s p – Page 2718 – Dielli

Preng Shkurt Nikolli, në 72 vjetorin e masakrës së Valmirit në Mirditë

August 17, 2021 by s p

Nga Ana Ndoj (Nikolli)* – New York

Sot, 72 vite nga Masakra e Valmirit në Mirditë. Të përndjekurit politik të Shqipërisë përkujtojnë sot një nga masakrat e më të tmerrshme që shteti komunist kreu mbi popullsinë civile shqiptare, patriote dhe dyert e mëdha të familjeve antikomuniste në Shqipëri. Më 17 gusht të vitit 1949 krerët komunistë të Shqipërisë urdhëruan një masakër të tmerrshme mbi zonën e Mirditës. Me urdhër të gjakpirësit Mehmet Shehu dhe kasapit Enver Hoxha u pushkatuan dhe u varën në Mirditë 14 burra, u arrestuan rreth 500 persona dhe u internuan rreth 300 familje në kampet e përqëndrimit që kishte ndërtuar komunizmi për persekutimin e kundërshtarëve të tij. Vrasja e Bardhok Bibës u gjet si preteks prej komunistëve të Tiranës dhe u urdhërua një masakër e tmerrshme mbi shqiptarë patriotë e të pafajshëm.

Zona e Mirditës përgjatë regjimit komunist ka qenë një nga krahinat më të përndjekura prej komunistëve me shumë të vrarë, burgosur, internuar e përndjekur për gjysëm shekull. Komunizmi në Shqipëri ishte tipik Stalinist ku masakroi pa asnjë mëshirë njerëzit më intelektualë, më të formuar ne Perëndim dhe familjet më të njohura dhe nderuara anëkënd Shqipërisë. Nëpërmjet vrasjeve e toruturave ndaj civilëve të pafajshëm, komunistët përhapnin panik, tmerr, frikë e synonin nënshtrim të njerëzve. Zona e Mirditës për shkak të strukturës fetare, krahinore, organizimit të vjetër të pushtetit zonal, ishte një ndër krahinat më të fuqishme e antikomuniste, gjë të cilën komunistët në pushtet e urrenin emrin e nderuar, organizimin dhe familjet e mëdha të asaj zone. Një ndër Martirët e Masakrës së Qafë Valmirit në Mirditë është edhe gjyshi im Preng Shkurt Nikolli i dekoruar nga Presidenti Republikës së Shqipërisë z.Bujar Nishani me Dekoratën e Artë të Shqiponjës dhënë me Dekret nr.10492, datë 19.06 2017, dekoratë të cilën ia dorëzoi Ded Preng Nikollit djalit të Preng Shkurt Nikollit dhe familjarëve të pranishëm në ceremoninë e dekorimit në Presidencë. Presidenti i Republikës z.Nishani e ka dekoruar Preng Shkurt Nikollin pas vdekjes me motivacion: “Për vlerat dhe kontributin e veçantë dhënë në luftën kundër vendosjes së diktaturës së egër dhe gjakatare në Mirditë duke sakrifikuar gjënë më të shtrenjtë jetën e tij, në mënyrë sublime duke u ekzekutuar me pushkatim nga regjimi famëkeq e i pa meshirshëm”. Gjyshi im Preng Shkurt Nikolli dhe bashkëpatriotët e tij u masakraun pa asnjë faj. Ata deshën atdheun më shumë se pushtetarët gjakatarë që vranë shqiptarët e pafajshëm për gati 50 vjet. Gjaku i të rënëve për liri janë themeli më i qëndrueshëm antikomunist në historinë e Shqipërisë. Patrioti dhe heroi antikomunist Preng Shkurt Nikolli u lind më 29. 12. 1906 në Grykë Orosh të Mirditës. Studioi në Internatin e Oroshit duke përfunduar me rezultate shumë të larta. Në vitet e Monarkisë shqiptare dhe gjatë pushtimit fashist ka qenë oficer me gradën nëntoger ku u dallua për shërbime të shkëlqyera, korrekt, zbatues i përpiktë i ligjit, patriot dhe njeri vizionar. Pas çlirimit të Shqipërisë prej nazi-fashistëve Preng Shkurt Nikolli iu bashkua grupeve të armatosura antikomuniste në zonën e Mirditës bashkë me dy vëllezërit e tij për shkak se nuk e donin regjimin komunist. Pas një amnistie shtetërore të vitit 1946 ai kthehet në shtëpinë e tij në vendlindje Orosh-Mirditë. Gjatë kohës kur në Mirditë u vra Bardhok Biba, Preng Shkurt Nikolli ishte në punë në rrethin e Tiranës dhe nuk kishte asnjë lidhje me ngjarjen në fjalë. Komunistët, pas vrasjes së Bardhok Bibës, Preng Shkurt Nikollin e sollën nga Tirana në Mirditë me qëllim për ta vrarë. Komunistët e arrestuan dhe ia dorëzuan Gjykatës Ushtarake të Rrëshenit për ta dënuar në formë kapitale me pushkatim. Preng Shkurt Nikolli së bashku me të vrarët, të masakruarit në Qafë Valmir në Mirditë janë një shembull i gjallë i dashurisë për lirinë, atdheun dhe kundërshtinë deri në vdekje ndaj ideologjisë dhe sistemit diktatorial që shkatërroi Shqipërinë për 50 vjet. Lavdi përjetë martirëve dhe heronjve të kombit shqiptar.

