Instituti i Studimeve Historike “Lumo Skendo”/

Shpallja e Vetëqeverimit shqiptar të qarkut të Korçës më 10 dhjetor 1916 është një ngjarje madhore në historinë e Shqipërisë. Ajo kishte shkakësi historike rrezikun e aneksimit të tij nga Greqia, para Luftës së Parë Botërore, gjatë dhe pas saj.

Siç dihet, përgjatë Luftës Ballkanike të vitit 1912 dhe më pas, qarku i Korçës dhe i Gjirokastrës u pushtuan nga ushtria greke, e cila vendosi një regjim ushtarak, që bashkë me andartët dhe bandat kriminale të sjella nga Kreta dhe “batalionet e shenjta” të krijuara në Shqipëri, kryen genocid ndaj popullsisë shqiptare në vitet 1913-14, siç janë masakrat e përgjakshme në fshatrat kufitare të Kolonjës e të Leskovikut, Përmetit, Skraparit, Gjirokastrës, Tepelenës Bilanci i të vrarëve dhe të masakruarve arriti në 7000 frymë, 192 fshatra të djegur, mëse 100.000 njerëz të shpërngulur me dhunë nga vatrat e tyre, nga të cilët 4000 vdiqën nga uria dhe tifoja, përveçse shkatërrimeve të mëdha materiale, djegiet e shtëpive, rrëmbimin e bagëtive e të pasurive.

Përpos pushtimit ushtarak, në Korçë u vendos edhe regjimi civil grek, në krye të të cilit qëndronte qeveritari Argjiropulos. Greqia nuk hiqte dorë nga përpjekja për të aneksuar jugun e Shqipërisë të ashtuquajtur prej saj Vorio- Epir, në kundërshtim edhe me vendimet e Konferencës së Londrës të 29 korrikut 1913 dhe protokollin e Firences për përcaktimin e kufijve jugorë.

Fuqitë e Mëdha, në notën e 31 janarit 1914 drejtuar qeverisë greke, kërkonin largimin e ushtrisë greke nga Korça e Gjirokastra, si kompensim i dhënies së Greqisë të ishujve të detit Egje. Nën presionin ndërkombëtar, qeveria greke, më në fund pranoi të largonte ushtritë nga qarku i Korçës, duke përfunduar evakuimin më 1 mars 1914. Më 2 mars hynë në Korçë forcat e gjindarmërisë shqiptare me oficerët hollandezë në krye. Në Korçë u vendos një administratë shqiptare nën vartësinë e KNK dhe një korpus vullnetarësh shqiptarë nën komandën e Themistokli Germenjit.

Pikërisht në këtë kohë nisi dredhia e politikës greke për ta marrë kalanë nga brenda. Më 2 mars 1914, ditën që forcat shqiptare hynë në Korçë, u shpall në Gjirokastër e ashtuquajtura “Autonomi e Vorio-Epirit” nga Zografos, ish-ministër i Jashtëm i Greqisë, i cili krijoi edhe një qeveri të përkohshme kukull, ku merrnin pjesë edhe ish-funksionarë të lartë dhe peshkopë grekë. Për të mbështetur Zografon zbarkuan në Sarandë bandat e ardhura nga Gjiriti si edhe u kontigjentet vendase të rekrutuara tek Ierollohitët. Disa ditë më pas, majori i ushtrisë greke Spiro Milo shpalli “autonominë e Himarës”, që përfshinte 7 fshatra të banuara historikisht nga shqiptarët. Autoritetet civile greke dhe ushtarake greke, të mbështetur edhe nga Kisha greke në Korçë, aktivizuan andartët dhe banditë të sjellë nga Greqia, që zëvendësuan ushtrinë e rregullt greke dhe organizuan një kryengritje brenda në Korçë, duke e kombinuar me mësymjen nga jashtë, për t’i treguar botës se atje ishte Greqi dhe se popullsia e Korçës donte bashkimin me Greqinë. Kështu u organizua puçi ushtarak i 2 prillit 1914. Skenari ishte ky: një kryengritje nga ushtarët grekë, të veshur civilë si edhe të andartëve, të fshehur në Mitropoli, në spital si të sëmurë, nëpër shtëpi e gjetkë dhe të ierollohitëve vendas. Peshkopi grek Germanos u ra kambanave të kushtrimit, si edhe njoftoi ushtrinë greke, që të ndërhynte për të “shpëtuar” vëllezërit në Korçë, pra një kombinim i puçit nga brenda me ndëryrjen ushtarake nga jashtë. Puçistët e armatosur dolëm në mesnatë nga vendet ku ishin fshehur, atyre u erdhën edhe andartët që ishin vendosur në Devoll dhe bashkërisht pushtuan ndërtesat publike, si edhe hyrjet në qytet. Lufta më e rreptë u zhvillua në prefekturë. Forcat e xhandarmërisë shqiptare të komanduara nga oficeri hollandez G.Sneller, korpusi i vullnetarëve të Korçës i komanduar prej Themistokli Gërmenjit dhe forcat vullnetare të Kajo Babjenit nga Gora si edhe të batalionit të Kolonjës të komanduar nga Gani Butka, bashkë me kapitenin amerikan Spenser, i thyen kryengritësit pas katër ditësh luftimesh dhe arrestuan peshkopin Germanos e krerë të tjerë të puçit, që i dërguan në Elbasan.

Ndërkohë ushtria e rregullt greke kishte kaluar kufirin nga ana e Leskovikut dhe ishte nisur për në Korçë. Përpjekja e parë e përgjakshme u bë në Qafën e Badrit. Atje luftoi trimërisht Qani Ypi me një çetë kolonjarësh. U vranë të gjithë, bashkë me komandant Qani Ypin. Atëherë Sali Butka dha kushtrimin. U mblodhën 350 vullnetarë. Me të u bashkuan edhe luftëtarët e Devollit me në krye Hasan Bitinckën, si edhe luftëtarët e Pogradecit me Jasshar bej Starovën dhe çetarët e Shaban Blloshmit. Erdhën në ndihmë edhe luftëtarët e Taborit të Strugës me Demir Aliun në krye. Çetat e shtuara të Sali Butkës zhvilluan luftime në qafën e Qarrit, në Shtikë dhe në Butkë në datat 19, 20 dhe 21 prill 1914 , duke i penguar ushtarët e Greqisë të shkonin në Korçë. Ja ç’shkruant gazeta “Koha” e datës 3 maj 1914: “Në luftërat e Shtikës dhe të Butkës më 19, 20 e 21 prill, kur grekët bënë më të mëdhatë yryshe, që të thyenin krahun e mëngjër të ushtrisë shqiptare, kapedan Saliu me të birin e tij, Ganinë dhe me shokët e tij, iu kundërshtua armikut kaq burrërisht dhe luftoi me aq mjeshtëri e trimëri, sa armiku e uli kokën përpara armëve të shqiptarit , i la vendet që kish zaptuar , u thye dhe u çakërdis, duke lënë në fushën e luftës më tepër se 150 të vrarë”. (Gazeta Koha e M. Gramenos, 3 maj 1914)

Por beteja më e madhe u bë në Nikolicë, mes Kolonjës e Devollit. Sali Buka zuri vijën e frontit Qafë e Kazanit- Arrëz- Nikolicë- Ushtria greke, e mbështetur edhe nga andartët, mësynë këtë herë me 2000 ushtarë të pajisur edhe me artileri, nën komandën e kapiten Vardhës për të pushtuar Korçën. Grekërit u thyen dhe u hodhën matanë kufirit. Në këtë betejë, u vranë mëse 200 ushtarë grekë, si edhe ranë mjaft luftëtarë shqiptarë, mes tyre edhe ladorishtarët Bajram Coma dhe Demisha Hoxha nga Tabor i Strugës, që i kanë ende varret në Nikolicë, si edhe u zu rob Hasan Bitincka. Në luftë e sipër, Sali Butka u plagos në syrin e majtë, që ia prishi dritën për jetë.

