Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“Gjerdani nga Shanllëurfa”

by

Dr. Pashko Camaj

Të ënjtën, me 25. 08. 2022, në kuadër të Panairit ndërkombëtar të librit që tradicionalisht mbahet në Tuz, u bë promovimi i librit të Ruzhdia Axhoviq “Gjerdani nga Shanllëurfa”, të përkthyer në gjuhën shqipe.

Autori i librit është një pinjoll i Tuzit dhe jeton e vepron në Sarajevë, ku është njëri ndër gazetarët më me famë.

Ka dhjetë vite që merret me letërsi, kurse “Gjerdani nga Shanllëurfa” deri më tani ka përjetuar gjashtë botime në gjuhën Boshnjake e duke falënderuar punën e shkëlqyer të përkthyesit Nikollë Camaj, nga mbrëmë do ta shijojnë edhe lexuesit shqiptarë. Vetë vepra paraqet dramën tragjike të luftës në Bosnje, por strumbullar i veprës megjithatë mbetet dashuria e pafat mes dy personazheve kryesorë, djaloshit boshnjak dhe vajzës shqiptare. Ngjarja vendoset në një qytet pa emër, të Bosnjës, sepse ai mund të ishte cilido qytet. Sipas asaj që dëgjuam nga panelistët në promovim, personazh kryesor megjithatë mbetet Gjerdani, i sjellë nga qyteti Turk në kufi me Sirinë, Shanllëurfa.

Rreth tij sillet fati i personazheve që kalon nëpër momente tepër rrëqethëse që lexuesin nuk mund ta lënë indiferent. Që të përkthehet në shqip ndikuan shumë faktorë, por ajo që më përcaktoi që ta përkrah këtë përkthim është fakti se miku im Ruzhdi Axhoviq për herë të parë futi në letërsinë e Boshnjakëve çështje të kodit moral shqiptarë.

Duke vlerësuar punën e njerëzve tonë jashtë vendit, përkthyesi i veprës Nikollë Camaj, në fjalën e vet, ndër të tjerat tha: “Para se të lexoj ato pak fjalë që e kam thënë për librin, e që mund t’i gjeni edh enë fillim të romanit, dua të them diçka më tepër për njerëzit tonë që na e përcjellin larg dhe na e ngritin lart emrin e vendlindjes sonë, Tuzit e Malësisë. Këtyre njerëzve u kemi shumë borxh!

Prandaj ne, që kemi mbetur, apo që kemi qëndruar për të kontribuar këtu, po mundohemi që mos t’ua humbim mundin, duke promovuar emrin e tyre dhe veprën e tyre, sikur që ata na promovojnë vendlindjen e vet.

Dikush në sport, dikush në shkencë, dikush me libra e vepra tjera të artit, dikush me investime e donacione, që të gjithë meritojnë të promovohen në vendin e vet, në vendin prej ku kanë shkuar atje ku jetojnë e veprojnë. Ne, me ta rritemi, përmes tyre na njohin, madje shpesh më tepër se përmes atyre që janë të paguar të bëjnë këtë punë”.

Mbi veprën dhe përkthimin foli njëri prej njohësve më të mirë të gjuhës shqipe, siç u prezantua nga moderatori, z. Dimitrov Popoviq. Ai duke folur për përkthimin vlerësoi se është i nivelit shumë të lartë dhe se përkthyesi është në vazhdën e asaj që kanë bërë përkthyesit më të njohur shqiptarë siç është Fan Noli, kurse te ne Esad Mekuli.

Me këtë Nikollë Camaj “ka vazhduar traditën e bukur të përkthimit në shqip, traditë që ka qenë e përparuar nga Mekuli i madh dhe që vazhdon sot e kësaj dite”, me çka “përkthyesi ka vërtetuar atë që ka realizuar me kohë Noli i madh, se gjuha shqipe është e aftë dhe e pasur të shprehë vlera të mëdha botërore”.

Ndërkaq, autori i librit, duke falënderuar për ambientin e mrekullueshëm para Qendrës së kulturës në Tuz, për atmosferën tejet miqësore, falënderoi përkthyesin z. Nikollë Camaj, pastaj vlerësuesin e përkthimit, Dimitrov Popoviq, për fjalën e rastit, Qendrën për zhvillimin e kulturës së pakicave për botimin e librit, si dhe të gjithë të pranishmit me përshëndetje malësore “mirë se ju ka pru Zoti”.

Me përkthimin e veprave pasurohet kultura jonë, vlerësohen pinjollët e këtij vendit, le të mbetet porosi për ne që jetojmë në diasporë që edhe tutje, e në vazhdim, të ndihmojmë përkthimin, botimin dhe afirmimin e veprave që lartësojnë emrin shqiptar, Malësinë dhe Tuzin, e që krijohen në gjuhët e tjera.

How to live a marvelous life?

by

Anila Niklos, M.Ed., CDP/

While searching the dictionary for meaning to the word marvelous to marry with the word life, the explanation of the word marvelous generously layered my visual, mental and physical senses. Borrowing from the dictionary meaning and adding my own words, I enjoyed the marvelous life flowing into my veins, body and brain. And perhaps, and almost poetically, sharing what I experienced might make you join me in this journey. Let me paint for you how powerfully this image unfolded.

