s p – Page 168 – Dielli

Komunitetet fetare shqiptare në Amerikë, pjesë e pandarë e identitetit kombëtar

September 16, 2025 by s p

Mondi Rakaj*/

Komunitetet fetare shqiptare në mërgatën e Amerikës zënë një vend shumë të rëndësishëm në historinë e zhvillimit, integrimit, bashkimit e promovimit të bashkatdhetarëve tanë. Prijësit fetarë të Kishës Katolike, Kishës Ortodokse, Xhamisë dhe Teqesë Bektiashiane kanë qenë personalitete fetare e atdhetare duke lënë gjurmë të pashlyeshme në jetën dhe veprimtarinë e shqiptarëve të mërguar në Amerikë. Komunitetet fetare shqiptare në Shtetet e Bashkuara kanë pasur historikisht një bashkëpunim të shkëlqyer me Federatën “Vatra”, gazetën “Dielli” dhe kanë vepruar gjithmonë për të mirën e çështjes kombëtare dhe komunitetit shqiptar. Një trashëgimi historike dhe patriotike që vazhdon të frymëzojë dhe sot, brezat e rinj të emigrantëve shqiptarë. Vëllazëria ndërfetare shqiptare është një ndër vlerat më të shenjta e më të shtrenjta të kombit tonë.

Komunitetet fetare janë pjesë e gjallë e jetës aktive të shqiptarëve, pjesë e pandarë e identitetit kombëtar e historisë kombëtare. Para disa javësh u informova se në kishën e Shën Thomait në Farmington Hills në Michigan kishte ardhur një prift shqiptar, At Eugene Shkurti. Ky ishte një lajm shumë i mirë për mbarë komunitetin shqiptar në Michigan.

Përgjatë takimit vëllazëror me At Eugene Shkurtin e informova për veprimtarinë e Federatës Vatra, historinë e saj të jashtëzakonshme, kontributin e gazetës Dielli, vlerën e tyre komunitare e atdhetare si institucione të shenjta kombëtare. Kaluam momente të bukura përgjatë një bashkëbisedimi me fokus rritjen e bashkëpunimit në dobi të komunitetit shqiptar e çështjes kombëtare.

Në shenjë mirënjohjeje At Eugene Shkurtit i dhurova stemën e gazetës “Dielli” dhe kopje autentike të Diellit në disa numra të vitit 1975 dhe librin e mikut tim Prof. Dr. Nusret Pllana mbi terrorin e Serbisë pushtuese në Kosovë. At Eugene ishte shumë falenderues dhe shprehu gatishmërinë për bashkëpunim të vazhdueshëm jo vetëm në përmbushje të misionit por mbi të gjitha të ruajtjes së trashëgimisë historike të përpjekjeve të përbashkëta për fe, komunitetet, komb e atdhe.

*Drejtori i Degëve në Federatën “Vatra”.

APOLOGJIA E HESHTUR QE FLET NE MEMORIAL DEDIKIMI

September 16, 2025 by s p

Refleksion /

DR. EDUARD A. SKUFI – ATHINE

Si pa e kuptuar vjen një moment në finale, kur çdo njeri bënë bilancin përballë pasqyrës së vetvetes. Ku udhëtimit brënda vetes, i jep sensin e jashtëm të manifestimit, mes një dallgë emocionesh, si formë konfesioni që i nënshtrohet një apologjie, duke e parë jetën analitikisht. Eshtë ajo që R.W.Emerson në vizionin filozofik modern, e quan ”Celebrim i individualitetit dhe urtësisë, duke ofruar një imazh me nuanca në aktin e apologjimit, duke e jetuar jetën analitikisht “… Pasi ndërgjegja nuk mund të mbetet gjatë në heshtje. Por kjo apologji ka një vecanti humilitare, sepse është një apologji e “heshtur”, në meditim, që ja drejtoj vetes dhe që flet në përulje dedikimi (kur një “më fal “ nuk e dëgjuam kurrë nga askush, për ata heronj të harruar)… Eshtë në këtë konsensus, një përulje njerëzore para kujtimit të tyre, por dhe një përulje intelektuale. Një reagim empatik, i sinqertë për të kalmuar shpirtrat e tyre. Nuk e di nëse është dhe “apology & defence” për të ardhmen! Le të kërkoj unë falje si intelektual dhe “fajtor pa faj”, për ata të shquar që aq shumë na mungojnë, për ata që u ndëshkuan për të vetmin gabim, që nuk u pajtuan me antivlerat dhe falsitetin konformist. Për ata intelektualë të nderuar, ekselenca të dijes universale, që dikush i ktheu në anonimë… Ata që në vendet perëndimore që studjuan, i konsideronin figura intelektuale të ndritëshme në historikun e atyre universiteteve, ndërsa në vendin e tyre jo vetëm mbetën pjesë e munguar enciklopedike, duke i mbuluar me padukshmërinë, por ju nënshtruan një genocidi mbase unikal. Ato ikona vendosën dijet dhe kulturën e tyre si urë lidhëse mes kombit dhe civilizimit të shquar. Erdhën me aspirata dhe ëndrra dhe atje mbetën…

