Kanal10: Shkëlqesia Juaj, ambasador Xhefri Hovenier, mirë se vini në Kanalin 10 dhe në Politiko.

Ambasadori: Faleminderit. Ju faleminderit shumë.

Kanal10: Ambasador Hovenier, si e vlerësoni takimin e fundit në Bruksel ndërmjet kryeministrit të Kosovës Kurti dhe presidentit të Serbisë Vuçiq me treshen evropiane?

Ambasadori: Mendoj se duhet ta shohim atë takim si mundësi të jashtëzakonshme që kancelari i Gjermanisë, presidenti i Francës, kryeministrja e Italisë së bashku me Përfaqësuesin e Lartë Borrell, me presidentin e Këshillit të Evropës, Charles Mishel dhe të tjerët të ulen dhe të flasin ndaras me secilin prej tyre për të parë ku qëndrojnë gjërat dhe për të kërkuar që të frymëzojnë përparim në këtë proces. Mendoj se kjo pasqyron seriozitetin e bashkësisë ndërkombëtare dhe veçanërisht të udhëheqjes evropiane për të vënë këtë proces në fazë tjetër. Nëse e lexoni deklaratën e tyre të përbashkët, sepse ata dhanë deklaratë të përbashkët më 27 tetor, aty janë disa gjëra të rëndësishme. Aty janë shprehur disa pritje të rëndësishme; pritjet që palët të përmbushin zotimet e tyre për zbatimin e plotë të Marrëveshjes për rrugën drejt normalizimit. Ata e vënë në pah se kjo duhet të bëhet pa parakushte, pa vonesa dhe vënë re se Kosova veçanërisht duhet të ecë përpara me zotimin e saj për zbatimin e plotë të Asociacionit të komunave me shumicë serbe dhe siç thonë në deklaratën e tyre, ata njëkohësisht presin që Serbia të përmbushë zotimin për “njohjen de facto”. Kjo është nxitje e rëndësishme, përpjekje e rëndësishme për të shtyrë këtë proces përpara, gjë që Shtetet e Bashkuara e mbështesin plotësisht.

Kanal10: A ka nxjerrë ky takim diçka konkrete për procesin e dialogut?

Ambasadori: Mendoj se po. Nuk rezultoi me marrëveshje të plotë ndërmjet dy palëve, siç e tha edhe Miroslav Lajçak më vonë në një postim në Facebook, sepse nuk arritën të pajtohen për modalitetet, por pati arritje të njëmendtë. E kam një kopje të deklaratës – jam i sigurt që e keni parë – të të dy prijësve dhe mendoj se janë disa gjëra me të vërtetë të rëndësishme, që ia vlen të nënvizohen. Para së gjithash, i morën parasysh komentet e të dy palëve për draft-statutin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe dhe mirëpritën gatishmërinë për zbatim, që u shpreh nga të dy palët. Ishte mundësi që këta udhëheqës të ritheksojnë pritjet e tyre dhe janë disa pritje të rëndësishme që u ritheksuan: që palët të përmbushin zotimet e tyre që të zbatojnë plotësisht marrëveshjet. Që nënvizojnë se të dy palët duhet të përmbushin detyrimet e tyre përkatëse paralelisht, dhe kjo do të thotë që Kosova të ecë përpara për atë, siç thanë ata, që të nisë procedurat për themelimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, por edhe që, siç thanë ata në deklaratën e tyre, Serbia të përmbushë për njohjen de facto. Këto janë gjëra mjaft të rëndësishme dhe fakti që po thuhen nga kancelari i Gjermanisë, presidenti i Francës, kryeministrja e Italisë, me mbështetjen e plotë të Shteteve të Bashkuara, mendoj se është mjaft e rëndësishme dhe tregon seriozitetin e synimit dhe qëllimit nga bashkësia ndërkombëtare për ta çuar përpara këtë dialog sepse ne besojmë se është rruga e vetme për Kosovën për të çuar përpara aspiratat dhe fatin evropian dhe euroatlantik. Këtu qëndron rëndësia, serioziteti i çështjes, si dhe urgjenca.

Kanal10: Ambasador Hovenier, kryeministri Kurti këmbëngul në nënshkrimin e marrëveshjes, të cilën presidenti Vuçiq nuk dëshiron ta nënshkruajë. Në anën tjetër, zoti Vuçiq kundërshton njohjen e integritetit territorial të Kosovës dhe anëtarësimin eventual në Kombet e Bashkuara. Si i shihni dy pozicionet?