My personal marvelous life experience matched a meditation appointment, in which while relaxing and melting the stress away, I envisioned my marvelous self and my marvelous life. With my eyes closed, I watched myself prance around and about my marvelous life filled with the musical sensational life sounds. Extraordinaire soul songs caressed my ears. I felt tuned in with the spectacular rhythm of the day. Sunshine vibes shined brightly over me and my lips, face and soul smiled. I felt breathtaking love of being myself and sharing it with the rest of the world. Through my divine powers I changed other people’s lives. Strength combined with brilliant attitude towards the people I lead showered my being. All of a sudden my mind blowing talents were admired by many. Dresing felt quite empowered. Now, I looked magnificent with superb patterns of my dress, flawless hair style and makeup. Everything about me screamed confidence, amazing, awesome, splendid, wonderful, glorious, heavenly, jaw-dropping, out of this world, smashing and dreaming.

Today, I am one of those individuals who calls myself marvelous and who has created a marvelous life. But it takes commitment, courage, time and focus to transform a life to such caliber. Focusing on myself and reflecting on how someone lives a marvelous life pushed me to dream, design and now lead a fulfilling marvelous life. A life designed after deep reflection of where I have been, where am I right now and where would I like to be in the future. It does not matter what phase of my life I focus on and or what aspect of it, knowing I am marvelous and deserving of a marvelous life provides a roadmap for success.

One of the most beneficial steps of believing and living my marvelous life was something we always hear about and might agree it is imperative but somehow we make no time for. My approach to being marvelous called for reflection time. Our lives and responsibilities that come along lack the room for reflection. To this day, I remember my professor sharing with me how challenged he felt during his Ph.D., program due to the stop and think action he was charged with. Thinking and reflecting proved tough but he had to for 30 minutes daily.

On a personal outcome as a result of thinking and reflecting I now posses the capability of being free from being busy. As a matter of fact, being busy hinders our ability to remain focused but rather helps with becoming distracted and unfocused. Although, it creates a sense of self-achievement because of the personal drive and movement mode all day long, it actually distracts us from focusing on ourselves. But mastering thinking and reflecting requires serious commitment. My mother’s unexpected accident taught me an invaluable lesson which transformed my life.

Extremely driven and with a high focus on my career, my departure from family and friends felt normal initially. Further, it did not bother me. Working on my success measured, justified and classified under my belief that nothing gets achieved without sacrifice and hard work. A memory from the days of no reflection includes my relationship with my mother. I called my mother everyday and sometimes a few calls a day making sure she felt alright. Growing in my career translated in less contact not only with my family and friends but with my mother also. With time, it became fine and normal not to call and stay in touch with her. There was no timeframe for which this pattern could have lasted if it were not for my mother’s car accident. Now, I was faced with a new reality. However, my mother’s car accident changed my life for the better.

During the Intensive Unit Care days, my mother and I were inseparable. Even with my lack of calling once my responsibilities expanded I qualified my relationship with my mother to be strong. When she received medical attention as well as during rehabilitation phase, clarity of an enormous disconnection presented and manifested itself. With each passing moment and as we spent numerous hours together our bond grew fonder and this strange emotion called love I had folded into a drawer far away from my day to day business reality started filling my heart. I felt the love of my mother knock strongly into my veins and heart. I felt alive and happy too. My mother simultaneously with me experienced the same. The cold wall of being busy started melting away. What had happened to me? Why did it happen? How did it happen? When did I become alright with it? Was it worth it? It took time to answer each one of those questions. But I did answer each one of them.

Suddenly, I had made a full stop. Even if I wished to refuse thinking I had plenty of time in my hands as I sat quietly by my mother’s bedside. Realizing my fortune I identified the silver lining from the bad accident with an immediate full break to exponentially transform my life. I asked myself tough questions and played devil’s advocate too. I analyzed, reflected and thought situations, people and things over and over again. In the process, I discovered I was not happy or satisfied with my current career and life no matter how glamorous it was. I took a deep dive into my core and started envisioning a life filled with passion, glory, jaw-dropping moments, amazing, awesome, brave, lush, stylish, happy, healthy and loving. My voice became melodious and contagious. People loved me and I resonated love and aliveness in return. Time and love navigated me to reality and build me up for legacy. Looking into my new path to success filled with divine powers, love and compassion while leading the way and singing songs with the many women who join me.

We must create our marvelous lives and uplift other women along in our journey. Sometimes we need a small stop and sometimes a longer one. As long as we practice taking a break, 15 minutes or longer and think and reflect with intention, a healthier and marvelous life might be achievable. Therefore, taking time to think and reflect becomes the first step to building a marvelous life blueprint.

Presidentja Osmani në takim me të dërguarit e posaçëm Lajčák dhe Escobar: Kosova është palë konstruktive, e përgatitur dhe e angazhuar në procesin e dialogut të përqëndruar në njohjen e ndërsjellë

by

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, priti në takim përfaqësuesin Special të BE-së për Dialog, Miroslav Lajčák dhe të dërguarin e posaçëm të Shteteve të Bashkuara të Amerikës për Ballkanin Perëndimor, z. Gabriel Escobar.

