Isida Dervishhasani/

Çfarë ndodhi me baladën e mrekullueshme “Sytë e tu” të Frederik Ndocit? Përse u shua balada e pavdekshme “Kur një ditë të kthehesh ti” e mbretëreshës së këngës, Nexhmije Pagarusha?

Balada e mirëfilltë shqiptare pothuajse po shkon drejt zhdukjes. Në mbarë botën shqiptare gjithnjë e më shumë pëlqehet të këndohet zhanri tallava ose balada me ritme melankolike turke dhe arabe. Qëllimi i këtij shkrimi është që të pasqyrojë orientalizimin e baladës shqiptare, si dhe problematikat e saj në këto dy dekadat e fundit.

Rryma muzikore e turkobaladave ka lindur ne vitet 1990 në Kosovë dhe në Maqedoninë shqiptare. Këto balada e kane prejardhjen nga zhanri kontroversial i muzikës turke i quajtur ARABESK. Muzika Arabesk në Turqi u krijua nga emigrantë që erdhën nga provincat e Anadollit dhe u shpërngulën në qytetet e mëdha të Turqisë. Në vitet 1970, Radiotelevizioni shtetëror turk, TRT, e ndaloi këtë zhanër sepse meloditë e tij ishin tepër arabe dhe në tekstet e këngëve përcillej pesimizëm i skajshëm. Gjate koncerteve të këngëtarit legjendar të muzikës arabeske, Muslum Gurses, adhuruesit e tij prisnit damarët duke vuajtur e qarë me tekstet e tij që ndjellnin shumë dhimbjen.

Në mes të viteve 1990, kryesisht në Kosovë dhe në Maqedoninë Veriore, të frymëzuar nga këngëtarë turq si Ibrahim Tatlses, këngëtarë të rinj shqiptarë si Zyber Avdiu, Muharrem Qalili [Memi], Adem Ramadani, Xhemil Saliu e të tjerë sollën për arsye kulturore dhe fetare stilin e baladave dëshpëruese 100% lindore e aspak vendore shqiptare.

Ndonëse jo shumë, këngëtarët e famshëm si Sinan Hoxha, Artjola Toska dhe Gena kanë eksperimentuar me turkobaladen në Shqipëri. E keqja është se dalëngadalë këto balada po shkrihen me muzikën popullore shqiptare.

Ndikimi i kulturës osmane mbi muzikën e Shqipërisë së mesme sidomos në këngët e kësaj zone nuk mund të mohohet. Gjithsesi ato ruajnë një lloj dallimi vendor dhe nuk ngjasojnë me baladat arabeske. Është e pa kuptimtë që këngëtaret e këtij zhanri ta quajnë veten këngëtarë të muzikës popullore. Muzika tallava e tyre nuk i ngjan muzikës sonë popullore. Një fakt ironik është se këngëtarët shqiptarë në Turqi e ruajnë me fanatizëm muzikën tradicionale shqiptare. Ata nuk e shtrembërojnë muzikën e të parëve të tyre megjithëse janë të lindur e rritur në Turqi. Mbetet e pa shpjegueshme mungesa e atdhetarisë së artistëve vendas veçanërisht atyre të Kosovës, të cilët e poshtërojnë muzikën e atdheut tre tyre me turkobaladat.

Një prej problemeve të këtyre baladave janë tekstet e tyre vajtuese. Këto këngë në përmbajtjen e tyre kanë çështje standarte si kurbeti, humbja e një dashurie, vdekja e prindërve dhe tradhtia. Çka është më e keqja është kur një këngëtar nëpërmjet turkobaladës së tij përcjell mesazhin e vetvrasjes sepse e ka braktisur i dashuri ose e dashura. Këto tematika i bëjnë dëm shëndetit mendor të shoqërisë sonë. Rinia e ditëve të sotme ka shumë nevojë të ushqehet me optimizëm, sepse kjo moshe është e rrethuar nga kotsia e kafeneve dhe pesimizmi i qoftoreve. Një këngëtar duhet të krijojë dëgjues që t’i harrojnë për pak çaste problemet e përditshme. Dëgjuesit dhe pëlqyesit e saj ose e tij qëllon që të kenë hallin më të madh në jete dhe një baladë vajtuese mund t’i shtyjë deri në vetvrasje.

Kur thuhet fjala baladë të vjen në mend një këngë me melodi te ngadaltë dhe me tekst që shpreh thellësisht ndjenja të çfardolloji. Balada e vërtetë shqiptare nuk është e tëra me elemente lindorë dhe ritmet e saj kanë anim perëndimor. Është e vërtet se baladat në përgjithësi përçojnë dhembje, por një baladë shpreh bukurinë dhe triunfin e dashurisë. Për shembull, [Eja, eja luleborë, se me ty do thur kurorë.] Lulebore është një baladë e vërtetë shqiptare ku mbizotëron optimizmi për dashurinë.

Si përfundim, baladat e sotme janë më shume turke se shqiptare. Është paradoks sesi këngëtarët shqiptare që duhen të jenë elita e kombit e injorojnë luftën e heroit tone Gjergj Kastrioti ndaj turqve. E ardhmja e baladave është e mjegullt. Le të punohet që rryma e turkobaladave të largohet dhe të mbesin vetëm baladat tona, sa të bukura aq edhe origjinale.

“Padrejtsi t’hipokrizisë njerëzore”, do ta quante vet Fishta.

Nga Frank Shkreli

Qeveria e Republikës së Shqipërisë, nepërmjet Ministrit për Evropën dhe Punët e Jashtme, Z. Igli Hasani, njoftoi vendimin se, “Data 22 nëntor, e cila shënjon Ditën e Alfabetit do të shpallet festë kombëtare”, duke shtuar se Këshilli i Ministrave do t’i propozojë Parlamentit të Shqipërisë, “shtimin e ‘Ditës së Alfabetit’, si një nga festat kombëtare të Shqipërisë”.   Ministri Hasani: ‘Dita e Alfabetit’, festë kombëtare e Shqipërisë – Ministria per Evropën dhe Punët e Jashtme (punetejashtme.gov.al)  

Në njoftimin e Ministrisë për Evropën dhe Punët e Jashtme theksohet se Ministri Hasani shtoi se, “22 nëntori përfaqëson momentin më të madh unifikues të shqiptarëve, teksa nënvizoi se gjuha shqipe është ajo që i bashkon vërtetë shqiptarët kudo ndodhen nëpër botë”, por pa përmendur asnjë nga pjesëmarrësit në atë Kongres.