Ambasadori: Mendoj se kjo është një pikë shumë e rëndësishme që ngritët. Dhe unë mendoj se, përsëri, nëse shikoni deklaratën e liderëve, ata flasin edhe për këtë pak. Ata shprehën pritshmëritë e tyre për Kosovën dhe për Serbinë, që të përmbushin zotimet e tyre për zbatimin e plotë të marrëveshjes në rrugën e normalizimit. Dhe në të ata vënë në pah se duan ta shohin këtë të bërë, “pa parakushte apo vonesa”. Më tej në deklaratën e tyre, ata flasin se formalitetet, përfshirë edhe ato që kanë të bëjnë me miratimin, nuk do të duhej të pengojnë përparimin në arritjen e këtij zbatimi të plotë dhe të plotë të marrëveshjes dhe aneksit të zbatimit nga të dyja palët. Pra, nga këndvështrimi ynë, ndërsa ne e pranojmë interesin e Kryeministrit Kurti për të pasur një nënshkrim, mendojmë se është shumë më pak e rëndësishme sesa rëndësia aktuale që të ecim përpara me zbatimin e plotë dhe të plotë të të gjitha detyrimeve të marrëveshjes nga të dyja palët. Mund t’ju jap lista të marrëveshjeve të tjera që nuk janë nënshkruar domosdoshmërish, por që janë ligjërisht të detyrueshme, përfshirë në procesin e dialogut. Dhe unë do të ritheksoj se Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian besojnë se Marrëveshja bazë dhe aneksi zbatues janë ligjërisht të detyrueshme. Këshilli i Evropës, mendoj se e miratoi atë në konkluzionet e tij. Bashkimi Evropian njoftoi se në protokollet e anëtarësimit në BE për Serbinë dhe Marrëveshjen e Stabilizim-asociimit për Kosovën do të përfshijë detyrimet e tyre. Kështu që nuk duhet të vihet në pyetje nëse këto detyrime janë të qëndrueshme dhe të detyrueshme. Dhe ne mendojmë se është më e rëndësishme të fokusohemi më pak në mënyrën se si është miratuar dhe më shumë në detyrimet e arritura. Meqenëse ju ngrini disa nga çështjet që ka ngritur Serbia, në veçanti, çështjen e integritetit territorial të Kosovës dhe anëtarësimit përfundimtar në Kombet e Bashkuara, më lejoni të jem i qartë për qëndrimin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Ne e kemi njohur integritetin territorial të Kosovës dhe kemi bërë zotime reale për të mbështetur dhe mbrojtur dhe ruajtur atë integritet territorial. Ekziston një mision i NATO-s në Kosovë prej mbi 4500 ushtarësh që kanë një punë për të bërë, duke përfshirë mbrojtjen e vijës kufitare ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, apo unë do ta quaja të kufirit, që përfshin qindra ushtarë amerikanë, të cilët janë këtu të përkushtuar në këtë mision për të mbajtur një mjedis të sigurt dhe në paqe, lirinë e lëvizjes që përfshin respektimin e vijës kufitare, kufijve të Kosovës. Sa i përket anëtarësimit eventual në Kombet e Bashkuara, pikëpamja e Shteteve të Bashkuara është shumë e qartë. Ne mbështesim trajektoren e Kosovës drejt strukturave evropiane dhe euroatlantike. Ne mbështesim anëtarësimin përfundimtar të Kosovës në familjen e kombeve, ne e mbështesim që nga fillimi, që vazhdon të jetë një objektiv me prioritet për ne. Në fund të fundit, nga këndvështrimi ynë, ky proces normalizimi duhet të përfundojë me njohje reciproke, pasi e vetmja rrugë për të ecur përpara në afat të gjatë. E shohim këtë proces tani drejt normalizimit të marrëdhënieve si një hap të përkohshëm në këtë proces afatgjatë. Pra, kur udhëheqësit e Gjermanisë, Francës dhe Italisë thonë ecni përpara me zbatimin e plotë të të gjitha detyrimeve tuaja, pa parakushte, unë e shoh këtë, ne e shohim këtë si përgjigje ndaj pyetjes suaj. Po, dhe parakushtet do të përfshinin nënshkrimin, dhe do të përfshinin gjithashtu përpjekjen për të përjashtuar angazhimet e bëra. Ne presim që Serbia dhe Kosova të zbatojnë plotësisht të gjitha detyrimet e tyre sipas marrëveshjes.

Kanal10: Dhe pyetja konkrete është: përse Kosova dhe Serbia të mos njohin njëra-tjetrën tani, që të bëjnë këtë hap të madh apo ujdi të rëndësishme për të dy vendet?

Ambasadori: Nuk mund të flas përse jo tani. Mund të them se në këtë çast, ne i besojmë Presidentit të Serbisë kur thotë se nuk është i përgatitur ta bëjë këtë. Dhe kur morëm këtë vendim për të çuar përpara këtë proces, për të avancuar marrëdhëniet e normalizimit, e bëmë këtë sepse besuam se ishte fuqimisht në interesin e të dy vendeve që ta bënin këtë për të ndërmarrë këtë hap të ndërmjetëm për të ri-pozicionuar marrëdhëniet e tyre, se kjo do të ishte mirë për Kosovën dhe për të çuar përpara gjasat për perspektivat e saj evropian dhe euroatlantik. Kjo do të ishte mirë për Serbinë dhe avancimin e perspektivës së saj dhe do të ishte mirë për stabilitetin rajonal. Por kjo nuk do të thotë se puna është kryer.

Kanal10: Bashkimi Evropian dhe pesë emisarët kanë përfunduar propozimin e ashtuquajtur bashkëkohor evropian për statusin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe. Si e vlerësoni këtë propozim? A mund ta përshkruani a është në përputhje me Kushtetutën e Kosovës?

Ambasadori: Pra, së pari, përsëri, mendoj se në deklaratën e fundit të presidentit të Francës, kancelarit të Gjermanisë dhe kryeministrit të Italisë, ata përshkruan draft-statutin – që ata e dinë se e miratojnë plotësisht dhe do të shtoj, Shtetet e Bashkuara e mbështesin plotësisht – si një “mënyrë bashkëkohore evropiane për të trajtuar çështjen e ndjeshme të mbrojtjes së pakicave në përputhje me praktikat dhe standardet më të mira evropiane brenda parametrave të përcaktuar nga palët”. Ne pajtohemi me këtë. Dhe ajo që nënkuptojmë me këtë është se besojmë se ky draft-statut u përgjigjet disa kërkesave të ndryshme. Është një përkushtim, obligim i Kosovës që të ecë përpara me themelimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe. Por, gjithashtu e kuptojmë dhe pranojmë se ai Asociacion i komunave me shumicë serbe duhet të kufizohet në mënyra të caktuara. Ne kemi folur, kam folur shumë në intervista të tjera në media, ashtu si edhe zyrtarë të tjerë amerikanë, se duhet të jetë në përputhje me kushtetutën e tanishme të Kosovës, dhe duhet të jetë në përputhje me vendimin ekzistues të Gjykatës Kushtetuese dhe duhet të përputhet me letrën e Mogherinit, që thotë se nuk ka autoritete ekzekutive. Sipas këndvështrimit tonë, duhet të jetë në përputhje me editorialin dhe qëndrimin që ShBA-ja e shprehu përmes Derek Chollet, këshilltarit të Departamentit të Shtetit dhe Gabriel Escobar, të Dërguarit tonë të posaçëm, që parashtruan vizionin tonë për këtë. Ky draft-statut e bën atë. Ai i lejon Kosovës që të ecë përpara, i adreson shqetësimet legjitime të komunitetit etnik serb për të pasur mundësi që të ushtrojnë më mirë të drejtat që kanë sipas Kushtetutës së Kosovës dhe sipas Ahtisaarit. Pika a fundit: a është në përputhje me Kushtetutën? Ne besojmë se po, besojmë se është në përputhje të fortë. Por, do të theksoj gjithashtu se edhe ne e pranojmë dhe një nga elementët e saj është organi përfundimtar për të përcaktuar kushtetutshmërinë e çdo gjëje në Kosovë është vetë Gjykata Kushtetuese e Kosovës. Dhe draft-statuti ka modalitete në të për të siguruar që Gjykata Kushtetuese të jetë në gjendje ta miratojë edhe atë vendim.

Kanal10: Çka mendoni për qëndrimin politik të shumë figurave politike, të cilat janë pjesë e qeverisë apo parlamentit që e krahasojnë Asociacionin me Republikën e Dytë Serbe? Dhe si e shihni gatishmërinë e qeverisë ndaj këtij detyrimi, këtij detyrimi ndërkombëtar?