TË VRARËT E MASARKËS SË VALMIRIT

Dodë Mark Biba, Kthellë Epër, varet në litar

Pjetër Paloka, Kaçinar, varet në litar

Preng Ded Kola, Orosh, varet në litar.

Pjetër D. Vila, Kaçinar, varet në litar

Preng Shkurt Nikolli, Orosh, pushkatohet

Gjok Gjin Kaçi, Bukmirë, pushkatohet

Gjergj Beleshi, Kthellë Epër, vritet për të vëllanë, Dodën

Llesh Gjon Mëlyshi, Malaj, pushkatohet

Nikollë Bardhok Bajraktari, Rrëshen, pushkatohet

Nikoll Llesh Bajraktari, Orosh, pushkatohet

Frrok Mata, Kaçinar, pushkatohet

Ndrecë Mark Ndoj, Kaçinar, pushkatohet

Bardhok Dodë Gjini, Prosek, pushkatohet

Ndoc Gjet Çupi, Blinisht, pushkatohet

*Autorja e shkrimit është mbesa e Preng Shkurt Nikollit.

NYJAT NË GJUHËN SHQIPE: DIAKRONIA DHE SINKRONIA E NJË EVOLUCIONI TIPOLOGJIK

August 16, 2021 by s p

Profesor Aristotel Spiro sjell për publikun librin e tij më të ri: “Nyjat në gjuhën shqipe: diakronia dhe sinkronia e një evolucioni tipologjik: prokliza binare dhe enkliza shquese”. Në një rrëfim ekskluziv për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra, dhënë Editorit Sokol Paja, gjuhëtari Aristotel Spiro shprehet se ky studim synon t’u japë përgjigje shumë problemeve të deritanishme të pazgjidhura të dijes gjuhësore në lidhje me nyjat. Ky studim hedh dritë mbi marrëdhëniet reale që zhvillohen midis kategorive të ndryshme leksikogramatikore dhe rivlerësimin e tyre kategorial në dinamikën e sotme të zhvillimit të gjuhës shqipe.

RËNDËSIA E NYJAVE NË GJUHËN SHQIPE

Nyjat përbëjnë një nga kategoritë kryesore e më të rëndësishme të gramatikës së gjuhës shqipe. Si në planin diakronik ashtu edhe në atë sinkronik, ato paraqiten si kategoria më e diskutueshme e gramatikës së saj. Shfaqja e tyre pati pasoja të thella për gjithë strukturën e saj gramatikore. Është një gjë e njohur tashmë se gjuha shqipe nuk ka nyja shquese të paravendosura, por e shpreh shquarsinë gramatikisht me anë treguesish që i prapangjiten temës së emrit. Një dukuri e tillë ndeshet edhe në disa gjuhë të tjera ballkanike dhe joballkanike. Tregues të prapangjitur shquarsie marrin emrat, por edhe kategori të tjera leksikogramatikore kur sillen si emra. Ato që emërtohen «nyja të përparme» vetëm formalisht u ngjajnë nyjave, meqenëse funksionalisht kryejnë më së shumti rolin e rregullatorit të lidhjes gramatikore me një fjalë paraprijëse. Nyjat e shqipes kanë qenë disa herë objekt qendror studimi i studiuesve shqiptarë dhe të huaj (H. Pedersen, M. La Piana, N. Mjeda, E. Çabej, S. Riza, Sh. Demiraj, M. Çeliku, B. Bokshi, K. Topalli, M. Samara, C. Tagliavini, V. Pisani, A. Androutsopoulou, A. Spiro, J. Trommer, H. Campos, I. Giurgea etj. etj.). Roli i tyre në ligjërim dhe kompleksiteti i problemeve që paraqesin e justifikojnë këtë interesim. Ato janë studiuar si në planin diakronik ashtu edhe në atë sinkronik. Diskutimi i zgjatur në kohë ka lënë gjurmë edhe në metodat dhe modelet e ndryshme të studimit që janë përdorur (historiko-krahasuese, strukturore funksionale, transformative gjenerative). Duke studiuar problemin e nyjave të shqipes ne duam ta zhvendosim qendrën e njohur të rëndesës së tij studimore në planin diakronik, ndërsa në planin sinkronik të vëzhgojmë statusin e tyre brenda sistemit gramatikor të gjuhës dhe sjelljen e tyre gramatikore.

