Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Ribashkimin e Shqipërisë me Kosovën duhet ta shpallin dy Kuvendet shqiptare

by

https://www.filolet.com/wp-content/uploads/2016/10/SK-Kopertina.png

Nga Skënder Sadri KAPITI

Me 28 Nëntor 1912 burrat patriotë shqiptarë u mblodhën në Vlorë në  Kuvendin  gjithkombëtar dhe e Shpallën Pavarësinë e Shqipërisë etnike të të gjitha trojeve shqiptare.

Po kështu edhe Kuvendi i Kosovës me 17 Shkurt 2008 shpalli Pavarësinë e Kosovës shqiptare.

Tashmë i takon që dy kuvendet shqiptare të mblidhen në një Kuvënd të përbashkët në Vlorë ose në Prizren dhe ta shpallin Ribashkimin e Shqipërisë. Për këtë mendoj se pranë dy kuvëndeve shqiptare duhet të fillojnë punën një komision akademikësh, politikanësh, diplomatësh, juristësh dhe  historianësh të spikatur të fushave përkatëse të cilët të parapërgatisin strategjinë dhe arsyetimin e sqarimin se përse duhet bërë Ribashkimi Kombëtar. Unë kam botuar një LIBËR me  Titull: “TRIUMFI I KOMBIT” të cilin disa lexues e kanë cilësuar si Projekt të Bashkimit Kombëtar dhe sot me rastin e 109 vjetorit të Pavarësisë së Kosovës po i dërgoj këtë shkrim mediave kombëtare dhe disa personaliteteve të shquara intelektual e patriot të cilët i janë përkushtuar me mish e shpirt Ribashkimit të Shqipërisë.

Unë jam dakord edhe me ata të cilët mendojnë se duhet bërë edhe Referendum për Ribashkimin Kombëtar sepse janë të mirëpritura të gjitha përpjekjet  dhe alternativat të cilat i shërbejnë realizimit të qëllimit të madh, atij të Ribashkimit. 

Nëse do të mbahej një Referendum për Ribashkim dihet se kundër Ribashkimit janë po ata dhe po ajo frymë antishqiptare që ka qenë kundër shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë  me 28 Nëntor 1912 e që janë: serbo-sllavët, grekët dhe shtetet,kishat, mediat, diplomacia  dhe akademitë e tyre shoviniste dhe antishqiptare; janë kundër Ribashkimi Kombëtar shqipfolësit serbo-sllavo-grekofilë; janë ekstremistët islamofobë që urrejnë muslimanizmin shqiptar; janë edhe  politikanë, qarqe apo edhe ndonjë shtet aleat perendimor i serbo-sllavisë si dhe tradhtia,korrupsioni, hajnija dhe mercenarizmi intelektual, politik e mediatik në Shqipëri që u shërbejnë agjendave antishqiptare.

Por këta janë një pakicë tejet e papërfillshme dhe nuk ka pse të pyeten këta se a jeni apo jo për Bashkimin Kombëtar sepse dihet se ata janë kundër. Prandaj Shpalljen e Ribashkimit Kombëtar duhet ta deklarojnë dy kuvendet Shqiptare në një kuvend të përbashkët që të mbahet në Vlorë ose Prizren dhe ndoshta kjo të bëhet jo larg por me rastin e 110 vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë. 

Më poshtë po paraqes në mënyrë të shkurtër analitike  atë se tashmë ka ardhur koha e Ribashkimit të Shqipërisë:

Nuk ka pse të  bëhet referendum, pasi shqiptarët nuk janë ndarë vetë,por padrejtësish i kanë ndarë e coptuar të tjerët. Referendumin shqiptarët për shtetin e Bashkuar Kombëtar e kanë bërë me 28 Nëntor 1912 kur shqiptarët e shpallën Shtetin e Pavarur Gjithkombëtar Shqiptar. 

Nëse politika dhe shtetarët e pushtetarët shqiptarë e duan Ribashkimin Kombëtar së pari ata duhet të punojnë për interesat kombëtare, për ndërtimin e shtetit ligjor, për drejtësinë,për luftën kundër krimit,korrupsionit dhe hajdutërisë shtetërore; duhet të punojnë për integrimin brënda kombëtar dhe për atë europian. Nuk  besohet se politika e korrupsionit, e hajdutërisë dhe e krimit; nuk i besohet asaj politike injorante,egoiste dhe e intersuar vetëm për interesa personale,vetëm për vjedhje e pasurim të vetes së saj, pra nuk  besohet se kjo politikë e dëshiron sinqerisht Bashkimin Kombëtar.

Nuk ka shqiptar me shpirt shqiptari që të jetë kundër Bashkimit Kombëtar dhe as   që të jetë kundër historisë, kundër luftrave, gjakut  e sakrificave shekullore të shqiptarëve. 

Shqiptarët janë një komb  që kanë një gjuhë, një traditë, një histori, nje flamur dhe shpirt, gjak e zemër shqiptari. Pavarësia e Shqipërisë u shpall me  28 nëntor 1912, kjo pavarësi është për të gjitha trojet shqiptare, si një shtet për të gjithë shqiptarët. 

Kosova për 100 vite luftoi e sakrifikoi për t’u bashkuar me Shqipërinë. Ribashkimi Kombëtar de fakto  është bërë me 12 Qershor 1999, si rezultat i fitores së Luftës së UÇK së  dhe të SHBA e të NATO-s që rrëzuan murin ndarës shqiptaro-shqiptar ashtu si edhe gjermanët që e rrëzuan murin e Berlinit. Pra nuk është e nevojshme mbajtja e një Referendumi për Bashkim Kombëtar ashtu sikurse edhe nuk bënë Referendum as dy Gjermanitë e ndara nga të tjerët. Për Bashkim Kombëtar të deklarohen dy parlmentet e dy shteteve kombëtare shqiptare,të Shqipërisë e të Kosovës.