Ndërkohë nisi rebelimi Rebelimi haxhiqamilist, maj 1914 , që solli luftë të brendshme dhe anarki. Për të shpëtuar Korçën dhe Pogradecin nga pushtimi dhe shkatërrimi haxhiqamilist, lufuan dhe u vranë në Pogradevc 60 kolonjarë bashkë me komandantët e tyre Gani Butka dhe Zalo Prodani. Largimi i Princ Vidit nga Shqipëria më 3 shtator 1914 dhe fillimi i Luftës së Parë Botërore, e kthyen Shqipërinë në shesh lufte të fuqive ballkanike dhe europiane. Nga kjo situatë përfitoi qeveria greke për të depërtuar ushtrinë e saj në Shqipëri dhe në fund të vitit 1914 Korça dhe Gjirokastra ishin të pushtuara prej saj. Ushtritë serbe arritën deri në Durrës. Ndërkohë, Shqipëria Veriore dhe Qëndrore ishin pushtuar nga Austriakët, që pasi kishin thyer serbët, kishin përparuar deri në afërsi të Korçës. Italianët kishin zënë vend në qarkun e Gjirokstrës dhe në një pjesë të Kolonjës, si edhe në ishullin e Sazanit e në Vlorë. Fuqitë e Antantës, për të tërhequr Greqinë në anën e tyre, i premtuan Venizellosit sovranitetin mbi Shqipërinë e Jugut, në këmbim të pjesëmarrjes së saj të menjëhershëm në konfliktin botëror. Këto orekse u shfaqën në Traktatin e fshehtë të Londrës të vitit 1915.

Ndërkohë që lufta botërore vijonte në Frontin Perëndimor, Aleatët hapën Frontin Ballkanik nën komandën e gjeneral Sarrej me qendër në Selanik. Në tetor 1916, Regjimenti i parë i kalorësisë së lehtë të Afrikës, i komanduar nga nënkoloneli de Burnazel, pushtoi ushtarakisht kazanë e Korçës.

Kur ushtria franceze u shtri në këtë krahinë, u ndodh përballë një lëvizje të gjerë të armatosur shqiptare, që luftonte për dëbimin nga krahina e pushtuesve grekë, synimet aneksioniste të të cilëve ishin të njohura . Forcat patriotike të qarkut të Korçës reaguan dhe e rrethuan qytetin: çetat e Sali Butkës, që bashkëpunonin me austriakët, u shtrinë prej Kamenicë gjer në teqenë e Melçanit dhe fuqitë e Themistokli Gërmenjit, me mbështetjen bullgaro-maqedonase, nga Podgoria deri në Melçan. Të dy komandantët bënë marrëveshje për ta shtrënguar ushtarakisht Korçën. Teqeja e Melçanit do të ishte qendër tyre e përbashkët.

Me ardhjen e forcave franceze, këta i larguan grekët kostandinistë, si kundërshtarë të Antantës dhe vendin e tyre e zunë venizelistët, që shpejtuan të vinin në Korçë nga Selaniku, ku e kishte ngritur qeverinë Venizeloja, nën mbrojtjen e fuqive ushtarake të Antantës.

Nga forcat kombëtare shqiptare u përdor strategjia e marrëveshjes me Francezët, nëpërmjet Themistokliut, por edhe e shtrëngimit e imponimit ushtarak, nëpërmjet forcave të Sali Butkës. Sali Butka i dërgoi autoritetit ushtarak në Korçë, kolonelit Burnazel këto kërkesa:

1)Të ngrihet flamuri shqiptar në Korçë. 2) Të çelen shkollat kombiare shqip në Korçë dhe të mbyllen shkollat greke. 3) Ushtria franceze të dalë nga qyteti i Korçës dhe të qëndrojë në Debojë, te kazermat. ( Petro Harizi, Histori kronologjike e Qarkut të Korçës, 1919)

Në këto rrethana të pafavorshme strategjike e ushtarake për francezët, gjeneral Sarrej dërgoi në Korçë kolonelin Dekuan me dy batalione këmbësorie dhe skuadrone kalorësie dhe një bateri artilerie, me udhëzime të qarta: “Gjenerali nuk do në Korçë as grekë të asnjë lloji, as italianë, as esatistë “

Më 23 nëntor 1916, koloneli largoi nga Korça qeveritarin grek Argjiropolos me gjithë shpurën e tij dhe shpërndau bandat e së andartëve. Dekuan e çmoi ndjenjën kombëtare shqiptare në Korçë, që sipas tij “okupacioni grek ka mundur të mos e lërë të marrë frymë, por nuk ka mundur ta mbysë”

Më 24 nëntor, Themistokliu u paraqit tek autoritetet franceze dhe u takua me kolonelin Dekuan. Janë të famshme falët e Themistokliut: “Unë jam një patriot shqiptar. Nuk kam asnjë shkak armiqësie kundër francezëve. Nuk kam qenë kurrë kundër jush, por me ata që më dukej se garantonin lirinë e atdheut tim. Unë grekët i shikoj si armiqtë tanë më të mëdhenj. Kam marrë armët për t’i luftuar. Tash që autoritetet franceze larguan nga Korça përfaqësuesin e qeverisë greke, nuk kam më asnjë arsye për të qëndruar në mal. Vinj pra tek ju si një njeri plotësisht lojal, Kimëni në dispozicion. Nuk kërkoj gjë tjetër veçse t’ju ndihmonj e të vë në shërbimin tuaj influencën time mbi popullsitë”

Edhe nga këto fjalë atdhetare të Themistokliut, del qartë se rreziku kryesor për qarkun e Korçës ishte ai grek.

Petro Harizi, atdhetar dhe intelektual korçar dëshmon: “Populli bëri një mbledhje në Kazino, ku një shumicë e madhe e popullit vendos që të akceptohen konditat e Sali Butkës: dmth. të ngrihet flamuri shqiptar dhe të çelen shkollat shqipe” (Petro Harizi, Historia kronografike e Korçës)

Kjo gjë vërtetohet edhe nga konstatimet, por edhe dokumentet e sjella nga doktori i shkencave juridike në Francë, N. Kotta, që ka studiuar me themel dokumentat franceze: “Po ashtu, edhe popullata e braktisur e Korçës iu drejtua komandantit francez, të cilit i shprehu dëshirën të ishte e lirë dhe i kërkoi që krahina e Korçës, e ndarë si pasojë e luftës nga pjesa tjetër e Shqipërisë, të shpallej si republikë autonome shqiptare nën mbrojtjen franceze, duke pritur bashkimin e saj me Shqipërinë”. (Nuçi Kotta, Shqipëria dhe çështja e kufijve shqiptaro-grekë, Paris).

Koloneli Dekuan i vlerësonte kështu forcat patriotike shqiptare: “Në perëndim të Korçës, bandat austro-shqiptare të Sali Butkës. Tërësia e bandave të Sali Butkës kishte forcën e disa batalioneve franceze. Në veri të Korçës, bandat bullgaro-shqiptare të Themistokliut kishte forcën numerike të një batalioni francez.

I rrethuar nga forcat luftarake shqiptare, koloneli francez bëri përçapje për të kontaktuar me komandantët shqiptarë.

“Dekuani dërgoi një komision prej qytetarësh korçarë tek Sali Butka, që ja të falet dhe të merret vesh me francezët, ja të largohet nga qarku i Korçës. – shkruan historiani i Krahinës vetëqeverisëse të Korçës, Petro Harizi.

Por Komandanti i forcave shqiptare Sali Butka pranoi të bisedonte me autoritetet franceze për të mirën e Korçës e të Shqipërisë. Atëherë koloneli Dekuan dërgoi tek Sali Butka një delegacion ushtarak me në krye major Masjet, bashkë me një dërgatë të qytetarisë së Korçës. Bisedimet qenë të suksesshme.

Kërkesat e Sali Butkës, datë 3 dhjetor 1916:

1. Vetëqeverimi i kazasë së Korçës do të përmbledhë provizorisht Bilishtin, Kolonjën, Oparin dhe Gorën, gjersa të çlirohen krahinat e tjera.

2. Flamuri zyrtar do të jetë flamuri i Skënderbeut me shqiponjën dykrenare.

3. Gjuha zyrtare do të jetë shqipja.

4. Do të formohet një komision prej pesë patriotësh i zgjedhur nga luftëtarë të lëvizjes kombëtare. Komisioni do të përmbushë detyrat e një qeverie me të drejtë të bëjë ligje, të emërojë e të pushojë nëpunës, të ndryshojë e të rregulojë çdo gjë që sheh të dobishme e të arsyeshme.

5. Administrata do të përbëhet nga elementë patriotë të sprovuar.

6. Gjykatoret do të veprojnë në gjuhën shqipe dhe me personel të aftë për plotësimin e detyrës.

7. Arsimi do të jetë krejt shqiptar, me baza të shëndosha kombëtare.

8. Të mbyllen gjithë shkollat propagandistike greke

9. Postat dhe telegrafat do të varen nga administrate shqiptare

10. Të formohet një polici për të mbajtur qetësinë e qytetit.

11. Të formohet një gjindarmëri shqiptare me komandantë shqiptarë për të mbrojtur vendin.

12. Komanda franceze detyrohet të mbrojë vetëqeverimin e kazasë së Korçës nga çdo kërcënim

13. Qeveria franceze merr detyrimin moral të përkrahë të drejtat e Shqipërisë dhe veçanërisht të Kazasë së Korçës në konferencën që do të mblidhet, kur të mbarojë lufta. ( Historia e Shqipërisë, Tiranë 1994 dhe kronikani P.Katro)

Koloneli Dekon i pranon në librin e tij “Gjashtë muaj histori të Shqipërisë” propozimet e Sali Butkës dhe kthesën që bënë propozimet e tij për shpalljen e Vetëqeverimit shqiptar të Korçës.