HISTORIA E LINDJES SË NYJAVE

Historia e prapavendosjes së nyjave shquese në shqipe është njëkohësisht edhe historia e lindjes së tyre. Nyjat e prapme e të përparme kanë lindur njëkohësisht duke qenë pjesë e të njëjtit proces gramatikalizues. Procesi i formimit të nyjave shquese nuk është thjesht procesi i shndërrimit të dëftorit anaforik në morfemë të varur shquese. Është diçka më shumë se aq. Është kalimi nga një sistem pa nyja shquese, pa kategorinë gramatikore të shquarsisë e pashquarsisë në një sistem gjuhësor të ri me nyja shquese, madje të prapavendosura e të përngjitura. Për këtë u shfrytëzuan disa mjete gramatikore. Dëftori anaforik luajti në këtë proces sigurisht rolin themelor. Nëpërmjet përdorimit të një radhe të dyfishtë formash të plota e të patheksuara u kalua në sistemin e dyfishtë të nyjave të përparme. Format e plota të dëftorit anaforik u përdorën për krijimin e nyjave shquese enklitike, të cilat vijimisht u përngjitën, ndërsa format e patheksuara u përdorën për krijimin e nyjave të përparme. Por nuk ishte vetëm dëftori anaforik që u shfrytëzua në këtë proces. Përveç tij, u shfrytëzuan edhe morfemat e sistemit gjuhësor ekzistues në fund të fjalës, të cilat nuk u hodhën poshtë, ashtu si mbaresat e tjera, për arsye të përdorimit të tyre të vazhdueshëm (mbaresa e rasës kallëzore njëjës të emrave mashkullorë e femërorë) e të qartësisë së tyre fonetike (mbaresa e rasës emërore njëjës e emrave femërorë), si dhe rianalizimet analogjike (mbaresat nyjore të shumësit). Prania diakronike e këtyre formantëve tregon se kalimi në një gjendje pa nyja shquese në një gjendje me dy palë nyjash shquese të prapangjitura dhe nyjash të përparme nuk paraqitet si një proces i thjeshtëzuar: rënie mbaresash të vjetra indoevropiane dhe zëvendësim i tyre prej mjetesh të tjera gramatikore, të cilat çuan në krijimin e nyjave shquese. Nuk ka pasur ndonjë fazë vakuumi morfematik në fund të emrave të (proto)shqipes. Morfemat e vjetra të varura kanë bashkëjetuar dhe janë bashkëpërdorur me morfemat e reja të lira duke ndikuar njëra-tjetrën: morfemat e vjetra duke nxitur varësinë e formave të plota të dëftorëve anaforikë, ndërsa këta duke ndihmuar në riinterpretimin e tyre si formantë shquarsie. Proceset gramatikalizuese që filluan me krijimin e një sistemi lakimi të dyfishtë për shkak të përdorimit të nyjës shquese të prapangjitur, vijuan me përdorimin e nyjës së përparme si fjalë klitike në mjedise të ndryshme sintaksore, të cilat e ndërruan krejt pamjen morfologjike, në atë masë sa mund të flitet për një gjuhë cilësisht të re, vijim i një gjuhe tjetër, e cila quhet konvencionalisht protoshqipe, por që mund të identifikohej në kuadrin e një diskutimi shkencor me ilirishten e jugut. Përdorimi i mëtejshëm i nyjave të përparme ndoqi fatin e morfemave të lira: sa më afër nyjave shquese janë ndodhur, aq më shumë kanë ndjekur rregullsinë fillestare të përkatësisë së formave të plota me ato të patheksuara.

HISTORIA E NYJËS SË PRAPME TË SHQIPES

Historia e nyjës së prapme të shqipes nuk është vetëm historia e prapavendosjes së klitikëve dëftorë. Përemrat dëftorë përbëjnë sidoqoftë pjesën kryesore të kësaj historie.