Ata kishin kapacitetin racional dhe potencialin, për një vizion të ri përparimtar me influencë të plotë në ndërgjegjen sociale. Si një “bypass” midis dijes dhe shoqërisë, duke kultivuar humanizmin. Veç nuk ideatuan duke mallkuar errësirën, por ndezën qirinjtë e dijes për ta luftuar atë me insistim , gjë që i irritoi mediokrët. Sepse drita e dijes me forcën konceptuale që ata emetonin, përbënte “kërcënim” për rendin. Kështu i hodhën pluhurin e harresës asaj pasurie kulturore, duke injoruar faktin se ato figura kishin përmasa të tilla intelektuale, që historia me këmbëngulje do ti nxirrte si diamantet në dritë, për ti vendosur në pavdekësi. Mes represionit, u vranë ëndërrat rinore, i ndanë në mënyrë të pamëshirshme nga familjet dhe fëmijët e tyre, por nuk mundën tju a shuanin shkëlqimin e vlerave…

Ai diskriminim mbeti i fiksuar, si imazhi i shëmtuar, i vëllavrasjes të Kainit në syrin e Abelit biblik, por dhe të hyjnisë, që kurrë nuk e harroi…

Duke mos mundur të privojnë ekzistencën e identitetit të tyre, në kujtesën historike dhe njerëzore. Pikërisht për të rifreskuar atë kujtesë, me aq impresione po endem në këto rreshta, duke u “vetakuzuar”si intelektual në këtë apologji, ndaj atij genocidi me autorë të njohur. Të cilin në ndjenjë mirënjohjejeje dhe nostalgjije e shoqërojnë shpirtërisht, tingujtë e melodisë së dhimbshme dhe sharmi i “Requiem Lacrimosa” të Moxartit, ku drama dhe humanizmi përballet me misterin e vdekjes, në lotin e dhimbjes… Jehona rrënqethëse e asaj tragjedie akoma dhe sot nuk është shuar, por rezonon me shpirtin e hirin e eshtrave të tyre dhe me zemrat tona !

…Nuk e di a ishte “sindroma e Stendalit”, apo psikoza e mosnënshtrimit ndaj ”dhunës Mefistofelike”!..Askush nuk mund të harroj plejadën me figurat e shquara intelektuale që sollën kulturën dhe frymën oksidentale, por edhe fundin dramatik të tyre…Kujtoj poetin më të madh dhe më të fuqishëm të letërsisë shqiptare të gjysmës së parë të shekullit të njëzet, At’ Gjergj Fishtën me vargun “Veç ty (atdhe) të shoh andërr, veç se ty të kam në mendim“. Franceskanin gjeni, erudit Pater Anton Arapin me profecinë, ”Gjithmonë tue rrënue nuk mund të ndërtohet”… Sabiha Kasimatin libohovitja fisnike, shkencëtare, ikthiologe e parë shqiptare lauruar në universitetin e Torinos, ku mbrojti dhe doktoratën. Por hijeshia dhe intelekti u dënuan në një vdekje makabër. Duke lënë thënien e saj të fundit si dëshmi historike: “Ideologjia ime nuk pajtohet me tuajën “!

Musine Kokalari intelektualja disidente, poetesha me ide demokratike , me fjalët e zemrës “E dua atdheun dhe pse mendoj ndryshe nga ju ”, Ramize Gjebrea (Ramona), bjondja simpatike me intelekt të vecantë, pre e një “inskenimi moralist”, me epilogun e saj “Mos më qëlloni nga mbrapa”…Mirash Ivanaj publicist dhe personalitet i shquar, reformator në fushën e arsimit me aksiomën: ”Qoftë fatlum dhe me fillim të mbarë indipendenca në fushën arsimore”. Ethem Haxhiademi doktor i shkencave politike që la Berlinin, për tu konvertuar me penën e tij, në “Eskilin shqiptar”, ku mbeti në mes të tragjedive, (duke mos e parashikuar fundin e tij tragjik e fatal) . Zemra poetike e Havzi Nelës në dënime “domino”, përfundoi e varur në litar, duke lënë pas bashkë me ikonën dhe shprehjen e dhimbshme “Lamtumirë atdhe i dashur, po të le me zemër plasur”. Dr.Tahsin Jonuzi, ai “Gjeniu i fshehur “ i universitetit të Insbrugut, i cili doktoraturën e tij në filozofi ja kushtoi studimit të parë albanologjik dhe arkeologjik shqiptar. Një punim shkencor, i mirëfilltë, sintezë e dijeve më të mira të kohës, në një këndvështrim historik dhe filozofik, me referenca prej kulturës antike deri në citimin e opinioneve më me vlerë dhe rezistente në kohë. Që çuditërisht “u rrëmbye”, duke u sakrifikuar dhe martirizuar egërsisht në kampet naziste, por ai la pas definimin unikal se “Atdheu duhet dhe përmes shkencës!” …