Ambasadori: Sërish, ne e marrim seriozisht shqetësimin se nëse bëhet në mënyrë të gabuar, dhe asociacioni i shumicës serbe mund të ketë një rol ose mund të luajë një rol që do të ndikonte në funksionimin e mirë të Kosovës dhe shtetit. Unë e kam thënë zyrtarisht shumë herë se çka nuk duam është një entitet tjetër i ngjashëm me Republikën Srpska në Kosovë. Ne besojmë se ky draft-statut e shmang një gjë të tillë. Ne besojmë se përputhet me Kushtetutën e Kosovës. Ua mundëson komunave me shumicë serbe në Kosovë që të punojnë së bashku për të ushtruar përgjegjësitë dhe autoritetin që e kanë, por në një mënyrë që respekton Kushtetutën e tashme të Kosovës. Pra, kjo është përgjigja ime për ata që e shprehin këtë shqetësim: pajtohemi se ky është shqetësim, por besojmë se këto shqetësime janë trajtuar në këtë draft-statut.

Kanal10: Z. ambasador, a ka ndonjë afat kohor për kryeministrin Kurti dhe presidentin Vuçiq për ta realizuar këtë plan bashkëkohor evropian? Dhe cilat janë pasojat për të dy udhëheqësit nëse nuk e përmbushin atë?

Ambasadori: Epo, nëse e lexoni përsëri këtë deklaratë të tre liderëve evropianë, ajo përdor fjalë të tilla si urgjente, shpejt, me shpejtësi, progres i shpejtë, pa vonesë, pa parakusht apo vonesë. Pra, këtu ka një urgjencë dhe ne pajtohemi për këtë. Mendojmë se sa më shumë të vonohet zbatimi i asaj që është marrëveshje e mirë, Marrëveshja bazë dhe aneksi i zbatimit të Ohrit është një marrëveshje e mirë. Nuk ka shumë për të negociuar në lidhje me zotimin e tyre, por duhet të punohet shumë në zbatimin e saj. Por sa më gjatë të ketë një vonesë në zbatim, aq më e brishtë është situata. Dhe kështu ne nuk jemi të interesuar për brishtësinë. Ne nuk jemi të interesuar për destabilizimin. Ne nuk jemi të interesuar që Kosova dhe Serbia të jenë burim destabiliteti dhe problemi në rajon. Përkundrazi, do të dëshironim t’i shihnim ato si shembuj të asaj që mund të arrihet kur çështjet e vështira trajtohen në mënyra të përgjegjshme. Pra, ka një urgjencë për të.

Kanal10: Po, kërkoj falje ambasador, por a po flasim për javë, muaj, vite? Dhe a po flasim realisht sepse Serbia dëshiron të mbajë zgjedhje të hershme. Kjo është situatë e re politike.

Ambasadori: Epo, në lidhje me zgjedhjet e reja në Serbi, të cilat sa e shoh unë ka të ngjarë të mbahen në dhjetor, kjo nuk ndryshon asnjë nga detyrimet e Serbisë sipas Marrëveshjes bazë. Dhe as nuk do të duhej. Ashtu si Kosova ka zotime që ka bërë që duhet t’i zbatojë pavarësisht se çfarë po ndodh politikisht tani. Dhe kështu, unë mendoj se po flasim, shpresoj se nuk po flasim muaj apo vite, shpresoj se po flasim më pak kohë, më shpejt që të mund të ecim përpara me zbatimin e plotë dhe të plotë nga të dyja palët të të gjitha detyrimeve të tyre. Siç thashë, pa parakushte dhe pa vonesa. Kjo është ajo që liderët evropianë kanë kërkuar dhe Shtetet e Bashkuara e mbështesin. Meqenëse pyetët për pasojat, më lejoni të them vetëm se Kosova ka mundësi të mëdha në dispozicion, nëse ecën përpara, i hapet rruga drejt Evropës. Është një klimë më e mirë për investitorët. Është mundësi më e mirë për ne që ta çojmë Kosovën duke ecur përpara drejt trajektores së saj drejt NATO-s, drejt Bashkimit Evropian, drejt organizatave të tjera. Dështimi për të zbatuar plotësisht detyrimet e Kosovës është një mundësi e humbur. Të njëjtën gjë do të thosha edhe për Serbinë.

Kanal10: Z. ambasador, shumë individë në Kosovë, përfshirë edhe presidenten Osmani, kanë bërë thirrje për përfshirje më të drejtpërdrejt të ShBA-së në procesin e dialogut. A është ShBA-ja e gatshme të ndryshojë diçka lidhur me këtë proces, i cili po vazhdon për 13 vjet…

Ambasadori: Dialogu ka filluar në vitin 2011. Asokohe po punoja në Shtëpinë e Bardhë, ndër të tjera në çështjet e Kosovës, Serbisë dhe e mbaj mend shumë mirë kur ia filloi dialogu. Dhe kjo është pika që unë do të theksoja është se ne kemi përshtatur qasjen tonë dhe angazhimin tonë në mënyrën në të cilën kemi bashkëpunuar me Bashkimin Evropian për këtë, dhe me palët disa herë gjatë gjithë kohëzgjatjes së dialogut. Por disa gjëra janë thelbësore që nuk kanë ndryshuar dhe nuk do të ndryshojnë. Jemi të përkushtuar që ta shohim Kosovën të zërë vendin e saj në strukturat evropiane dhe euroatlantike. Ne jemi të përkushtuar të mbështesim Kosovën si një shtet sovran demokratik dhe shumetnik, duke luajtur rolin e saj duke u bërë pjesë, duke u bërë aspirante për Bashkimin Evropian, duke shkuar drejt anëtarësimit në NATO dhe në fund të fundit, duke pasur një marrëdhënie të rregullt me të gjithë fqinjët e saj, përfshirë Serbinë. Ky ka qenë gjithmonë synimi ynë strategjik. Dhe kjo është çka jemi përpjekur të çojmë përpara në dialog. Në kohë të ndryshme, dialogu është fokusuar në gjëra të ndryshme. Në periudha të ndryshme kemi luajtur rol më mbështetës ose më aktiv. Mendoj se tani do të ishte e vështirë që të jemi më aktivë se sa jemi. Ne bashkërenditemi jashtëzakonisht ngushtë me Miroslav Lajcakun dhe ekipin e tij, me Joseph Borrell. Siç e dini, ju e patë vizitën e këshilltarëve të sigurisë kombëtare të Gjermanisë, Francës dhe Italisë dhe Miroslav Lajçak, të cilëve iu bashkua i dërguari ynë special, Gabriel Escobar, i cili ka qenë në shumë nga këto raunde takimesh dhe gjërash. Unë kaloj shumë nga koha ime duke u angazhuar drejtpërdrejt me qeverinë e Kosovës, me kryeministrin, presidenten dhe të tjerët për çështjet e dialogut. Mendoj se do të ishte e vështirë për të bashkuar Shtetet të përfshihen në mënyrë më aktive se sa jemi ne aktualisht, me një përjashtim të mundshëm. Dhe kjo është ndonjëherë ajo që kërkohet në mënyra të ndryshme, pse nuk i marrim përsipër negociatat? Pse të mos luajmë…

Kanal10:… ky është vullneti i shumë njerëzve në Prishtinë.