Origjina e nyjave të përparme çon përjashtimisht tek përemrat dëftorë të dikurshëm. Përkundrazi, nyjat e prapme shquese e kanë origjinën jo vetëm tek përemrat e dikurshëm dëftorë të pasvendosur, por edhe në mjete të tjera gramatikore (mbaresa të dikurshme rasore të riinterpretuara si formantë shquarsie). Nyjat e përparme paraqesin një simetri të plotë përdorimi e përndarjeje. Përkundrazi, nyjat e prapme janë më heterogjene përsa i përket origjinës së tyre në krejt sistemin rasor (khs. nyjat e prapme shquese në rasën kallëzore njëjës dhe në rasën emërore njëjës të emrave femërorë). Nuk ka një përkatësi të plotë univoke midis nyjave të përparme dhe atyre të prapme. Edhe nga kjo pikëpamje dëshmohet se historia e enklizës se shquar të shqipes zë fill tek nyjat e përparme të saj. Edhe pse origjinarisht dëftorë klitikë, ato nuk arritën kurrë të zhvilloheshin në tregues gramatikorë shquarsie. Pavarësisht se mjedisi sintaksor i përdorimit të tyre zanafillës ka qenë sintagma emërore, statusi i lidhjes së tyre ka qenë gjithmonë i varur. Mandej, lidhja e ngushtë që krijuan me mbiemrat nuk përbënte një truall truall të favorshëm për gramatikalizimin e një proklize shquese. Në këto kushte, e gjithë loja gramatikalizuese e shquarsisë në shqipe u zhvillua në pozicion enklitik.

DISA PËRFUNDIME TË RËNDËSISHME TË NYJËS NË GJUHËN SHQIPE

Mund të thuhet si përfundim se 1) Shqipja nuk ka pasur kurrë nyjë shquese të paravendosur, ashtu si gjuhët balte dhe sllave. 2) Nevoja për shquarje është origjinarisht nevojë për plotësimin strukturor – kuptimor të sintaksës, një tregues i prirjes për “morfologjizim” të sintaksës. Nyjat e prapme e të përparme kanë lindur njëkohësisht duke qenë pjesë e të njëjtit proces gramatikalizues. ndërsa tek nyjat e prapme kanë vepruar më shumë ndryshime fonetike, tek nyjat e përparme vërehet më shumë veprimi i rrafshimeve analogjike. Megjithatë nuk mbetën pa u prekur nga ndryshimet fonetike edhe nyjat e përparme, sikundër rianalizime analogjike kanë ndodhur edhe tek nyjat e prapme. Nyjat e përparme janë fjalë klitike. Për nga sjellja gramatikore, ato ngjajnë me fjalë të tilla si parafjalët (me, në, nga, prej etj.), trajtat e shkurtra të përemrave vetorë (i, e, ia, ua), me «pjesëzat» që shërbejnë si tregues gramatikorë të kohëve apo diatezave foljore (do, u). Si fjalë klitike nyjat shfaqin disa veçori fonetike dhe gramatikore karakteristike për këtë kategori fjalësh. Janë të patheksuara dhe së bashku me fjalën e bashkëpërdorur tentojnë të shqiptohen si një tërësi e vetme fonetike, krijohet si të thuash një «fjalë fonetike» e përbërë nga një fjalë me kuptim konceptual dhe një fjalë me kuptim gramatikor. Lidhja që krijon me fjalën e përcaktuar bujtëse është kaq e fortë, saqë funksionalisht paraqitet shpesh si një njësi e vetme. Megjithatë, jo vetëm analiza gramatikore, por edhe intuita gjuhësore e shqipfolësve mund t’i identifikojë fjalët klitike si njësi të mëvetësishme të dallueshme qartë. Nyjat e përparme në shqip janë fjalë proklitike, ndërsanyjat e prapme tashmë janë pjesë e strukturës së emrave, janë morfema gramatikore të varura. Por dikur ato kanë qenë fjalë klitike dhe madje në pozicion enklize. Është pikërisht ky pozicion që ka favorizuar gramatikalizimin e tyre të shkallëshkallshëm, nga dëftor anaforik në nyjë shquese të prapavendosur dhe më së fundi në morfemë të varur shquese, duke iu trupëzuar përfundimisht fjalës së përcaktuar bujtëse.