“Ky evolucion do të kishte mundur të bëhej shkallë-shkallë, sikur një përçapje personale e Sali Butkës, i cili nga teqeja e Melçanit vëzhgonte dhe ndiente edhe vetë aspiratat e bashkatdhetarëve të vet, të mos kishte ardhur e shkaktuar rrëkëllyerjen e përshpejtuar të ngjarjeve. Në mbrëmjen e 3 dhjetorit, mora nga ai një letër, në të cilën ai më shpallte se ishte krejt i disponuar të linte armët, në qoftë se komanda proklamonte pavarësinë e Kazasë së Korçës, nën mbrojtjen ushtarake të Francës. Kuptohet vetiu se unë nuk isha kompetent për të marrë vendimin, që dëshironte Sali Butka, por ishte detyra ime të studioja në mënyrë sa më të plotë çështjen e t’i jepja Gjeneralit Kryekomandues të gjithë elementet e vendimit që do të mirrte në këtë mes” ( Gjeneral Dekuan, Gjashtë muaj Histori të Shqipërisë, Paris)

Koloneli Dekuan i shqyrtoi kërkesat e Sali Butkës nga pikëpamja ushtarake , dmth shqyrtoi pasojat që pranimi ose refuzimi i propozimeve të Sali Butkës do të kishte mbi operacionet e ushtrive aleate në Lindje. Ai ia drejtoi çështjen, bashkë me arsyetimin e tij, kryekomandantit Sarrej në Selanik dhe mori prej tij përgjigje pozitive, që miratonte pikëpamjet e Dekuan-it. Menjëherë thirri Themistoklinë dhe i kumtoi dy telegramet nga Selaniku. Koloneli jep një vlerësim të lartë dhe prekës për Themoistokliun: ”Kënaqësia e tij qe nga më të thellat. Edhe me të vërtetë , ai shihte të realizuar ëndrrën e tij, pavarësinë e vendit të tij, e ai do të ishte farkëtari kryesor i kësaj ngjarjeje historike”

Komandanti ushtarak Dekuan i ktheu përgjigje pozitive, Sali Butkës:

“Zotit Sali Butka

Komandant i Luftëtarëve Vullnetarë Shqiptarë, Melçan

Sipas instruksioneve të marra nga Kryekomandanti i Ushtrive Aleate të Lindjes, Gjenerali Sarrej, kam nderin të vë në dijeninë tuaj se komanda aleate e sheh me sy të mirë dhe e çmon lëvizjen tuaj patriotike për të drejtat e popullit shqiptar për liri dhe indipendencë. Gjithashtu, mori parasysh dëshirat e shfaqura në letrën tuaj të datës 3 të këtij, të cilat i gjeti të arsyeshme dhe jam i autorizuar t’ju komunikoj pëlqimin dhe aprovimin….

Pranoni, zoti Komandant shprehjet e konsideratës sime më të shquar.

Kolonel Dekuan

Komandant i Qarkut të Korçës” ( Petraq Katro, Jeta dhe veprimtaria patriotike e Sali Butkës).

Sali Butka u gëzua nga plotësimi i konditave të propozuara: “Zoti major,- i shkruan majorit Masjet,- jam shumë i kënaqur nga përgjigja e zotit gjeneral dhe ju lutem t’i shkruani për mirënjohjen time të thellë, bashkë me urimet e mia për fitoren e fuqive aleate. Gjithashtu, ju lutem t’i bëni nderime zotit kolonel dhe ta siguroni mbi besnikërinë time. Qysh sot jam shpirtërisht i bashkuar me ju dhe pres rastin e volitshëm të vihem plotësisht në radhët tuaja” (Po aty)

Koloneli Dekuan së bashku me shtatmadhorinë e tij dhe Themistoliun punuan gjithë natën dhe hartuan dokumentin e shpalljes të vetëqëverimit të kazasë së Korçës, që, sipas Dekuan-it, do të përbënte në një farë mënyre “Statusin themeltar të Shtetit autonom të Korçës” (Dekuan, veper e cituar)

Në Protokollin e datës 10 dhjetor 1916, sanksionohet: “Sipas dëshirës së popullit shqiptar, të cilën e rrëfeu me anë të përfaqësonjësve të tij, Kazaja e Korçës, bashkë më qarqet e Bilishtit, Oparit dhe Gorës, formojnë krahinën vetëqeveritare të Korçës për t’u qeverisur prej qeveritarëve shqiptarë, nënë mbrojtjen e komandës së ushtrisë Franceze”. (protokolli i 10 dhjetorit 1916)

Kazanë do ta qeveriste një komision prej 14 shqiptarësh, 7 të krishterë dhe 7 myslimanë, gjuha zyrtare do të ishte gjuha shqipe, flamuri shqiptar i Skënderbeut, me një kordhele tringjyrësh të Francës. Themistokli Gërmenji u emërua shef i Policisë, ndërsa Petro Harizi u zgjodh sekretar i Përgjithshëm i Këshillit qeveritar.

Dekuani e përshkruan kështu momentin kur u shpall publikisht Protokolli: “Themistokliu doli në ballkon, iu drejtua popullit me një fjalim dhe, në mes brohoritjesh, shpalosi flamurin e Skënderbeut, kravatuar me ngjyrat franceze, në vendin ku ditë më parë valonte flamuri grek”.

Ky ishte një akt historik tejet i rëndësishëm në historinë e Korçës dhe të Shqipërisë, sepse afirmonte karakterin etnik shqiptar të krahinës së Korçës dhe administrimin e saj nga shqiptarët, ishte një marrëveshje me përmbajtje politike dhe ushtarake e arritur mbi baza pariteti dhe interesi të ndërsjelltë, por me vlera kombëtare për ne, jo vetëm për në atë moment, por edhe më vonë gjatë përballjeve në Konferencën e Paqes, që Korça t’i mbetej përfundimisht Shqipërisë. Edhe vetë francezët ishin të interesuar për një marrëveshje të tillë. “Për të shpëtuar nga rreziku i komprometimit të gjendjes sonë në Korçë, ne duhet të bënim diçka, që popullsia shqiptare të lidhej me ne në mënyrë të pakundërshtueshme dhe përfundimtare”- shkruante Dekuan. ( Po aty)

Po ashtu edhe gjeneral Sarrej i telegrafonte Ministrisë së punëve të Jashtme të Francës në mars 1917: ”Korça deshi të ishte e pavarur dhe e tillë u bë. Qysh atëherë në këtë krahinë mbretëron qetësia” (Historia e popullit shqiptar, 2007)

Në këtë arritje historike ndihmuan edhe patriotët e shquar te Korçës e të Kolonjës si Petro Harizi, Petraq Katro, Thoma katundi, Dr.Mborja, Qamil Panariti, Emrullah Boshanji, Hysen Butka etj.

Mirëpo, në mesin e vitit 1917, ndryshuan ekuilibrat ndërkombëtare si edhe zhvillimet e Luftës së Parë. Franca gjithnjë e më shumë po anonte nga Serbia e Greqia, gjë që e treguan edhe traktatet që u nënshkruan prej saj në dëm të Shqipërisë. Franca iu kundërvu brendisë politike të Protokollit, meqenëse ajo binte në kundërshtim me interesat greke dhe orientimet politike progreke të qeverisë së Parisit. Kjo gjë ndikoi edhe tek qëndrimet dhe zhvillimet ushtarake në Korçë. Kthimi në pushtet i Venizellosit, që futi Greqinë anën e Antantës, qershor 1917, për të cilën ishin përpjekur me kohë qarqet politike të Francës e më gjerë, e ndryshoi rrjedhën e ngjarjeve në Korçë.