Por, ky “moment i madh unfikues i shqiptarëve” nuk ndodhi vetvetiu, por kishte protagonistët kryesorë, organizatorë të Kongresit të Alfabetit shqip, këtij “unifikuesi të madh” të shqiptarëve, figura kombëtare si At Gjergj Fishta — ishin ata që që mundësuan këtë ngjarje historike dhe është merita e tyre dhe jo e burokratëve të sotëm. 

 Fishtën, për 50-vjet regjimi komunist i Enver Hoxhës, e ka përjashtuar dhe ai vazhdon të përjashtohet edhe sot nga nostalgjikët e atij regjimi, si “tradhëtar i kombit”, “fashist”, e të tjera epitete fyese ndaj figurave të Kombit shqiptar, siç është At Gjergj Fishta. Por, Fishta ndonëse  ndoshta, ishte pjesëmarrësi më kryesor që vërtetë luajti rolin unifikues me atë rast, përveç tij, atje morën pjesë edhe disa nga përfaqsuesit më të denjë të Kombit në atë kohë, Mit’hat Frashëri, si Dom Ndre Mjeda, Mati Logoreci e Luigj Gurakuqi, Hilë Mosi e Shahin bej Kolonja, Petro Nini Luarasi, Thoma Abrami , Sotir Peci, Bajo Topulli e përfaqsues të familjes Qiriazi, ndër të tjerë – një përfaqësi mbarë kombëtare, unfikuese, ndryshe nga klasa e sotëme politike — pa dallim ideologjie, feje a krahine.  

Diçka që komunistët shqiptarë e luftuan për një gjysëm shekulli dhe diçka që burokratët modernë të Shqipërisë “post-komuniste” e zbuluan tepër vonë – ishte se At Gjergj Fishta ka qenë ai që promovoi Alfabetin që kanë sot shqiptarët – si një forcim të unitetit kombëtar — gjë që më në fund u miratua nga pjesëmarrësit e tjerë në atë Kongres.

Nuk di nëse e vuri kush re, por në njoftimin e qeverisë shqiptare për të caktuar 22 Nëntorin — Ditën e Alfabetit — festë kombëtare, nuk përmendet asnjë emër i përveçëm si At Gjergj Fishta, por as edhe ndonjë nga pjesëmarrësit e tjerë, por as si grup, që meriton të përmendej, si protagonistët e kësaj arritjeje historike.  Kështuqë kam drojë se Tirana zyrtare (politike dhe akademike) e këtyre tre dekadave “post-komunizëm”, siç e quajnë ata, janë ende në siklet me disa emra që morën pjesë në Kongresin e Manastirit që prodhoi Alfabetin e sotëm të gjuhës shqipe – monumentin më unifikues të shqiptarëve, emra si Gjergj Fishta.  Sidomos, me emrin e At Gjergj Fishtës, i cili ka luajtur rolin kryesor në Kongresin e Manastirit dhe në miratimin e Alfabetit të gjuhës shqipe që përdoret sot anë e mbanë trojeve shqiptare.  Por që ende, sot e kësaj dite, megjithëse, privatisht, veprat e tija botohen dhe lexohen kudo që ka shqiptarë, At Gjergj Fishta, zyrtarisht, është gjithnjë i përjashtuar. Epitete fyese nga regjimi komunist kundër tij ende janë zyrtare.  Për më tepër, protagonistit kryesor të Alfabetit të gjuhës shqipe, bashkvëllëzrit shqiptarë — të frymëzuar nga sllavo-komunistët aziatikë — jo vetëm që i dogjën veprat dhe zhdukën emrin e tij nga gjuha, letërsia dhe historiografia shqiptare, për një gjysëm shekulli.  Madje edhe eshtrat e tijë ia hodhën në lumin Drin, ndërsa varri nuk i dihet. Ndërkohë që për dekada të periudhës “post-komuniste” e deri tani, bashkvëllëzrit e tij nuk ia kushtuan more asnjë një muze sado të vogël, Poetit të Kombit dhe kryearkitektit të Alfabetit të gjuhës shqipe, këtij projekti unifikues mbarë kombëtar.  Sot me të drejtë, qeveria shqiptare, nepërmjet njoftimit të saj pranon se ky dokument përbën momentin më unfikues kombëtar – e që dita e miratimit të tij duhet të shënohet si një “festë kombëtare” — por pa përmendur meritat e Fishtës dhe të asnjë tjetër pjesëmarrësi, të cilët së bashku, kanë bërë të mundur këtë arritje unifikuese kombëtare historike fillim shekullin e kaluar, për të gjithë shqiptarët pa dallim.  Kjo është një arritje historike e atyre burrave të Kombit dhe e askujt tjetër. Kjo është një histori prej më shumë se një shekulli dhe merita doni ose nuk doni t’i përmendi emrat, u mbetet atyre dhe askujt tjetër.

Një akt me vend nga qeveria, megjithëse tepër i vonuar dhe i ndërmarrë me gjysëm zemër, një vendim që më duket se po merret më shumë si rrjedhim i rrethanave aktuale politike, ose si një kockë që i hidhet diasporës — se sa vërtetë, merret për meritat e këtyre burrave të Kombit – përfshir At Gjergj Fishtën — të cilët më shumë se një shekull më parë, si apostuj të mëdhenj të shqiptarisë, iu përgjigjën thirrjes së Atdheut për t’i ardhur në ndihmë dhe në mbrojtje, gjatë një periudhe tepër kritike për ekzistencën, jo vetëm alfabetit dhe gjuhës shqipe, por edhe mbrojtjes së identitetit dhe ekzistencës së shtetit shqiptar.  Është e vështirë të merret me mend se si miratimi i Aktit të Alfabetit të gjuhës shqipe në Kongresin e Manastirit, 1908, sot cilësohet me të drejtë si një “akt unfikues mbarëkombëtar”, ndërsa burrat më të dalluar të Kombit, që mundësuan një gjë të tillë – Shqipëria “demokratike” i konsideron ata ende si, “armiqë të Atdheut”, “fashistë” e tradhëtarë”…përfshir At Gjergj Fishtën!?  