NYJAT E PËRPARME TË SHQIPES

Nyjat e përparme të shqipes klasifikohen si kategori e mbyllur fjalësh. Edhe pse elemente analitike, ato përdoren para formave eptuese, duke qenë edhe vetë të eptueshme. Së bashku me nyjat e prapme, ato përbëjnë si argumentin më të kumbueshëm të një tipologjie të përzier sintetike analitike të shqipes. Historia e nyjave të përparme i ndjek këto deri në ditët e sotme: prirja e tyre gramatikalizuese vijon, veçse kësaj here nga e djathta. Si rrjedhojë e përdorimit të vazhdueshëm ato zhvillojnë një lidhje kohezive me bujtësit e tyre emra, mbiemra, përemra e folje, saqë këta ndihen të pamjaftueshëm në kryerjen e funksioneve sintaksore pa ndihmën e nyjave ose / dhe fjalëve të tjera gramatikore. Kjo lidhje gramatikore evidenton një tipologji gjuhësore të veçantë, e cila karakterizohet nga pamjaftueshmëria funksionale e fjalëve me autonomi leksikore e morfologjike. Kjo pamjaftueshmëri plotësohet nga bashkëpërdorimi i tyre me fjalët proklitike që u paraprijnë. Shpesh fjalët e shqipes krijojnë një lidhje të tillë brenda fjalisë, saqë shprehja e njërës nënkupton shfaqjen e tjetrës, pa përdorimin e së cilës sintagma nuk mund të quhet e plotë. Kjo mënyrë lidhjeje i afron kaq shumë fjalët në kuadrin e sintagmave, saqë i jep sintaksës shqipe një karakter morfologjizues.

ROLI I EMFAZËS NË NXITJEN E PROCESIT PËRFTUES TË NYJAVE TË PRAPME E TË PËRPARME

Parë në kontekstin ballkanik, konstatohet roli i emfazës në nxitjen e procesit përftues të nyjave të prapme e të përparme prej dëftorëve klitikë, të cilët përdoreshin para përcaktorëveme funksion caktues emfatik (në shqip e rumanisht). Dëftori klitik i (proto)shqipes dhe i (proto)rumanishtes nuk arritën kurrë të evoluonin në morfema shquarsie. Dëftorët klitikë të gjuhëve ballkanike shënojnë fillimin e një gramatikalizimi, i cili çoi në lindjen e nyjave shquese. Nyja shquese në shqipe ka lindur nga dëftori klitik, i cili iu pasvendosemrit të përdorur në një sintaksë emfatike. Ajo ka lindur duke u përdorur në sintagmën emër + dëftor klitik anaforik + emër në gjinore, e cila vijimisht u transformua në skemën emër + dëftor klitik anaforik + përcaktor. Fillimisht dëftori klitik është përdorur para përcaktorëveme funksion caktues emfatik, ndërsa pas prapangjitjes së nyjës enklitike tek emrat ajo u ripërdor para përcaktorëve si pasojë e krijimit të një «vakuumi» ndërtimor në trajtën e vet të patheksuar joemfatike. Emërtimi i saj si nyjë justifikohet vetëm në plan formal, por nuk planin kuptimor funksional ajo nuk ka asgjë të përbashkët me nyjën. Rumanishtja ose nëna e saj dakishtja, sikundër latinishtja vulgare ballkanike, nuk ka pasur nyja shquese të paravendosura. Nyja e prapme në rumanishte ka lindur nën ndikimin e latinishtes vulgare(të folur nga ilirët e romanizuar, por ndoshta edhe nga popuj të tjerë të romanizuar), sintaksa e së cilës ishte e ndikuar nga sintaksa e (proto)shqipes. Fakti që në disa dialekte të sotme rumune apo në thjeshtligjërim gjenden gjurmë të përdorimit të nyjave shquese të paravendosura, apo të strukturave me vlerë nyjore shquese (Niculescu 1996/7: 258) tregon se modelet e romanizimit në Daki dhe proceset gramatikalizuese jo gjithmonë kanë ndjekur të njëjtën rrugë. Është fakt se bullgarishtja nuk arriti të zhvillonte një sistem nyjash të përparme tek përcaktorët emërorë apo mbiemërorë, që do të na ndihmontepër të arritur tek ai mjedis gramatikalizues i natyrshëm i një enklize shquese. Kjo rrethanë na detyron që t’i shohim nyjate prapme shquese të bullgarishtes të kenë lindur e të jenë zhvilluar nën ndikimin e (proto)rumanishtes. Duke shfrytëzuar një skemë të gatshme morfologjizimi, atë të rumanishtes, e cila mund të përdorte në atë fazë dëftorin klitik pa qenë nevoja e shfaqjes së një përcaktori të pasvendosur, bullgarishtja zhvilloi vetëm nyjën e prapme shquese. Kjo shënoi edhe fillimin e Lidhjes Gjuhësore Ballkanike.