Dhe unë pyesja veten, pse nuk i qeshte buza birit të tij, piktorit mjeshtër Nestor Jonuzit, pse nganjëherë i dridhej dora dhe fjala para penelit?!Nuk besoja se ishin vetëm ngacmimet apo impresionet artistike…

Dhe mendimi më çon tek thënia dy shekuj më parë e Mme M.Roland, krenare para gijotinës së Robespierit: “ Oh, Liberté, que de crimes commet-on en ton nom ?”…(Oh, liri sa krime bëhen në emrin tënd).

Ku, jo rrallë dukshmëria bëhej iluzion dhe “kurth” i padukshmërisë .

…Por kulti i intelektualofagisë vazhdonte me ritmin diktatorial, në një kreshendo bulizmi e mohimi, duke mbytur traditën, duke injoruar faktin se një vend pa elitë intelektuale ishte i destinuar në një kolaps kulture, pa histori e pa të ardhme, dhe mbi të gjitha pa dinjitet kombëtar. Ai genocid anti intelektual prezantohej në forma të ndryshme. Ku njerëzit pa dimension, kulturalisht të pa orientuar, nuk pranojnë ekzistencën e të tjerëve “përballë”. Si mund të lihen në harresë për persekutimin e tyre, si dëshmi e gjallë, gjithashtu emrat e Isuf Vrionit intelektual eminent, diplomat, përkthyes i talentuar, mbetur anonim, Dr. Jani Basho, doktori dhe intelektuali i shquar, që shtëpinë e tij e ktheu në klinikën e parë gjinekologjike, ku shërbente me humanizëm. Më vonë të tjerët asaj godine me arkitekturë klasike, i zhveshën romantizmin dhe transformuan në “shtëpinë me gjethe”, me aq mister. Dr.I.Hysenbegasi një kapitull ekselent i mjekut humanitar, të përkushtuar dhe me kulturë poliedrike, Dr.A,Aroni intelektual dhe okulisti i shquar, kreativ, i papërkulur, në një karakter dhe etikë për tu admiruar. Pedagogu Tanush Frashëri historian analitik, eseist, në një jetë pa diell, Maks Velo arkitekti dhe piktori modern, me guximin për ti shprehur idetë e tij mes ngjyrave abstraksioniste. Por në vecanti, Fatos Lubonja, nga një familje funksionarësh të rregjimit, por antirregjimit, disident, shkrimtar, përkthyes, në kalvar dënimesh dhe një “Lirie të kërcënuar“. Emrat e tyre janë aq të shumtë sa mund ta veshin perimetrikisht globin, me dhimbje dhe lot ( kaq vend i vogël me kaq shumë Mandelë, me aq netë të panumërta të “Shën Batolomeut“. Nëse kjo nuk është paradoksale, çfarë mund të jetë!)… Dhe ata që mbijetuan, u detyruan në vitet e mbetura, në një jetë të zymtë, pa shpresë, pa buzëqeshje, me psikozën e persekutimit. Por me imazhin e përhershëm me librin në dorë, në një lidhje “transvitale”. Ata emra të shquar që ne i kishim të pamundur dhe ti artikulonim, njerëz “pa emër”, por mbi ta u mbështetën epokat. Besnik në idealet, që nuk i modifikuan idetë sipas “modës”. Një format intelektualësh “modelë”, që u sintetizua në koshiencën tonë, “iluministët” me misionin të ndriconin errësirën … Vetëm mjeshtëria alegorike e F.Kafkës, mund të vizualizonte metamorfozën e gjëndjes shpirtërore të tyre në ato momente, përballë absurditetit të inskenuar, në një pejsazh dantesk aq ekstrem… ku autorët dhe qiellin po të mundnin, pa yje do ta kishin lënë!

Ajo “etnogjenezë intelektuale” përbënte një pasuri të veçantë dijesh dhe kulturash dhe një rrezik të pafund, që të tjerët e survejonin me cmirë e xhelozi. Dhimbjen, vuajtjet e tyre, hijet e natës i shijonin me kënaqësinë e një telenovele, që e plotësonte qeshja cinike, demonike, mes ndijimit të egër, të ftohtë aq çnjerëzor, ndaj “qënies ontologjike”. Ku mediumet e “ëndërrthyesve të shpresës” e shtrinin absurditetin, nga ndëshkimi i ëndrrës deri në atë të mendimin intim.