Ambasadori: Mund të jetë, por nuk është vullneti i Shteteve të Bashkuara apo Bashkimit Evropian. Dhe kjo jo sepse nuk na intereson kjo çështje, por sepse mendojmë se nuk do të funksiononte. Në fund të fundit, rezultati i këtij procesi është integrimi i Kosovës në strukturat evropiane dhe euroatlantike. Ai duhet të jetë një proces i udhëhequr nga BE-ja që siguron që të gjitha aranzhimet, reformat dhe proceset të jenë në përputhje me standardet evropiane. Fati juaj është si pjesë e Bashkimit Evropian dhe jo si shteti i 51-të i Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Prandaj, është e përshtatshme që Bashkimi Evropian të jetë kryesorja për këtë, me mbështetje jashtëzakonisht të fortë nga ne dhe kështu vazhdon të jetë. Do të thosha edhe diçka të fundit për këtë. Nëse do të ishim ne lehtësuesit ose negociatorët, me siguri do të duhej të ishim neutral. Epo, ne nuk jemi neutral. Ne e morëm vendimin në vitin 2008. Ne e mbështesim Kosovën si një shtet të pavarur demokratik, sovran. Unë ndonjëherë e krahasoj si pjesë të këtij procesi me shikimin e një ndeshje futbolli, ku tashmë mund të dini rezultatin përfundimtar në tabelën e rezultateve, e dini si përfundon ndeshja, e di se çka do të ndodhë në fund. Nuk mund t’ju them se si kalojmë 45 minutat e pjesës së dytë dhe nuk e dimë saktësisht se kush do të luajë në çfarë pozicioni dhe kush do të shënojë gol, por e di se si përfundon. Kosova e zë vendin e saj si anëtare e Bashkimit Evropian, si anëtare e NATO-s. Ky është qëllimi ynë strategjik afatgjatë. Dhe nuk jemi neutralë për këtë. Nuk kemi qenë. E nxisim fuqimisht këtë qeveri tani që të punojë me ne dhe Bashkimin Evropian për të zbatuar plotësisht detyrimet që i ka marrë sipas Marrëveshjes bazë, aneksit të zbatimit, ashtu siç flasim edhe me Serbinë për të avancuar këtë vizion.

Kanal10: Z. ambasador, kemi parë që kryeministri Kurti ka shprehur mosbesim të madh ndaj z. Miroslav Lajcak, ndërmjetësit në dialogun ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Si i vlerësoni këto komente të z. Kurti ndaj z. Lajcak?

Ambasadori: Siç e dini, më kanë pyetur për këtë edhe më parë, dhe mendoj se do t’i përsëris qëndrimet e mia të mëparshme që janë thjesht se Shtetet e Bashkuara kanë besim të plotë dhe Miroslav Lajçak si Përfaqësues i posaçëm për normalizimin ndërmjet Kosovës dhe Serbisë dhe ne e mbështesim atë.

Kanal10: Kurti beson se Lajçak e përkrah Serbinë.

Ambasadori: E di çka ka thënë, por vetëm do ta përsëris se ai gëzon mbështetjen tonë të plotë.

Kanal10: Z. ambasador, nëse procesi aktual i ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian dështon, a shihni mundësi për organizimin e një konference ndërkombëtare, të ngjashme si Dejtoni, që do të mund të hapte ide të reja e të vjetra, si shkëmbimi i territorit apo ndryshimi i kufijve?

Ambasadori: Pra, më lejoni që së pari t’i përgjigjem pjesës së dytë të kësaj pyetjeje. Së pari, ju e dini, çështja e shkëmbimeve të tokave dhe ndryshimeve të mundshme të kufijve. Dhe unë kuptoj se kjo do të funksiononte vetëm nëse do të kishte mbështetje popullore nga të dyja palët për të. Nuk besoj se është kështu. Sa e kuptoj unë, nuk besoj se ka mbështetje nga të dy popujt për një gjë të tillë. Dhe kështu mendoj se është jashtë diskutimit dhe sigurisht për qeverinë time është çështje e mbyllur. Më gjerësisht në lidhje me, ju e dini, pyetjen hipotetike. Nuk e di që është… dua të them, zakonisht nuk iu përgjigjem pyetjeve hipotetike. Por unë do të thosha se, nuk e mendoj se jemi në një pikë ku do të na duhej diçka e tillë. Kemi një marrëveshje shumë të mirë mes Kosovës dhe Serbisë. Nëse lexoni Marrëveshjen bazë të Ohrit dhe aneksin e zbatimit, ka shumë zotime shumë të mira. Zakonisht, kjo është diçka për të normalisht do të punonit në një mjedis të ngjashëm me Dejtonin. Ne nuk kemi nevojë të punojmë për arritjen e parimeve të asaj që duhet të bihet dakord, ne kemi një marrëveshje shumë të mirë, duhet të punojmë për diçka ndryshe, dhe kjo është që të dyja palët të gjejnë vullnetin politik për të bërë punën shumë të vështirë të zbatimit. Dhe kjo është diçka tjetër. Pra, ne do të vazhdojmë të punojmë për këtë. Mund të them përsëri, pikëpamjen e Shteteve të Bashkuara, por edhe pikëpamjet e kancelarit Schultz, presidentit Macron dhe kryeministres Meloni dhe miqve të tjerë të Kosovës që e inkurajojnë këtë qeveri që të shfrytëzojë këtë moment dhe këtë mundësi të përfaqësuar nga angazhimi i tyre për të zbatuar plotësisht të gjitha detyrimet e tyre. Për Kosovën kjo do të thotë të ecim përpara me këtë draft-statut drejt themelimit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe. Dhe siç thanë liderët evropianë, për Serbinë kjo do të thotë që të realizohet njohja de facto që është gjithashtu pjesë e kësaj pakoje të zotimeve.