Deri kur?  Ishte fati i Kombit që At Gjergj Fishta jetoi dhe veproi gjatë një periudhe jashtëzakonisht kritike për ekzistencën e shtetit shqiptar, gjuhës dhe kulturës kombëtare. Ai iu përgjigj thirrjeve të Atdheut, kudo e kurdoherë i kërkohej t’i shërbente të mirës dhe dobisë së Shqipërisë.  I ndjeri Profesor Namik Resuli i universitetit të Napolit, e ka thenë më së miri, në një fjalim në Romë me rastin e 100-vjetorit të lindjes së Fishtës se “Kontributi i çmueshëm që ka dhenë Fishta në lamin e letrave dhe në edukimin e Kombit, në ruajtjen e kulturës dhe në naltësimin e gjuhës, vërtetojnë njëherë e përgjithmonë se Shqipnija pa Fishtën kishte për të qenë e mangët — ashtu si letrat tona pa pendën fishtjane kishin për të paraqit nji golle (boshllëk) të paplotësueshme. Këndej del e qartë se vetëm mënija e vëneri ndaj zhgunit e ndaj meshtarit katolik, terratisin mendjet dhe ia mohojnë Fishtës vlerën e vendin që ai xen në panteonin e Kombit”. 

Në përmbyllje, unë e përshëndes vendimin e qeverisë shqiptare për të caktuar 22 Nentorin si Ditën Kombëtare të Alfabetit, si një monument unifikues për të gjithë shqiptarët – me gjithëse është një vendim i vonuar e gjysmak. Por edhe njëherë, të nderuar burokratë ideologjikë, politikë dhe nostalgjikë të komunizmit – merreni, silleni dhe pshtilleni si të doni – se më në fund, nuk mund të kini një “Ditë të Alfabetit”, si festë kombëtare pa At Gjergj Fishtën!  Do të ishte një, “padrejtsi e hipokrizisë njerëzore”, do ta quante vet Fishta, i cili, ashtu si shqiptarët gjatë shekujve — edhe në amshim — vazhdon t’i “bëjë ball me fuqi kurr të përkulme të shpirtit të vet bujar e thellimeve të kavaljeteve e padrejtsive t’hipokrizisë njerëzore”, që vazhdojnë edhe sot e kësaj dite në Atdheun e tij, kundër Poetit të Kombit.

Frank Shkreli

Albanologu italian Fulvio Cordignano ka shkruar në ‘Epopeja Komtare’, Shkodër, 1925, se “Mënyra me të cilën Fishta u del zot ideve të veta, që janë ide lirie, mbrojtje për tagre të veta, mësimit kombtar në mbshtetje të gjuhës kombtare, bashkimit të zemrave për qëllime e në veprim për të përtëri popullin shqyptar: ashtë nji mënyrë luftarake, nga nji herë e përcjellme prej nji fuqie të pafrigueshme.  Ai këndon në mes të poterës së stuhisë ballkanike, në mes të ngatrresave të fuqive të mëdha, që me një politikë plot dredhi ja mohojnë tagret popujve të vegjel; këndon ndërsa i kërcnohet Shqypnisë përmbrenda, ndasia e partive, interesat e veçanta, pabesia, korrupsioni e tradhti politike gjithfarësh”.

Siç duket,  At Gjergj Fishta  ka mbetur edhe jasht derës së shtëpisë së tij – i huaj edhe në shtëpinë e vet.

“Populli shqyptar flet nji gjuhë krejt të veten… prandej s’ka si të

mohohet se të gjith njata që flasin shqyp janë kombsijet shqyptare; e se për ketë arsye shteti shqyptar do të përshtrihet gjeografikisht deri ku përfshinë gjuha shqype”. (At Gjergj Fishta)

Pas vizitave që bëri te familjet e Rexhep Malajt dhe Nuhi Berishës, Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, mori pjesë në akademinë përkujtimore me rastin e 40-vjetorit të rënies së Rexhep Malajt dhe Nuhi Berishës, organizuar nën patronatin e Qeverisë.

Duku sjellë në mend historinë dhe kujtimet nga “Qëndresa”, librit me shënimet e Rexhep Malajt për periudhën e burgut mes viteve 1975 – 1983, kryeministri Kurti cilësoi se “i gjithë ky sistem i dhunës i përdorur nga Serbia mbi aktivistët politikë shqiptarë dhe intelektualët patriotë të angazhuar për të drejta politike, për vetëvendosje, për çlirim dhe për Republikën e Kosovës, lirisht mund të quhet një ‘inkuizicion politik’”.

40 vite më parë, në natën e 11 janarit 1984, Rexhep Malaj dhe Nuhi Berisha u vranë në një bazë ilegale në Prishtinë, ku të dy bashkë rezistuan të armatosur në përballje me policë të Serbisë.

“Rexhep Malaj është burgosur katër herë: së pari në vitin 1968, pastaj në vitin 1973, mandej në vitin 1974 dhe së fundi në vitin 1975. Nisur nga kjo dhe duke i parë emrat e shokëve me të cilët është arrestuar dhe burgosur, sikur që janë Adem Demaçi, Irfan Shaqiri, Ilmi Ramadani, Isa Kastrati, Osman Dumoshi dhe dhjetëra të tjerë, kuptohet që Rexhep Malaj u takonte të dy brezave të burgosurve politikë: Atyre të 1968-ës dhe atyre të 1981-shit. Ndërkaq, pas daljes nga burgu, Rexhep Malaj pati fatin që emri t’i përjetësohej me një veprimtar tjetër politik, që ishte për një dekadë më i ri se ky, me Nuhi Berishën nga Svirca e Kamenicës/Dardanës”, tha kryeministri para të pranishmëve.

Tutje ai shtoi se në kuadër të aktiviteteve për shënimin e 40 – vjetorit të rënies së Rexhep Malajt dhe Nuhi Berishës, ditën e 11 të janarit e nisëm duke e vizituar në Gjilan dy familjet, e krahas tyre vizituam edhe shtëpinë e Rexhep Malajt, ku ai është formuar si veprimtar dhe ku ka pritur e organizuar shumë shokë të tjerë.

“E vizituam këtë shtëpi bashkë edhe me Ministrin e Kulturës, z. Hajrulla Çekun edhe për të dhënë njoftimin që Ministri Çeku ka marrë vendim dje që të aprovojë rekomandimin, që shtëpia e Rexhep Malajt të merret në mbrojtje, duke u përfshirë si aset në Kategorinë e Trashëgimisë Kulturore Arkitekturale”.

Qeveria e Kosovës, bashkë me Komunën e Gjilanit dhe me familjen Malaj, do të nisin procesin e shndërrimit të shtëpisë së Rexhep Malajt në muze, për t’i muzeuar reliket dhe dëshmitë materiale dhe të shkruara të historisë së Rexhep Malajt, Nuhi Berishës dhe të shokëve të epokës, së cilës i dhanë emër me emrat e tyre.