Sot kur mjegulla e doktrinimit dhe hypnoza e saj duket se janë pakësuar, mund të fitohet kthjelltësia e rifokusimit, kur akoma dhe sot vjen një rezonim i kobshëm nga historia! E kam të vështirë të shpreh ndjenjat dhe emocionet e mia para kujtimit të tyre, kur për disa vite të jetës me një pjesë të tyre isha bashkëudhëtarë. Sentencat e kësaj apologjije “faljeje” janë dhe falenderim për rolin që ata idealistë luajtën, në formimin që jam sot. I ndjeva nga afër, dimensionet e tyre dhe kornizat ku i vendosën, gjë që serviri jo pak momente të dhimbshme dhe regreti, por “vala e rrezatimit” nuk na la të paprekur… Kështu ai sentiment u kthye në detyrim për një apologji të sinqertë, duke fituar momentin. Por që e shpërtheu citimi i Molierit, “ Nuk jemi përgjegjës vetëm për atë që bëjmë por dhe për atë që nuk bëjmë ”, dhe e kristalizoi më tej filozofi modern dhe profesori i Bioetikës, Peter Singer “ Jemi pergjegjës jo vetëm për atë që bëjmë por dhe për atë që mund të kishim parandaluar ”…

Veç më fatalja ishte se genocidi mbi elitën intelektuale, u shoqërua me një kultivim brezash pa interes intelektual e kulturor. Mungesa e kulturës, me gjykim të amputuar dhe pa shpirtin e tradicionit krijoi brezin me një dizmorfi për të mbushur vakumin. Zëvendësimin me “pseudoelitën e re”, që nuk ishin vecse një “mendje e skllavëruar”, si një tip i vecantë i antropologjisë intelektuale. Prandaj apologjinë time dhe rifreskimin historik i pashë në aspektin e një vizioni të ri, por dhe si një mesazh, duke u përulur me respekt, para kujtimit të martirëve të dijes. Por për analizën e fakteve duhej pena e fuqishme e Dostojevskit apo Tolstoit në një trilogji…Vërtetë ky fenomen intelektualofagik kishte karakter endemik, por për nga lloji , tek ne dallohej për përmasat dhe format mizore. Ky fenomen sot, në skenën e kohës moderne, ku liria krijon dimensione të reja por dhe dilema, ka marr formën e diktuar, alkimike të “hemoragjisë intelektuale”, të pa ndalur, me të njëjtët element patogenetikë, në mizaskena të reja , mbase me konseguenca të pa konceptueshme dhe tepër misterioze ,,,

Nëse mëshirimi i figurës dhe veprës të intelektualëve të shquar, si heronj të kulturës në obeliskë, monumente, apo muze të ekselencës intelektuale është detyrim moral epokal, studimi i vlerave të tyre përbën domosdoshmëri. Kurora qoftë dhe me diamante mbi hirin e tyre nuk përbën vecse një imazh dekorativ, ndërsa lavdia e vendosur mbi emrin dhe veprën e tyre shpreh vlerësim, Që ata tempuj të kulturës të mos mbeten në harresë, por të kthehen në një zgjedhje preferenciale frymëzuese, për riformimin dhe rimodelimin e kulturës historike.

Historia e kulturës është esenca dhe promotori i një shoqërie vibrante. Lënia jashtë të vërtetës apo vonesa historike, e kushtëzuar nga një “vonesë rikonceptuale”, të lënë jashtë ritmit evolutiv. Ata janë konsulentë pervers, destruktiv ndaj qytetërimit, me impakt në një prognozë regresive të pashmangshme!

Drejt të ardhmes nuk mund të shkohet duke i injoruar faktet e pamohueshme historike, duke fshirë traditën. Koha nuk pret,“koha e vërtetë është katërdimensionale“, (është horizonti i mundshëm për çdo kuptim të qënies, ka deklaruar filozofi M.Heidegger). Pa kujtesë historike reale nuk ka memorje kulturologjike, ajo inspiron momentin e reflektimit. Investimi në të përkthehet, në investim për të ardhmen…

GJYQI I KOSOVËS TË HEDHË HAGËN NË GJYQ…

September 16, 2025 by s p

Nga Visar Zhiti/

Protesta e mijëra dhe e mijëra shqiptarëve në Hagë, në mbrojtje të çlirmtarëve të saj, ashtu me flamujt shqiptarë dhe të Kosovës, me thirrje dhe këngë, madje dhe piano, ishte një forcë qytetarie, e kulturuar për drejtësi, edhe pse e vonë. Gjithashtu dhe dëshmia amerikane nëpërmjet James Rubin, zv sekretar shteti, kur mbahej Rambujeja, hodhi dritë sërish mbi të vërtetën, cilët ishin kriminelë, që s’mund të kthehen në viktima, sado diplomaci e para të harxhojnë.