Si,  do pyetet kombi dhe shqiptarët se a jeni dakord për t’u bashkuar?!

Nuk është e nevojshme që të mbahet Referendum për Bashkim Kombëtar pasi shqiptarët e Shqipërisë e të Kosovës janë një komb që si të tillë këtë  njeh e gjithë Bota. 

SHBA dhe NATO ndërhynë kundër Jugosllavisë për ta cliruar Kosovën shqiptare dhe jo Kosovën kosovare, sepse ish ngrehina sllavo-serbe kishte 100 vite që ushtronin terror, krim, pastrim etnik e gjenocid mbi popullsinë  98% shqiptare të saj. 

Këtyre  që deklarohen për Referendum për Bashkim Kombëtar po u them se Lidhja Shqiptare e Prizrenit  ishte për shtet kombëtar gjithshqiptar, dhe po ashtu edhe Kryengritja e  Përgjithshshme Shqiptare e Vitit 1912 që coi në Pavarësinë e Shqipërisë ishte Kryengritje për shtetin kombëtar gjithshqiptar. Po ashtu edhe Lufta heroike e UÇK-së ishtë luftë gjithëkombëtare shqiptare për lirinë e Kosovës shqiptare dhe për Bashkimin e saj me Shqipërinë. Po kështu edhe SHBA e NATO ndërhynë për lirinë e clirimin e Kosovës shqiptare. 

Pra, 12 Qershori i vitit 1999 de fakto është  vendimtare që  ka mundësuar tashmë edhe shpalljen e Bashkimit Kombëtar se si proces ky Bashkim tashmë është bërë por që politika  shqiptare e të dy shteteve shqiptare nuk është interesuar dhe nuk ka treguar përgjegjshmërinë e përkushtimin e duhur për deklarimi dhe realizimin  e këtij Bashkimi.

Ata të cilët mundohet që të propagandojnë për një komb kosovar janë shërbëtorët më të mëdhenj të politikës antishqiptare serbo-sllave. 

Si kanë kurajon e guximin antikombëtar që të deklarohesh për një ndarje mes shqiptarësh, si dy kombe të ndryshëm?! 

Po a nuk ishin shqiptarët e Kosovës vendimtarë në shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë dhe a nuk ishin shqiptarët e Kosovës që luftuan e sakrifikuan aq shumë për liritë e të drejtat kombëtare shqiptare, për gjuhën, shkollën , për flamurin kombëtar dhe për Bashkimin kombëtar. 

Kush janë këta mercenarë antishqiptarë që duan të fabrikojnë një komb kosovar? 

Më vjen mirë që edhe Kryeministri i Shqipërisë tani shprehet pro Bashkimit Kombëtar, dhe uroj që kjo mos të jetë një simbolikë apo retorikë patriotike momentale e tij.

Mos të thotë se nuk e di se kur të bëhet Bashkimi por së pari ta heqë traun antiKosovë të “Rrugës së Kombit” dhe duhet ta tërheqë deklaratën antishqiptare të tij të mëparshme se nuk ka minishengen shqiptaro-shqiptar para minishengenit të Ballkanit. 

Sot politikanët shqiptarë dhe shtetarët e të dy shteteve shqiptare si Rama, Meta ,Kurti ,Osmani e të tjerë që do vijnë pas tyre e kanë të lehtë që deklarohen pro Bashkimit Kombëtar sepse meritat e sakrificat për Bashkim Kombëtar i kanë bërë herojt dhe brezat e tjerë.

29 Nëntori – festë e përbashkët me atë të ish-Jugosllavisë komuniste

by

DSC_0009

Luan Dode

Në kuadrin e Luftës së Dytë Botërore – të nesërmen e Ҫlirimit të Tiranës –, në mbledhjen e Kryesisë së Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar (KANҪ) më 18 nëntor 1944 në Berat, është marrë vendimi që “Dita e 28 Nëntorit, ditë e indipendencës, duhet të festohet me sloganin e çlirimit të Shqipërisë”. Të nesërmen, më 19 tetor, Komandanti i Përgjithshëm i Ushtrisë Nacionalçlirimtare (UNҪ) Enver Hoxha me një udhëzim “konspirativ” urdhëronte Korparmatën I për një pritje madhështore të Qeverisë në kryeqytet, në yjësinë e 28 Nëntorit. 

Në Fjalën që mbajti në Tiranë më 28 Nëntor 1944 E. Hoxha deklaroi: “Dita e flamurit, u bë dy herë e shenjtë, dita e çlirimit dhe e bashkimit të popullit shqiptar”. Në Urdhrin e Ditës drejtuar UNҪ atë  mëngjes,  Hoxha vinte në dukje se “qyteti i Shkodrës ndodhet ende në duart e okupatorit”. Pra, siç ishte vendosur prej KANҪ në Berat, çlirimi Shkodrës nuk lidhej me atë të Shqipërisë.

Dy gazeta qendrore zyrtare, të vetmet e kohës, i mëshonin kuptimit të dyfishtë të festës, sidomos për tri ditët e para të saj, siç tregohet për shembull në kryeartikullin e Bashkimit të 28 nëntorit apo në kryeartikullin «Shkodra u çlirua» të 1 dhjetorit të gazetës Buletin i Luftës Nacional-Ҫlirimtare. 

Ka dhe fakte të tjera që tregojnë se për ditë fitoreje komunistët nëpërmjet KANҪ, që qëndronte organi më i lartë legjislativ gjer në zgjedhjet e 2 dhjetorit 1945, kishin caktuar me bon sens 28 Nëntorin. Për shembull në mëngjesin e ditës që Qeveria Demokratike do të hynte në Tiranë, në të përditshmen Buletin i Luftës NҪ jepej «Programi për festimin e 28 Nëntorit» ku, në pikën nr. 15 shpallej: “Festimi i ditës së madhe të 28 nëntorit që përkujton fitimin e Indipendencës Kombëtare më 1912 dhe që sivjet koincidon me festën e çlirimit të Tiranës dhe të gjithë Shqipërisë, do të vazhdojë për tri ditë”. 

