra dhe mashkull, fustanin e gruas së martuar, atë të vajzës dhe në fund veshjen e përditshme .

Veshja e festës në raste solemne siç është Pashka, dita e Zonjës dhe për festën e Kryqëzatës, tesuti eshte e bërë nga mëndafshi të pastër. Me të krijohet pjesa e fundit, trupit, keza dhe vello. Të gjitha këto pjesë qëndisen me ar. Në vijim një dasëm në Palazzo Adriano në ritin grek, J.- P. Houel, 1770. Mendohet te jete stampimi më i vjetër që riprodhon veshjet e grave të një vendi arbëresh. Burrat janë të veshur siç visheshin si fisnikët e kohës.

Në pikturën në vijim pikturë e francezit, Jean Houel, kostumi i grave arbëreshe të Palazzo Adriano. Veshja e përditshme.

C:\Users\ACER\Desktop\facebook_1584918879951.jpg

Mbiemrat me origjine shqiptare

Mbiemrat më të zakonshëm me origjinë shqiptare janë: Alessi, Barbata, Barcia, Cuccia, Francaviglia, Gagliano, Granà, Grisafi, Longo, Marino, Masaracchia, Raggio, Russo, Sabella, Schirò, Sciurba, Sulli

Palazzo Adriano “bashki e pakicës shqipfolëse”

Palazzo Adriano konsiderohet si “bashki e pakicës shqipfolëse”, sipas ligjit 482/99 (Norma në lidhje me mbrojtjen e pakicave historike gjuhësore), por gjuha e lashtë shqipe ashtu si e përmenda nuk është më gjuha e komunitetit; sot është humbur pothuajse plotësisht, por egziston një shoqatë e cila quhet Skënderbeg . Kjo i bënë të ndihen ende të gjallë.

C:\Users\ACER\Desktop\facebook_1584913810220.jpg

Arbëreshët e Palacos me duart me mund edjersë ndërtuan jetën në një atdhe që nuk ishte e tyre.

Përveshën krahët dhe filluan punën .

Ndërsa përshëndesim këtë ngulim arbëresh sot në prag të 1 Gushti, na vijnë ndër mend fjalët e Rodotas:

… Kjo lugine te Maxares, lëndina, vreshta, ullishta, peme, ishte ajo parajse tokesore qe jo me kot Rodatò e kishte pagezuar te tille. Ishte dora e Arbershit, qe kete fole ku rrinin shqipet te egera e rilulezoi me sakrificat e tij, nga gjaku i tyre , malli it tyre, prodhoi “Malin me Trendafila”, elizirin me aromen e tij te perbere prej gjuhes shqipe, mitit, ritit rapsodive. Edhe per poetët e tjere te Palacit. Mali u pjese e jetes e historisë së tyre, legjendave, malli, dhe riteve, të ketij populli qe jeta nuk ishte aq bujare por që nuk harruan kurrë tokën e trë parëve të tij, të cilët çdo një gusht i afrohen këtij mali me vështrimin nga Toka mëmë.

Arbëreshët vazhdojnëtë kujtohen për tokën mëmë, por mëma e tij çfarë bënë për këta bijë shpërndarë në Itali prej 600 vjetësh.

NUK MUND TË HESHT PËR KRIMET E KOMUNIZMIT!

July 31, 2024 by s p

Nga Frank Shkreli

A person standing at a podium with a flag

Description automatically generated

Sot është një përvjetor që nuk e përmend as nuk e kujton kush – por ishte 31 Korriku i viti 1948 – një përvjetor vrasjeje, ishte një ditë kur xhelatët e diktaturës komuniste të Enver Hoxhës mbytën dy klerikë katolikë shqiptarë, Dom Lekë Sirdanin e Dom Pjetër Çunin, martirë tё Kishë Katolike Shqiptare, nё periudhën e persekutimit komunist nё Shqipёri. Xhelatët e diktaturës enveriste të Shqipërisë, në atë ditë — mё 31 korrik 1948 — sipas dëshmitarëve dhe të dhënave zyrtare i mbytën të dy martirët duke i hedhur për së gjalli në një gropë gjirizi, në Koplik, ku zhvillohej hetuesia e meshtarëve. Dom Lekë Sirdani e Dom Pjetër Çun kan qenë dy figura të shquara, jo vetëm të Kishës Katolike, por edhe përfaqsues të denjë të kulturës dhe intelektualë shqiptarë të kohës së vet.