Kanal10: A shihni gatishmëri nga kryeministri Kurti për të ecur drejt zbatimit të marrëveshjes dhe ndoshta të Asociacionit?

Ambasadori: Do ta lë kryeministrin të flasë vetë, por e vë në pah se ai ishte i gatshëm në Bruksel që të pajtohet me draft-statutin sipas disa kushteve të caktuara. E shoh këtë si shenjë pozitive.

Kanal10: Pyetja e fundit. Z. Ambasador, kur jeni më 24 shtator në Manastirin e Banjskës, një grup terrorist me njerëz të lidhur me presidentin serb dhe strukturat politike si Milan Radojiçiq dhe Bojan Mihajloviq, kreu sulme terroriste, duke vrarë një polic të Kosovës. A mendoni se Serbia duhet të përballet me pasojat e këtyre akteve dhe nëse Milan Radojiçiq duhet të ekstradohet për t’u përballur me drejtësinë në Kosovë?

Ambasadori: Pra, ju e dini se çfarë ndodhi më 24 shtator ishte tragjedi edhe krim. Dhe unë kam thënë një varg gjërash, por do të them se, përsëri, ngushëllimet tona më të thella për popullin e Kosovës, dhe veçanërisht për familjen Bunjaku për humbjen që pësuan. Ishte e tmerrshme. Dhe qeveria ime, unë e kam thënë zyrtarisht, një numër zyrtarësh të qeverisë amerikane e kanë thënë zyrtarisht, kemi shprehur shqetësimin tonë të thellë për atë që ndodhi, duke dënuar atë që ndodhi dhe duke e bërë të qartë se përgjegjësit duhet të mbahen dhe duhet të japin përgjegjësi për të. Qeveria amerikane po përfundon vlerësimin e saj të përgjegjësisë. Ende nuk e kemi përfunduar. Por do të përsëris atë që kemi thënë më parë, ata që janë përgjegjës për këtë vepër kriminale, për vrasjen e një polici, për kërcënim të sigurisë dhe stabilitetit të Kosovës duhet të mbajnë përgjegjësi. Dhe do të punojmë me partnerët tanë kosovarë dhe të tjerët për të siguruar që kjo të ndodhë.

Kanal10: Po, Milan Radojiçiqi? A duhet të ekstradohet në Kosovë?

Ambasadori: Më lejoni të citoj atë që kolegu im Robert Wood tha në Këshillin e Sigurimit gjatë takimit të fundit të Këshillit të Sigurimit për këtë. Ky është qëndrimi i Qeverisë së SHBA-së, nuk ka ndryshuar: “Autorët e sulmit duhet të japin përgjegjësi të plotë në përputhje me sundimin e ligjit. Kjo përfshin përgjegjësinë e Serbisë për të hetuar, arrestuar, ekstraduar apo ndjekur penalisht çfarëdo të dyshuari që mund të ketë ikur në Serbi. Ky mbetet qëndrimi i qeverisë sime.

Kanal10: Z. ambasador, faleminderit shumë për kohën dhe intervistën në Politiko në Kanalin10.

Ambasadori: Ju faleminderit shumë.

Vjosa Osmani/

Në takimin e sotëm me Presidenten e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, e falënderova për angazhimin për liberalizimin e vizave për qytetarët e Kosovës. Njëkohësisht, ritheksova nevojën për heqjen e masave të BE-së ndaj Kosovës, përderisa potencova rëndësinë e dhënies së statusit të vendit kandidat për anëtarësim në BE, për vendin tonë.

Republika e Kosovës do të vazhdojë të jetë në ballë të reformave dinamike që e forcojnë demokracinë, mbështesin sundimin e ligjit, rrisin standardin e jetesës për qytetarët tanë dhe afrojnë vendin tonë me Bashkimin Evropian.

Me datë 25 tetor 2023 një përfaqësi e të përndjekurve politikë personalitet të mbijetuarve të diktaturës komuniste u pritën në Vatikan nga miku i madh i shqiptarve Shenjtëria e tij Papa Francesku për martirizimin dhe përballjen me diktaturën enveriste  më të egër në Europë si dhe për kontributin e paqes që kjo klasë fisnike dha gjatë këtij tranzicjoni 32 vjeçar ku u përball me politika partiake antikombëtare, duke mbrojtur krimet e komunizmit dhe duke përçmuar sakrificat mbinjerzore të këtyre fisnikëve dhe Atdhedashësve.

Takimi ishte shumë  i përzemërt miqësor.Papa vlersoi qëndrimin tone paqësor si përçues të paqes gjatë këtij tranzicjoni të stërgjatur shqiptar. E njohtëm me krimet makabre të komunizmit dhe qëndresën tone heroike ndaj këtyre krimeve, ne i dorzuam hartën e burgjeve dhe kampeve të përqëndrimit  si dhe i sollëm në vëmendje se Shqipëria është i vetmi shtet në europë që jo vetëm nuk i ka denuar krimet por dhe sot kemi mbi 6000 shqiptarë të vrarë dhe të zhdukur kufomat nga  regjimi komunistë. Takimi zgjati 50 minuta dhe   ishte impresionues por dhe një qetsim shpirtnor për të zhdukurit e komunizmit.

Papa bekoi kombin shqiptar , dhe të gjithë të përndjekurit politikë për sakrificat,martirizimet ndaj diktaturës . Ai tregoi  një kujdesje dhe respekt  ndaj të përndjekurve politikë shqiptar dhe bekoi kauzën tone që ne si përçues të paqes dhe jo urrejtjes! Në mes kësaj bisede atërore i dorzuam letrën e At Patër Meshkallës që ja dërgonte Kryeministrit sadist dhe kriminel Mehmet Shehut kur ai shpallte Shqipërine si vend atesit në botë.  Kjo vizitë historike tregoi vëmendjen e Papës ndaj ish të përndjekurve politikë përball heshtjes  kriminale të politikbërjes  shqiptare për 32 vite pluralizëm, 

Jemi i vetmi vend në Europë që skemi denuar krimet staliniste të diktatorit Enver Hoxhës. Jemi i vetmi vend  në Europë që pa asnjë moral njerzor kombëtar nuk kemi ndërtuar shtet të së drejtës, As nuk u skuqet fytyra politikanëve shqiptar që i kan shërbyer me zell diktaturës dhe në pluralizëm marri ofiqe e kërkojmë me çdo kusht të i fshehin krimet e komunizmit dhe të rehabilitojnë diktaturën me metoda e forma të ashtuquajtura demokratike, Mesazhi i qartë Imoral ishte kur në samitin e Berlinit zhvilluar në Tiranë  kjo klasë politike  shëndrroi   objektete  e Enver Hoxhës , në qendër në Tiranë  në objekte arti e teknologjie të cilat nuk  shërbejnë aspakt lirisë , as demokracisë dhe nuk janë mesazhe  të triumfit  të lirisë mbi shtypjen  siç pretenduan politikanët udhëheqës shqiptar shqiptar mikpritsa të këtij samite. 