Mareshali Tito, figura e parë komuniste në Jugosllavi, në urimet që dërgonte me rastin e 28 Nëntorit 1944 fliste për festën në kuptimin e dyfishtë. Urimi i tij është botuar në Bashkimi të 17 dhjetorit 1944.

Gjatë vitit të parë të pushtetit komunist, gjer më 9 nëntor 1945, absolutisht nuk është zënë në gojë 29 Nëntori si festë kombëtare. Kështu, në  maj 1945, në ligjin e miratuar «Shpallja e festave zyrtare»,  u shtuan 16 shtatori, 10 korriku, dhe 24 maji. Në ndryshimet e emrave të rrugëve që u bënë në muajt shtator-tetor 1945, nuk përmendej 29 nëntori.

*     *     *

Në seancën e parë të Mbledhjes së 14-të Kryesia e  KANҪ që përbëhej prej 24 veta, me Ligjin nr. 134  datës 5 nëntor 1945 miratoi për herë të dytë 28 Nëntorin 1944 si  Dita e  Ҫlirimit të Shqipërisë.

Më 9 nëntor 1945,  u mbajt seanca e pestë e  mbledhjes në fjalë, ku të pranishmit ishin po ata të seancës së parë, por gjendja kishte ndryshuar. U paraqit për miratim ligji i riemërtuar «Të kremtet zyrtare». Pas diskutimesh e pas kërkesës për “pesë minuta pushim”, ndërhyri Ramadan Ҫitaku, anëtar i KQ të PKSh i cili, duke ‘i  harruar’ dy vendimet e mëparshme të KANҪ, tha se në projektligj  ishte harruar Dita e Ҫlirimit e cila duhej festuar “brez pas brezi”, dhe vazhdoi: “Me sa di unë, pas mesnatës së 28 nëntorit 1944, armiku qe zhdukur nga e gjithë Shqipëria, domethënë dita e 29 nëntorit u gdhi duke qenë Shqipëria e çliruar. Prandaj, propozoj që dita 29 nëntor të shtohet në ditët e festave kombëtare”. Përfundimisht, pas mekanizmit ‘pesë minuta pushim’ dhe argumentit “me sa di unë” të Ҫitakut, më 9 nëntor Kryesia e KANҪ pranoi që Dita e Ҫlirimit të Shqipërisë të ishte 29 nëntori i 1944-s. Kjo datë përkonte me festën e Jugosllavisë. Edhe të pranishmit i ‘harruan’ dy vendimet e mëparshme të KANҪ, kurse Enver Hoxha edhe deklaratën e bërë në Tiranë më 28 Nëntor 1944.

Vendimi për datën 29 Nëntor, ditë e cila do të konsiderohej si më madhështorja në Shqipëri, u bë i njohur publikisht pas dy javësh, më 25 nëntor, nëpërmjet një artikulli me titull «29 Nëntori festë kombëtare», artikull që zinte një vend jo të rëndësishëm në faqen e parë të Bashkimit. Ky vendim u botua në Gazetën Zyrtare të 30 nëntorit 1945, një ditë pas kalimit të festës. Po atë qëndrim tregojnë dy ligje të nxjerra prej KANҪ: «Urdhri i Yllit Partizan» dhe «Urdhri i Trimërisë».

Në mitingun e organizuar në Tiranë në pasditen e 27-s Nako Spiru si president i Rinisë Antifashiste, që në fillim të fjalimit deklaroi: “Pasnesër, 29 Nëntor,  është festa e Ҫlirimit të Shqipërisë. Kjo ditë e madhe vjen pas ditës së Indipendencës sonë. Ne do t’i festojmë me entuziazëm e gëzim këto dy ditë”. Në mbrëmje të po asaj dite nëpërmjet Radio Tiranës Enver Hoxha i drejtoi popullit shqiptar një mesazh “me rastin e festës së Indipendencës dhe të Ҫlirimit të Shqipërisë”, ku mbante në gojë vetëm 28 Nëntorin si festë e dyfishtë. Nuk e përmendi 29 Nëntorin edhe pse në një pjesë të madhe të Fjalës foli për Luftën Nacionalçlirimtare. Në një fjalim dhjetë ditë më parë kishte folur për  përvjetorin e parë të çlirimit të Tiranës. Në paraditen e 28 Nëntorit, Hoxha priti në Kryeministri e në mbrëmje në një banket shtruar në Hotel Dajti autoritete të larta të huaja e të vendit, jo me rastin e 28-29 Nëntorit por me rastin e 28 Nëntorit si festa e Pavarësisë dhe e Ҫlirimit.

Bashkimi i datës 28 nëntor kishte për okelio «Rroftë 28 e 29 Nëntori» dhe për titull të madh «28 e 29 Nëntori – dy datat më të mëdha të historisë sonë kombëtare». Ndërkaq, anëtari i Byrosë Politike të KQ të PKSh, Sejfulla Malëshova, me pseudonimin Lame Kodra, në kryeartikullin shumë të shkurtër «Indipendenca e Shqipërisë – një realitet i madh historik» dhe Ymer Dishnica ministër i Arsimit, në fjalën e mbajtur në sheshin Skënderbe me rastin e 28 Nëntorit, nuk e përmendën 29 Nëntorin. Por 29 Nëntori u kremtua në Kryeqytet me të shtëna artilerie dhe me parakalimin e reparteve të Garnizonit të Tiranës përpara tribunës së ngritur para Hotel Dajtit, ku merrte pjesë edhe Enver Hoxha. Fjala e rastit u mbajt nga një figurë e planit të tretë: nga komandanti i Garnizonit Gjeneralmajor Dali Ndreu. Të nesërmen Bashkimi  mbante për titull të madh: «Shqipëria festoi me madhështi 28-29 Nëntorin».