Fjalën e tij kryeministri e përmbylli duke vlerësuar aktivizmin politik dhe patriotik të Rexhep Malajt dhe Nuhi Berishës, si dhe veprat e të gjithë të rënëve në rrugën e gjatë për lirinë e Kosovës.

“Sëbashku me miqtë dhe të afërmin e familjes sonë Tomë Mrijaj dhe Faik Pemaj udhëtuam drejt Nju Xhersit, për të takuar Kryetaren e Bashkisë së sapo emëruar pukjanen Violetta Berishën, në qytetin e Fairview, që ndodhet në shtetin New Jersey. Thjeshtësia e saj ishte e admirueshme dhe mbresëlenëse. Të njëjtën thjeshtësi e kam gjetur edhe tek shqiptarët e tjerë, që kanë arritur të ngrihen në pozita të larta shtetërore në SHBA. Mendova me vete, – ah sikur të njejtën thjeshtësi dhe përgjegjësi morale dhe qytetare të kishin edhe kryebashkiakët në Shqipëri dhe të kuptonin drejt pozicionin e tyre shtetërore, e të mos abuzonin me detyrat dhe pozitën shtetërore, vendlindja e jonë (Shqipëria), do të kishte përparuar shumë më tepër. Ajo me bujari tipike shqiptare, na priti buzagaz sëbashku me familjen e saj, djalin Valentini dhe motrën e saj Antonetën.” – Leonora Laçi, New York, studiuese

Klajd Kapinova

Talenti dhe meritokracia, bën që sot të kemi zj. Violetta Berishën si Kryetare të Bashkisë

Më 3 janar 2024, u zhvillua ceremonia 130-vjeçare klasike amerikane (1894-2024) e inagurimit të Kryetares së mini Bashkisë së qytetit Fairview, e cila për herë të parë në historinë e shtetit të New Jersey për 4 vjet do të drejtohet nga shqiptaro amerikanja zonja Violetta Berisha. 

Violetta, është gruaja e parë në historinë e qytetit në shtetin e New Jersey si Kryetare e mini Bashkisë.  Shteti piktoresk i New Jersey, ndryshe quhet Shteti i Kopshteve me gjelbërim dhe lule të bukura. 

Shqiptaro amerikanja Violetta Berisha, është me origjinë nga Puka, e lindur në Itali, e cila në moshën 3 muajshe ka ardhur në SHBA si emigrante, sëbashku me familjen e saj. Ajo është rritur në Amerikë, nën përkujdesin e vazhdueshëm të familjes fisnike, ku dhe ka përfunduar me sukses të gjithë ciklin e plotë mësimor të shkollës fillore, të mesme dhe universitetin.

Në shtëpinë e saj në New York dhe New Jersey ato gjithnjë kanë mësuar të flasin gjuhën amtare shqipe me dialekt të bukur geg nga prindërit shqiptarë, të cilët e mësuan vajzën e tyre Violettën të flasë në shtëpi vetëm gjuhën shqipe të prindërve, sikurse me nostalgji për vendlindjen ato si gjithmonë kanë ruajtur dhe përcjellur nder beza traditat dhe zakonet më të bukura të krahinës malore të Pukës etj.

Vitet kalojnë njera pas tjetrës shumë shpejt… dhe sot në muajin janar 2024 ne gjendemi në një gëzim të madh të familjes së madhe Berisha dhe gjithë shqiptaro amerikanëve të tjerë në shtetin e bukur të New Jersey, pranë Bashkisë së qytetit Fairview… 

Auditori i Bashkisë së qytetit, është sot në festë dhe i mbushur plot e përplot me shqiptaro amerikanë të grupmoshave të ndryshme, të cilët përbëjnë 80% të pjesëmarrësve të ardhur nga shtete dhe qytete të ndryshme në këtë eveniment të madh, për të marrë pjesë në gëzimin e përbashkët të fillimit të ceremonisë së inagurimit të postit të kryetares së Bashkisë zj. Violetta Berisha.

Këtu ne takojmë shumë miq të vjetër dhe të rinj të familjes Berisha, e cila gëzon prej disa dekadash respekt të madh në komunitetin tonë në New Jersey dhe disa shtete të tjera të SHBA-së. Ata urojnë njeri-tjetrit dhe më pas bëjnë foto me kryetaren shqiptare për detyrën e re, që erdhi nga votat e lira demokratike të qytetarëve këtu, të cilët ia kanë besuar asaj për katër vjet, që t’i drejtoj ato në postin më të lartë si kryetare e Bashkisë.

Familja Berisha në kujtimet e paharruara të shqiptaro amerikanëve veteranë të komunitetit tonë 

Gjatë një bashkëbisedimi të ngrohtë këtu në New Jersey me mikun dhe kolegun tim studiuesin Tomë Mrijaj, (që është njëkohsisht edhe mik dhe kumbara i familjes Berisha), mësova shumë episode interesnate të pazbardhura më parë mbi jetën dhe historinë e kësaj familje fisnike të Pukës dhe Shqipërisë, si një nga familjet më të nderuara dhe respektura.

Po ashtu gjatë një bashkëbisedimi në hollin e Bashkisë së qytetit Fairview me ish gazetarin veteran të radios “Zërit të Amerikës” (Voice Of America) në gjuhën shqipe Gjek Gjonlekaj, u njoha edhe me disa episode origjinale të jetës dhe kalvarit plot mundime, që ka kaluar kjo familje pukjane, gjatë viteve të para 1944 të vendosjes së diktaturës komuniste në Shqipëri dhe deri sa ato familjarisht vendosin të hartojnë planin e suksesshëm të arratisjes (pa dëshirë, por të detyruar nga regjimi komunist) përfundimisht nga vendlindja dhe shteti i egër i diktaturës komuniste, të instaluar nga regjimi anti shqiptar i Enver Hoxhës.

Për familjen zëmadhe Berisha, me emër shumë të mirë në vendlindje (Pukë) dhe diasporën tonë këtu, mbi zemërgjerësinë dhe bujarinë karakteristike tipike tradicionale kreshnike malësore, disa vite më parë ka shkruar disa faqe me kujtime të paharruara dhe me shumë respekt kushtuar Familjes Berisha, në një libër autobiografik, me titull: “Shtegtimet e një njeriu drejt Lirisë” edhe personaliteti i shquar i komunitetit tonë në Detroit (Michigan) Genc Xhevat Korça (1924-2016), djali i mesuesit, historianit dhe Ministrit të Arsimit Xhevat Korça (1893-1959), që ishte gjithashtu një ndër miqët më të ngushtë të intelektualit brilant, martirit të Fesë dhe Atdheut pader Anton Harapi o.f.m. (1888-1946)…

Gjatë një bashkëbisedimi me një nga antarët e familjes zotin ose me saktë axhën e Violettës, aktivistin dhe bujarin fisnik Zef Berisha, mësojmë edhe detaje të tjera të reja nga udha e vështirë e mundimeve, që kaloi kjo derë e mirënjohur e Berishës në Pukë. 