Në Hagë duhej të ishte shteti shovinist serb. Ndërkaq pabesueshëm ndodhi ajo që s’pritej, Vrasësi bëri si i vrarë. Që në ditët që Gjykata e Hagës thirri dhe mbajti disa nga krerët e UÇK-së, ndërkohë funksionarë të lartë të shtetitit të ri të Kosovës, unë bëra apelin tim si qytetar që doli në shumë media në Shqipëri e Kosovë e disporë, dhe i qendroj prapë atij apeli:

Jo Kosova në Hagë, por Haga në Kosovë…

Çuarja në Gjykatën e Hagës tani e disa prej krerëve më të lartë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, të vendit ballkanik, me histori dramatike, të shkëputur nga dheu amë nga Fuqitë e mëdha dikur, por që mblodhi botën e përparuar, Europën e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, NATO-n, që, si të thuash, bëri luftën e parë morale për të drejtat e njeriut, për shpëtuar një popull që po e vrisnin dhe ç’mbetej prej tij po e shkulnin nga trojet e tyre dhe kur ky vend u çliruar dhe u shpall Republika e Kosovës, më e reja në botë, e ata, krerët e U.Ç.K.-së zunë postet të larta drejtuese, ministra, kryeministra, kryetarë parlamenti, presidentë, 20 vjet pas luftës arrestohen dhe Haga i marr me avionin e saj për t’i gjykuar për krime lufte, më shumë se sa një akt drejtësia, duket si një aksion i rëndë revanshi, goditje e asaj lufte çlirimtare, sfidë aleancës Euro-Atlantike, prishje të ekuilibrave politikë në rajon dhe me gjerë dhe alarm për një luftë të re të makinerisë ushtarake Serbe, në përkujdesin e aleatit të saj të vjetër, Moskës.

Kështu duket. Shqetësimi është i madh. Intelektualë, shkrimtarë, klerikë, gazetarët patjetër, edhe politikanët e lartë, që zakonisht në ngjarjet kritike kursehen në qendrime dhe në të folur, por presin, ndërkaq edhe personalitete të huaja, amerikanë, etj, dhanë në media opinionet e tyre, një pjesë, më e madhja besoj, duket se është kundër marrjes ashtu në Gjykatën Speciale të Hagës, nërsa një pjesë tjetër shprehen se duhen gjykuar, cilëtdo qofshin, nëse kanë bërë krime lufte e më pas, ndaj robërve apo civilëve dhe rivalëve të tyre politikë. Drejtësia duhet patjetër. Ne, si popull jemi të vonuar në këtë drejtim. E befas, si në shumë çështje e kriza politike, që vijnë më së shumti prej atyre ekonomike e morale, befas rrëmbehemi e dalim dhe kundër vetes dhe përfitojnë të tjerët, sidomos kundështarët, thënë troç, se jemi në Ballkan, armiqtë e kombit tonë.

Gjykata Speciale e Hagës u krijua me miratim nga Kosova vetë, nga parlamenti i saj, me nxitjen dhe mbështetjen nga „Ndërkombëtarët”, nga OKB-ja dhe Drejtësia e madhe duhet të veprojë me drejtësi të lartë. Të gjykojë patjetër krimin, ta ndëshkojë tek cilido qoftë, që ka kryer krime, por jo dhe popullin nga ata kanë dalë, as vendin e tyre e luftën e tyre për liri.

Krimi ndodhi në Kosovë. Shtetëror nga ana e Serbisë. I hatashëm për sytë e botës. Kombëtar. Goditej kështu një tjetër komb, Genocit i urryer. Madje bënin si të krishterë kundër një vendi, sipas tyre mysliman, me një fondamentalizëm që e sponsorizonin po vetë ata. Kur dihet që shqiptarët ishin të krishterët e parë në Ballkan dhe manastiret dhe kishat e mbetura, sipas historianëve ishin të vendasve, pastaj u konvertuan si të ardhacakëve sllavë, etj, etj, dhe sunduesi serb para 20 vjetësh, me Hitlerin e fundit në Ballkan, Millosheviçin, pasi i kishte shkelur të drejtat si popull shqiptarëve në Kosovë, të trajtuar si qytetarë të dorës së dytë, telsa bashkëjetonin në perandorinë e vogël dhe artificiale të Jogosllavisë, i dogji dhe e i vrau barbarisht. Plaçkiti dhe përdhunoi.