Presidentja Osmani ka përsëritur qëndrimin se Kosova është palë konstruktive, e përgatitur dhe e angazhuar në procesin e dialogut, të përqëndruar në njohjen e ndërsjellë. “Kosova asnjëherë nuk ka kontribuar në tensione dhe është angazhuar vazhdimisht për paqe dhe stabilitet si dhe për zgjidhje evropiane”, ka thënë Presidentja Osmani.

Në këtë kontekst, Presidentja Osmani ka shprehur përkushtimin e Kosovës për ta vazhduar bashkëpunimin dhe koordinimin me partnerët tanë, duke potencuar se angazhimi i vendit tonë në dialog është i bazuar në mbrojtjen e sovranitetit, rendit kushtetues dhe integritetit territorial të Kosovës, të cilat janë të paprekshme.

Presidentja Osmani ka theksuar se Kosova është e ndërtuar mbi parimin e një shoqërie multietnike ku të gjithë kanë të drejta të barabarta, pa dallim etnie.

TË RUAJM KUJTESËN E KOMBIT NGA POLITIKA ANTISHQIPTARE!                

by

Besim Ndregjoni/

23 gushti është “Dita e Shiritit të Zi(Black Ribbon Day) dita zyrtare europiane e kujtesës së krimeve të stalinizmit, komunizmit, nazizmit, dhe fashizmit! Këshilli i Europës i barazon krimet e stalinizmit. Komunizmit, fashizmit,nazizmit  si krime kundër njerzimit. Europa çdo 23 gusht kujton dhe nderon kujtesën për  krimet e stalinizmit,  komunizmit, nazizmit,fashizmit. Europa i ka dënuar krimet e fashizmit dhe nazizmit që në mbarimin e luftës së dytë botërore, krimet e stalinizmit i dënoi në vitin 1956! I vetmi vend në europë Shqipëria u sundua nga stalinizmi 46 vite, dhe nuk e dënoi këtë ideologji vrastare , por kaloi nga sistemi stalinist në sistem pluralist. Politika shtetrore shqiptare gjatë 31 viteve  përdori Harresën ndaj krimit stalinist!  Duhet ta pohojm me keqardhje se gjatë tre dekadave ndaj krimeve të stalinizmit, politika shterore postkomuniste ka heshtur, dhe më e keqja politika ka tentuar, vazhdon të tentoi e shtrembëroi çeshtjen e viktimave të komunizmit , sipas interesit dhe trillimeve të çastit duke bërë premtime, por asnjë vullnet as dëshirë për tu përballur me të kaluarën staliniste  , as me krimet e regjimit Stalinist të Enver Hoxhës nuk e pati, dhe nuk e ka. Politika shqiptare ka zgjedhur heshtjen ndaj krimeve, dhe jo dënimin e tyre. Jemi mësuar me talljet , me gënjeshtrat dhe me premtimet boshe , të radhës nga përfaqësues të ndryshëm të politikës shqiptare post tranzicjon. Fatkeqësisht garda e vjetër komunistet të kthyer në antikomunistë, me mentalitetin e sundimit , ka mbizortuar për tridhjetenjë vite shqiptarët në këtë tranzicjon sa të vështirë por dhe të pështirë nga ata që drejtuan politikën e tranzicjonit. A mund të ndihen të qetë shqiptarët në këtë ditë kujtese europjane ku bilanci tragjik i krimeve është,  5577 burra të pushkatuar me dhe pa gjygj për motive politike. 450 gra të pushkatuar, mbi 26768 burra të burgosur, 7367 gra të burgosura  si kundërshtare politike, kan vdekur në burgje nga torturat 998 burra e 45 gra, 308 burra dhe gra  janë çmendur nga torturat në hetusi, 50.000 familje janë internuar në kampe përqendrimi ku kan vdekur nga uria dhe torturat 7022 qytetar. 354 shtetas të huaj janë pushkatuar, 95 shqiptar të Kosovës janë ekzekutuar, U ekzekutuan dhe burgosën klerikë katolik 120 priftërinj, klerikë mysliman , 60 hoxhallarë, dhe 63 dervishlerë, dhe baballarë teqesh bektashiane. Klerikë ortodoksë 39 priftërinj.U shkatruan dhe u mbyllën 2169 institucjone kulti fetare. U shkatruan 157 kisha katolike, 608 kisha e manastire orotdokse, 740 xhami myslimane, 530 teqe e tyrbe bektashiane. Mbi 6000 burra, gra , femijë , pleq u janë zhdukur kufomat. Në vijën kufitare, e detare  vriteshin djemte e rinj, dhe ju zhduknin kufomat. Sot në Shqipëri, nuk flitet, si në europë dhe të kujtohen e nderohen viktimat. Shqipëria nuk ka ditë kujtese si Europa. Politika postkomuniste ka zgjedhur të abdonojë kujtesën e kombit. Politikanët shqiptar janë të qetë, respektojnë xhelatët, ju japin pensione maramendse, familjet e të zhdukurve i kan degdisur nëpër bote. Shtypi shqiptar Tv,  gazetat nuk meren me sakrificat sublime të shqiptarve që e kundërshtuan diktaturën, dhe e paguan me jetë, por me hartimet e shkarravinat mbi jetën e diktatorit dhe bisedat e tij me xhelatët se si të mbante sundimin e tije me krime.“Pushteti politik” i vendosun në pluralizëm ka tradhtuar njënën nga detyrat ma themelore të qeverisjes: Zbatimin e drejtsisë kundra krimit komunist. Në këtë pike nuk ka vend diskutimi.  A mund të kenë ndërgjegje kombëtare politikanët postkomuniste që mbas viteve 90 u bënë Presidenta, Kryeministra, kryetar partish dhe vazhdojnë dhe sot po ato fytyra të 90 të drejtojnë politikën shqiptare, dhe mos të flasin , apo të nderojnë të zhdukurit e stalinizmit  shqiptar. Sillen para europianve si demokratë duke zbatuar formalisht konventat ndërkombëtare dhe në realitet imitojnë diktaturën o me heshtje, o me ligje që i shërbejnë mbrojtës të xhelatëve. Ata flasin vetëm për politikë pushteti, se pushteti i pasuroi dhe i bëri nga proletarë në latifondista të pasurish. Ata skan ndërgjegje kombëtare, ata janë imituesit më të pështirë të regjimit stalinist të Enver Hoxhës.