Nuk duken të rastësishme qëndrimet e mbajtura nga Moska e sidomos nga Beogradi. Kryeministri i Jugosllavisë Josif Broz Tito dhe ministri i Jashtëm Sovjetik Molotov, dërguan telegrame urimi për 28 Nëntorin. Titoja bënte një hap prapa: Fliste vetëm për “festën kombëtare shqiptare të  28 Nëntorit, ditë e Indipendencës së Shqipërisë”; e anashkalonte kuptimin e dyfishtë të saj të përmendur një vit më parë dhe nuk fliste për 29 Nëntorin.

Historianët Xhelal Gjeçovi e Kristo Frashëri janë të mendimit se caktimi i 29 Nëntorit shqiptar nuk ka të bëjë fare me festën e Jugosllavisë. Këta nisen nga fakti se Asambleja Kushtetuese e Jugosllavisë e ka shpallur 29 Nëntorin festë Kombëtare më 30 dhjetor 1945, për t’u festuar çdo vit duke filluar nga 1946-a. Natyrisht një ligj i kësaj natyre s’mund të kishte fuqi për të kaluarën, por kjo mbetej ana formale e çështjes, sepse qysh më 28 nëntor 1945, Shoqata për Bashkëpunim Kulturor Shqipëri-Jugosllavi, e përkujtoi «Përvjetorin e mbledhjes së Dytë të KANҪ të Jugosllavisë» si “Festa Kombëtare e Jugosllavisë Demokratike Federative”, kurse të nesërmen, më 29 nëntor, Enver Hoxha ishte i pranishëm në festën e organizuar nga Legata Jugosllave në Tiranë me rastin e 29 Nëntorit jugosllav si “data   e Festës së Madhe Kombëtare të Jugosllavisë”, siç shkruante Bashkimi i 30 nëntorit 1945. Hoxha i dërgoi Titos një mesazh “me rastin e festës Kombëtare të Jugosllavisë”.

Nëntor 1946. Në përgjigje të urimeve të marra për 28 nëntorin, E. Hoxha dhe O. Nishani uronin përzemërsisht Mareshalin Tito dhe Ivan Ribarin për 29 Nëntorin “me rastin e festës Kombëtare të Jugosllavisë”. Për herë të parë Hoxha fliste haptas për 29 Nëntorin si “ditë feste e përbashkët”. Me mirënjohje të thellë, me lavdërime sipërore dhe me cilësime të paqena, pra me një servilizëm të pështirë, ndër të tjera i shkruante Mareshalit: “Në këtë ditë të lumtur për popullin tuaj, kur populli shqiptar feston po ashtu ditën e çlirimit të plotë të Shqipërisë, (…) me një dashuri dhe mirënjohje të thellë mendon për popujt vëllezër të Jugosllavisë së re që e ndihmuan aq shumë fitoren  e kësaj lirie, kësaj indipendence dhe sovraniteti që sot po e gëzon (…). Prandaj sot, në këtë ditë feste të përbashkët, populli shqiptar brohorit për popujt e dashur vëllezër të Jugosllavisë së re, brohorit për Ju, z. Mareshal, miku i dashur dhe i shtrenjtë i popullit tonë”.

Në përpjekjet për venitjen e vlerave kombëtare shqiptare bënin pjesë hapat e mëtejshme që 29 Nëntorit  njëherazi si festa e Ҫlirimit dhe e përbashkëta me Jugosllavinë, t’i jepej vendi i parë, mbi 28 Nëntorin. Bashkimi i 1 dhjetorit 1946 jepte lajmin: “me rastin e festës sonë kombëtare (…) Gjeneralkolonel Enver Hoxhës i kanë ardhur telegrame urimi (…)”. Ligje të nxjerra nga Presidiumi i Kuvendit Popullor për “falje dënimesh” apo për dekorime “për merita të LNҪ” cilësoheshin “me rastin e Përvjetorit të Ҫlirimit të Shqipërisë, 29 Nëntor 1946”.

Nuk kanë munguar reagime. Në Plenumin e KQ të dhjetorit 1946 u tha se “Për 29 nëntorin, që është festa e revolucionit, gazeta e murit (në Spital) ngre 28 Nëntorin si ditë e Ҫlirimit. Kjo është një çështje e rëndë”.

Nëntori i vitit 1947, shënoi apogjeun për 29 Nëntorin shqiptar. Në mesazhin e 29 nëntorit drejtuar popullit Hoxha e deklaronte si “Dita më e shënuar dhe më madhështore në gjithë historinë e popullit tonë”, slogan që mbeti një tabu gjatë regjimit komunist. Po atë ditë gazeta Bashkimi botonte artikullin «29 Nëntori – festë për dy popujt tanë» dhe telegramin që Hoxha i dërgonte Titos me rastin e përvjetorit të shpalljes së RPFJ, ku i shkruante: “Kjo ditë kaq e shënuar për popujt tuaj, koincidon  dhe bashkohet me festën e Ҫlirimit të vendit tonë (…). Një koincidencë dhe një bashkim të tillë populli ynë nuk e quan aspak të rastit (…)”.

Pra del qartë se, në mbledhjen e 9 nëntorit 1945 të KANҪ, dita e çlirimit është korrigjuar, e diktuar, për të qenë e njëjtë me atë të Jugosllavisë e cila, edhe sipas strategjisë rusomadhe, e priste me krahë hapur të shtatën  republikë të ardhshme, Shqipërinë. 

Pas prishjes me Titon, 29 Nëntori mbeti vetëm si datë përkujtimore e Ҫlirimit të Shqipërisë. Më pas u quajt dhe si Dita e fitores së Revolucionit Popullor e më pas edhe si dita  që shënonte fillimin e një epoke të re, të epokës së socializmit, më saktë si datë e fitores së komunizmit në Shqipëri. 