Kolonel Dekuan-in e larguan nga Korça, si përgjegjës për nënshkrimin e protokollit të 10 dhjetorit. U arrestua prej Shërbimit sekret francez themeluesi dhe udhëheqësi i Krahinës autonome shqiptare të Korçës, Th. Gërnenji dhe u dërgua në Selanik, ku u nxorr përpara një gjyqi ushtarak dhe u dënua me vdekje, me akuza të sajuara e të pavërtetuara si “agjent” i Fuqive Qëndrore” më 9 nëntor 1917. Si ndodhi arrestimi dhe pushkatimi i tij? Këtë në i sqaron agjenti i Zyrës Sekrete të Shtatmadhorisë së Armatës frënge të Lindjes, togeri korsikan Orsini de Mari, që dëshmon se gjeneral Groseti, i cili pat marrë komandën e Armatës të Lindjes, e thirri dhe i këkoi që t’i siguronte ndonjë letër “komprometuese” të Themistokli Gërmenjit drejtuar oficerëve austriakë, që ishin vendosur në Pogradec. Gjenerali së pari i bëri presion togerit, duke i dëftuar disa dokumente komprometuese të tij, por edhe duke i premtuar se, nëse do të siguronte ndonjë letër të tillë, do të dekorohej me “Kryqin e Legjionit të Nderit”. Pra kemi të bëjmë me një urdhër, porosi, por edhe me një premtim shpërblimi, Një skenar i paramenduar, që e zbatoi pikë për pikë agjenti sekret Orsini. Ky u nis menjëherë për ne Devoll, ku do ta siguronte letrën e kërkuar!?. Pas një lufte të forcave franceze, ku bënte pjesë edhe toger Orsini, kundër forcave austriako-shqiptare në Devoll, që sipas tij përfundoi me fitoren e francezëve, Orsini i gjeti në xhep një togeri rob austiak “një letër të shkruar me dorë nga famëkeqi Themistokli. Çfarë letre! Ishin katër faqe të shkruara dëndur në frëngjisht, në të cilat ishte çdo gjë….”( Reds, Spiunash dhe kundërspiunazh, 1934)

Agjenti dëshmon: “ Në konakun e Korçës gjeta general Grosetin. Porsa më pa, erdhi drejt meje krahëhapur dhe më përqafoi disa herë. Nuk mund ta përshkruaj sesa i lmntur ishte dhe atë mbrëmje më thirri për darkë bashkë me togerat e mi. Mbas ngrënies më hoqi mënjanë dhe më tha me seriozitet: – Nesër në agim do të bëni çdo gjë të nevojshme për të pushkatuar Themistokliun./- Pa e gjykuar më parë?/ – Në luftë respekti i procedurës është gjithmonë fatal. Në luftë spiunët pushkatohen menjeherë./- E pamundur , zoti Gjeneral!/ -Përse e pamundur?/-Sepse Themistokliu këtu në Korçë ka më tepër se një mijë partizanë të armatosur. Veç kësaj, patëm pakujdesinë ta ngarkojmë për formimin e batalionit shqiptar shumë të armatosur dhe natyrisht ai e ka në dispozicion. Një kryengritje e batalionit shqiptar do të na komprometonte në mënyrë të pandreqshme./- Atëherë çfarë mendon se duhet të bëjmë?/- Themistokliu akoma nuk di gjë, por është i shqetësuar. Nuk duhet në asnjë mënyrë të vëmë në dyshim. Dërgojeni në Selanik me mision… që të mos kthehet më. Dhe kështu u bë. Themistokliu, posa arriti në Kullën e Bardhe të Selanikut, u arrestua sipas instruksioneve të dhëna nga general Groseti dhe mbas pak ditësh i pagoi tradhëtitë etij me pushhkatim. Unë mora, siç më ishte premtuar, Urdhërin e Legjionit të Nderit, por Sali Butka, brigant, inatçi dhe i rreptë, i dërgoi gjeneralit një letër të zjarrtë, në të cilën më akuzonte mua se kisha ndëshkuar disa nga njerëzit e tij. Letra e Sali Butkës përfundonte me këto fjalë: Ju i kini dhënë kryqin e legjionit të Nderit dhe unë do t’i jap kryqin e drunjtë!”( të varrit) ( po aty: Spiunazh dhe kundërspiunazh)

Themistokli Gërmeni u dënua me pushkatim me një akuzë të paqenë, duke u mbështetur në letrën e sajuar nga agjenti Orsin. Fakti që, sipas kolonelit Dekuen, Themistokliu nuk fliste dhe as shkruante frëngjisht, rrëzon akuzën e letrës prej katër faqesh gjoja të shkruar me dorën e Themistokliut në frëngjisht. Fakti tjetër që vite më pas, Themistokli Gërmenji mori pafajsinë , pas vdekjes, rrefen që dënimi i tij ishte politik.

Pas pushkatimit të Th. Gërnmenjit, u abrogua më 16 shkurt 1918 edhe protokolli i 10 dhjetorit, që ishte një goditje për forcat atdhetare shqiptare dhe çështjen tonë kombëtare. Qeveria greke kërkoi në Konferencën e Paqes në Paris aneksimin e Korçës dhe Gjirokastrës, me tezën e vjetëruar se shqiptarët e ortodoksë të këtyre zonave e ndienin vetën si grekë, se atje ekzistonin shkollat greke dhe se ushtria greke e i kishte “çliruar” këto krahina gjatë Luftës ballkanike nga sundimi otoman. Në fakt i kishte pushtuar. Po ashtu kërcënuese ishin edhe pretendimet e Italisë për një protektorat Italian mbi Shqipërinë dhe sovranitetin mbi Vlorën. Kulmi i këtyre kërkesave shoviniste arriti me nënshkrimin e traktatit Tittoni –Venizelos më 29 korrik 1919, për ndarjen e Shqipërisë ndërmjet Italisë dhe Greqisë, si edhe për të përkrahur pretendimet e njëri-tjetrit në Konferencën e Paqes. Këto marrëveshje gjetën mbështetje edhe nga Franca.

Qeveria greke po përgatitej të pushtonte ushtarakisht Korçën, sapo ta linin atë francezët.. Justin Godart konstatonte: “25 gusht 1919. Qarkullon lajmi se grekët do të pushtojnë Korçën. 30 gusht 1919. Në tërë vendin mbretëron llahtari. Afro 180-200 familje kanë braktisur Korçën, për të mos u gjendur nën thundrën e grekëve. Të gjorët njerëz që duan vetëm të rrojnë të lirë e në paqe në shtëpitë e tyre” (J Godart, L’Albanie en 1921, Paris).

Megjithatë, forcat patriotike të Korçës u mobilizuan për mbrojtje. Në Korçë u formua një komision patriotësh prej 14 qytetarësh, i cili iu drejtua Sali Butkës me një thirrje, nëpërmjet Baba Ramadanit, kryetar i Komisionit për shpëtimin e Korçës që e emëronte atë si komandant të përgjithshëm të operacioneve luftarake. Plaku i Butkës, u nis drejt Korçës nga Skrapari për në Korçë me 800 luftëtarë të Skraparit, Kolonjës, Dangëllisë, Oparit, forca të cilat u shtuan me luftëtarë nga Korça, duke arritur në 1500 vetë në Gjergjevicë, ku u vendos shtabi i luftëtarëve. Komandanti francez i gjindarmërisë së Korçës, kapiteni Langre, i raportoi kryekomandantit të përgjithshëm në Selanik më 7 shtator 1919 mbi përgatitjet për t’ia dorëzuar Korçën ushtrisë greke, si edhe e informon:

”Sali Butka ka vendosur të ndërhyjë sapo grekët të hyjnë në zonën e asnjanësisë… Influenca e Sali Butkë, që është zot i pakundërshtueshëm i tërë krahinës deri në Shkumbin, shtrihet bile shumë më larg dhe është në gjendje të grumbullojë rreth 30.000 njerëz, duke iu drejtuar popullsisë së jugut deri në Vlorë…Atyre po u shtohen vullnetarët të ardhur kohët e fundit nga Amerika. Më në fund do të arrihej bashkimi midis dy grupeve të mëdha toskë e gegë. Të gjithë njerëzit e Elbasanit do të ndërhyjnë në favor të Korçës.” ( Dok. Franceze. Raport i kapiten Langre, 7 shtator 1919)

Nga Gjergjevica Sali Butka i dërgonte më 12 shtator 1919 komandantit të forcave franceze ultimatumin:

ULTIMATUM

Në emër të popullit shqiptar,

Sali Butka, komandant i trupave vullnetare të Lidhjes së Shqipërisë Lindore.

Zotit kryekomandant të forcave Franceze në kufijtë shqiptarë.

Në Korçë.

“Komandant,

Në padijeni të popullit francez, në padijeninë e komisionit të lartë të Konferencës së Paqes dhe kundra vullnetit tonë, diplomacia juaj, e gënjyer nga fjalët lajkatare të disa diplomatëve grekë, shqiptoi dënimin me vdekje të popullit shqiptar, për t’ia dorëzuar Greqisë qytetin e Korçës dhe rrethet e saj dhe ky veprim arbitrar e kriminal është pranuar me gjakftohtësi nga Franca, mbrojtësa e kombeve të shtypur, mbrojtësja e të dobëtve!..