Dom Lekë Sirdani — I lindur në Bogë, Malësi e Madhe, në vitin 1891, i bëri studimet e para në Seminarin shqiptar e teologjinë në Insbruk, të Austrisë. U shugurua meshtar më 24 prill 1916. Ka punuar për fe e për atdhe. Kreu shërbimin në famullitë e maleve të kryeipeshkvisë së Shkodrës. Ishte shumë i zellshëm e i devotshëm. U torturua në mënyrë barbare e të pashpirtshme. E bënë të sillej përreth famullisë së tij në zonën e Koplikut, pastaj e futën të gjallë në një pus ujërash të zeza dhe e lanë aty derisa vdiq më 31 korrik 1948, bashkë me Dom Pjetër Çunin. Dom Pjetër Çuni –Lindi në Shkodër, më 9 korrik 1914. Shkollën fillore dhe liceun e kreu në Seminarin Papnor të Shkodrës, kurse teologjinë në Kongregatën Propaganda Fide (Romë). U shugurua meshtar më 23 mars 1940. Shërbeu në famullitë e maleve përreth Shkodrës: Reç e Lohe (Shkrel). U arrestua pa arsye në Rrjol më 27 korrik 1948. Egërsisht i torturuar, e hodhën për së gjalli në një pus ujërash të zeza, ku vdiq më 31 korrik 1948. Të atit iu dha lajmi i vdekjes më 26 dhjetor 1948. Qe meshtar shembullor, i zellshëm dhe bari i mirë për grigjën e vet. Qe i paluhatshëm kundër diktaturës.

Ai dhe Dom Aleksandër Sirdani janë shpallur të lumë nga Kisha Katolike universale, së bashku me 36 martirë të tjerë shqiptarë të diktaturës komuniste. (Sipas Radio Vatikanit shqip)

A collage of a person

Description automatically generated

Me modesti them se kam shkruar gjatë viteve edhe në raste të tjera për këta dy burra dhe për viktima të tjera të diktaturës sllavo-komuniste dhe do vazhdoj të shkruaj derisa të më lenë sytë e mendja. Frank Shkreli: Shqipëria të dënojë zyrtarisht vra.sjet makabër të komunizmit | Gazeta Telegraf –dhe për derisa strukturat politike dhe qeveritare të shtetit shqiptar vazhdojnë të mos dënojnë këto krime makabre dhe për derisa Shqipëria dhe Kombi shqiptar nuk përballen, zyrtarisht, me të kaluarën kriminale të regjimit komunist. Për fat të mjerë për atë vend sot dhe për të ardhmen e tij, jo vetëm që entet zytrtare të shtetit shqiptar, nuk dënojnë zyrtarisht krime të tilla siç ishte vrasja e Dom Lekë Sirdanit dhe Dom Pjetër Çunit – por ato entet zyrtare politike dhe shoqërore, tërthorazi dhe drejtë për drejtë, sot glorifikojnë periudhën e diktaturës komuniste. Ndërkohë, që shpallin krenarinë e tyre me trashëgiminë dhe influencën historike të Partisë së Punës në radhët e Partisë së sotme Socialiste në pushtet – një lidhje brezash, midis rinisë së sotëme të Partisë Socialiste dhe gjyshërave dhe gjysheve të tyre, përfaqësuese të Partisë së Punës së diktaturës së proletariatit, siç u shpreh folësja “Helena” një vajzë e re socialiste. Unë nuk di se çfarë dhe sa di e reja e identifikuar me emrin “Helena” — e cila foli në Kuvendin e fundit të Partisë Socialiste por dhe brezi i saj — mbi krimet e komunizmit, ose nëse gjyshja e saj i ka thënë asaj ndonjë të dhenë të vërtetë mbi krimet e atij regjimi ndaj kundërshtarëve të tij, ose shqiptarëve që nuk pajtoheshin me atë ideologji sllavo-komuniste – krejtsisht e huaj për historinë dhe kulturën e shqiptarëve. Për burgjet, për internimet për vrasjet e ekzekutimet, për dhunimet dhe për familjet e ndara e të humbura.