Historiania më e re e komunitetit tonë zonjusha Leonora Laçi, ndër të tjera për këtë familje fisnike shkruan: “Familja e saj e madhe kishte lënë Shqipërinë ne fundin e dhjetorit të vitit 1952, për të mbërritur në fillim të janarit në vitin 1953 në Podujeve të Kosovës në ish Jugosllavinë e asaj kohe, të detyruar për shkak të regjimit komunist dhe për t’i shpëtuar persekucionit të pushtetit, që shumë të tjerëve u kishte ngrënë kokat. Arratisja e familjes Berisha nga Puka, ishte e domosdoshme dhe shpëtuese për ta. Arratisjes i priu Gjokë Ded Prelaj (Berisha), gjyshi i Violettës. Ky vendim ishte tepër i vështirë, por i domosdoshëm dhe i pashmangshëm.”

Asokohe në vendlindje në Pukë, kjo familje të gjithë ishin antikomunistë të vendosur, sikurse mijëra familje të tjera shqiptare anti komuniste, të cilët kundërshtonin regjimin e hurit dhe litarit dhe gjithsesi nuk mund të pajtoheshin me diktaturën komuniste, të vendosur brutalisht në Shqipëri gjatë vitit të zi 1944 (pas Luftës së Dytë Botërore). 

Ata një ditë si familje u arratisën e u vendosën fillimisht në Kosovë, Belgjikë, Itali etj., dhe së fundi  mbërritën këtu në ëndrrën amerikane të lirisë dhe demokracisë në shtetet New York  dhe New Jersey të SHBA-së. 

Nëna e Violetës, Mili, është nga Malësia, fisi Camaj. Babai i saj Pal Berisha, ishte një punëtor i rregullt në SHBA, i cili kaloi në amshim herët… Ndërsa, ajo vet vazhdoi jetën, duke punuar, edukuar e shkolluar fëmijët e saj, deri sa arritën në sukseset, sipas drejtimeve të tyre këtu në SHBA.

Dhe sot

Zonja Violetta Berisha përfshihet në politikë. Ajo para se të bëhet Kryetare e Bashkisë së qytetit ajo ishte anëtare e Këshillit Bashkiak të mini Bashkisë së qytetit Fairview.

Sipas mediave, mësojmë se Violetta Berisha, përballjen më të fortë e kishte gjatë vitit të kaluar, në primaret që u zhvilluan brenda partisë demokrate amerikane, që u mbajtën në qershor të vitit 2023. Violetta, mundi të fitojë brenda garës së partisë së saj, me një tjetër ish-anëtar i Këshillit Bashkiak, duke pasuar kështu ish kryetarin me mandat të kufizuar Vincent A. Bellucci, i cili për arsye moshe (31 vjet si kryetar Bashkie) u tërhoq nga gara për një mandat të ri si kryetar bashkie, duke ia lëshuar vendin e tij kandidatëve të tjerë në garë për këtë post…

Shqiptaro amerikanja Violetta Berisha, kandidoi gjatë zgjedhjeve paraprake dhe të përgjithshme si një kandidate e re e moderuar, duke e fokusuar në programin e saj në pjesën më të madhe në përpjekjet për të rritur mirëqenien dhe sigurinë e qytetarëve, trajtimin e sigurisë në qytet, kufizimin e krimit dhe rritjen e nivelit cilësor të arsimit.

Shtypi lokal zgjedhjen e kandidates së re Violeta Berishës e quajti një votim historik, si një grua e parë e zgjedhur në këtë detyrë në këtë mini bashki në shtetin e New Jersey.

Vazhdimisht kandidatja e re Violetta Berisha, ka bërë thirrje gjatë fushatës së saj për rritjen e fondeve publike, për punësimin e më shumë qytetarëve, mirëqenien e tyre, rritjen e nivelit cilësor të arsimit, sigurinë e lartë të rendit dhe qetësisë publike si dhe zhvillimin e qytetit. 

Kjo me sa duket ka qenë edhe arsyeja që ajo ka fituar simpati dhe zemrat e votuesve të shumtë, në mbështetje të kandidaturës së saj.

Kryetarja e re, mbajti një fjalim rasti, në natën e fitores, një fjalim entuziast, që u pëlqye shumë dhe u duartrokit gjatë disa herë nga të pranishmit, si dhe nga vetë ish kryetari veteran i bashkisë Belluci, dhe disa nga bashkëpuntorët e saj, që e ndoqën me vëmendje fjalimin e saj historik.

Ajo sot më 3 janar 2024, sërisht në ditën inaguruese mbajti një fjalim shumë të bukur me përgjegjësi të lart, duke premtuar vijimsinë në shërbim të popullit, që e besoi me votën e tyre.

Pjesë nga fjalimi inagurues i Kryetares së re të Bashkisë

Vëllezër dhe motra shqiptarë!

“Jam jashtëzakonisht krenare që mbaj statusin tim si shqiptaro amerikane, dhe u zgjodha për kryetare bashkie.

 Unë vetëm mund të shpresoj të vazhdoj punën e mire, që kemi bërë së bashku me kryetarin paraardhës, dhe këshillin bashkiak. 

Përkatësisht, atë që kemi bërë përgjatë viteve në Këshillin e Bashkisë së qytetit Fairview, duke vazhduar me ngritjen e standardeve të jetës së qytetarëve dhe në shërbimin e tyre si në shëndetësi, arsimim dhe sigurinë e qetësinë në këtë bashki”.

Duke folur për gazetën lokale “Daily Voice”, gazetarin veteran të komunitetit tonë Beqir Sina korrrespondent i gazetës “Bota Sot” dhe për kanalin televiziv të komunitetit tonë “Albanian Culture” New York e drejtuar nga Adem Belliu dhe gazetarin dhe studiuesin Klajd Kapinova editor i revistës kulturore “Jeta Katolike” (organ i kishës katolike “Zoja e Shkodrës” në Hartsdale New York), ajo tha se:

“Kjo është një nga nderimet më të mëdha të jetës sime. Mirëmbrëma të gjithëve! Jam e pushtuar nga emocioni dhe mirënjohja. Jam shumë e emocionuar që ulem si kryebashkiaku i parë shqiptaro-amerikan në Fairview si dhe në shtetin e New Jersey. Për më tepër, gratë e para që shërbyen në këtë zyrë në Borough of Fairview në ekzistencën e saj gati 130-vjeçare.