Dhe falë përvojës së tyre shtetërore, diplomacisë dhe aleancave, propagandës dhe botimeve, investimeve gjithandej, tani kanë marrë rolin e viktivës dhe në vend të tyre gjykohet viktima më shumë. Dhe në vendin e viktimave nxisin krimin, politik, fetar, ordiner dhe e shpërndajnë këtë imazh. Unë them them se ka dy aspekte me rëndësi situata e tanishme. E para, nuk duhet të shkojë në asnjë mënyre Kosova në Hagë, por Haga mund dhe duhet të shkojë në Kosovë, – dhe kjo e dyta është e dyta. Që s’janë njëjta gjë. Shqiptrët luftuan për liritë dhe të drejtat e tyre si komb dhe njerëz në trojet e tyre, te pragu i shtëpive të tyre, që ua dogjën dhe u vranë familjarët, pleq e fëmijë e u përdhunuan gra e vajza, një turp i ndyrë e çnjerëzor.

Gjykata e Hagës duhet të thërrasë në Hagë kriminelët serbë, që bënë krimet në popull tjetër, në shqiptarë. Me kujdes dhe siguri të plotë, duke i veçuar nga populli dhe intelektualët e saj, jo ata shovinistë, se serbët janë dhe një popull i emancipuar, me kulturë dhe dije. Dhe në qoftë se duhet ndihmuar Kosova, shteti i saj i ri, i brishtë, i kollajnëpërkëmbur, por që ka, në fund të fundit, një popull dinjitoz, fjalë pakë, të urtë dhe trim, me intelektualë të nivelit europian, me artistë të njohur nëpër botë, po aq sa serbët, në mos më shumë sot, nëse duhet luftuar korrupsioni dhe krimi në Kosovë, që janë, por dhe që sponsorizohen nga përreth, drejtësia duhet të veprojë e fortë, e ashpër, por brenda në Kosovë.

Pra, të vijë Haga aty, se nuk mund të çohet liria e Kosovës, ëndrra e Kosovës, simboli botëror i Kosovës në bankën e të akuzuarve në tjetër vend. Bota s’mund të dalë kundër botës. Prandaj dhe qëndrimi i krerëve të U.Ç.K.- ishte aq dinjitoz, amblematik, prekës, se merrnin fuqinë nga lufta e drejtë, trimërore e tyre, nga bekimi i popullit të tyre dhe mirëkuptimi i botës së përparuar. Gjykatësit dukeshin të vëmendshëm, madje të hipnotizuar, që përpara tyre s’kishin kriminelët, por heronjtë. Në Kosovë e dinë më më mirë se kush janë. Dhe nëse drejtues të luftës së Kosovës kanë prishur paqen, ka akuza për ta, natyrisht të gjykohen nga drejtësdia e popullit të tyre, edhe me ndihmën e atyre që erdhën për ta çliruar Kosovën. Dhe gjyqi të bëhet në Prishtinë.

Degradimi dhe rënia në paqe, nëse janë aq kriminale, gjithsesi duhen ndarë nga lavdia e luftës, pa u cënuar ajo meritë heroike. Kosova nuk mund të shkojë në Hagë. Që Drejtësia e Hagës të mos duket sikur ka në sirtarin e saj dosjen e pergatitur nga Serbia, nga zyrat e atyre që bënë genocidin më kriminal mbas Luftës së Dytë Botërore.

Presidenti i sotshëm i Serbisë, Aleksandër Vuçiç, ishte ministër i propagandës së makinerisë së luftës së çmendur të Millosheviçit, Kasapit të Ballkanit, kur ata digjnin dhe vrisnin Kosovën, ndërsa Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, i sapo dorëhequr për të shkuar në gjyqin e Hagës, luftonte për të mbrojtur popullin e tij nga ata, që janë të qetë, por shqetësojnë të tjerët, sidomos Kosovën. Edhe qeveria shqiptarë, politikanët e saj të lartë, pozitë dhe opozitë, diplomatët, duhet të kenë patjetër parasysh në marrëdhëniet me Serbinë historinë dhe aktualitetin, krimet shtetërore dhe prapaskenat e dëmshme të tyre, rrjetin agjenturor, etj, dhe të guxojnë jo vetëm të duan marrëdhënie të mira, të domosdoshme patjetër, por të mbajnë qendrime serioze ndaj shtetit Serb, ende të pa penduar, jo vetëm antiKosovë, por dhe antieuropian dhe anti Aleancës Atlantike, një shtet ballkanas që po kërkon revansh duke u armatosur rishtas nga Rusia e Putinit.