Ndonëse partia në pushtet duket se është krenare e trashëgimisë së Partisë së Punës, ajo vazhdon të hesht për krimet dhe dhunën e ushtruar nga komunizmi kundër shqiptarëve – një popull i zenë rob për pothuaj një gjysëm shekulli. Prandaj nuk është për tu habitur se shumë vërejtës, brenda dhe jasht Shqipërisë, konsiderojnë se trashëgimia e Partisë Komuniste shqiptare po përjetësohet në Shqipëri, ndërsa për 30 e ca vite mbretëron një heshtje në lidhje me krimet e asaj periudhe të zezë për Kombin shqiptar. Frank Shkreli: A po përjetësohet e keqja e komunizmit në Shqipëri? | Gazeta Telegraf. Ndryshe nga vendet e tjera ish-komuniste të Evropës, Shqipëria as nuk është ballafaquar me të kaluarën e saj tragjike komuniste dhe as nuk e ka ndër mend të dënojë krimet e atij regjimi barbar kundër popullit të vet.

Unë nuk e kam aspak të qartë se si — me ketë mentalitet politik e shoqëror – në ç’drejtim mendon Partia Socialiste dhe qeveria e saj në pushtet t’a çojë Shqipërinë dhe Kombin, në të ardhmen drejtë një një jete më të mirë për brezin e të rinjve e të rejave shqiptare, si “Helena” që foli në Kuvendin e Partisë Socialiste? Si do të shkojë drejtë një qytetërimi shqiptaro-perëndimor – larg trashëgimisë kriminale të diktaturës komuniste – e me sy kah qytetërimi perendimor. A po është duke shkuar drejtë një humnere lindore sllavo-komuniste autoritare e cila për pothuaj 50-vjetë, vrau e preu bijtë e bijat më të mirë të Kombit shqiptar?

Po të mund të flisnin sot Dom Aleksandër (Lekë) Sirdani dhe Dom Pjetër Çuni – në përvjetorin e vrasjes së tyre nga regjimi komunist i Enver Hoxhës – ata do të thonin se të gjithë shqiptarët pa dallim i konsiderojnë si vëllezër e motra, se ata dhanë jetën në mbrojtje të vlerave historike të Kombit shqiptar, të lirisë e demokracisë, të nderit e burrërisë dhe qëndruan besnikë ndaj orientimit historik të shqiptarëve drejtë Perendimit.

Qëllimi i këtyre dy klerikëve, por mbi të gjitha dy burrave shqiptarë intelektualë, të vrarë nga komunizmi, ishte një Shqipëri – që sipas rrethanave dhe mundësive të asaj kohe, Kombi shqiptar të shkonte në rrugën drejtë Perendimit dhe vlerave të atij qytetërimi dhe jo drejtë lindjes, një qytetrim i huaj dhe barbar për shqiptarët.

Kjo, pra është arsyeja që unë nuk mund të heshti për krimet e komunizmit ndaj njerëve të pafajshëm – përfshir vrasjet e dy klerikëve të lartë përemendur. Por, përpiqem që në mënyrën më modeste dhe në mungesë të dënimit zyrtar të atyre krimeve nga qeveria dhe shteti shqiptar – është detyra, vullneti dhe dëshira ime dhe duhet të jetë e të gjithë njer[ëve vullnet mirë, që ia duan Shqipërisë dhe shqiptarëve punët për së mbari – që kujtimi i këtyre dëshmorëve anti-komunistë shqiptarë dhe mijëra të tjerëve si këta, të mos zhduket nga kujtesa dhe as nga historia e Kombit shqiptar.

