AFIRMIMI I LETËRSISË SHQIPE NË BOTË- ALI PODRIMJA – POET I MADH I RANGUT EVROPIAN

NGA JAN MICHAŁ STUCHLY (POLONI)*/

Poet i madh, melankolik, patriot dhe një njeri i thjeshtë – ky ishte Ali Podrimja, që më mbeti në kujtesën time, poet lirik i rallë i revoltës, i  dhembjes dhe vuajtjes njerëzore, i njohur dhe i çmuar jasht kufijve të atdheut të vet, një poet i papërsëritshëm në artin e vet brilant poetik, që e ngriti poezinë shqipe në majet e poezisë evropiane.

         Poezinë e Ali Podrimjes  pata rastin  ta lexoj për herë të parë në revistën e njohur letrare polake „Literatura na świecie” (Letërsia botërore”) qysh në vitin 1979 në polonisht, të përkthyer nga miku im, poeti dhe përkthyesi i njohur Mazllum Saneja. Ndërkaq, veprën e tij më të plotë poetike e kam hasur më vonë në librin e botuar aq të bukur  te edicionit „Pogranicze” „Flaka e vjedhur”( në përkthim të Mazllum Sanejes dhe të Ewa  Śmietańskes) , të poetit tashmë të njohur në Evropë. Ali Podrimja na paraqet botën paralele, të thjeshtë dhe homogjene, të ndërlikuar dhe komplekse, botën që është një  „planet i mërguar” që „ vetëton”, një botë përplot gjarpërinj dhe luanë, një botë e të vetmuarëve dhe e atyre të kërkuarëve. Poezia – letërsia kërkojnë nga shkrimtari një përkushtim të tërë të flijuar e besnik dhe një vetëdije  të thellë kombëtare. Problemet vetjake madje ato më personale dhe intime bëhen dhe ngriten në çështje të përgjithshme të shoqërisë, gama e të cilave është e gjërë dhe komplekse. E këtillë është poezia e Ali Podrimjes, të cilën e karakterizon një gamë e gjërë e problematikës dhe një shumëllojshmëri e mjetëve shprehëse.

Në poezinë e tij Podrimja nuk shtron vetëm probleme të ekzistencës kombëtare, po vete  edhe më larg, duke shtruar dhe kapur probleme universale të njerëzimit, qofshin ato evropiane , botërore , kozmike, ku luftojnë në mes vete Zoti dhe Djalli, ndonëse nganjëherë nuk dihet se kush është Zot a Djall. Ali Podrimja gjithnjë është ballafaquar duke luftuar në mënyrë të paepur me fatin dhe historinë, gjithnjë ballëlart, me guxim, nder dhe dinjitet, i vetëdishmë  për “mjerimin njerëzor”, duke ditur se mund të jetohet edhe me “litar rreth kokes”.

Ndërkaq, shkruaj këtu edhe për thjeshtësine dhe qartësinë kreative, që është një punë e vështirë në të shkruarit çfarë ndodh me magjistarin e poezisë jo vetëm shqipe Ali Podrimjen, i cili si një magjistar i fjalës poetike krijoi gjuhën moderne poetike në tërë historinë e letërsisë shqipe. Konciziteti, shprehjet lakonike me shkurtime të rrufeshme, kontrapunktet, oksimoronet, personifikimet, ndryshueshmëria e rrëfimit, pikat e befasishme kulmore me ato mendime te bukura, të thella, të cilat gjatë leximit zëmë  t’i njohim si fragmente të mendimeve tona.

Dhe shtrohet pyetja  me cilët poetë ka ngjashmëri Ali Podrimja dhe kush është më i afërt përkah mënyra e të menduarit, me format e përshkrimit etj me poetin e madh shqiptar. Duke lexuar me kujdes dhe kënaqësi veprën e plotë poetike “Flaka e  vjedhur” në polonisht të Podrimjes në një përkthim brilant të Mazllum Sanejës më përfytyrohen poetët e mëdhenj botëror Federico Garcia Lorca, Paul Eluard, Pablo Neruda, Salvatore Quasimodo apo Konstantinos Kawafis si dhe poetët tanë Czeslaw Milosz dhe Zbigniew Herbert.

Si përfundim, mund të theksoj se kjo poezi tronditëse dhe rrëqethëse lexohet si një tragjikë e thellë, e përjetuar e një liriku ekzistencial, që dëshmon fillimin e një epoke të re në zhvillimin e formës dhe gjuhës poetike jo vetëm në letërsinë shqipe…

 Sa keq,  që nuk arrita ta njoh fizikisht poetin Ali Podrimja, i cili më në fund e mbaroi udhëtimin e vet prometeik ne atdheun e artit të poezisë , ashtu fillikat i vetëm.

Do ta përfundoja këtë shkrim për poetin Ali Podrimja me vargjet e një poezie antologjike të poetit të madh polak Zbigniew Herbert, kur ia lë porosinë si një dhiatë heroit të vet Zotit Cogito:

       “ Shko se vetëm kështu do të pranohesh në rrethin e kafkave të ftohta

          Në rrethin e stërgjyshërve të tu: Gilgameshit Hektorit Rolandit

          Mbrojtësve të mbretërisë pa kufij dhe qytetit të hirave

          Bëhu besnik Shko”!

*Jan Michal Stuchly, poet dhe piktor polak – deri me sot ka bere bukur shume per afirmimin e letersise shqipe ne hapesiren kulturore te Polonise, duke botuar panorama te tera ne gazeta dhe revista letrare polake.
* (Përktheu nga polonishtja:Mazllum Saneja, i gjate vitit 2013 perktheu dy libra shqip ne polonisht: librat me poezi te zgjedhura te poeteve te njohur Fatos Arapi (“Me jepni nje emer” dhe  Agim Gjakova (“Saga flurore”, perurimi i te cilit u be ne mes te majit 2013 ne Varshave). Nderkaq, perurimi i librit me poezi te zgjedhura te Fatos Arapit do te behet ne maj te ketij viti.