Jam jashtëzakonisht e nderuar për hyrjen sonte pas gardës së nderit të policisë së Fairview dhe përkrah guvernatorit Phil Murphy dhe kryebashkiakut Vincent Bellucci.

Guvernator, është një nder i jashtëzakonshëm që ju kam sot këtu për të administruar betimin për mua si kryetar bashkie.

Faleminderit, Guvernator, për gjithçka që keni bërë për bashkinë tonë, shkollat tona dhe shtetin e madh të New Jersey. Më e rëndësishmja për miqësinë tuaj të çmuar për mua dhe gjithë familjen time. Unë jam shumë mirënjohës për këtë.

Dua të falënderoj djalin tim Valentino dhe vajzën time Sophia, të cilët kanë lindur dhe janë rritur në Fairvieë dhe kanë ndjekur shkollat e Fairview, për të qenë fëmijët më të mirë që dikush mund të kërkojë ndonjëherë. Ju jeni bota ime dhe më bëni çdo ditë krenare. Nipërit e mi Victoria dhe Giovanni dhe dhëndri im Joe: Ju dua shumë të gjithëve.

Faleminderit familjes sime: Tony dhe Suzie, Rita dhe Paul, Antoinete dhe Besniku, që janë gjithmonë pranë meje dhe keni treguar dashuri dhe mbështetje. Ju dua të gjithëve.

Falenderim, për axhat e mi Zefin, Luigjin, Pashkun dhe dajat: Kolën dhe Frank, tezen Lula dhe kushërinjtë e mi dhe të gjithë të afërmit e tjerë që janë këtu sonte që më keni dhënë gjithmonë mbështetje të pakushtëzuar. Faleminderit, që jeni këtu. Ju dua të gjithëve.

Faleminderit komunitetit shqiptar, që erdhën këtu sonte nga afër dhe larg, për të më treguar mbështetje përtej çdo gjëje që do të kisha menduar ndonjëherë. Unë jam shumë mirënjohëse.

Faleminderit, ligjvënësve të qarkut dhe të shtetit për pjesëmarrjen në ceremoninë e sotme.

Kryebashkiaku Vinny Bellucci mandati juaj 31-vjeçar në zyrën e zgjedhur në Fairview duke shërbyer një mandat në këshill dhe 7 mandate si kryetar bashkie. Ju jeni deri tani kryebashkiaku me shërbimin më të gjatë në historinë e Fairview. Vizioni juaj ndër vite ka përqafuar një qeveri të madhe. Përfshirë por pa u kufizuar në restaurimin e parqeve dhe fushave. 

Një program për rishfaqjen e rrugëve në Borough që është dyfishuar në madhësi, gjatë gjithë mandatit tuaj. Gjatë 5 viteve të fundit ju keni stabilizuar taksat komunale të pronës dhe keni grumbulluar tepricën më të madhe ndonjëherë, gjithashtu keni avancuar iniciativën e sigurisë publike dhe keni kryesuar zhvillimin e zgjuar të Bashkisë.

Urime për gruan tuaj të bukur Joanne, fëmijët tuaj Vinny, Michael dhe Lisa, vjehrrat e tua, dhëndri dhe nipërit e mbesat, të cilët duhet të jenë shumë krenarë për arritjet e tua. 

Për sa më përket mua, mos shkoni larg, sepse kam ndërmend t’ju kontaktoj vazhdimisht, për udhëzimin dhe mençurinë tuaj, ndërsa ne lundrojmë nëpër këtë administratë. Në emër tim dhe të bashkisë ju uroj një pension të lumtur, të shëndetshëm dhe produktiv.

Paul Juliano, kunati im, nuk di as çfarë të them. Ke pasur besim tek unë, më ke mbështetur mua dhe fëmijët e mi gjithmonë, na ke qëndruar pranë, ke nisur karrierën time në politikë. Ju keni pasur gjithmonë një vizion për mua, që ndoshta nuk e kam parë gjithmonë. Paul faleminderit. Unë do të të bëj gjithmonë krenar.

Urime këshilltarit Steve Burke, Al Lukin dhe këshilltares Florencia Asto për zgjedhjen tuaj. Këshilltari Jhon Gomez dhe Russel Martin, kryetari ynë komunal, mezi pres të punojmë sëbashku për të çuar përpara objektivat, që kanë më shumë rëndësi për rezidencën e Fairview.

Një falenderim i veçantë për të gjithë ata që më ndihmuan në fushatën për këtë zyrë. Komiteti Demokratik i Fairview dhe vullnetarët që punuan sëbashku me Steve Russo.

Faleminderit Shefit tonë të Policisë dhe Departamentit të Policisë, Shefit të Zjarrfikësve dhe Zjarrfikësve, drejtuesve të departamenteve dhe DPW, për ruajtjen e qytetit tonë.

Administratorja jonë Diane Testa për udhëzimin dhe mbështetjen tuaj dhe për John Schettino avokatin tonë të bashkisë për udhëzimin tuaj. Falënderim i veçantë për Monique-n, që sigurohet që gjithçka të funksionojë pa probleme. Për të gjithë miqtë dhe kolegët e mi në Bordin e Arsimit të Fairview ju falënderoj për mbështetjen tuaj gjithmonë.

Unë zotohem të punoj shumë çdo ditë, për të ruajtur rrugë të sigurta dhe të pastra, taksa të qëndrueshme dhe vlera të larta të pronës, si dhe për t’iu përgjigjur të gjitha thirrjeve të banorëve dhe për të punuar me vendbanimin ndërsa përmirësojmë cilësinë e jetës dhe miratojmë politika, që do të përqafojnë pozitivisht komunitetin tonë Fairview.

Sonte, është një nga nderimet më të mëdha të jetës sime dhe do të doja t’a ndaja me mamin që më ka qëndruar pranë, mirë e keq në çdo sekondë të jetës sime dhe babin tim, që më shikon nga lart me një buzëqeshje të madhe. 