Sepse është e qartë tani se pa dënimin zyrtar të krimeve të komunizmit dhe pa distancimin serioz të Shqipërisë nga regjimi komunist i Enver Hoxhës, aktualiteti politik dhe zhvillimet në vend po tregojnë, se rrugëtimi euro-atlantik i Shqipërisë, jo vetëm që ka marrë një rrugë të gabuar, por ai rrugëtim nuk është më as i sigurtë dhe as i besueshëm: as për ndërkombëtarët dhe as për shqiptarët, një prej faktorëve kryesor, në mendimin tim, që po shkakton zbrazjen e Shqipërisë nga rinia e saj dhe nga më të mirët e Kombit. Urojmë që kujtimi i sakrificës së tyre të jetë një shembull për djemt dhe për vajzat shqiptare si “Helena”, që të sigurojnë për veten dhe familjet e tyre në të ardhmen një Shqipëri vërtetë të lirë e demokratike për të gjithë dhe pa dallim. Dhe që sakrificat, mundimet dhe vrasja barbare e Dom Lekë Sirdanit dhe Dom Pjetër Çunit, të frymëzojnë breznitë e reja – përfshir vajzen shqiptare “Helena”, drejtë veprave më të mira për veten dhe për të tjerët – larg nga trashëgimia barbare komuniste anti-shqiptare.

I përjetëshëm qoftë kujtimi i Dom Lekë Sirdanit dhe Dom Pjetër Çunit dhe i të gjitha viktimave të komunizmit, pa dallim, në Shqipëri, por edhe në Kosovë dhe anë e mbanë trojeve shqiptare, ku ka shkelur çizmja gjakatare komuniste sllavo-aziatike.

Frank Shkreli

A group of men in uniform holding guns

Description automatically generated

A person being held by police officers

Description automatically generated

A group of men standing in a line

Description automatically generated

VARIETY (1914) / ALEKSANDËR MOISIU, AKTORI MË I PAGUAR NË GJERMANI. JA PAGA E TIJ VJETORE.

July 31, 2024 by s p

WIELKI ARTYSTA – NJË ARTIST I MADH (Burimi : Światowid, e shtunë, 31 mars 1928, ballinë)

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 31 Korrik 2024

“Variety” ka botuar, të premten e 3 prillit 1914, në faqen n°4, një shkrim rreth pagës vjetore që Aleksandër Moisiu merrte asokohe në Gjermani, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Moisiu, me pagën më të lartë

Burimi : Variety, e premte, 3 prill 1914, faqe n°4

(Dërgesë speciale për VARIETY.)

Berlin, 1 Prill.

Aleksandër Moisiu është tashmë aktori më i paguar në Gjermani. Prof. Reinhardt i paguan atij një pagë vjetore prej 100.000 markash (25.000 dollarësh). Moisiu do të interpretojë “Edipin” në arenën antike të Veronës, e cila mund të mbajë 50.000 spektatorë. Moisiu, një italian me origjinë, do të luajë në gjuhën italiane.

Shqiptarët mahnitës në pikturat e austriakut ushtarak, Rudolf Otto von Ottenfeld

July 30, 2024 by s p

Albert Vataj/

Fundi i shekullit dhe fillimi i një tjetri, i gjen shqiptarët në një prani impresionuese në veprat e mjeshtrave të penelit. Trajtesa është e larmishme, siç mbetet e tillë edhe gjeografia prejku ata u ngjitën në tablo për t’u bërë pjesë e thesareve të artit dhe një testament i shpirtrave krijues që e pasuruan botën me shqiptarët, ku spikatin periudha të ndryshme të ngjarjeve ku ata ishin protagonistë dhe shprehet magjike karakteristika e tyre, veshjet me ngjyra të gjalla dhe unike. Në kapërcyell të shekujve ky hir erdhi për të zënë vend dhe për të rrokur adhurim në galeritë e artit dhe koleksionet private, duke treguar përmes mahnitjes së artit vetë madhështinë që na identifikon dhe ne përfaqësohemi.

Nga ata që shkruan me penel copëza të historisë dhe identitetit tonë në panoramën e madhe të kulturës dhe artit të botës, ishte piktori ushtarak austriak, Rudolf Otto von Ottenfeld, një anëtar themelues i Secessionit të Vjenës dhe profesor në Akademinë e Arteve të Bukura, Pragë.

Shqiptarët në pikturat e tij janë ato që kemi përcjellë në periudha të mëhershme dhe të mëvonshme, janë ato që dallojnë për një mishërim të reales përmes fuqisë së artit. Ai përcjell me një besueshmëri të admirueshme dhe besnikëri korrekte kostumet tradicionale por edhe shprehinë dhe karakteristikat dalluese të shqiptarëve, ku spikat krenaria dhe ashpërsia.