Të shtyrë deri në ekstrem dhe duke mos mundur të durojmë më të tilla poshtërime, ne e shohim veten të detyruar t’ju paralajmërojmë të na dorëzoni qytetin e Korçës dhe rrethet e saj brenda 48 orëve, që ndjekin nga dorëzimi i këtij ultimatumi…

Kryekomandanti i Trupave Vullnetare të Lidhjes së Shqipërisë Lindore

Sali Butka” ( Dok.franceze dhe P.Katro)

Komandanti francez i Korçës njoftoi kryekomandantin në Selanik, kryekomandanti njoftoi Parisin, Parisi sërish Selanikun dhe Selaniku komandën franceze në Korçë, e cila lajmëroi Sali Butkën në Gjergjevicë, se komanda franceze në Korçë kishte marrë urdhër të mos ua dorëzonte Korçën ushtrive greke. Korça do t’u dorëzohej forcave shqiptare.

Uran Butka

See Insights and Ads

Create Ad

All reactions:

77

Albert V. Nikolla , gjuhëtar-filozof-shkrimtar

Ann Taylor; Donald Ringe; Tandy Warnow (2000). 

“Character based reconstruction of a linguistic cladogram”.

(Rindërtimi i një kladogrameve gjuhësore bazuar në karaktere)

Shqipja ka një rol themelues në fillesën e gjuhëve, të cilin Leipniz qartë e vë  në dukje, por më vonë gjuhët kanë adaptuar sistemin e tyre, dhe shqipja ka mbetur ajo e para, me sistemin e saj primitiv. Gjithsesi unë mendoj se shqipja duhet klasifikuar në mënyrë më inteligjente me anë të principeve gjuhësore të aksialitetit të saj mes gjuhëve të tjera.  Gjuhëtari Pierre Chantraine, në një raport rreth studimeve mbi Ilirishten, të Vladimir Georgiev, shprehet se:  “Hulumtimet e fundit, në veçanti ai i M. H. Krahe, kanë synuar të sqarojmë njohuritë tona për trakishten dhe ilirishten. Pranohet se këto janë gjuhë indo-evropiane. Por për të mund të marrim një ide vetëm përmes disa glosave shpesh të korruptuara, emrave të përveçëm, më shpesh gjeografikë, të cilët origjina e tyre na fton t’i konsiderojmë si ilire, disa mbishkrime veneciane ose mesapiane (1). Gjithashtu nuk ka dyshim se ilirishtja dhe thrakishtja duhet të kenë pasur ndikim në greqishten e zakonshme dhe ka arsye për të besuar se ilirët kanë jetuar në rajone të caktuara të Greqisë përpara pushtimit të grekëve. Prandaj do të ishte joshëse të gjesh elemente ilire në fjalorin grek. Zoti Kretschmer u përpoq të nxirrte nga ilirishtja emrin e fisit të vjetër */’ϊλλείς/, dhe atë të qytetit të */bizantit/.[]. Pra gjuhëtarët kishin nuhatur që në fillimet albanologjike se shqipja kishte rol themeltar, madje edhe brenda kulturës së lartë greke antike. Por shqipja ka shumë më tepër për të thënë në historinë botërore të gjuhëve.  

Shumë analiza gjuhësore kanë treguar që shqipja është  e afërta me gjermanishten, madje ka pasur gjuhëtarë që e kanë  vendosur atë në një grup albano-gjermanik. Parë në sistemin struktural të morfologjisë së krijimit të fjalëve, shqipja me anë të etimonëve të saj fillestarë njërrokësh, është brenda të gjitha gjuhëve indo-evropiane edhe për shkak  të karakterit të saj protonik- nostratik, ajo nuk mund të klasifikohet me siguri në asnjërën nga nën familjet indo-evropiane. 

[]

Në vitin 1995, Taylor, Ringe dhe Warnow, duke përdorur disa teknika sasiore gjuhësore, zbuluan jo pa surprizë se shqipja duket se futej një nëngrup me gjermanishten. 

Saussure na mëson saktësisht se asnjë lloj gjuhë nuk duhet të diskriminohet sa i takon  pikënisjes së studimeve gjuhësore që kanë të bëjnë me origjinën.  Në demarshet metodologjike dhe normative, duke  marrë fonemat njërrokëshe, të cilat janë edhe matrica gjuhësore të pastra, etimone dhe folje të shqipes gege, ekuacionet gjuhësore rezultojnë shumë me të sakta dhe të thjeshta sesa me glosat e PIE dhe IE. Fjalët e shqipes  janë folje onomatopeike, të prejardhura nga natyra. Këtu fillon studimi i gjuhës shqipe dhe jo me “Mesharit” të Gjon Buzukut, shumë i  vonë dhe i shkruar në të folmen e Ulqinit (Malit të Zi). Meshari i Buzukut është një formë e dokumentuar e shqipes mesjetare, por nuk është forma fillestare e origjinës së gjuhësh shqipe. Pastaj disa harrojnë se gjuha shqipe është shkruar para gjuhës greke dhe latine nga fiset iliro-mesape të Italisë dhe janë të panumërta artefakte të shkruara në gur. Është imediate shkencërisht të klasifikohen dokumentet e lashta, duke përfshirë shkrimet Dako-Myze, Getè dhe Thrake, përpara se të thuhet se shkrimi i parë shqip ishte Meshari i Gjon Buzukut. Nuk mund të shkruash për shqipen pa njohur dy studiues të mëdhenj të saj, antropologun Georgi Georgiev dhe gjuhëtarin e madh Vladimir Georgiev, njohës të mirë të parahistorisë së gjuhës shqipe. Megjithëse gjuhëtarët e thonë me gjysmë zëri, tani nuk ka me asnjë dyshim që  “Shqiptarët konsiderohen si pasardhës të fiseve më të lashta me origjinë proto indo-evropiane që kanë ekzistuar në gadishullin ballkanik, përpara formimit të grekëve, si derivat i kulturës Iliro-thrake”.[]. Po meqenëse fiset proto indoevropiane (hindo-sumero -skytho- hitite) një derivat i kulturës “Cadmium-Vinça” të gadishullit ilirik janë të parat kultura evropiane , i takon  që shqiptarët të jenë  fosil antropologjik nga popullata më e vjetër që ka jetuar  në Evropë, por edhe në territoret indo-evropiane .

Nëse shqipja arvanite e Greqisë mund të konsiderohet si dega e shqipes prehistorike që ka dhënë Greqishten e vjetër, latinishten dhe grupin e gjuhëve neolatine, shqipja gege prehistorike nga ana e saj, ka pasur lidhje më të forta me grupin e gjuhëve me origjine keltike si gjermanishtja, anglishtja dhe grupi i gjuhëve vikinge etj. Këtu mund të japë shpjegime etimologjike mjaft të qarta.

Teknikat strukturale të ndërtimit të fjalës, pra metoda morfologjike e kërkimit etimiologjik, na mundëson të gjejmë një substrat të gjuhës angleze apo gjuhës gjermane të lidhur mjaft ngushte me shqipen. Një ndër foljet me të vjetra të shqipes është folja /â/ e shqipes e cila ka dhënë në shqipen e sotmë formën */jam/ (ïam) , e cila nëse ndahet në strukturë është e njëjtë me formën e anglisht  */I am/ . Cila është forma më e vjetër në këtë rast, ajo e anglishtes apo ajo e shqipes. Forma më e vjetër në këtë rast është ajo e substratin të përbashkët. 

Mund të dallohet fare qartë fonetikisht se forma */speak/ e anglishtes dhe */sprechen/ e gjermanishtes  kanë orgjinë të njëjtë me shqipes */shpreh/. Por duke qenë se shqipja ka fjalën */fōl/(phol) (ngaku vjen edhe termi “Phonetic” që u huazua prej greqishtes antike nga anglishtja,  në formën */phone/, gjetja edhe e formën */shpreh/ në shqip, që i takon burimit keltik, përforcon tezën e substratit të përbashkët të shqipes me gjuhët gjermanike.  Ndër faktet me interesante është  të shikohet folja */do/(dua)  e shqipes, e cila haset në formën  */do/ ,(do you speak)  në anglisht. Kjo folje primitive i takon substratit të gjuhës së parë nostratike. Nëse emri */hundt/ e gjermanishtes vjen nga fjala */hundë/ e shqipes për shkak se qeni me anë të hundës kryen gjuetinë e tij (-sipas Leibnitz) , me të njëjtin parim krijues gjuhësor  mund të thuhet se fjala */dog/ e anglishtes vjen nga fjala */do/ e shqipes, e cila korrespondon me cilësinë afektive të qenit (aspekti fizik i marrëdhënieve qe i jep kuptim emërtimit të kësaj kafshe)  brenda realitetin kuptimor semantik  si kafshë që; – “e */do/ njeriun”.  Por edhe përemri vetor i anglishtes */you/, korrespondon me përemrin e gjuhës gjuhën shqipe:*/ju/.  */I/, (ai) e anglishtes, si përemër vetor ka një lidhje me versionin */äi/, të shqipes dialektore të veriut , një përemër vetor i shqipes primitive që haset në zonat e thella të malësive të Mbishkodrës dhe Tropojës , në format */äi e baï/ ose */ü e bai/ (unë e bëj), ndërkohë që veta e tretë e përemrit vetor */he/(hi) dhe */she/ (shi)  forma të gjuhës nostratike */hi/ (hyn) dhe /si hi/ (togfjalësh) që gjenden në shqip, kanë derivuar si përemra vetorë në gjuhët anglo-saksone. Ky ishte shkaku që Franz Bopp, hapat e parë të studimeve të tij gjuhësore i hodhi me studimin e përemrit vetor të gjuhës shqipe (Gegnishtes). 