Gerd Myler ndërroi jetë…

August 16, 2021 by s p

Nga Fritz RADOVANI:

E pabesueshme..!!Lojtari i pakrahasueshem i kohës së Tij, Gerd Myler i Gjermanisë, dje ka ndrrue jetë në moshen 75 vjeçare, nga një smundje e randë. Per ne që nuk mund të harrojmë asnjëherë Emnin e Tij, golat e Tij dhe lojen e asaj kohë, kur kenja e Tij në fushë ishte edhe një gol plus per ekipin e Tij, jo vetem asht dhimbje por, gati e “pabesueshme”.., mbasi nuk mund të harrojmë kurr knaqësinë që na sillte Emni e Tij në fushë. Futbolli gjerman dhe klubi i Bajernit sot kanë mangut një Yll Botnor! Kanë mangut autorin e 365 golave, pra një kampion Bote… E Ky ishte lojtari i Madh Gerd Myler, lojtari i 427 ndeshjeve të futbollit që mbeten në histori të Bundesligës nder ma të bukrat ndeshje në Botë… Gerd Myler asht quejt Bomber i ekipit Gjerman! Golshenuesi ma i mirë i Europës dhe i Botës, që vetem mbas Tij u rreshtuen emnat e lojtarve të ardhëshem Mesi e Ronaldo. Po, kurr nuk mund të harrojmë Emnat e asaj kohe t’ artë kur Gjermania e drejtueme nga Helmut Shen, pasohej nga i Madhi Bekenbauer e vazhdonte, pa mujtë me percaktue se cili asht ma i “miri” në mes Tyne, tue mrrijtë tek porta kundershtare me Gerd Myler. Historia e futbollit botnor e asaj kohe të shkelqyeshme, shenon per vitet e paharrueshme të Gerd Mylerit kater herë kupen e Gjermanisë, tri herë Kupen Europjane dhe njëherë Kupen Botnore. Në vitin 1970 ka fitue “Topin e artë” dhe dy herë “këpucen e artë” në 1970 e 1972… A e dini të nderuem lexues, se tue shkrue këta rreshta edhe na, harrojmë sesa vite kanë kalue nga ajo kohë kur nguleshim para ekraneve TV, me pa tue shenue golat e fitores të Madhin Gerd Myler nga viti 1964 deri 1979? E pra, lavdia e asaj kohë Gjermanin Gerd Myler e bani të Perjetshem!

Melbourne, 16 Gusht 2021.

Sa lëvizin ujërat në lumenj, udhëtoi Tos Baxhaku nëpër Shqipëri

August 16, 2021 by s p

Nga Aleksandër Çipa/

I arratisej lëvdimit dhe donte të gjitha takimetFatos Baxhaku të gjitha takimeve u qëndronte korrekt, por fjalëve të kësaj dite kur nuk frymon më, do t’u përgjigjej me arrati. Arratinë e kishte për çdo lëvdim e për çdo bujë në adresë të tij, por ishte i gjendur në të gjitha vlerësimet dhe çmimet për miqtë e kolegët. Sepse Fatos Baxhaku ishte modeli diogjenik i njeriut kërkues e njeri-dashës i cili shfaqet përherë e më pak, në kohën e sotme. Sikundër besonte se të gjitha kohët i kanë të shumtë njerëzit e rrallë, por na i mbulojnë me mosdukje heshtja dhe skutat e jetës.