Pasuria e kostumeve dhe ngjyrave, armëve dhe sendeve të tjera personale vijnë pas më shumë se 100 vitesh kaq domethënëse dhe kaq të vërteta.

Më shumë se sa piktura ata janë ai testament shpirtëror i atyre banorëve që jetuan dhe luftuan. Bëhej fjalë për Shqipërinë nën sundimin osman, një Shqipëri hekakeqe por shprehëse, një shqiptari që rrekej të sfidonte kohën dhe vështirësitë.

Rudolf Otto von Ottenfeld lindi më 21 korrik 1856 në Veronë dhe vdiq më 26 korrik 1913 në Pragë. Ishte një nga anëtarët themelues vjenez të Shkëputjes dhe profesor në Akademinë e Arteve të Bukura në Vjenë. Si student ishte nën mbikëqyrjen dhe trajtimin artistik dhe estetik të mjeshtrave Karl Wurzinger dhe Leopold Carl Muller.

Ai jetoi në Mynih gjatë viteve 1883–93 dhe në Vjenë në 1893–1900. Për Ekspozitën e Gjashtë Ndërkombëtare të Artit në Mynih në 1892, ai u zgjodh si juri. Ilustrimet e Ottenfeld në një histori të ushtrisë austriake midis 1700 dhe 1867 në 1895, u bënë një vepër standarde referimi për uniformat në atë periudhë.

Vatra Tampa Bay do të rihapë shkollën shqipe më datën 12 tetor 2024

July 30, 2024 by s p

Të Nderuar Zonja dhe Zotërinj,

Bashkombas dhe Bashkombase,

Vatra Tampa Bay është shumë e lumtur t’ju njoftojë se shkolla shqipe Vatra do të rihapet ditën e shtunë më datën 12 tetor 2024. Mësimi do të fillojë nga ora 02:00p.m. deri në orën 04:00p.m. nën drejtimin e mësuesve Lida Zaimi, Luan Goxhaj, Ana Kullaj, Haki Veliu, Ariana Poloska, and Aurora Deda. Pas mësimit të gjuhes shqipe, nxënësit do të vazhdojnë me mësimin e valleve shqiptare nën drejtimin e zonjave Linda Zaimi dhe Aurora Deda. Për aktivitetet artistike to të ndihmojë edhe profesori i nderuar i muzikës z. Armand Zaçelic.

Adresa e shkollës është: 1200 S. Keen Rd., Clearwater, FL 33756. Shkolla do të pranojë studentë nga mosha 6 deri në 14 vjec. Për të rregistruar fëmijët tuaj, ju lutemi të na kontaktoni me mesazh (sms) në numrat 727-647-2091 ose 727-512-4701. Në mesazh, jepni emrin tuaj dhe emrin dhe moshën e femijës (ose femijëve) që dëshironi të rregjistroni. Në shkollë, fëmija duhet të jetë i shoqëruar nga të paktën një nga të rriturit e familjes ose një i rritur i autorizuar nga prindërit e femijës.

Për më shumë informacion, ju lutemi të kontaktoni administratorin e shkollës, z. Tasim Ruko, drejtuesen, znj. Meri Kodra, dhe sekretarin, z. Bledar Prifti, respektivisht, në numrat 727-647-2091, 727-249-4207, dhe 727-512,4701. Si ndihmëse për problemet e përditshme të shkollës do të jetë znj. Jonida Selic. Gjithashtu, në bordin e shkollës do të marrin pjesë prindërit Klejdia Dhimo dhe Ilir Sako.

Sponsorët kryesor i shkollës shqipe do të jetë Vatra Tampa Bay, bizneset, dhe çdo individ i cili është i interesuar të mbështesë këtë iniciativë patriotike. Vatra do të sigurojë që çdo sponsor dhe kontribues të falenderohet dhe promovohet publikisht si në faqen tonë në Facebook ashtu edhe në eventet e organizuara. Dera e shkollës sonë është e hapur për të gjithë vullnetarët që duan të ndihmojnë.

Ju mirëpresim së shpejti!

Bordi i Vatra Tampa Bay