Ka fjale si */bowen/ (ndërtues) e cila korrespondon me shqipen */ba – bae/, (bëj), nga e cila  ka lidhje me fjalët e shqipes */banoj/, */banor/, etj.

Sa i takon gjuhës gjermane, krahasimi me shqipen gege,(si forma fillestare) mund të bëhet vetëm me prusishten ose dialektet e vjetra të saj dhe jo me gjuhen aktuale, për faktin se standardizimi i gjuhëve” u fshin nga memoria e tyre strukturale diakroninë e zhvillimit natyror.  Por me gjithë këto ndërhyrje  gjenden ende në gjermanisht qindra mijëra fjalë të përbashkëta me shqipen gege, forma të tilla si */absurd/ e cila vjen nga togfjalëshi i shqipes */a */ba shurdh/ (është bërë shurdh- nuk kuptohet);   */bagazh/  nga togfjalëshi i shqip */ba gati/ */balkon/ nga togfjalëshi */ball kön/ (ball i këndit)*/ ballett/ nga togfjalëshi  */ba leht/(bërje e lehtë-kërcim i lehtë );  /bar/ nga folja */ba/ (bëj);  */ chef/ nga folja shqipe */she-sheh -shef/ (mbikqyrës) , /kronik/ nga fjala */kro nikê/ (rrjedhje e dëgjuar-histori),  */debet/(debit)  nga togfjalëshi i shqipes */dë bie – të bie/)  */dechiffrieren/  nga /dae shifrë/;  */embargo/ nga */e mba/ ( e bllokon) etj. 

Nga ana tjetër , ka fjalë anglishtes të cilat konsiderohen me origjinë franceze, por që në të vërtetë janë të shqipes Gege , si */confort/ , e cila rrjedh nga togfjalëshi */kan i fort/;  */credit/  nga */kre di/,  */kualition/ nga */ku a lidh / (ku eshtë lidh) , */ligue/  nga */lidh/ e shqipes,  etj.etj.

Tashmë gjuhëtarët gjermanë nuk kanë asnjë dyshim se civilizimi i tyre teuton është me origjinë ilirike. Fakti që emërtimi i Gjermanisë */Allemangne/, ka lidhje me togfjalëshin e shqipes gege */all e mag/,  */yll i  madh/ , nga rrjedh edhe fjala */gög/ (i madh) */magög/ (shumë i madh -në shqipe), që haset edhe në veprën e Homerit e gjetër */giga/) dhe */de magog/ (madhështi e rreme). Gjithashtu edhe fjala //Deutschland/ ka lidhje me shqipen /t’Zeus-land/ , kur dihet qe fjala */land-on/ e shqipes, ka të njëjtës origjine me */lind-on/ të Keltishtes. Por ka dhe një hipotezë tjetër sipas të cilës  fja */Deutsland/ vjen nga togfjalëshi */Teut’s land/, (Shkëmbimi [d/t] kurse fjala Teuta  është emri i mbretëreshës Ilire, por që lidhet me  origjinë antike nga fisi i  “Teukrëve”, fise para-ilirike (pellazge). Teza e tretë, është prejardhja e emërtimit nga Mali i Dajtit, në lindje të Tiranës;   */Daït -land/  ku gjenden edhe gjurmë shumë të forta të prezencës së fiseve para-fenikase (kultura kadmium)  , si qyteti Alba-Noi, kështjella ciklopike e Përsqopit, apo qyteti para-antik i Turamit, etj, rrënojat e të cilave janë 95 për qind akoma nën tokë.  Të tria tezat provojnë origjinën shqipe të emrin. 

Gjithashtu e gjith toponimia gjermane është me prejardhje ilire, si emrat e qyteteve, emrat e rajoneve si Bavari nga shqipja Bujbari, që në shqipen e sot, */bujari/ , dhe që lidhet me foljen shqipe */buj/, e cila krijohet nga matricat gjuhësore  */buk+uj/, =*/ buj/-*/bujk/ (krijimi i kushteve për jetesë në një vend) por edhe dhënien e ushqimit; (bujar), qe emërtonte njerëzit e kamur gjenerozë. Por edhe emra të tjerë në gjermani si Cologne , që fjen nga emri “Kolonjë” (zonë e Shqipërisë së jugut) , emërtimi i rumit “Rin” etj, tregojnë për një gjenezë të përbashkët mes gjermanëve dhe shqiptarëve. 

Shumë më e fortë dhe me direkte eshtë lidhja e shqipes gege me gjuhen hollandeze. Një studim i thelluar i lidhje të shqipes gege me versionin holandez te dialektit flaman do të nxirrte në dritë lidhje prehistorike të epokës nostratike mes këtyre versioneve gjuhësore) Folje primitive si */te hur/ (shqiptohet hyr) që lidhet me foljen shqipe */hyj/ dhe edhe emrin */hyrje/(banesë) , */te koop/ qe lidhet me foljen shqipe */kap /( blej),    por edhe */ kaan/ (a mund ) , si në rastet */kan je spreken /(A keni mundësi të flisni)  , */je mut spreken/ (ju mund të shpreheni) , etj, parë nga forma fillestare e fillimit të gjuhës njerëzore tregojnë marrëdhënie shumë të forta mes këtyre dy gjuhëve, dhe çimentojnë bazamentin e tezes se Shqipja gege eshtë mëma e gjuhëve Gjermanike.

Hans Günther , njëri ndër antropologët e njohur të historisë gjermane e cili studioi rracat evropiane, bazuar mbi greqishten e vjetër, që në të vërtetë nuk ka qenë gjë tjetër vetëmse standardizimi i gjuhës Akease (Arvanite). Ai përdori terma të tille si */nordik/ , i cili vjen nga etimoni i shqipes  */në or të/ (Nord) , */dinarik/ (rraca ilirjane) */Qefalik/ , nga fjala */qãf /(qafa) e shqipes, */alpin/  nga “alp in”-  (gjenezë e bardhë) e kundërta në shqip */kalp-hin/ ose */kalb-hin/  (diçka e pabazë) [], nuk qe në gjende të përcaktonte se “mënyra e rritjes së fëmijëve nga fise  të ndryshme për shkak të klimave të ndryshme, ka sjelle forma atropomologjike të ndryshme”, por që në gjenezë janë të njëjta.

KASH/

Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë (KASH) ka terhequr vëmendjen në vazhdimësi për shkeljen e të drejtave të njeriut, në veçanti për të drejtat e tyre legjitime si pakicë dhe situatën tejet të vështirë në të cilën ndodhen shqiptarët në Luginën e Preshevës në Serbi.

Së fundi, Qeveria e Republikës së Serbisë, Ministria e të Drejtave të Njeriut dhe të Pakicave e Serbisë ka reduktuar me mbi 1 milion dinarë buxhetin për Këshillin Kombëtar Shqiptar (KKSH) në Luginën e Preshevës për vitin 2024.

Ky vendim që e vështirëson shumë mbijetesën e jo më funksionimin normal të këtij institucioni shumë të rëndësishëm për shqiptarët e respektimin e të drejtave të tyre, është plotësisht nonsens, për rrjedhojë diskriminues e keqdashës.

Këshilli Kombëtar Shqiptar për shumë vite ka operuar me buxhet të zvogëluar, për shkak (sipas autoriteteve Serbe), të mospjesëmarrjes së Shqiptarëve të Luginës në censusin e vitit 2011.

Me këtë llogjikë/shkak/pretekst, duhej që buxheti për Këshillin Kombëtar Shqiptar të rritej tani, së paku me 40%krahasuar me vitin paraprak, për shkak të regjistrimit të popullsisë që është bërë në vitin 2022 dhe pjesëmarrjes së Shqiptarëve të Luginës në këtë regjistrim.