Ne respektojmë reformën në drejtsi dhe Sh.B.A. se shteti amerikan e nderon dhe respekton sakrificën e qytetarve që luftojnë për liri, siç na deklaroi Ambasadorja Yri Kim në takimin e 30 qershorit që pati me ne përfaqësuesit e të Përndjekurve politikë ku deklaroi; Të përndjekurit politikë shqiptarë kërkojnë drejtsi dhe jo hakmarrje, integrim dhe destigmatizim të vertetë, njohjen e vuajtjeve, një ditë përkujtimore, një parcelë kombëtare e kujtesës të mbi 6000 personave të cilën i vranë komunistat, trupat e të cilëve kurrë nuk u gjetën për të ju kthyer familjeve të tyre. Është e lehtë të kuptojsh dhimbjen dhe kërkesat e tyre. Ne shpresojmë që autoritetet do ti përmbushin me shpejtësi dhe ndershmëri angazhimet e tyre, përfshirë  përfundimin e detyrës për hapjen e dosjeve të Sigurimit. Nuk mund të ketë asnjë shfajësim apo justifikim për mizorinë e regjimit komunist dhe drejtuesve të tije, apo “nostalgjinë” e pa vend për ditët e komunizmit. Nuk mund të ketë paqe pa të vertetën pa pajtimin. Zoti i bekoftë dhe i shëroftë ata që kan vuajtur. 

Shqipëria nuk i bashkohet Europës, por kremton ditën që u vendos regjimi gjakatar i diktatorit Enver Hoxhës 29 nëndorin.                                                                                                                                                  Me leju kriminelët komunistë të jetojnë pa dhane llogari të krimeve monsturoze që kan kryer mbi popullin shqiptar don të thotë me mohu ekzistencën e këtyre krimeve, don të thotë se nuk ka pasur rezistencë antikomuniste, nuk ka pasë të arrestuar të torturuar, Nga nr i popullsisë jemi vendi i parë në europë për bilance krimesh çnjerzore. Kjo do të thotë me mohuar vuajtjet e familjeve tona që u shtypën pa mëshirë. Kjo do të thotë me mohuar sakrificat e nanave, motrave , bijave , bashkshorteve tona, të femnës shqiptare që i dha dimensionin ma fisnik rezistencës sonë antikomuniste. – don të thotë të zhytesh në botën e krimit , ku gjithçka lejohet dhe askush nuk përgjigjet. Eshte vonë ti hetojmë e gjykojmë kriminelët komuniste thonë politikanët shqiptar, ju sjellim në vëmendje se jo më larg se me 2 gusht 2022 prokuroria gjermane konfirmoi se do të nis proçesin gjygjësor ndaj një roje të një kampi përqëndrimi nazistë. Roje i thjesht jo komandant, sepse komandanteve u a ka dhënë faturën me kohë. Roja është 100 vjeç. Për gjermanët dhe europianët nuk është vonë, dhe krimineli që kreu krime kundra njerzimit nuk është kurrë plak. Është kriminel dhe duhet denuar. Nuk e bëjnë për hakmarrje, as denazifikim, por për drejtsi. 