Një trajtim më i zgjeruar i çështjes, me referenca, jepet në librin tonë Histori e Shqipërisë 1945-1948: Nën sundimin jugosllav pa pushtim, me titull në kapak: Sundimi pa pushtim: Shqipëria 1945-1948. Tiranë 2014, ISEJ: 61-67.

Pavarësia e Shqipërisë, hidhen bazat për krijimin e shtetit të parë shqiptar

by

Shkruan: Eneida Jaçaj/

             Shpallja e Pavarësisë, më 28 Nëntor 1912, do të mbetet një nga ngjarjet më të mëdha historike ndërshekullore. Kjo ditë e shënuar jubilare i hapi rrugë krijimit dhe konsolidimit të shtetit të parë shqiptar. Shqiptarët i treguan “dhëmbët” Botës dhe Perandorisë Osmane, e cila ishte dobësuar, se ishin të aftë të ndërtonin shtetin e tyre të pavarur, me institucione të konsoliduara demokratike, dhe të bënin politikën e tyre në dobi të çështjes kombëtare. Burrat e shtetit, intelektualë, patriotë të flaktë i dëshmuan vendeve aspirante pushtuese dhe Fuqive të Mëdha, që fatkeqësisht e kanë përdorur vendin tonë si plaçkë lufte, se shqiptarët janë të aftë të ndërtojnë kombin e tyre, ku të flitet vetëm gjuha e ëmbël shqipe e Naim Frashërit, Gjergj Fishtës, Asdrenit etj, dhe Flamuri Kuqezi të valëvitet përkrenar përmbi Shqipërinë e bukur etnike. 

            Ishin vitet kur fryma e nacionalitetit ndihej kudo, dhe çështja kombëtare shqiptare ishte prioritet i intelektualëve të diasporës dhe politikanëve shqiptarë, në Parlamentin e Perandorisë Osmane. Dita e Pavarësisë solli në sytë e shqiptarëve të varfër hije shprese për një Shqipëri të lirë dhe të begatë. Ata patën kurajën dhe guximin për herë të parë të bërtisnin me të madhe, se Shqipëria do të bëhej “o sot, o kurrë!”. Pavarësia e Shqipërisë ishte një rrugë e sapo shtruar e lirisë dhe besimit, forcës dhe vullnetit të çdo shqiptari, se nuk duhet të heshtnin, por të bashkoheshin për një qëllim të vetëm; Shqipërinë e lirë! 

              Po ashtu, edhe Pavarësia e Kosovës, është një ngjarje e dytë madhore e një rëndësie të lartë historike. Kjo tregon se shqiptarët kur duan sjellin lirinë, shpresën dhe begatinë. Pavarësia e Shqipërisë, në sinkron me përpjekjet titanike të burrave të shtetit për çështjen kombëtare, është një këmbanë kujtese e vazhdueshme për politikanët e sotëm. Figurat historike si Ismail Qemali,        Luigj Gurakuqi, Isa Boletini, etj, baballarët e kombit, duhet të shërbejnë si një shuplakë ndëshkimi dhe ndërgjegjësimi ndaj politikës së sotme shqiptare, brenda dhe jashtë vendit.                          Politika e sotme duhet ta kthejë kokën pas për të reflektuar mbi veprimtarinë e paepur të patriotëve të parë shqiptarë, të cilët luftuan për një Shqipëri të bashkuar dhe të lirë. Politika e sotme, me shumë nder dhe privilegj duhet të vazhdojë të ecë mbi rrugën e të parëve, duke vënë në plan të parë interesat e vendit dhe të punojë fort për një të ardhme sa më të mirë të brezave që do të vinë. Ne duhet të ndihemi krenarë për personalitetet ndërshekullore, që janë rrënjosur në memorien e kombit, t’u japim nderin dhe lavdinë që u takon, dhe jo t’i përdhosim me gjuhën e babëzisë.

Figura e Ismail Qemalit

Ismail Qemali, plaku fisnik me mjekër të bardhë, erdhi si një Promete për të shpëtuar Shqipërinë nga pushtimi osman dhe për të hedhur bazat e shtetit të konsoliduar shqiptar. Figura e këtij burri shteti ka një rëndësi të veçantë në gjithë përpjekjet historike dhe titanike për çështjen shqiptare. Ismail Qemali, i cili që nga 1859 jetoi në Stamboll, loboi fort dhe u aktivizua në lëvizjen patriotike shqiptare. Gjithashtu, ai mori pjesë në përpjekjet për caktimin e një alfabeti të përbashkët të gjuhës shqipe dhe për formimin e një shoqërie kulturore shqiptare. Ai, si shumë intelektualë të tjerë, në Perandorinë Osmane pati funksione të rëndësishme administrative dhe asnjëherë nuk u ndal në përpjekjet e tij për çështjen kombëtare shqiptare. 

Ngritja e flamurit në Vlorë

Ismail Qemali, së bashku me patriotë të tjerë përshkruan rrugën Stamboll-Konstancë- Bukuresht; nga Bukureshti në Vjenë; nga Vjena në Budapest; nga Budapesti sërish në Vjenë; nga Vjena në Trieste; nga Trieste në Durrës dhe më pas në Vlorë, atje ku me shumë emocion u ngrit flamuri kuqezi. Ngritja e flamurit simbolizonte në të njëjtën kohë fitoren mbi zgjedhën e huaj, triumfin e gjuhës shqipe dhe territoreve shqiptare. Ishte pikërisht Ismail Qemali dhe Luigj Gurakuqi që hartuan nismën për krijimin e qeverisë së Vlorës. Kuvendi i Vlorës u mblodh në shtëpinë e Xhemil Vlorës, atje ku do të ngrihej më pas Flamuri i Pavarësisë. Ismail Qemali propozoi të shpallej Shqipëria e pavarur, me një qeveri të përkohshme; të zgjidhej një Pleqësi në ndihmë e kontroll të qeverisë, si dhe të dërgohej një komision në Europë, për të mbrojtur çështjen shqiptare para mbretërive.