Përvoja e Enver Hoxhës me Titon mbetet katastrofale për kombin tonë. Ne vazhdojmë të jemi të ndarë prej saj dhe humbës me një permanencë dëshpëruese. Kur Kosova është shqiptare dhe Shqipëria pa Kosovën, ashtu siç nuk ka të kaluar, nuk ka as të ardhme. Natyrisht të bashkuara në Bashkimin Europian. Në aleancë dhe besnikëri me mikun jetik të kombit tonë, SHBA-në. Në Hagë më parë duhet të ishin Vuçiçët. Se ndryshe do të duhet një Hagë për Hagën.

JAMES RUBIN, MIKU I HESHTUR I LIRISË

September 16, 2025 by s p

Prof.dr Skender ASANI/

Një thënie e lashtë shqiptare thotë: “Miku i mirë njihet në momentet e vështira”. Kjo urtësi reflekton thelbin e solidaritetit dhe humanizmit, veçanërisht kur vlerat kombëtare përballen me sfida ekzistenciale. Populli shqiptar, një nga popujt më të lashtë të Evropës, ka kaluar shekuj sfidash dhe përpjekjesh për mbijetesë. Nga antikiteti e deri në fund të shekullit XX, shqiptarët kanë qenë shpesh në shënjestër të pushtuesve, por miqësitë e sinqerta dhe përkushtimi i individëve të devotshëm kanë ndihmuar që e vërteta historike të bëhet e njohur dhe zëri i një populli të vuajtur të dëgjohet.

Në këtë kontekst, James Rubin u shfaq si një mik i heshtur, i përkushtuar ndaj kauzës shqiptare. Ai qëndroi pranë udhëheqësisë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës në momentet më kritike të konfliktit, kur projekti i Millosheviqit kërcënonte ekzistencën e popullsisë shqiptare. Rubin udhëtoi direkt në Kosovë, ndërmjetësoi dhe sugjeroi strategji për sigurimin e civilëve dhe koordinimin me komunitetin ndërkombëtar. Pjesëmarrja e tij ishte një shprehje e rrallë e devotshmërisë, ku përveç detyrës diplomatike, ai shërbeu si mbështetje morale dhe strategjike për kauzën e lirisë.

Miqësia shqiptaro-amerikane u thellua në mënyrë të veçantë përmes angazhimit familjar të Rubin. Gjatë luftës së Kosovës në vitin 1999, ai, së bashku me gruan dhe motrën e tij, u përfshi fuqimisht në mbrojtjen e popullit shqiptar, duke përballuar sfida dhe situata të rrezikshme. Kur u ngritën dhomat e specializuara në Hagë dhe u përgatitën dëshmitë e sajuara kundër udhëheqësisë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Rubin veproi si mbrojtës i heshtur i së vërtetës. Ai përdori përvojën e tij të terrenit të vitit 1999 për të hedhur poshtë shpifjet e Serbisë dhe për të siguruar që drejtësia ndërkombëtare të mbështeste luftën e ligjshme të shqiptarëve për liri dhe mbrojtjen e pragut të shtëpisë. Ky angazhim familjar dhe profesional dëshmon se solidariteti i vërtetë shfaqet në momentet më të errëta dhe forcon miqësinë shqiptaro-amerikane në mënyrë të qëndrueshme.

Roli i Rubin nuk mund të kuptohej pa praninë e familjes së tij. Gruaja, Christiane Amanpour, korrespondente kryesore ndërkombëtare e CNN, raportoi drejtpërdrejt nga Beogradi, duke sjellë botës realitetin e përditshëm të luftës dhe pasojat për popullin shqiptar. Puna e saj siguroi që zëri i viktimave dhe përpjekjet e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës të mos mbeteshin të padëgjuara. Po ashtu, motra e James Rubin, Elizabet Rubin, realizoi një dokumentar të njohur për Kosovën, i nderuar me çmime të larta në Shtetet e Bashkuara, duke i dhënë një dimension të ri historisë dhe drejtësisë ndërkombëtare.

Dëshmia e Rubin në dhomat e specializuara të Hagës ndaj udhëheqësisë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës është një shembull i qartë i përkushtimit të tij ndaj së vërtetës. Ai prezantoi fakte të patundshme që çmontuan shpifjet dhe propagandat dashakeqe, duke vërtetuar natyrën e drejtë të luftës së popullit shqiptar për liri. Përpjekja e Ushtrisë Çlirimtare dhe e popullit shqiptar u përkrah nga Washingtoni, Brukseli, Londra, Parisi, Roma, Berlini dhe e gjithë bota liridashëse, duke dëshmuar një bashkëpunim global në mbrojtje të drejtësisë dhe dinjitetit njerëzor.