Krimet kan autoret e vrasjeve nga njeriu para se ti denoi Zoti. Drejtsia do ta ndajë ndërgjegjen e shoqërisë nga e keqja e komunizmit që ngadalë po rimerr qytetarinë diku me emër rruge, diku me foto diktatori diku me përkujtime provokuese e aq më keq me emrime në majat e pushtetit. Sot kjo ditë kujtese europiane, na obligon se duhet një strukture e re e posaçme si ajo në Gjermani në vitin 1958 dhe e ka fuksionale dhe sot, për të hetuar e ndjekur penalisht si kriminelët naziste dhe komuniste. Jo me Spaka e struktura drejtsie që marrin urdhëra politike. Duhet futur thellë bisturia e drejtsisë në ndërgjegje. Sot kjo dite detyron që të gjinden eshtrat e të zhdukurve, dhe jo institucjone shtetrore formale marrin qindra mijra euro dhe mjaftohen me një seminar, sikur po kërkojne eshtrat. Duhet orgjensisht të caktohet dita e kujtesës së shqiptarve siç ban Europa. Sot kjo ditë kërkon të ngrihet në Tiranë parcela e kujtesës të zhdukurve të komunizmit,  Detyra e shtetit shqiptar, është ti tregoi të vërtetën  e krimit komunist brezave që nuk e dine, Drejtsia shqiptare të penalizoi ligjërisht autoret e vrasësve, dhe kujtesa të ruhet si shenjtëri ndaj martirve dhe të zhdukurve. Kujtesa ndaj kombit! Kush punon me heshtje për  zhdukjen e kujtesës së kombit, ai ban tradhëtinë ma të lartë ndaj kombit. Nuk mund të ekzistoi kombet pa kujtesë se asimilohen. Dhembja do të jetë më e forte se konvulsioni periodik në ditën e përkujtimit të martirve por do të jetë një dhembje që na ndan forte. Shqiptarët që besuan tek vlerat e lirisë, jemi ne. Ata që kan paturpësinë të mbrojnë kriminelët dhe krimet e komunizmit, duke i glorifikuar apo përdorur me metoda moderne duke i relativizuar Janë ata që kan 31 vite që marrin pushtet dhe sundojnë si stalinistë. Harresa rivret çdo ditë martirët. Të mbrojmë kujtesë e kombit përball politikës antishqiptare 31 vjeçare.. Ashtë me këtë frymë mora inisiativën me ju drejtue sot të gjith familjeve shqiptare të përndjekura politike nga regjimi stalinist i diktatorit Enver Hoxha me çfaq shqetësimin tim të pakufishëm për të mbrojtur kujtesën përball një politike antishqiptare që duan ta zhdukin kujtesën dhe të mos e dënojnë krimin komunistë. Ky është ndërgjegjësimi, hapi i parë i zgjidhjes. Njeriu duhet të jetë koshient dhe i bindun për drejtsinë e kauzës që mbron para se të aktivizohet.. që është hapi i dytë. Nqs ne do ti bashkohemi heshtjes së politikës ndaj kujtesës, do të përbante nji nga turpet ma të mëdha në historinë tonë kombëtare. Do të ishte nji njollë e pashlyeshme për të gjithë neve të rezistencës anti-komuniste. Edhe të vdekurit nga varri do të protestojshin këtë padrejtsi monumentale. Jetojmë në botën absurdit? Me të vertetë jemi jashtë aftësisë sonë me perceptuar një monstruozite të këtill. Është misioni i ynë: Të tregojmë të vertetën. Të kërkojmë drejtsi për krimin, Të ruajm Kujtesën.   Atë ditë që martirët do të fitojn  drejtsinë , Shqipëria ka fituar lirine dhe paqen!                                                                        

ME 23 TË KËTIJ MUAJI DO TË VENDOSET NË GRUDË PËRMENDORJA E BURRIT LEGGJENDAR TË MALËSISË BACA KURTIT

by

(ME RASTIN E 215 VJETORIT TË LINDJES)