Në këtë ditë, gazetari Baxhaku është ndër të paktit gazetarë të këtij vendi që i ka miqtë si askush të shpërndarë dhe në dhimbje, për shkak të ikjes së parakohshme në amshim. I ka të shpërndarë, si ata që kanë klas metropoli, por më së shumti, ata që kanë klas dijeje, mjeshtërie dhe fisnikërie nëpër skaje të ditura e të harruara të Shqipërisë. Aq sa mund të thuhet se sa lëvizën ujrat nëpër shtretërit e lumenjve, aq udhëtoi Baxhaku nëpër udhë e shtigje të Shqipërisë gjatë këtyre tridhjetë viteve. Më ra jeta ta kem mik e koleg në disa lidhje-fije njerëzore e profesionale. U njohëm e mbetëm në jetën e mbi tridhjetë viteve tona, si kolegë e si miq, si bashkëqytetarë e si mysafirë, si të fjalës e të heshtjes dhe si bij që ndamë në heshtje, por fisnikërisht, idenë e detyrimit të mirësishëm njerëzor për trashëgiminë dhe prindërit tanë në këtë botë. Baxhaku ishte gazetari luftarak përmes heshtjes, jo heshtës. E kishte fjalën “brisk e piper” në reportazh, kur shumëkush e shpërdoron atë egërsisht e rëndom në polemikë apo opinione nëpër ekranet e llafazanërisë. Asnjëherë nuk helmoi apo lëndoi me fjalën, në një kohë kur shumë të tjerë e vërvisin si kamë apo thikë gjakuese e përbaltëse nëpër publik. Udhëtoi nëpër vise e ndër njerëz të Shqipërisë së harruar, duke lënë në trashëgiminë tonë të gazetarisë së shkruar dhe televizive atë që në mënyrë vetjake e të çmuar bëri Idro Montanelli për italianët nga Ballkani në vitet ’30.I bëri të gjitha punët me vlerë publike profesionale dhe shoqërore mirë, në kohën kur shumica e të bërave janë keq në shoqërinë e sotme. U dëshmua i mirë dhe i çmuar, kur në komunitetin dhe gazetarinë tonë triumfon zhvlerësimi dhe toksikimi shpirtnxirës. Preferonte dhe sakrifikonte për shtegtimin dhe mirëpritjen në fshatrat e skajshëm të Atdheut, në kohën kur sajoheshin aq shpesh koktejlet e çmimeve pa çmim, të kryeqytetit. E gjente të mençurin dhe mjeshtrin e periferisë në përvujtni, kur në Tiranë shpenzoheshin miliona për premtime të ripërsëritura antimjerimit nga “derrat e kënaqur”. E sfidoi luksin e show-t televiziv të vendit me rraskapitjet dhe vullnetin e racës së reporterit si dhe me kopertinën e librit të vet (fëmijë me gur minerali mbi shpinë), të librit “Gur”. I ngriti dhe strukturoi redaksitë e para, duke qenë ikanaku i parë antiskemë si kryeredaktor. I braktisi lehtësisht pronarët dhe i shumoi miqësitë me reporterët dhe kandidatët për të tillë, duke e quajtur krenarisht të vetën çdo media nga e cila imponueshëm iku. I refuzoi karriget e drejtimit redaksional kur në redaksitë e Tiranës u shumua skota e sherrmëdhenjve dhe dijepaktëve që paraqiten si gazetarë dhe inatosen, jetojnë e nxehen si politikanë. Luftoi për përditshmërinë, kur mund të kishte rehatinë e gazetarit në poltronë tironsi denbabaden. Fatos Baxhaku i bëri punët autoriale dhe ato të gazetarisë së cilësishme, si të ishin e vetmja bëmë për jetë të gjatë. Për këtë arsye, koha që vjen pas kësaj dite, ne miqve, kolegëve, gazetarëve të rinj dhe studentëve që do të vijnë në gazetari, është hise kohe me lehtësime njohjesh për të rrallin që triumfoi si i tillë. Gazetari Baxhaku triumfoi duke mbajtur si “stetoskop” njohjeje sentencën se: publiku do të dijë, por ka nevojë dhe të rrëfejë.Fatos Baxhaku tashmë është fshehur nën dhe duke patur një kalendar tjetër pa ditë e vite, atë të përjetësisë pa frymëmarrje. Zgjodhi modestinë e vet fisnike për të mos i dhënë asnjë grimë bujë e zhurmë as sëmundjes dhe as fikjes së frymës. Ne, miqtë, kolegët, të njohurit dhe të dashurit e tij, kemi tash e tutje një mundësi të vetme të gërmojmë dhe gjejmë në punët e mira të tij, gëzimin dhe nderimin për të mirën dhe të kryerën profesionale prej Baxhakut. Njëherësh kemi gjetur rastin dhe si të lëndohemi në shpirt që nënvlerësuam kapriçion e tij të heshtur në të gjallë ose në kohë të frymëmarrjes së tij. Atë kapriçio boheme, që na e mori tinëzisht e pabesisht parakohe, ndonëse e kemi ditur iluzivisht se kishte për të qenë e denjë vetëm për kohë të largët.( Siç është hise për çdo njeri).Sot rikthehemi, përmes kujtesës, në takimet e pashmangshme me “gjëra të jetës së Tosit”. Baxhaku që kishim, si uji që humbet në lumenj për shkak të rrjedhjes së vet, gjendet në kohën e ardhme pafund. Eshtë tash e një kohë, në ikjen e fisme me një kapriçio të fundme të tij; për të na parë, por jo për të na ritakuar!(Botuar nje vit me pare e ripare sot, kur diten e nisa me ty Tos i pa merguar nga kujtesa.)