Qeveria e Vlorës

            Pas ngritjes së flamurit në Vlorë, Ismail Qemali zgjidhet kryeministër, qeveri e cila u shpall në 4 dhjetor 1912 – 22 janar 1914. Ai firmosi i pari Deklaratën e Shpalljes së Pavarësisë me siglën “Ismail Kemal”. Në deklaratë thuhej; “Në Vlonë më 15/28 të Vjeshtës së Tretë 1328/ 1912. Në qeverinë e Ismail Qemalit ajo që binte në sy ishte dhe toleranca fetare. Ishin 10 ministra, ndërsa raporti midis feve ishte 5 me 5. Kryeministër 1. Qemali musliman, zv/kryeministër Dom N.Kaçorri katolik. Ky i fundit ishte zv/peshkopati katolik në Durrës. Asambleja Kombëtare e cila shpalli pavarësinë në 28 nëntor 1912 zgjodhi senatin me 18 anëtarë. Por komplotet dhe mosmarrëveshjet bënë që kjo qeveri të ishte jo shumë jetëgjatë. Pas qeverisë së Ismail Qemalit u krijuan edhe disa qeveri të tjera, ajo e Turhan Pashës, Sulejman Delvinës, Iliaz Vrionit, gjë që tregoi një destabilitet politik. 

            Pas dështimit të qeverisë së Ismail Qemalit, Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit solli mbretin Wilhelm Von Wied, i cili mbërriti në Durrës, bashkë me familjen mbretërore në 7 mars 1914. Pas dobësimit të Perandorisë Osmane, Shqipëria shihej si një territor ku shumë shtete ballkanike kërkonin ta pushtonin. Austro-Hungaria nuk kishte interes së Shqipëria të pushtohej nga Serbia, e cila aspironte të dilte në det. Një mbret nga Vjena do ta kishte Shqipërinë nën kontroll sa i takon pushtimeve që mund të vinin anembanë. Pas largimit të mbretit Ëied, Esat Pashë Toptani kthehet në Shqipëri dhe merr drejtimin e saj, por më pas kemi Traktatin e Londrës, në 26 prill 1915, një marrëveshje e fshehtë mes Antantës dhe Italisë për të përçarë Shqipërinë. Fuqitë e Mëdha i kërkonin Italisë të hynte në luftë, dhe si shkëmbim do të shpërblehej me territore nga Shqipëria. Pra, vendi u përdor për pazare politike dhe qëndroi i destabilizuar deri në përfundim të Luftës së Dytë Botërore. 

1

Rrëfimi për Flamurin në vetën e parë

by

Bajram Mjeku/

Secili shqiptar, ka një rrëfim mbresëlënës për Flamurin kombëtar me shqiponjën dykrenare të shtrirë mbi cohë të kuqe.Personalisht kam njëfarë bindje se kur flas apo shkruaj për Flamurin kombëtar, kam edhe ndjesi, edhe emocione ndryshe.Për herë të parë më është bërë dhuratë Flamuri kombëtar që e shihni në këtë fotografi më 6 tetor të vitit 1968. Ishte një ditë e bukur me diell, derisa ia shtonte hijeshinë rrëzëllima e vesës së mëngjesit. Ishte dita kur ish-Jugosllavia komuniste lejoi që shqiptarët në ish-Jugosllavi, do të mund ta përdornin zyrtarisht flamurin kombëtar, pasi deri në këtë kohë, për flamurin dhe shqiponjën dykrenare ishin vrarë e burgosur qindra shqiptarë.Po këtë vit në kampin komunist, ndodhën shumë protesta studentore në Evropën Lindore, derisa protesta të këtilla pati edhe në Kosovë.Ditën e 6 tetorit të vitit 1968, nuk do ta harroj asnjëherë në jetën time. Isha vetëm pesë vjeç dhe Flamuri që m’u bë dhuratë ishte i përmasave të vogla. Ai u soll në familjen time nga studentët shqiptarë, të cilët ishin anëtarë të Shoqatës Kulturore të Studentëve Shqiptarë në Universitetin e Lubjanës, të cilët atëbotë studionin në këtë Universitet prestigjioz së bashku me axhën tim.Tre vjet më vonë, të njëjtit studentë vizituan Republikën e Shqipërisë. Dekanati i Fakultetit Teknik në Universitetin e Lubjanës, kishte krijuar pretekstin se studentët kishin nevojë për një vizitë studimore në Republikën e Shqipërisë dhe kështu rreth dhjetë studentë shqiptarë patën fatin e tyre të vizitonin Shqipërinë në një vizitë dyjavëshe!Mbas vizitës, unë fitova edhe dy dhurata; një flamur me shkabën dykrenare dhe një fanelë kuqezi të Klubit të futbollit “Flamurtari” të Vlorës! Flamurin dhe fanelën i ruante me kujdesin më të madh nëna ime në arkën e saj, të cilës gjithmonë i vinte erë ftonjësh. Fanelën kuqezi, nuk e kam veshur më shumë se dy herë në jetën time nga frika se do të më grisej. Derisa unë rritesha, fanela mbeti po ajo në përmasat e vogla të saj!Edhe sot kujtoj se Flamuri i prodhuar atëbotë në Shqipëri i përkiste një stofi cilësor, por njëzetetetë vjet më vonë, më saktë gjatë operacionit të ushtrisë serbe i koduar me emrin “Patkoi” në luftën e fundit në Kosovë, flamuri kombëtar dhe fanela e Klubit të futbollit “Flamurtari”, mbetën nën gërmadhat e shtëpisë së djegur…Flamuri kombëtar, jo vetëm është simboli ynë i shenjtë, por është edhe ndër më të bukurit në botë. Është shkaba dykrenare, e cila qëndron aq bukur mbi stofin e kuq dhe simbolizon aq denjësisht shkathtësinë, forcën dhe energjinë në historinë tonë tragjike, për të mbërrijtur këtu ku jemi sot.