Gjekë Gjonlekaj/New York/

Këto ditë në Milesh të Grudës në Malësi do të përurohet përmendorja e trimit legjendar Baca Kurtit. Aktivitetin për këtë vepër përkujtimore  e kishte filluar vëllazëria e tij në diasporën e  Shteteve te Bashkuara, më mirë me thëne në  Kaliforni, dhe meritën kryesore  për themelimin e “Fondit Baca Kurti”  e kishte pinjolli i kësaj familje Enver Gjokaj, përndryshe biznismen dhe aktivist i njohur për çështjen shqiptare. Zotni Enver Gjokaj që është i vëllazërisë së Baca Kurtit kishte dhënë çekun prej 5000 dollarësh atë ditë që ishte themeluar ky fond. Në fillim fushatën financiare e kishin filuar vëllazëria Gjokaj por pas do kohe  kësaj fushate iu bashkua një numër i konsiderueshëm  malësorësh në Michigan dhe në  New York. Fushata u mbështet kryesisht nga diaspora e Malësisë në Shtetet e Bashkuara. Aty këtu kontribuan edhe shqiptarë na rajonet tjera. 
Për Baca Kurt Gjekën e Gjokajëve kisha dëgjuar qysh në fëmijëri.Në vendlindjen time në Triesh emëri i Baca Kurt Gjekës lakohej shumë sidomos për aktet e tij të  mrekullueshme patriotike dhe shoqërore. Baca Kurti kishte lindur në Dinoshë në vitin 1807 dhe ishte pagëzuar në Kishën e Shen Mëhillit. Ai kishte vdekur në vitin 1881 dhe ishte varrosur në varret e asaj kishte historike. Për Baca Kurtin trimëritë dhe atdhetarizmin e tij kisha dëgjuar shumë nga vajtorët dhe vajtoret në vdekjen e Dak Lekës para 54 vjetësh. Ceremonia e mortit të Dak Lekës ishte bërë në oborrin e shkollës tetëvjeçare në Tuz. Në atë ceremoni mortore ishin dalluar vajtorët e Malësisë sidomos Tomë Bishi dhe Rrok Pjetër Zeku e Cak Gjoni. Sot e kësaj dite ata që kanë qënë të pranishëm atje i mbajnë mend sidomos vargjet epike dhe  homerike të Tomë Bishit për heroizmin dhe qëndrueshmerinë patriotike të  Baca Kurtit i cili kishte qënë shumë i përmendur në gjithë Shqipërinë e Veriut deri edhe ne Kosovë.
Një princ ballkanik shumë i djallëzuar që kishte për qëllim pushtimin e tokave shqiptare , kishte thënë se Baca Kurti dhe Çun Mula kishin qënë  prijësit më të dalluar të Malësisë së Madhe.  Baca Kurti edhe pse malësor katatolik kishte drejtuar me shumë respekt e dashuri pothuajse 300 shtëpi malësore shumica të besimit islam. Ndërsa Çun Mula i Hotit duke qënë malësor shqiptar mysliman kishte drejtuar pothuajse 500 shtëpi malësorë katolikë të Hotit. Baca Kurti ishte shumë i dashur dhe i nderuar nga të gjithë malësorët e Grudës të besimit muhamedan.  Ai ishte pjesëmarrës në të gjitha gëzimet dhe hidhërimet e tyre. Kurdo dhe kudo shfaqej ndonjë ndjenjë e urrejtjes fetare Ai ndërhynte me shpejtësi që të mos përhapej më gjerë. Urrejtjet fetare i quante  smundje shkatërruese. Baca Kurti respektonte të gjitha normat fetare të malësorëve qofshin ata kristian ose muhamedan. Njësoj si Çun Mula edhe Baca Kurti ishte shëmbull për të gjithë Malësinë e Madhe  dhe më gjerë. Mary Durham e kishte thënë se në Malësinë e Madhe marrëdhëniet ndërfetare kishin qënë të përsosura! 
Shekulli kur kishte lindur dhe jetuar Baca Kurti ishte  një periudhë e luftërave të mëdha në Evropë. Fuqitë e mëdha evropiane ku ishin  përfëshirë edhe Perandoria Ottomane dhe Rusia për interesat e tyre kishin sjellur dëme të mëdha sidomos për popullin shqiptar. Njësoj si trojet tjera shqiptare edhe Malësia e Madhe në atë kohë jetonte dhe vepronte nën sundimin osman. 
Baca Kurti ishte mburojë e fortë në mbrojtjen e vendit kundër  dhunës turke por edhe me shumë kundër hordhive sërbo-malazeze të cilat e sulmonin vazhdimisht Dinoshën dhe katundet për rreth. Baca Kurti u ballafaqua me ato sulme barbare më shumë se asnjë prijës tjetër i Malësisë. Dinosha ishte atëherë sic është edhe sot njëra prej trevave më të bukura të Malëssië së Madhe. Kështu janë edhe fshatrat për rreth. Sërbo-malazëzët kishin për qëllim pushtimin e atyre trojeve. Rruga e Vermoshit lidhej me Dinoshën. Kjo rrugë bënte të mundur lidhjet e Malësisë me Plavë Gucinë dhe Kosovën. Profesori i mirënjohur britanik Noel Malcolm thotë se Malësia e Madhe ishte ura kryesore e lidhjeve të Shqipërisë së Veriut me Kosovën dhe sërbo-malazezët kishin bërë çmos për ta djegur e shkatërruar  atë urë të madhe të bashkimit kombëtar. Baca Kurti ishte strategu kryesor i këtyre lidhjeve shqiptare dhe për këtë  ishte në shënjestër të shumë rreziqeve personale dhe familjare. Bandat sërbo malazeze i kishin vrarë disa anëtarë të familjes duke u prerë kokën,  këto