ALBANIA AFER AFGANISTANIT

August 16, 2021 by s p

Nga: Perparim Gjeka/

Sa herë kërkoja vendin tonë në radhitjen alfabetike të shteteve dhe me dilte i pari Afganistani, aq herë mendoja se sikur të mos ekzistonte ky shtet Albania do ishte e para, prandaj e kisha marre inat. Pastaj kur u poqa pak me shumë, dhe kuptova se ky vend jo vetëm është afër nesh në rend alfabetik, por edhe në rende të tjera ekonomike si një nga vendet me pasuri të mëdha e me varfëri të madhe, mendoja sa mirë që ka edhe shtete poshtë nesh si Afganistani, si nje lloj vetngushellimi. Kjo afërsi vitet e fundit u shtua sepse Afganistani zinte vendin e parë në botë si prodhues i një lloj droge, kurse Albania vendin e parë në Europe në një lloj tjetër droge. Afërsi të tjera të ngjashme ka plot si përshembull vendi atje kontrollohet faktikisht nga katër klane ose shure kurse Albania sipas ambasadorit amerikan Lu nga ekzaktesisht katër familje mafioze. Por afërsia më serioze nuk është përmendur nga askush seriozisht publikisht dhe po e ndiej detyrim moral ta ndaj me publikun shqiptar. Le ta trajtojmë si gjithmonë logjikisht situaten e tërheqjes amerikane dhe fitoren e talebaneve. Ushtria dhe fuqia amerikane bashkë me ate qeveritare afgane nuk ka asnje mundesi teorike dhe praktike të jetë më pak e fortë se në vitin 2001 kur u hap kjo luftë dhe Talebanet e tanishem nuk ka asnje mundesi teorike dhe praktike të jenë më të fortë se sa ishin ateherë kur kontrollonin vendin dhe kishin mik Bin Ladenin. Pra Amerika nuk mund ta humbte këtë luftë, por e ka braktisur atë kryesisht sepse u arrit qëllimi kryesor; të ndeshej me terroristët në vendet e tyre dhe jo të mbrohej nga ata në vendet e veta, keshtu që Sekretari Blinken nuk gabon kur thotë se ajo lufte ishte sukses në prizmin amerikan. Dhe këtë arsye e thonë hapur. Ajo që nuk thonë është arsyeja pse e lanë qeverinë afgane vetëm edhe kur u kuptua qartë që talebanët ishin më të fortë ushtarakisht e organizativisht se sa qeveria. Dhe këtu vijmë te afërsia e neveritshme e sjelljes së qeverive e liderve afgane në 20 vjet me qeveritë tona në Shqipëri e Kosovë; korrupsion galopant, bashkepunim me krimin e organizuar, flirtim me kundërshtarët, shtypje e shfrytëzim për masat popullore, luftë bërrylash për dominim tarafesh brenda pushtetit, kaos në çdo hapësirë të jetës shoqërore, e mbi të gjitha dyfytyrësi, hilera, mashtrime, “grid” dhe mosmirënjohje me amerikanet. Ajo që mund t’i ketë vënë vulën “fed up-it” amerikan ose shqip tejlodhjes me këta mosmirenjohës e plangprishës është mosdakordimi në bisedime për bashkëqeverisje me talebanet, bisedime te cilat u ndermjetësuan nga amerikanet e ndoshta përgjegjësia ka rënë mbi kapadaillekun e liderve qeveritarë. Dhe amerikanet i lanë në meshirë të fatit për të parë sa u vlen lëkura pa ndihmen amerikane me të cilën u mesuan dhe e patën pa kursim. Këta njerëz të vegjel me orekse të medha, këta funderrina morale të një Kombi luftëtar si ai afgan janë përgjegjësit kryesorë të tragjedisë së sotme afgane bashkë me talebanet. Sa afër me dy shtetet tona, sa afër po na e sjellin tejlodhjen e braktisjen e mbrojtjes amerikane këta liderucat tanë, në qeveri e opozitë, me cic micet e tyre të pështira, duke kujtuar se ua hedhin amerikaneve, duke kujtuar se vetëm këta janë të zgjuar, vetëm këta janë të pafajshëm, gjithë faji është i kundershtarit politik e në mos i popullit të paemancipuar sa të kuptojë këta. Dhe mos më thoni që është faji i Amerikës se jemi tejlodhur. Se Amerika çliroi, ndihmoi e njohu shtet edhe Gjermaninë, Korenë e Japoninë, jo vetëm Kosoven, Shqipërinë e Afganistanin. Pse ne nuk zgjedhim të jemi afër me Gjermaninë por jemi afër me Afganistanin?