Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/
Për të përshkruar më gjerësisht këtë çështje dhe ilustruar me raste konkrete, është e rëndësishme të shqyrtojmë disa elemente kyçe të marrëdhënieve ndërkombëtare dhe situatën aktuale të Kosovës dhe Serbisë, duke i lidhur ato me sanksionet dhe dorëzimin e kriminelëve.
Kosova është një shtet që ka shpallur pavarësinë në vitin 2008, dhe edhe pse është njohur nga mbi 100 shtete, shumë shtete, përfshirë disa vende të Bashkimit Evropian (BE), ende nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës. Sanksionet dhe masat e tjera kundër Kosovës, si ato të vendosura nga disa shtete të BE-së, shpesh janë një reflektim i presioneve politike dhe diplomatike që vijnë nga Serbia dhe aleatët e saj, si dhe një pasojë e mosmarrëveshjeve të vazhdueshme në lidhje me statusin e Kosovës.
Një shembull i njohur i kësaj situate është mospajtimi i disa shteteve të BE-së, si Spanja, Greqia, Rumunia dhe Sllovakia, të cilat nuk kanë njohur ende pavarësinë e Kosovës, duke kontribuar në krijimin e një situate ku sanksionet ndaj Kosovës mbeten të njëanshme dhe të papajtueshme me politikën e BE-së për integrimin dhe stabilizimin e rajonit. Këto masat shpesh kanë ndikim të drejtpërdrejtë në zhvillimin ekonomik dhe diplomatik të Kosovës, duke e izoluar atë në arenën ndërkombëtare.
Ja disa nga shembujt:
• Mospajtime për njohjen e Kosovës nga disa shtete të BE-së dhe vonesat në hapjen e mundësive të integrimit të Kosovës në organizata ndërkombëtare, si Komuniteti i Kombeve të Bashkuara (OKB) dhe Interpol etj.
• Sanksionet ekonomike dhe tregtare, të cilat janë shpesh pjesë e përgjigjeve ndaj vendimeve të Kosovës për të zhvilluar politika të caktuara, si p.sh. taksat për importet nga Serbia.
2. Rëndësia e dorëzimit të kriminelëve të luftës, si Milan Radojqiqi:
Milan Radojqiqi është një nga individët që është akuzuar për krime lufte gjatë periudhës së luftës në Kosovë, dhe ai është një prej personave të kërkuar nga autoritetet kosovare për periudhën e periudhës së pasluftës. Serbia ka ofruar strehim për Radojqiqin dhe ka refuzuar ta dorëzojë atë për gjykim në Kosovë, duke e konsideruar atë si një “hero” të Serbisë. Ky lloj qëndrimi është një dëshmi tjetër e përpjekjeve të Serbisë për të mbrojtur individët që janë akuzuar për krime të rënda, që minojnë proceset e pajtimit dhe drejtësisë në rajon.
Një rast konkret është “Rumble in the Jungle” i zhvilluar në vitin 2014 në Serbi, ku ishte vënë re një përpjekje për të glorifikuar individë të përfshirë në krime, duke i paraqitur ata si viktima të një agresioni të huaj, ndërkohë që ata kishin kryer krime të rënda në Kosovë. Kjo është një formë e dëmshme e revisionizmit të historisë që nuk ndihmon as në zhvillimin e Serbisë si një shtet demokratik dhe as në krijimin e paqes dhe stabilitetit afatgjatë në Ballkanin Perëndimor.
3. Përgjegjësia e Bashkimit Evropian:
Bashkimi Evropian, si një aktor kryesor në rajon, ka një përgjegjësi të madhe për të garantuar stabilitetin dhe për të siguruar që drejtësia të zbatohet. Deri më tani, ka pasur një qasje të ndarë dhe të paqartë nga BE në lidhje me trajtimin e Serbisë dhe Kosovës, duke shpesh toleruar politikën e Serbisë për të strehur individë të kërkuar për krime lufte, si Radojqiqi, pa marrë masa konkrete.
Evropa duhet të përballet me disa sfida të mëdha:
• Kthimi në një pozicion të qartë ndaj të drejtave të njeriut dhe drejtësisë ndërkombëtare. Sanksionet ndaj Kosovës dhe tolerimi i Serbisë për mbrojtjen e individëve të akuzuar për krime të luftës krijojnë një dëm të madh për procesin e pajtimit dhe integrimit evropian.
• Përmbushja e detyrave për Serbinë, e cila ka bërë premtime të qarta për të dorëzuar të kërkuarit, por vazhdon të hezitojë ta bëjë këtë, duke u përpjekur të ruajë ndikimin e saj në politikën ndërkombëtare. Çdo vonesë për të dorëzuar individët e kërkuar për krime lufte duhet të përballet me sanksione të forta.
Në këtë kontekst, është thelbësore që Bashkimi Evropian të heqë sanksionet ndaj Kosovës dhe të kërkojë nga Serbia dorëzimin e kriminelëve të luftës, si Milan Radojqiqi. Ky hap është i domosdoshëm për të avancuar paqen dhe për të siguruar drejtësinë për viktimat e krimeve të luftës në Kosovë. Po ashtu, BE duhet të ndalë “shihjen nga larg” dhe të ndërmarrë veprime konkrete, duke e detyruar Serbinë të përmbushë detyrimet e saj ndërkombëtare dhe të mbështesë proceset e pajtimit dhe të drejtësisë në rajon.
Ky është një moment kritik për stabilitetin dhe integrimin e rajonit, dhe Evropa nuk mund të lejojë që heshtja e saj të përjetësojë padrejtësitë që vazhdojnë të ndikojnë negativisht në Ballkanin Perëndimor.