Por është një vertetim Imoral të kësaj  klase politike  dhe drejtsisë së re  shqiptare  që pas 30 e ca viteve  të shembejs së murit të berlinit  që Shqipëria , në të vertetë , po përjetson atë të keqe komuniste , kriminale  duke u përpjekur  ta zbusë kujtesën  e komunizmit:  një sistem  politik  një partiak  të dështuar  dhe një ekonomie, gjithashtu të dështuar  dhe të korroptuar vendimi i autoriteteve shqiptare për ti shëndrruar  ish objektete e Enverit në objekte arti culture  nuk është  qëndrim moral i prerë për tu distancuar  nga e kaluara terrroriste dhe nga krimet e Enver hoxhës para kombit shqiptar para Europës  por është një zbutje e asaj kujtese të tmerrrshme  për 100.000 familje shqiptar , që në të vertetë paraqet  një dështim  moral dhe një mungesë karakteri të kësaj klaase politike. Fatkeqësisht  gjatë 33 viteteve postkomunizëm  tregoni se ju si   klasa politike shqiptare  e këtij vendi , pa dallim , kini vendosur që në përjetsi  të kujtohet diktatori ma i egër i Europës Enver Hoxha në Shqipëri. Por ju siguroi se nuk do ta gëzoni.

Vizita historike  bekimi dhe mbështetja e shenjtërisë Papa Franceskut  për të përndjekurit  politikë shqiptar  është një këmbanë alearmi për ju politikan shqiptar që kërkoni përjetsimin e diktatorit. Bekimi i Papa  Franceskut  me 25 tetor për kombin shqiptar është lumturia shpirtnore  për të  demokracinë dhe paqen. Nuk ka paqe pa drejtsi , nuk mund të ketë drejtsi pa kërkuar t”falun  nuk mund të kete falje pa të verteten..Kështu na mësonte Papa Wojtila në vitin e pare të pluralizmit shqiptar 1993.

Presidenti

Besim NDREGJONI

Albin Kurti/

What makes a good leader? This short, five-word question seems simple on its surface. But that superficial simplicity masks the deep theoretical complexity and practical importance of the topic at hand. Since we’re in a university setting, we shouldn’t attempt to hide that complexity. Rather, we should embrace it. So I won’t try to give a conclusive answer to the question I have posed. I will instead offer some personal reflections on the topic, drawing on insights from the fields of philosophy and history. I will then close by talking about what our Government is doing to help our citizens — especially our young people — become even better leaders in the future, across a variety of fields.

The complexity of what makes a good leader stems in part from an ambiguity in the very concept of goodness. On the one hand, goodness can refer simply to effectiveness in achieving certain defined aims. So, for example, a good knife is one that can cut things effectively; a good watch is one that tells time accurately; and so on. But on the other hand, goodness can also refer to certain moral qualities, such as when we say that someone has a good character, or has performed a good act. This moral notion of goodness is conceptually distinct from the notion of goodness as effectiveness.

The concept of goodness is often applied not only to objects or personal qualities, but also to social roles. In the case of some of these roles, the two notions of goodness we identified above can clearly come apart. For example, a good spy is simply one that performs his or her intelligence-related tasks effectively. Whether the spy is a morally good person is a completely separate question. To answer it, we must evaluate the cause for which he or she works, as well as his or her motives for doing so.

But in the case of some other social roles, we cannot so easily separate effectiveness from moral qualities in our evaluations. For instance, being a good father or a good friend is not just about being effective at performing certain tasks. It also requires having certain moral qualities of character. These qualities are associated with the ethical ideals of what it means to be a good parent or a good friend.

So, what about being a good leader? One might initially think that leadership falls under the first category: A good leader is simply one who is effective at attracting and maintaining a set of followers. In this view, in order to judge whether someone is a good leader, there’s no need to evaluate the moral goodness or badness of the aims he or she pursues, or the methods used to achieve them.

This, I think, is a mistake. Some of the most destructive figures of the twentieth century — Hitler, Stalin, Pinochet, Mao, Milosevic — were certainly effective at attracting and maintaining followers. Indeed, their effectiveness in this regard was as terrible as it was devastating. But it would be incorrect to call them good leaders, precisely because they were moral failures. Just like friendship and parenthood, good leadership is a fundamentally ethical ideal.

But what precisely does that ethical ideal consist in? Or, to go back to our original question: What makes a good leader? The ethical ideal of a good leader brings together two essential qualities: a pragmatic effectiveness at attracting and maintaining followers, combined with a principled commitment to a just cause. On this account, both qualities are essential to good leadership: Pragmatism without principle is empty; principle without pragmatism is fruitless.

This ethical ideal of leadership — the unity of pragmatism and principle — is perhaps best exemplified in American history by the 16th President of the United States, Abraham Lincoln. Lincoln is, of course, best known — and most beloved — for his Emancipation Proclamation, issued in the midst of the Civil War. That Proclamation officially declared an end to slavery in the rebellious states.

Lincoln was a lifelong personal opponent of slavery. He once wrote that “if slavery is not wrong, nothing is wrong.” So you may be surprised to learn that as a political matter, he stood firmly against the elimination of slavery at the beginning of the Civil War. He did this for clear pragmatic reasons: If Lincoln had called for the end of slavery so early on in the war, he would have immediately lost the support of the loyal slave states, which were essential for military success. He would also have lost the backing of the majority of American voters — even in the North, where racism was still widespread. In other words, taking a strong stand against slavery from the beginning would have made it impossible to win the war — for both military and political reasons.

Thus, Lincoln was exceedingly careful to cast the war not as a quest to end slavery, but as a battle to preserve the Union and defend democracy. In his Message to Congress on July 4, 1861, he highlighted that the purpose of the war was “to demonstrate to the world that those who can fairly carry an election can also suppress a rebellion; that when ballots have fairly and constitutionally decided, there can be no successful appeal back to bullets; there can be no successful appeal except to ballots themselves at succeeding elections. Such will be a great lesson of peace, teaching men that what they cannot take by an election, neither can they take it by a war.”