banda kishin vrarë edhe shumë malësorë të besimit islam , që do të thotë sa ata vërsuleshin kundër malësorëve pa dallim besimi. Mali i Zi kishte burgosur djalin e Baca Kurtit, Sokol Bacin kur ishte në moshën 25 vjecare dhe si pasojë Sokoli kishte vdekur në burgun malazez. Sot e kësaj dite jetojnë njerëzë qe përmendin të gjitha këto humbje dhe tragjedi. Gjatë këtyre sulmeve ishin vrarë shumë dinoshianë dhe malësorë të fshatrave për rreth. Ura e Zharnicës ishte një prej pikave më strategjike dhe gjatë sulmeve sërbo-malazeze atje vraponin me shpejtësi Baca Kurti, Smail Martini, Halil Haka, Palokë Gjoka dhe shumë trima tjerë të atyre trojeve. Duke qënë përballë agresorëve të shfrënuar, Baca Kurti ballafaqohej me sulmet e para të papritura dhe ishte i detyruar të kushtrimonte Grudën dhe Malësinë për rreziqet dhe rrebeshet e atyre bandave. Sërbo-malazezët  gjatë sulmeve të ndryshme prisnin koka shqiptarësh ngase ata  e kishin traditë këto akte  barbare të mizorive të Lindjes. Dhe si pasojë e këtyre monstruziteteve, Evropa nuk e pranonte pavarësinë e Malit të Zi. Sërbia dhe Mali i Zi bënin çmos për të krijuar ngatërresa ndërfetare midis të krishtërëve dhe muhamedanëve që kishin për qëllim atë veprën e mbrapshtë  përçaj e sundo (divido et impera) Por fatëbardhësit Baca Kurti dhe krerët tjerë të Malësisë nuk kishin ra pre e këture kurtheve antishqiptare. Baca Kurti tërë jetën e kishte kaluar në Shqipërinë e Bashkuar por nën sundimin Ottoman. Ai dhe bashkëluftëtarët  e tij nuk e pranonin diktaturën e egër osmane. Ky fisnik i Malësisë ishte i  njohur jo vetëm për trimëri por edhe për bujari.  Dera e tij  e famshme ishte njëra prej dyerëve më bujare të Shqipërisë së Veriut. Shtëpia e tij ishte në qëndër të vemendjes për pritje bujare dhe bisedime serioze. Sot e kësaj dite flitet për kandilin e ndezur deri në orët e vona të natës për udhëtarë të ndryshëm që vinin nga Plavë Gusia ose Shqipëria. Kjo shtëpi ishte njëra prej shtëpive më fisnike dhe kishte lidhje me familjet më bujare të Veriut e deri edhe me Familjen e Vrionëve të Shqipërisë së Jugut. Për atdhedashurinë dhe ndersherinë e madhe Baca Kurti ishte ftuar në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit. Atje e kishin pritur shumë mirë udhëheqësit kryesor te Lidhjes Shqiptare. Baca Kurti ishte treguar bujar edhe në Kongresin e Prizrenit, sepse kishte porositur kafe për 300 pjesëmarrës të asaj Konference gjithëkombetare të cilën historianët e cilësojnë si mbledhjen më historike pas Beselidhjes së princave shqiptarë në Lezhë në krye me Skenderbeun.
Në Kongresin e  Berlinit që e drejtonte Bizmarku fuqitë e mëdha kishin rënë dakord për coptimin  e Shqipërisë që bëhej për interesat ruso-ottomane. Coptimin e Shqipërisë Baca Kufti e shikonte si veprën më antishqiptare dhe për këtë e kishin zgjedhur të shkonte për të thënë fjalën e tij kundër Kongresit famëkeq të Berlinit.  Gazeta “Rilindja” e Kosovës  shkruante në qershor të vitit 1978 për pjesëmarrjen  dhe 300 kafetë e Baca Kurtit në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit. Këtë shënim “Rilindja” e kishte botuar me rastin e 100-vjetorit të asaj lidhjeje historike. Ska dyshim se Baca Kurti në atë mbledhje të madhe kombëtare kishte takuar Abdyl Frashërin, Sulejman Vokshin, Al Pashë Gucinë dhe shumë krerë të lartë të Lidhjes Shqiptare. Baca Kurti ishte betuar se do të luftonte kundër atyre që kishin për qëllim copëtimin e tokave arbërore. Edhe pse në moshën 71 vjecare Baca Kurti kishte pranuar rrugën e gjatë dhe shumë  të mundimshme për moshën e tij 71-vjecare. Vajtja me kal prej Grudet në Prizren kishte qënë rrugë e vështirë për Baca Kurtin,por i kishte përballuar të gjitha vështirësit e asaj rruge për të mirën e popullit shqiptar. Pas kthimit nga Prizreni sërbo-malazezët e kishin në sy të keq, gjithashtu edhe Turqia kishte humbur besimin tek Baca Kurti sepse nuk pranonte coptimin e tokave shqiptare siç e kërkonte Turqia. Pas lidhjes shqiptare të Prizrenit Baca Kurti dhe krerët tjerë të Malësisë u gjetën para dy zjarresh, para dy pushtuesëve që kishin rënë dakord për coptimin e Shqipërisë. Malësia e Baca Kurtit kurrë nuk u pushtua nga sërbo-malazezët, ngase Ai vdiqë ne vitin 1881 vetëm tri vjet pas Lidhjes së Prizrenit. Ai kishte jetuar nën sundimin turk por jo asnjëherë nën sundimin sërbo-malazez,ngase Malësia u coptua zyrtarisht në vitin 1913. Pas këtij viti famëkeq populli shqiptarë këndonte këngën: “Mallkua po kjoftë Evropa që e ndau Shqipëninë copa copa”