Ky akt skandaloz, sikundër e ka konsideruar me të drejtë edhe Kryetari i Këshillit Kombëtar Shqiptar, nuk është i pari dhe i vetmi akt që synon kufizimin/kërcënimin e veprimtarisë së Këshillit. Më parë janë përdorur metoda e forma të tjera.

Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë vlerëson se në kushtet e një situate të vështirë ekonomike, të mungesës së investimeve, mundësive pothuaj zero të punësimit të Shqiptarëve në administratën shtetërore të Serbisë, pasivizimit absurd të adresave që ka rezultuar në braktisjen masive të shqiptarëve nga Lugina Preshevës, të cilat përbënin sinjale alarmi për të gjithë, përfshi komunitetin ndërkombëtar, rritja e merituar e buxhetit do të ishte një sinjal minimalist pozitiv në drejtim të Shqiptarëve të Luginës nga ana e Qeverisë së Serbisë.

Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë qëndron pranë Shqiptarëve në Luginën e Preshevës dhe i bën thirrje qeverive të Shqipërisë dhe Kosovës, por dhe gjithë faktorit ndërkombëtar të ushtrojnë presion të vazhdueshëm mbi qeverinë e Serbisë për të respektuar të drejtat e pakicës Shqiptare në Serbi, në të njëjtin standart të kërkuar për Serbët në Kosovë.

See Insights and Ads

Create Ad

All reactions:

22

Artan Nati/

“L’état, c’est moi,” tha Louis XIV: “Unë jam shteti”. Louis ishte një monark absolut, fjala e të cilit ishte ligji, dhe t’i shërbeje Francës do të thoshte të ishe personalisht besnik ndaj vetë Louis. Kishte avantazhe të dukshme për një sistem të tillë: nuk kishte paqartësi se ku qëndronte autoriteti, nuk kishte kohë të humbur në debate legjislative, nuk kishte nevojë për të bashkuar koalicionet për t’i përfunduar gjërat. Megjithatë, Franca e Louis, shteti më i fuqishëm i Evropës, u sfidua dhe tejkalua nga Anglia që ishte një monarki kushtetuese (pas Revolucionit të Lavdishëm të 1688). Dhe në luftërat anglo-franceze që pasuan, Franca në përgjithësi doli e humbur, ndërkohë që rrëshqiti gjithnjë e më thellë në krizën fiskale, një krizë që përfundimisht ndihmoi në përshpejtimin e Revolucionit Francez. Pse një monarki absolute ishte më e dobët, në praktikë, se Anglia demokratike(monarki kushtetuese)? Një arsye ishte se vetë mungesa e kufijve për sundimtarin minonte besueshmërinë franceze: Çfarëdo që mbreti mund të premtonte, ai gjithmonë mund të ndryshonte mendje. Jo rastësisht, Franca dështoi vazhdimisht në borxhin e saj, ndërsa Anglia e pas vitit 1688, mbreti i saj i kufizuar efektivisht nga Parlamenti, nuk e bëri kurrë. Si rezultat, Anglia ishte shumë më e suksesshme në huamarrjen e kohës së luftës dhe pagoi norma interesi shumë më të ulëta.

Gjë që na sjell, si të gjitha gjërat këto ditë, te Edi Rama,  një njeri që ka përbuzje të dukshme për sundimin e ligjit dhe që, ashtu si Louis, nuk sheh asnjë dallim mes besnikërisë ndaj kombit dhe besnikërisë ndaj vetes. Dallimi kryesor është se Louis duket se të paktën është përpjekur të kuptojë çështjet dhe të veprojë në interes të kombit. Kur themi Rama, nënkuptojmë edhe paraardhësit e tij dhe ky është një fenomen tipik jo vetëm shqiptar, por ballkanik dhe më tej mund të themi ka të bëjë me kulturën ortodokse të kombinuar me otomanizmin. Nqs sistemin komunist mund ta quajmë një fatkeqësi ose aksident historik, sistemin në të cilin jetojmë dhe zgjodhëm me vullnet të lirë, sot emërtohet dhe gjykohet në mënyra të ndryshme. Disa thonë se mbi këtë vend egziston një mallkim, të tjerë thonë se vendi është i bekuar, por janë njerëzit të mallkuar, të tjerë mendojnë se vendi dhe njerëzit janë të bekuar, por janë drejtuesit të mallkuar dhe të shitur. Kush është e vërteta, nqs ka një të tillë? Shumica e shqiptarëve nuk duan të mendojnë gjatë për këtë dhe marrin rrugën e emigracionit, ose i futen rrugës së korrupsionit duke e zhytur vendin edhe më shumë në mjerim.

A duhet menduar ndonjëherë shumë për sistemin ekonomik në të cilin ndodhemi dhe përse nuk funksionon si në perëndim? A do të thoshit se ka një ‘shpirt’ që e lëviz atë? Sociologu Max Weber ishte i magjepsur nga ndikimi i mendimeve dhe besimeve në histori, dhe veçanërisht pse feja dukej të ishte një faktor i rëndësishëm në përcaktimin e niveleve të pasurisë. Pyetja e Weber ishte, pse klasat më të pasura në Gjermani, Holandë, Gjenevë dhe Skoci, si dhe grupet që u bënë puritanët amerikanë, donin të lëviznin në këtë drejtim? Me siguri liria dhe prosperiteti vijnë me më pak, jo me më shumë, kontroll fetar dhe kontroll e diktat qeveritar. Shpjegimi konvencional ishte se, në shekujt 16 dhe 17, qytete dhe rajone të veçanta në Gjermani e kishin hedhur poshtë sundimin e kishës katolike dhe në lirinë e papritur nga një regjim represiv që kontrollonte çdo aspekt të jetës së tyre, ata ishin në gjendje të ndiqnin interesat ekonomike dhe të bëhen të begatë. Pra kishte një lidhje midis ngritjes së kapitalizmit dhe një etike të vetëkontrollit të lidhur me reformimin protestant. Pse puritanët në SHBA ndërtuan demokracinë dhe përse u ndërtua diktatura në Amerikën Latine? Përse Italia dhe Greqia janë më të prapambetura se vendet e tjera europiane?

A eshte Shqiperia e kapur nga oligarket apo selia e korrupsionit eshte zhvendosur ne vete seline e qeverise? Elitat në pushtet nuk kanë më legjitimitet. Ato e kanë shkatërruar demokracinë tonë kapitaliste dhe e kanë zëvendësuar me një shtet mafioz. Atë që filozofi romak Ciceroni e quajti “commonwealth”, një res publica, një “gjë publike” ose “pronë e një populli”, është shndërruar në një instrument të plaçkitjes dhe shtypjes së zhveshur në emër të një oligarkie.  Konsolidimi absolut i pushtetit është ajo që ëndërron çdo lider në Shqipëri.

Shqipëria është një kleptokraci e korruptuar, autokratike e përqendruar në udhëheqjen e Edi Ramës, në të cilët zyrtarët, oligarkët dhe krimi i tyre janë të lidhur së bashku për të krijuar një “shtet mafioz virtual”. E vërteta është se ne e ndryshuam sistemin dhe përqafuam vlerat perëndimore dhe hodhëm poshtë me neveritje komunizmin, por nuk ndryshuam mendësinë tonë. Drejtuesit tanë të shtetit flasin për demokracinë dhe ekonominë kapitaliste, por mendësia është e njëjtë dhe harrojnë se dallimet thelbësore që dallojnë shoqëritë njerëzore dhe qeniet njerëzore nuk janë biologjike. Ato janë kulturore. Njerëzit dhe shoqëria e urren ndryshimin, por është e vetmja gjë që ka sjellë përparim. Kultura nuk ndryshon sepse ne dëshirojmë ta ndryshojmë atë. Kultura ndryshon kur shoqëria transformohet dhe kultura pasqyron realitetet e njerëzve që punojnë së bashku çdo ditë.

Në kushtet e mungesës së presionit nga poshtë lart, si pasojë edhe emigracionit masiv të rinisë, e vetmja mundësi ndryshimi është nga lart, por jo nga e njëjta elitë me mendësi të vjetër dhe e painteresuar për ndryshim. Duket sikur yjet kësaj rradhe janë rreshtuar në favor të Shqipërisë dhe interesat e superfuqisë së vetme në botë janë në favorin tonë dhe në kundështim me pengmarrësin e rajonit tonë, Rusisë autoritariste dhe aleate e armiqëve tanë historikë. Margaret Mead thoshte se “Asnjëherë mos dyshoni se një grup i vogël qytetarësh të mënçur dhe të përkushtuar mund të ndryshojë botën; me të vërtetë, është e vetmja gjë që ka ndodhur ndonjëherë”. Pa dyshim fjala është për SPAK-un si përfaqësuese e denjë e drejtësisë së re shqiptare dhe e frymëzuar, financuar dhe drejtuar nga SHBA, Ashtu si Mead thotë, ky grup i vogël ka tronditur sistemin politik, ekonomik dhe institucional në Shqipëri dhe të gjithë ne kemi shpresë se me ndryshime të tilla të ndryshojnë marrëdhëniet midis nesh dhe të lëmë pas mentalitetin e vjetër bizantin e komunist. Kështu ndodhi në Gjermani me lëvizjen protestante, e cila filloi nga një njeri i vetëm por u mbështet nga një popull i tërë e më vonë u përhap në gjithë europën veriore. Kështu ndodhi në Kroaci, Rumani dhe në Itali më parë, vende të cilat me mbështetjen amerikane dhe europiane, arritën të luftojnë korrupsionin dhe të bëhen anëtare të denja të komunitetit europian.