Even the Emancipation Proclamation — which was issued more than a year and a half after the war began — was not explicitly based on slavery’s wrongness or injustice. Instead, Lincoln argued that the Proclamation was a measure that was necessary for winning the war: Freeing the slaves would motivate them to fight for the North, and it would also prevent the South from exploiting the slaves to sustain its own war effort. Again, this legal reasoning was offered for primarily pragmatic reasons: Lincoln knew that if he tried to end slavery purely on the grounds of its injustice, he would cripple democratic support for the war. And the Supreme Court would likely have blocked his measure anyway: At that time, the practice of slavery still enjoyed explicit constitutional protection. Casting the Proclamation as a necessity of war was designed to overcome that obstacle.

All of this shows that Lincoln was a brilliantly effective politician: He knew precisely how to attract and maintain enough democratic support to achieve his stated aims of preserving the Union and defending democracy. Calling for the end of slavery at the beginning of the war might have been morally satisfying. But paradoxically, it would have prolonged slavery’s existence indefinitely, by making the war impossible to win. Citing the wrongness of slavery as the legal basis for the Emancipation Proclamation would also have been satisfying. But doing so would have undermined both its legal justification and its political viability, thereby defeating the purpose of the Proclamation in the first place. The course that Lincoln took was — at least arguably — the most effective possible way to achieve his political aims. And that effectiveness was essential to his being a good leader. Without being effective at maintaining consistent political support for his cause, he would still have been a morally admirable person. But as a leader, he would have been a failure.

But as we have already noted, effectiveness is a necessary but not a sufficient condition for being a good leader. Lincoln’s example teaches us this as well. His embodiment of the ideal of leadership had a moral quality that went far beyond mere political effectiveness. Despite the purely instrumental grounds of the Emancipation Proclamation, Lincoln adamantly rejected the idea of returning the freed slaves back to servitude after they were no longer needed for the war. Thus, he wrote: “If [the slaves] stake their lives for us, they must be prompted by the strongest motive — even the promise of freedom. And the promise, being made, must be kept.” Lincoln kept his promise: In order to eliminate forever the possibility of re-enslavement after liberation, he lobbied heavily — and successfully — for the Thirteenth Amendment to the Constitution, which ended slavery in the United States, once and for all.

But imagine if Lincoln had not kept his promise. Imagine if he had sent the slaves back to their prior condition after they were no longer necessary for the achievement of his political aims. He would still have been a remarkably effective politician — effective at maintaining the popular support necessary to keep fighting the war, and eventually to win it. But the re-enslavement would have been a moral disaster — and, I would argue, a failure of leadership. Once again, both qualities are essential in a good leader: pragmatic effectiveness and moral principle.

If a good leader is one who is both pragmatically effective and morally principled, what makes a great leader? One might be tempted to say that a great leader is one who is even more effective and even more principled than a simply good one. That is accurate enough, but we can say more. For the truth is more profound: What makes a leader great, I would argue, is the willingness to sacrifice his or her own interests for a greater cause. In other words, great leaders are so dedicated to their principles — and so determined to defend those principles in the most effective way possible — that they are willing to damage their personal interests in order to do so.

Lincoln’s greatness as a leader manifests itself in precisely this way. As the presidential election of 1864 approached, he was clearly on track to lose. Barely two months before the vote, the President himself wrote the following dispiriting message to his Cabinet: “This morning, as for some days past, it seems exceedingly probable that this Administration will not be re-elected.” Some of Lincoln’s political allies urged him to postpone the election — and to cite the ongoing Civil War as a pretext for doing so. But Lincoln refused, as a matter of principle: How could he claim to be fighting a war to defend democracy, if he was himself unwilling to submit to the judgment of the people? By refusing to use the war as a convenient excuse to delay the election — by being prepared to accept his own defeat at the ballot box — Lincoln showed just how deep was his commitment to democratic principles. Of course, we now know that Lincoln’s political fortunes changed quickly for the better. He was decisively re-elected on November 8, 1864 — the first time in world history that a national election was organized in the midst of a civil war.

What, then, is our Government doing to produce pragmatically effective and morally principled leaders in the future? First and foremost, we are striving every day to set an example of what principled leadership looks like in a free, democratic society. In our two-and-a-half years in office thus far, we have made internationally recognized progress in the areas of human rights, democracy, and rule of law. This year, Freedom House ranked Kosova as third in the entire world for year-on-year democratic progress. The World Justice Project has ranked Kosova first in the Western Balkans on rule of law, and second in the world for the greatest improvement in rule of law, over the course of 2022. In Transparency International’s Corruption Perception Index, we have improved 20 places in the past two years. We’ve also improved 22 places in Reporters without Borders’ Press Freedom Index. And we’re ranked first in the Western Balkans in the V-Dem Institute’s Electoral Democracy Index. The 2022 country report of the EU Commission confirms that Kosova has stepped up its efforts to fight corruption and strengthen democracy and rule of law. In other words, now more than ever, we are demonstrating that it is possible to lead the country both effectively and morally.

At the same time, we’re ensuring that Kosova’s remarkable economic success — with a record 7.9% average GDP growth over two years — is shared as widely as possible. In doing so, we are improving social solidarity and fostering a society-wide notion that we all have an obligation to care for — and to even sacrifice for — one another. For example, the World Bank has ranked Kosova first in the Western Balkans for the largest fiscal package (as a percentage of GDP) to help citizens cope with the recent food and energy crisis. 842 million Euros have been redistributed through these schemes, as well as in support packages to help citizens deal with inflation. We’ve also increased public-sector salaries and significantly reduced the gap between the highest and lowest salaries from a ratio of 20 to 1, to 4.78 to 1. We’ve introduced child-care subsidies for families with children up to 16 years of age. And thanks to our “Government for Families” employment program, nearly 1,500 additional families have at least one member with a job — 603 of them women. We’re showing that leadership is not about exploiting political power to hoard benefits for oneself. Rather, it’s about harnessing that power for the benefit of all citizens — especially those most in need.

Aside from serving as a moral example for citizens, our Government has also made significant investments in Kosova’s education system. We want to ensure that all young people have a fair opportunity to develop into effective leaders in their chosen fields — especially young women and other traditionally disadvantaged groups. Thanks to our efforts, public higher education in Kosova is free of charge for the first time ever. Furthermore, we’ve disbursed approximately 4,000 scholarships for students, including 2,900 in STEM fields. In Kosova, women already make up half of all STEM students, compared to 17% in the European Union. We’ve also disbursed 500 scholarships for pupils from the Roma, Ashkali, and Egyptian communities. And we’ve successfully inaugurated a dual-education system, with 12 curricular profiles in 21 schools across 13 municipalities.