Ata erdhën në Shtetet e Bashkuara kur unë isha 3 muajshe dhe tregonin historinë se si zbritën në aeroportin John F. Kennedy me 1 valixhe, 2 fëmijë dhe shumë pak para. Ata nuk ishin të sigurt se çfarë ndodhte përpara. Ata shpejt gjetën punë sindikale me 32B-J. 

Babai im në ndërtesën e Kombeve të Bashkuara si larës dritaresh dhe nëna ime duke bërë mirëmbajtjen e ndërtesave në Manhatan. Në vitin 1986 ata arritën ëndrrën amerikane, kur blenë një shtëpi në Linda Lane në Fairview.

Si nënë e vetme e 2 fëmijëve nuk mund ta imagjinoja se si do të kishte shkuar jeta ime nëse nuk do të ishte forca, dashuria, mbështetja dhe vlerat që më dhanë prindërit. Unë të dua më shumë se sa mund ta dish ndonjëherë.

Do të doja të falenderoja Ambasadorin e Kosovës Blerim Reka, që ishte këtu sonte.

Përsëri, ju falënderoj të gjithëve që jeni këtu dhe unë do të bëj gjithçka në fuqinë time për t’ju bërë krenarë, për të punuar me integritet dhe përkushtim për të siguruar që ne të vazhdojmë përparimin e bërë ndër vite.

Zoti ju bekoftë të gjithëve dhe Zoti e bekoftë Amerikën!

Ju uroj të gjithëve një Vit të Ri të lumtur dhe të shëndetshëm!”

Një urim zemre nga Ambasada Amerikane në Tiranë

Një urim i veçantë i ka ardhur këto ditë Kryetares së Bashkisë Violetta Berisha nga U.S. Embassy in Tirana Congratulates Violeta Berisha on Historic Appointment as Mayor, ku ndër të tjera thuhet se: “Dita e sotme shënon një moment historik për komunitetin Shqiptar në Amerikë. Violetta Berisha, u betua si Kryetarja e Bashkisë e Fairview, New Jersey. Urime Violetta Berisha, e para grua dhe Kryebashkiake shqiptare që merr këtë detyrë. Mirënjohje dhe krenari për arritjet e saj dhe komunitetit. Suksese në rrugëtimin tuaj. Ne jemi krenarë, për arritjet e shqiptarëve kudo që janë.”

Presidenti i Shqipërisë uron kryetaren e Bashkisë Berisha

Presidenti i Shqipërisë, Bajram Begaj ka uruar Violetta Berishën për zgjedhjen e saj në krye të komunës Fairview në New Jersey. Begaj e konsideroi këtë një moment historik për komunitetin shqiptar në SHBA. 

 “Urime Violetta Berisha, për betimin si Kryetare e Bashkisë Fairview, New Jersey. Ky është një moment historik jo vetëm për të, por edhe për komunitetin shqiptar në SHBA. Suksesi i saj si gruaja e parë shqiptare, që ka marrë një detyrë të tillë është model frymëzimi dhe krenarie.”

Kryetari i Bashkisë së Mirditës në Shqipëri, zoti Albert Mëlyshi, ka uruar Violetta Berishën për zgjedhjen e saj në krye të komunës Fairview në New Jersey. Melyshi e konsideroi këtë një moment me vlerë historike për komunitetin shqiptar në SHBA. Në mesazh thuhet: “Zonja Violeta Berisha! Stafi drejtues i Komunës së Mirditës dhe personalisht kryetari i Bashkisë z. Albert Mëlyshi, ju urojnë gjithë të mirat në punën tuaj dhe suksese të vazhdueshme në detyrën tuaj të re, për të menaxhuar Komunën e Fairview. Ju lutemi pranoni sinqeritetin dhe urimet tona, duke shpresuar që shkëlqimi juaj si një bijë intelektuale dhe fisnike e vendit tonë do të bëhet shembull për të gjithë djemtë shqiptarë dhe vajza në çdo vend që janë. Shkëlqesi! Vendet tona gëzojnë gjithashtu histori të rralla njerëzore si natyrë e pastër plot burime, kështu që ne përcjellim Ju urimet tona të sinqerta dhe dëshirën tonë për bashkëpunim në të ardhmen, gjithmonë në interesin më të mirë të komuniteteve që na kanë besuar drejtimin. Përshëndetjet më të mira, Kryetari i Bashkisë Albert Mëlyshi.”

Historia e shkurtër e qytetit Fairview

Më 24 gusht të vitit 1876, Abraham Browning nga Camden, një politikan i shquar i shtetit Nju Xhersit (New Jersey), iu referua shtetit të tij si Shteti i Kopshtit, gjatë një fjalimi në ekspozitën Centennial të Filadelfisë në Ditën e Nju Xhersit.

Asokohe ai e përdori frazën teksa kritikonte shtetet fqinje për marrjen e burimeve nga shteti Nju Xhersit. Browning e krahasoi Nju Xhersin me një fuçi të madhe të mbushur me gjëra të mira, për të ngrënë dhe e hapur në të dy skajet, me Pensilvanianët që kapnin nga njëri skaj dhe njujorkezët nga ana tjetër.

Sipas burimeve historike mësohet se disa historianë pohojnë se ishte Ben Franklin ai që përdori për herë të parë analogjinë “fuçi e hapur në të dy skajet”. Pseudonimi (Shteti i Kopshteve) i qëndroi fort shtetit gjatë vitit 1954, kur legjislatura votoi për vendosjen e këtij slogani në targat e automobilave të Nju Xhersit.

Në vitin 1954, kur u miratua ligji për të përfshirë sloganin në targa, guvernatori i Nju Xhersit ishte Robert Meyner. Projekt-ligji goditi tavolinën e tij për nënshkrim dhe ai e shqyrtoi çështjen, duke përcaktuar se pseudonimi nuk ishte njohur kurrë zyrtarisht nga asnjë pjesë e qeverisë. Ai gjithashtu dyshoi në përshtatshmërinë e tij, duke pasur parasysh shumë gjëra të tjera që lidhen me shtetin.

Ai shkroi në letrën e tij, duke vënë veton ndaj projektligjit: “Unë nuk besoj se qytetari i zakonshëm i Nju Xhersit e konsideron shtetin e tij si më të identifikueshëm me kopshtarinë ose bujqësinë sesa me ndonjë nga industritë ose profesionet e tij të tjera”. Pavarësisht rezervave të Guvernatorit, legjislatura e ka tejkaluar veton e tij.

Fairview u formua në 19 dhjetor 1894, nga pjesë e Ridgefield Township, bazuar në rezultatet e një Referendumi të mbajtur një ditë më parë se të fitonte referendumin. Bashkia u formua gjatë fenomenit Boroughitis, më pas, duke përshkuar Qarkun Bergen, në të cilin e formuan me 26 bashki në qark në vitin 1894.