Një kapadahi me emërin Omer Bozhi kishte sulmuar fizikisht babain e tij Kurt Gjekën dhe për këtë i gjithë farefisi ishte shqetësuar,saqë nuk kishte zgjedhje tjetër vetëm vrasjen e Omer Bozhit. Sipas Kanunit të Lekë Dukagjinit rënja shuplakë ose rënja me grusht një burri dënohet me vdekje,ngase Kanuni nuk lejon asnjë lloj goditje në trup që sipas këtij Kodi të vjetër shqiptar trupi është i paprekur. Për të mos e dënuar me vdekje Omer Bozhin krerët e Malësisë i kishin shkuar te dera Baca Kurtit për ta falur arëmikun më të madh të tij. E kishte pothuajse të pamundur faljen e atij që kishte shkelur nderin dhe dinjitetin e babait të tij Kurt Gjekës.
Në vendlindjen time në Triesh flitej vazhdimisht për ndërhyrjen e Hasa Nik Gjeloshit në këtë mospajtim. Flitej se një ditë prej ditësh Hasa Nika kishte vendosur që te shkonte në shtëpinë më mirë me thënë në oxhakun e Baca Kurtit për mundësinë e pajtmit me Omer Bozhin. S’ka dyshim se Hasa Nik Gjeloshi ishte shumë i nderuar në Trieshe dhe në Malësi. Hasa Nika kishte biseduar gjërësisht me Baca Kurtin për pajtimin e tij me Omer Bozhin, por e kishte shumë të vështirë të merrte këtë vendim. Gjatë bisedimeve të gjata Hasa Nika i kishte thënë në qoftë se e fal Omer Bozhin  do të jeshë shëmbull për të mirë për tanë Malësinë, sepse janë të gjitha ato gjaqe të pafalura dhe nëqoftëse Ju pajtoheni me Omer Bozhin, ata do të përdorin emërin tuaj si shëmbull për pajtime. Dëgjo o Baca Kurti i kishte thënë trimi i Trieshit, Hasa Nika. Shëmbulli juaj do të jetë ndera dhe vepra më e madhe që mund të bëni sot për Malësinë. Atëherë Baca Kurti i kishte dhënë besën se do të pajtohej  me Omer Bozhin; ‘duke i shtrirë dorën e pajtimit” do të kishte thënë profeti i Kosovës Adem Demaçi. Por më në fund Omer Bozhi  ishte dënuar sepse e kishte keqëpërdorur burrërinë  dhe nderin  e Baca Kurtit.
S’ka asnjë dyshim se Baca Kurti është një prej trimave më të përmendur të Malësisë së Madhe tash më shumë se 200 vjet  por për një arsye ose një tjetër nuk është shkruar dhe as folur aq sa duhet për këtë personalitet të madh të kombit shqiptar. Natyrisht se për politikën malazeze dhe jugosllave ky ishte emër jo shume i dashur sepse tërë jetën kishte luftuar për bashkimin kombëtar gjithëshqiptar. Kishte luftuar për Shqipërinë Etnike. Kurrë në Malësinë tonë në Mal të Zi nuk është mbajtur ndonje takim ose konferencë shkencore për veprimtarinë pariotike dhe virtytet e tij të larta njerëzore të Baca Kurtit. Këtu bëjnë pjesë edhe pasardhësit e familjes së tij të arsimuar mjaftueshëm për të thënë të vërtetën për gjyshin e tyre shumë të nderuar Baca Kurtin. Mbase ata kishin frikë se po rrënohet Jugosllavia “socialiste” ose Mali i Zi “demokratik” nëse dikush prej tyre do të kishte thënë ose shkruar një shënim  të mirë për Baca Kurtin. Ata qëndruan në heshtje edhe për tragjedinë e akadamikut ushtarak Dodë Pjetër Lekës dhe mësuesit të përmendur Prenkë Pulit. Të gjithë e dijmë se Dodë Pjetër Leka dhe Prenkë Puli ishin vrarë nga sigurimi i Jugosllavisë së Vjetër dhe Jugosllavisë së Re. Këta janë martir të kombit dhe një ditë duhet të nderohen si të tillë. Pas rënjes së diktaturës jugosllave familjarët e tyre  filluan të bëjnë  dicka më serioze për Baca Kurtin. Para disa vjetësh ishte botuar nje monografi për jeten dhe veprën e Baca Kurtit dhe sic duket këtë botim e kishin sponsorizuar familjarët e tij. Aty këtu ndonjë rapsod ka dhënë kontributin e tij, por për Baca Kurtin mund te bëhëj edhe më shumë. Edhe njerëzit e artitit dhe kulturës qoftë ata të familjes mund të benin më shumë për këtë kolos të Malësisë. Është mëkat nëse qëllimisht  harrohen ata që kanë vepruar ditë e natë për të mirën e popullit dhe kombit të vet. S’ka asnjë dyshim se një shkollë në Malësi meriton emërin e Baca Kurtit. Për Baca Kurtin mund të shkruhen vepra serioze. Vepra që po e realizon këto ditë vëllazëria dhe donatorët tjerë malësorë është tepër e rëndësishme për realizimin e aspiratave të Baca Kurtit. Permendorja që do të vendoset atje është historike dhe artistike . Fondi Baca Kurti me këtë vepër natyrisht se hapi rrugën edhe per vepra tjera qofshin ato historike ose të fushave tjera të artit dhe kulturës. Dy vjet më parë Presidenti i Shqipërisë Ilir Meta  e kishte nderuar Baca Kurtin me “Urdhërin shumë të merituar “Kalorës i Skënderbeut”.