MENDIMI USHTARAK I ISMAIL QEMALIT PËR FORCAT E ARMATOSURA

by

Prof. Asoc. Dr. Bernard Zotaj

(Mjeshtër I Madh)

STRATEGJIA E PARË, MBROJTJA E VENDIT NGA COPËTIMI

Për të krijuar Forcat e Armatosur, në rrethanat e atëhershme, Qeverisë së Përkohshme të Vlorës dhe Ismail Qemalit i duhej një strategji. Strategjia ishte e thjeshtë. Siç del nga dokumentacioni i kohës, i Qeverisë së Vlorës, sipas kësaj strategjie, fillimisht, në fazën e parë synonte mbrojtjen e vendit nga copëtimi. Në planin e brendshëm vendi vuante e përjetonte vështirësi të rënda ekonomike, shoqërore, politiko-ushtarake, si dhe të pasigurisë publike, që ishin rrjedhojë e mungesës së shtetit me institucionet e tij. Në këto rrethana vendit dhe popullit shqiptar i duhej të mbrohej për të mbijetuar ndaj lakmisë dhe pushtimit të shteteve fqinje, por dhe për të vendosur rregullin, qetësinë e rendin mbi anarkinë dhe mungesat e shumta. Shtetit të ri i duhej të krijonte institucionet e tij, midis të cilave dhe Forcat e Armatosura. Qeveria mori masa për të mbrojtur vendin me ato pak forca që kishte në dispozicion. Ismail Qemali urdhëroi të krijohej një forcë e vogël e armatosur, e cila mori për detyrë të mbronte bregdetin e Vlorës dhe të mbyllte drejtimin Himarë-Vlorë, duke u vendosur në Qafën e Llogorasë.Forcat e Armatosura dhe Ushtria Shqiptare duhej të krijoheshin sa më shpejt që të ishte e mundur. Për këtë qëllim do shfrytëzoheshin pjesët e efektivave dhe të strukturave ekzistuese ushtarake ende në përbërje të njësive ushtarake turke që vepronin në Shqipëri, ende në atë kohë. Ishte e kuptueshme se këto forca do bazoheshin tek ushtarakët me origjinë shqiptare të çdo krahine. Shumica e tyre bënin pjesë në strukturat rezerviste dhe aktive. Pjesa tjetër, ajo e angazhuar në luftime, ishin vullnetarë popullorë të krahinave të ndryshme shqiptare. Ndërkohë nevoja e ngutshme për të krijuar një forcë të organizuar ushtarakisht e detyroi Qeverinë e Vlorës të hynte fillimisht në bisedime me komandën e ushtrisë turke në Berat, me qëllim që të siguronte armë për forcat shqiptare. Kjo strategji dallohet qartë në letrën që Ismail Qemali i dërgonte prefektit të Beratit, më 9 dhjetor 1912, ku i shkruan: “…Qëllimi ynë kryesor është si ta shpëtojmë atdheun nga kthetrat e armikut, të ruajmë nga rreziku i shfarosjes tepricat e ushtrisë dhe ta forcojmë atë për t’u përleshur me armikun. Kjo është për ne një çështje jetësore, njëkohësisht një detyrë e shenjtë për shefat e armatave …” dhe më poshtë vazhdon: “… merrni masat që t’u sigurohen ushtarakëve nevojat në këtë kohë krize dhe të mbahet qetësia”. Kjo ishte një detyrë e vështirë, po të kihet parasysh shthurja e përgjithshme e ushtrisë turke dhe sidomos fakti që, pas shpalljes së Pavarësisë, ushtarët shqiptarë që shërbenin në ushtrinë turke e konsideronin të huaj vazhdimin e shërbimit nën flamurin e Turqisë. Ata filluan të dezertonin në masë nga radhët e ushtrisë turke, sidomos nga divizioni i Janinës, për t’a mbrojtur atë nga pushtimi grek.Strategjia për krijimin e Forcave të Armatosura nisi të vihej në zbatim menjëherë me krijimin e Qeverisë së Përkohshme të Vlorës dhe me formimin e dikasterit të Luftës (Mbrojtjes). Kuvendi Kombëtar i Vlorës në mbledhjen e tij të parë, më 4 dhjetor 1912, zgjodhi “Grupin ekzekutiv të Qeverisë së Përkohshme të Vlorës”, të cilin edhe e ligjëroi, duke e dekretuar dhe duke e bërë të njohur për tërë vendin. Në përbërje të kësaj Qeveria përfshihej edhe një dikaster mjaft i rëndësishëm, ai me emërtimin Ministria e Luftës (e Mbrojtjes), i cili ishte edhe hallka kryesore organizative dhe drejtuese e Forcave të Armatosura Shqiptare. Ky vendim bëhej i njohur në aktin e kohës të Kuvendit, ku shkruhej: “Në përbërje të këtij grupi bënte pjesë edhe dikasteri i rëndësishëm i Luftës (i Mbrojtjes Kombëtare) i kryesuar nga Mehmet Pashë Dërralla (Tetova)”, gjeneral karriere dhe komandant i shquar i kryengritjeve shqiptare të viteve 1909-911. Ky dikaster, në bashkëpunim me dikasterin e Punëve të Brendshme, morën masa për mbrojtjen e trojeve shqiptare, ruajtjen e rendit brenda vendit dhe për këtë nisën punën për të organizuar strukturat përbërëse të Forcave të Armatosura shqiptare. Sipas vizionit, strategjisë dhe skemës së përpunuar nga drejtuesit dhe shtabet ushtarake të dikastereve të mësipërme, krijimi dhe organizimi i forcave u krye në dy faza.