Ajo është një mini-bashki e vendosur në Bergen County, Nju Jersey, Shtetet e Bashkuara. Ndërsa në Regjistrimin e SHBA të vitit 2010, bashkia kishte një popullsi totale prej 13.835, duke reflektuar një rritje prej 580 (+4.4%) nga 13,255 të numëruara në Regjistrimin e vitit 2000, e cila nga ana e saj ishte rritur me 2.522 (+23.5%) nga 10.733 të numëruara në Regjistrimin e vitit 1990.

Regjistrimi i vitit 2010 në SHBA numëroi 13,835 njerëz, 4,853 familje dhe 3,256 familje në bashki. Dendësia e popullsisë ishte 16,421.8 për milje katror (6,340.5/km2). Hispanikët ose latinët e çdo race ishin 54,63% (7,558) të popullsisë. Popullsia hispanike e qytetit ishte përqindja e 12-të më e lartë midis komunave në Nju Xhersi që nga Regjistrimi i vitit 2010.

Të ardhurat mesatare për një familje në bashki ishin 40,393 dollarë dhe të ardhurat mesatare për një familje ishin 46,365 dollarë. Meshkujt kishin të ardhura mesatare prej 35,000 dollarë krahasuar me 29,905 dollarë për femrat.

Fairview, qeveriset nën formën e bashkisë së qeverisjes komunale të Nju Xhersit, e cila përdoret në 218 komuna (nga 564) në mbarë vendin, duke e bërë atë formën më të zakonshme të qeverisjes në Nju Xhersi. 

Organi drejtues përbëhet nga një kryetar bashkie dhe një këshill bashkie, të cilët të gjithë zgjidhen mbi baza partiake në zgjedhjet e përgjithshme të nëntorit. 

Kryetari zgjidhet drejtpërdrejt nga votuesit për një mandat 4-vjeçar. Këshilli i njësisë bashkiake përbëhet nga gjashtë anëtarë të zgjedhur për të shërbyer mandate trevjeçare në baza të shkallëzuara, me dy vende që dalin për zgjedhje çdo vit në një cikël 3-vjeçar. 

Pak histori mbi shtetin e kopshteve, New Jersey

New Jersey, është një shtet i vendosur në të dy rajonet e Atlantikut të mesëm dhe verilindor të Shteteve të Bashkuara. Është shteti më i denduri me popullsi në 50 shtetet e SHBA-së dhe ndodhet në qendër të metropolit verilindor. 

Me 7,354 milje katrore (19,050 km2), New Jersey është shteti i pestë më i vogël në sipërfaqen e tokës, por me afro 9.3 milionë banorë që nga regjistrimi i vitit 2020 në SHBA, ku radhitet i 11-ti në popullsinë e përgjithshme të vendit. 

Kryeqyteti i shtetit është Trenton, dhe qyteti më i populluar i shtetit është Newark, ku ndodhet edhe aeroporti international me të njëjtin emër.

Gjithashtu New Jersey është i vetmi shtet i SHBA, në të cilin çdo qark konsiderohet urban nga Byroja e Regjistrimit të SHBA me 13 qarqe, të përfshira në zonën metropolitane të Nju Jorkut, 7 qarqe në zonën metropolitane të Filadelfias dhe Warren County pjesë e zonës metropolitane shumë të industrializuar të Luginës së Lehigh.

Nju Xhersi u banua për herë të parë nga paleo-indianë që në vitin 13,000 p.e.s., me Lenape që ishte grupi dominues indigjen kur evropianët mbërritën në fillim të shekullit të 17-të. Kolonistët holandezë dhe suedezë themeluan vendbanimet e para evropiane në shtet, me britanikët që më vonë morën kontrollin e rajonit dhe krijuan Provincën e Nju Xhersit, të quajtur sipas më të madhit të ishujve të Kanalit. 

Tokat pjellore të kolonisë dhe toleranca relative fetare tërhoqën një popullsi të madhe dhe të larmishme. New Jersey ishte ndër trembëdhjetë kolonitë që mbështetën Revolucionin Amerikan, duke pritur disa beteja kryesore dhe komanda ushtarake në Luftën Revolucionare Amerikane. 

Më 18 dhjetor 1787, Nju Xhersi u bë shteti i tretë që ratifikoi Kushtetutën e Shteteve të Bashkuara, e cila i dha asaj pranimin në Bashkim, dhe ishte shteti i parë që ratifikoi Ligjin e të Drejtave të SHBA më 20 nëntor 1789.

New Jersey mbeti në Union gjatë Luftës Civile Amerikane dhe siguroi trupa, burime dhe udhëheqës ushtarakë në mbështetje të Ushtrisë së Unionit. Pas luftës, shteti u shfaq si një qendër e madhe prodhuese dhe një destinacion kryesor për emigrantët, duke ndihmuar në nxitjen e Revolucionit Industrial në SHBA, New Jersey ishte vendi i shumë inovacioneve industriale, teknologjike dhe tregtare, duke përfshirë qytetin e parë Roselle), që do të ndriçohet nga rryma elektrike, llampa e parë inkandeshente dhe lokomotiva e parë me avull. 

Që nga fillimi i shekullit 21, ekonomia e shtetit është bërë shumë e larmishme, me sektorë kryesorë, duke përfshirë bioteknologjinë, farmaceutikën, teknologjinë e informacionit, financat dhe turizmin, dhe është bërë një epiqendër bregdetare e Atlantikut, për logjistikën dhe shpërndarjen. 

New Jersey, mbetet një destinacion kryesor për emigrantët dhe është shtëpia e një prej popullsive më të ndryshme etnike dhe multikulturore në botë. Duke i bërë jehonë tendencave historike, shteti është ri-urbanizuar gjithnjë e më shumë, me rritjen e qyteteve që tejkalojnë periferitë që nga viti 2008.

Që nga viti 2022, New Jersey kishte të ardhurat mesatare vjetore të familjeve më të larta, me 96,346 dollarë, nga të gjitha 50 shtetet. Pothuajse një e dhjeta e të gjitha familjeve në shtet, ose mbi 323,000, janë milionerë, përfaqësimi më i lartë i milionerëve midis të gjitha shteteve. 

Sipas hulumtimit Sistemi shkollor publik i Nju Xhersit renditet vazhdimisht në ose në krye të të gjitha shteteve të SHBA-së.