These investments and initiatives are only a limited sample of all that we are doing today to produce the leaders of tomorrow. But this is also just the beginning. With our ongoing and constantly improving efforts in the areas mentioned above, I am confident that Kosova’s best days — and its best leaders — lie ahead of it.

23 October 2023/

I welcome the President of the Republic of Kosova, Vjosa Osmani, and the Prime Minister of the Republic of Serbia, Ana Brnabic, to this meeting.

I thank SRSG Ziadeh for her detailed briefing.

Mr. President,

Let me start with some good news, despite a somewhat blurred horizon during these last months.

In January of next year, the people of Kosova will, like every other nation in the continent, enjoy the freedom of movement in the Schengen area, a process long overdue.

Visa liberalization and increased human mobility have proven to have a huge transformative power everywhere. This is part of the rapprochement with the EU’s freedoms and its core values, which Kosova, a functioning and ever-strengthening democracy, has fully embraced.

Mr. President,

When we speak about the still unresolved relations between Kosova and Serbia, and after the divergent views expressed here, it is always important to put things in their right context.

In a not too distant past, Kosovo and Serbia have been part of an ensemble that no longer exists.

The dissolution of former Yugoslavia was cruel and brutal. The Kosova chapter, in 1999, had nothing in common with a difficult divorce.

The separation of Kosova and Serbia went through the worst, with war crimes and crimes against humanity; the death of countless civilians that mass graves continue to reveal to this day; through mass torture and widespread rape that can never be forgotten. It required an international intervention, to stop atrocities and open a new page for the entire region.

Needless to say, it has left behind bitter memories that are hard to erase, wounds not easy to heal, and scars that are still visible, including as many as 1,600 persons still unaccounted for.

It is undeniable, in the course of the last two decades, the region has gone a long way to overcome the demons of the past. It has largely succeeded, but there is still work to do.

I was surprised, to say the least, listening to the Prime Minister about her analysis of the situation in Kosova. I checked the title of the meeting to make sure that we were not by any twist of chance in a meeting about Syria.

None of those three key elements she mentioned is reflected in the report of Secretary General; none in the report of the OSCE or in the Eulex report.

There may be problems and issues like everywhere, including for lack of wearing the seatbelt or turning right on the signal, but no one can, in full honesty, deny that there are laws, modern laws; there are institutions, democratic institutions and there is due process, equally for anyone in Kosovo.

Colleagues

No matter how hard we may try, we cannot undo the past and its miseries.

But, despite everything, we must move on and be forward-looking, as President Osmani said, turning pain to strength.

This has been and continues to be Albania’s investment.

It is a fact that a quarter of a century later, the Western Balkans are no longer the Balkans; and balkanization has been replaced with Europeanisation. Because the region has reconnected with its core identity, Europe.

It is upon this conviction that I profoundly believe that despite the bitter past, the region has reached that transformative point when, in our part of Europe like elsewhere in the continent, there is only talk of progress, cooperation, compromise, free movement and open spaces, connectivity with little or no borders; talk of a common destiny with far more positive prospects than worrying aspects.

For the first time in our long and troubled history, there is a clear pathway to a common future, individually and collectively, which was once again confirmed in a very convincing and committing way last week in Tirana, during the 10^th EU-Western Balkans Summit in the framework of the Berlin Process, the first ever organized outside the EU.

We need to hold firm to it, not let it slip, not waste it.

Precisely because if we don’t, the demons of the past or any incomprehensible of the present, may be tempted to jeopardize it.

Let me briefly share my worry.

It was mentioned, on 24 September, Kosova experienced what was thought inconceivable.

The SRSG called it a security incident. The European parliament qualified it a terrorist act.

A military commando carefully prepared and trained in Serbia, ready to fan the flames of the worst in the history of the Balkan, attacked Kosovo and its institutions, killing a police officer in the line of duty.

Thanks to the prompt and professional intervention by the Kosovo police, the damage was contained and the terrorist mob was quickly pushed back.

The more we learn about it, the more difficult it becomes not to see a pattern between these events and the déjà vu elsewhere, remember the story of heavily armed men in help of a fabricated narrative of a discriminated minority.

The enterprise failed miserably – and that is the positive side – but its intentions remain frightening nonetheless – and that is the deeply worrying side.

There were no fighting sides as we heard here. There was a terrorist mob on one hand, and the police of an independent country preserving law and order.

Critical questions regarding their plans, preparations, training, support, and financing need to be answered. Quickly and convincingly.

Because explanations provided so far, including today, fall short of credibility, even more so when criminals who should have been immediately condemned, were rushily honored.

Glorification of criminals, genocide denials, and efforts to revisit history are wrong and unacceptable. They undermine the principles of justice, ethics, and morality and have detrimental effects on the society of the countries concerned as they run against reconciliation efforts.

Therefore, a full and thorough investigation is needed, as called for by many, including a recent resolution of the European parliament, so that truth and responsibility are properly and clearly established, perpetrators held to account, and make sure that no one thinks again to go down that slippery and dangerous slope.

Mr. President,

This is the last meeting on this issue during our term in the Council.

Next year will mark a quarter of a century since Kosova and Serbia parted their ways and for good.

They will never be under the same roof again, but they will always be neighbors, and we hope, good neighbors.

Reconciliation is always an arduous and complex process. It must rely on good will and vision, but also on accountability and justice. It may be fragile, especially knowing that extremists, surfing on populist narratives, may try to derail it.

In February of this year, Kosova and Serbia agreed to normalize relations with a binding agreement brokered by the EU, concluded in Ohrid and Brussels.

While implementation has been slow, we welcome the establishment of a Joint Monitoring Committee. It should be fully functioning. We also welcome the Declaration on Missing Persons, a crucial process to bring closure to the pain of those concerned.

The agreement must be implemented, quickly and fully.

Those who stand in the way of the process of the dialogue of normalization between Kosovo and Serbia must be resisted.

Those who think that they can solve issues with manipulations, threats and war games must be sanctioned.

Those who want to gamble and hijack the future of Serbia and Kosova as neighbors leaving in peace and cooperation, which impacts the entire region, must be held to account.

It is imperative to look forward, project forward, and move forward.

Let me end by quoting John Fitzgerald Kennedy who has said that “Change is the law of life. And those who look only to the past are certain to miss the future”.

Too much time has been already lost; too much precious time has been wasted.

Failure to move on has a price, a price tag that will be billed to the next generation.

The EU mediated dialogue is therefore a priceless opportunity that is to the detriment of no one, but to the benefit of all:

Kosova, Serbia and the entire region.

Thank you.