Nga Mustafë Krasniqi/

Duke u marrë me mësimin plotësues të shkollës shqipe në mërgatë, konkretisht në Landin e Bavarisë, u ndala për një moment në një shikim të qasshëm, që dhe nuk e kisha arsyen pse pikërisht mbi atë shikim e shtriva një teori konspirative.

U ndala mbi tavolinën e punës, pa dashje e fika kompjuterin, ku kisha një mori të materialeve rreth shkollës shqipe në Bavari, foto që më tërhiqnin vëmendjen dhe për aq kohë sa i kisha ngulitur vështrimin, çdo gjë mori formën e përmbyllur, ekrani i kompjuterit mbeti me ngjyrën e zezë.

Dikush dhe i ka frikë ngjyrës së zezë, mbase dhe nuk e di e pse është si një figurë jo e këndshme. Por, unë, qëndrova në heshtje për një kohë dhe fillova të reflektoj rreth asaj që shihja më parë, mbi materialet dhe fotot. Edhe pse e kisha të mbyllur kompjuterin, truri im punonte ende, sikur të isha duke klasifikuar materiale e foto. Për momentin ndërroi qasja e funksionimit të trurit dhe u mora me një qëndrim të logjikshëm, duke e pyetur veten, në monolog flisja me veten.

Thotë historia: gjuha ime, shqipja e bukur, është gjuha më e vjetër ndër gjuhët e vjetra, ashtu dhe gjaku i Arbrit është gjaku më i hershëm, rrjedh nga pellazgo-lirio-shqiptarë. Duke besuar në këtë histori reale ndjeva me shpirt, zemër e mendje në ato çaste se qenkemi me fat që jemi shqiptarë!

Kjo dhe më dha kurajo, padashje më ikën lot faqeve, të gjitha këto që vërviteshin në mendjen time kishin një arsye; Sikurse kishte arsye ajo që isha i mbërthyer në fotot dhe materialet, që i lexoja dhe i shikoja më parë në kompjuterin tim. Papritmas, instinktivisht thashë: Këto dokumenta e foto do të mbete të ruajtura në një arkiv, dëshmi se kush ishim, ç ‘bëmë dhe dhamë për gjuhën, identitetin dhe kulturën kombëtare…?

Ekzistenca e kësaj bote është e përkohshme edhe pse është dhuratë për ne; thonë të gjithë, por të gjithë nuk e konceptojnë njëjtë, thua se kanë frikë. Vërtet dhe kanë frikë, të cilët nuk e kuptojnë e pse kanë frikë, kur vetë ligjshmëria e natyrës-Zoti na ka përcaktuar ndërrimin e jetës, njëkohësisht ta duam jetën sikur të mos vdesim kurrë! Koncepti për çka isha përcaktuar filloj të dyzohet me krahasime, duke u nisur nga ajo se ekzistenca në këtë botë është një dhuratë e ndjeshme dhe e përkohshme.

Thjesht u ndala te ikja e dyfishtë, e cila ishte bërë e zakonshme mbase edhe shumë e dëshiruar të marrësh rrugën e ikjes dhe të lë dashurinë, aromën e atdheut në pritje, pa djepa, fëmijë të lindur e të rilindur dhe kullat pa tymosje të oxhakut. Të gjitha këto i analizova me një logjikë të qetë në tavolinën e punës, e thash: A po e kuptojmë se një ditë në këtë rrugëtim të jetës, sa e dëshpëruar dhe argëtuese, do të merr fund. Ajo që do të ngelet si vlerë, kundër zënkave, lakmive, arrogancës, urrejtjes dhe përçmimit e injorancës, është dashuria për jetën, atdheun, gjuhën dhe kulturën!

Në ndërrim të mendimit thash: sa jemi duke e ruajtur vlerën kombëtare jashtë atdheut? Sa po e ndërtojmë vlerën e të qenurit shqiptar? Sa po e respektojmë gjuhën amtare, identitetin dhe kulturën kombëtare-shqiptare?

Të gjitha këto pyetje të vargëzuara, sikur nuk kanë pikë rëndësie, për shumë kë! Madje sikur dhe krenohemi që po e harrojmë fjalën e bukur të shqipes, këngën e mrekullueshme, të cilën po e përbaltim me një ritëm të çoroditur. E cila nuk synohet më për vlerë, e vlera ikë në vlera injorues duke i dhënë hapësirë atij që në këngën e tij apo të saj ka sharjen e fyerjen, zhveshjen, çoroditjen!

Thjesht po ndalem atje ku fillova, te shkolla shqipe në mërgim, konkretisht në Gjermani, në landin e Bavarisë. Ku kisha dhënë shumë për hapjen e shkollave shqipe e ende jam në atë rrugëtim, me ca veprimtar, bashkëkombës, që misioni i mësuesit, vizioni për ruajtjen e gjuhës amtare të jetë si qëllim parësor për bashkëkombësit, ruajtja e gjuhës amtare tek fëmijët të cilët kanë filluar ta belbëzojnë.

Mbrëmë mbi 4 orë folëm për mësimdhënësit vijueshmërinë e fëmijëve në shkollën shqipe dhe pyetëm se sa jemi të vëmendshëm në ruajtjen e gjuhës kombëtare? Çuditërisht me dhimbje të madhe analizova shqetësimin e mësimdhënësve, të vullnetarëve për mësimin plotësues në gjuhën shqipe. Të gjithë flisnim për mungesën e nxënësve në shkollën shqipe, madje flisnim edhe për prindërit që fare pak kanë interes për t’i dërguar fëmijët në shkollën shqipe. Thjesht i dëshpëruar po e them për ju shqiptarë, kudo që jeni! Mos të ikim nga vlerat, të mashtrohemi kot pas pasurisë materiale, lekëve, kur fëmija i juaj nuk e di gjuhën amtare, nuk ta njeh identitetin, nuk e di kush është atdheu i tij, e për çfarë vlere flasim ne mërgimtarët! Për atë që kemi vetura të shtrenjta, apo për çka? Me apo pa dashje po e injorojmë gjuhën amtare, nuk po e përfillim si duhet. Dikur Rilindësit, përpos pasurisë jepnin edhe jetën në ruajtjen e gjuhës, sot në botën moderne të heshtur po e harrojmë gjuhën mëmë.

Në këtë konflikt mendimesh e qetësova veten me fjalë të buta, por ajo që më trazonte ishte: miliona euro japin për ndërtimin e Xhamive në mërgim-shqiptarët, për këngëtar të klubeve, me këngë tallava me qindra e mijëra euro! A nuk është injorim që fëmijët t’i dërgojmë në mejtepe, për të mësuar germat arabe, e me mësim plotësues në shkolla greke!? Vërtet, ta injorosh gjuhën tënde është më shumë se krim dhe kjo nuk përpihen vallë!

Këto veprime nuk do të na shërbejnë për ruajtjen e kulturës dhe gjuhës. Të gjithë ne, si brezat e mëparshëm do të ikim një ditë për në botën tjetër, por nipave dhe pasardhësve tanë çka do t’u lëmi pas? Pra, pas do t’ua lëmë harrimin e atdheut, të gjuhës, kulturës dhe identitetit e shqiptarit!

Po e përmbyll këtë shqetësim: njerëz, mërgimtarë të dashur, bëni një jetë me kuptim, duke vlerësuar atdheun, gjuhën amtare e duke lënë gjurmë të thella në ruajtjen e fëmijëve nga asimilimi. Koha na ka mësuar se dimë të asimilohemi lehtë, ku nëpër botë jemi shpërndarë si zogjtë e qyqes e mbi 30 milionë shqiptarë jemi jashtë tokave të atdheut, tash pritet në heshtje edhe një zbrazje e re.

Po ikin profesorë, mjekë, inxhinierë e kush jo dhe po zbrazet atdheu i shqipeve nga shqipet!

Në fund ta kuptojmë se humbja e gjuhës është tragjedia e kombit, se humb edhe kombi!