Kjo histori tregon se miqtë e vërtetë shfaqen kur errësira është më e thellë dhe sfidat duket se janë të pakapërcyeshme. James Rubin, Christiane Amanpour dhe Elizabet Rubin janë heronj të heshtur të popullit shqiptar, hijet që qëndrojnë pas vendimeve historike dhe strategjike, duke i dhënë zë së vërtetës dhe drejtësisë. Veprimet e tyre kanë ndihmuar një popull të përvuajtur të ruajë identitetin, dinjitetin dhe aspiratat për liri, duke lënë një trashëgimi që do të frymëzojë gjeneratat e ardhshme. Përmes dëshmisë dhe angazhimit të jashtëzakonshëm të James Rubin, miqësia historike me Shtetet e Bashkuara të Amerikës jo vetëm që fuqizohet, por shndërrohet në një lidhje jetike për mbrojtjen dhe të ardhmen e popullit shqiptar. Kjo miqësi duhet të kultivohet, të njihet dhe të vlerësohet si një pasuri strategjike dhe morale, sepse në të qëndron siguria, liria dhe shpresa e çdo shqiptari.

Trashëgimia Kulturore e Arkeologjike e Librazhdit, si pjesë e trashëgimisë historike kombëtare

September 15, 2025 by s p

Dr. Ervin Kujtila/

Librazhdi, i vendosur në një nga korridoret më strategjike të luginës së Shkumbinit, është një qytet me histori të pasur dhe me trashëgimi kulturore të jashtëzakonshme. Ky territor ka qenë vendbanim që nga periudha prehistorike dhe ka njohur zhvillime të rëndësishme gjatë periudhës ilire, mesjetare dhe osmane. Trashëgimia kulturore e Librazhdit nuk përbëhet vetëm nga monumentet e njohura, por edhe nga vendndodhjet që ende presin të zbulohen dhe të dokumentohen.

Një nga sfidat kryesore për qytetin ka qenë mungesa e një inventari të qartë dhe të strukturuar të monumenteve dhe objekteve historike. Në këtë kontekst, projektet për dokumentimin dhe hartimin e hartave arkeologjike të Librazhdit janë hapa të rëndësishëm për “ruajtjen dhe promovimin e pasurisë kulturore”. Një hartë arkeologjike nuk është thjesht një dokument teknik; ajo është një “mjet edukativ dhe komunikues”, që lidh qytetarët me historinë dhe identitetin e tyre.

Trashëgimia kulturore e Librazhdit përfshin një gamë të gjerë monumentesh dhe objekteve: fortifikime prehistorike, kalatë antike dhe mesjetare, nekropole si dhe objekte të shpërndara arkeologjike ura, gurë me mbishkrime dhe objekte të tjera të gjetura në terren. Çdo kodër, mur apo gur ka një histori për të treguar, dhe çdo monument është dëshmi e një kohe të kaluar që na ndihmon të kuptojmë identitetin dhe zhvillimin e komunitetit.

Ruajtja e këtyre monumenteve nuk mund të bëhet vetëm nga studiuesit ose institucionet shtetërore. Ajo kërkon “bashkëpunim të të gjithë komunitetit”. Vizitat në sitet arkeologjike, pjesëmarrja në projekte restaurimi dhe aktivitete edukative janë mënyra të drejtpërdrejta për të lidhur qytetarët me historinë e tyre dhe për të ndërtuar një sens përgjegjësie për ruajtjen e trashëgimisë.

Përveç vlerës historike dhe kulturore, trashëgimia e Librazhdit ka potencial për “zhvillim turistik dhe ekonomik”. Kalatë, fortifikimet, rruga Egnatia mund të shndërrohen në pika të vizitueshme që ofrojnë eksperienca edukative dhe kulturore. Një qytet që e njeh dhe promovon trashëgiminë e tij, nuk fiton vetëm vlerë historike, por edhe një identitet të fortë dhe tërheqje për vizitorët.

Në një kohë kur moderniteti shpesh na largon nga e kaluara, është e rëndësishme të kuptojmë se “trashëgimia kulturore nuk është thjesht kujtim”, por një pasuri aktive që na ndihmon të ndërtojmë të ardhmen. Projekti i dokumentimit dhe hartës arkeologjike të Librazhdit është një ftesë për të gjithë: studiues, autoritete, qytetarë dhe vizitorë, që të bëhemi pjesë e ruajtjes dhe promovimit të saj.

Librazhdi ka një histori që pret të zbulohet, të studiohet dhe të dokumentohet. Harta arkeologjike dhe projektet e ngjashme duhet të jetë vetëm fillimi i një udhëtimi që na lidh me identitetin tonë, forcon komunitetin dhe krijon mundësi për edukim dhe zhvillim të qëndrueshëm. Të kuptuarit, ruajtja dhe promovimi i trashëgimisë kulturore është një përgjegjësi që i përket të gjithëve dhe një mundësi që nuk duhet humbur.

Photo by: https://www.aramcoworld.com