INSTITUCIONET E PARA TË FORCAVE TË ARMATOSURA

Në fillim u formua dhe u organizua Ministria e Luftës, Shtabi Madhor dhe Ministria e Punëve të Brendshme me strukturat më të mundshme ushtarake si ato vullnetare, rezerviste dhe xhandarmëria e policia, në periudhën relativisht të shkurtër nga nëntori 1912 deri në qershor 1913. Faza tjetër filloi në fillim të qershorit 1913 dhe vijoi deri më 22 janar 1914, kur Qeveria e Përkohshme e Vlorës pushoi së vepruari dhe u largua nga skena politike shqiptare. Në fazën e dytë u formua Zyra e Shtabit Madhor dhe u riorganizua struktura e Xhandarmërisë. Po në këtë kohë nisi edhe organizimi i forcave aktive. Pra, vetë përshkallëzimi i organizimit të Forcave të Armatosura, të organizmave drejtuese dhe strukturave përbërëse të tyre, dëshmon për një njohje të thellë të gjendjes reale të mundësive ushtarake të Shqipërisë së asaj kohe. Siç u theksua më lart, së pari, në fazën e parë në përbërje të Forcave të Armatosura u përfshinë forcat rezerviste me origjinë shqiptare, që përbëheshin në masë nga ushtarakë të moshës 40-60 vjeç, të cilët thirreshin me terminologjinë ushtarake turke “redifë” ose “muhtafizë”. Formacionet rezerviste ishin reparte të rregullta, të pajisura me armatime e municione të lehta, të veshur me uniforma ushtarake të ushtrisë së rregullt, kur thirreshin në luftë. Këto reparte ishin të organizuara, të disiplinuara dhe, ç’është më kryesorja, më të përgatitur ushtarakisht, pasi ishin stërvitur sipas normave dhe kërkesave klasike ushtarake. Ata njihnin dhe dinin të zbatonin gjatë gjithë veprimtarive luftarake taktikën e luftës me front të rregullt. Këto ishin formacione me bazë batalioni, që vepronin atë kohë në disa krahina të vendit, në Skrapar, Berat, Vlorë, Tepelenë, Delvinë etj., por edhe në Shqipërinë e Mesme e të Veriut, ku u përdorën me mjaft efekti. Forcat rezerviste përbënin një masë të konsiderueshme të Ushtrisë Shqiptare.Struktura tjetër përbërëse, edhe kjo masive, ishin forcat vullnetare, të cilat në fillimet e Qeverisë së Vlorës ishin mjaft aktive. Ato ishin të organizuara në formacione të thjeshta, tradicionale, në bazë çetash të fshatrave ose të lagjeve të qytetit, me një prijës të njohur në krye dhe vepronin sipas taktikës tradicionale. Deri në qershor 1913 numri i tyre u rrit mjaft. Strukturë parësore e Forcave të Armatosura shqiptare ishte Xhandarmëria. Ajo nisi të krijohej qysh në fillimet e Qeverisë së Përkohshme të Vlorës dhe u shtri deri në maj 1913. Kjo strukturë u vlerësua me shumë seriozitet nga Qeveria dhe Ministria e Luftës si dhe ajo e Brendshme, sepse ishte një forcë që merrej kryesisht me sigurimin e rendit dhe të qetësisë së brendshme, por edhe me mbrojtjen e vendit, krahas trukturave të tjera ushtarake. Dokumentet e Qeverisë së Vlorës dëshmojnë se të gjitha përpjekjet e bëra nga organet e saj dhe ministritë përkatëse, çuan në organizimin e një force që, deri nga fillimi i qershorit 1913, u shtri në mjaft zona ku njihej pushteti i kësaj qeverie. Madje, për organizimin e saj dhe të policisë e të drejtësisë të Qeverisë së Vlorës, u krijuan edhe disa komisione përkatëse. Sidoqoftë organizimi më cilësor i kësaj force do të niste pas qershorit 1913. Mbi përpjekjet e Qeverisë së Vlorës për organizimin e Forcave të Armatosura mund të formohet një ide jo vetëm nga dokumentacioni vendas, por edhe nga një raport që i dërgonte Vjenës konsulli i Austro-Hungarisë pranë Qeverisë së Vlorës, Lejhanec, i cili ndiqte nga afër veprimtarinë e kësaj Qeverie.Lidhur me këtë ai raportonte: “…. kohët e fundit Qeveria e Përkohshme është marrë me çështje organizative edhe po bën emërime të shumta sidomos në fushën e administratës së brendshme…”. Ministria e Luftës ose e Mbrojtjes Kombëtare, e cila, së bashku me pjesët përbërëse të saj, do të kryente edhe detyrën e Komandës së Përgjithshme të Fuqive të Armatosura, përbënte hallkën më të lartë organizuese e drejtuese të Ushtrisë Kombëtare Shqiptare. Kjo ministri përbëhej nga “…zyra e Shtatit Madhnuer (Shtabit Madhor), zyrën qarkore, zyrën herrtare (logjistika) dhe zyrën shëndetësore …”.

FORMIMI I SHTABIT MADHOR APO SHTATI MADHNUER

Dikasteri i Luftës përgatiti dhe përpunoi konceptin dhe platformën e organizimit të ushtrisë dhe të strukturave përbërëse të saj në përputhje me gjendjen që ishte krijuar në Shqipëri. Struktura e saj ishte sanksionuar dhe përmbledhur në një rregullore shumë të vogël, e emërtuar “Rregullorja për organizimin e përkohshëm të Ministrisë së Luftës”, e cila u hartua më 22 prill 1913. Ajo ishte shumë e shkurtër, e përbërë nga 7 pika, dhe ishte e shkruar vetëm në një faqe. Në rregullore shkruhej se deri në daljen e rregulloreve të reja ushtarake do të funksiononin rregulloret ekzistuese të ushtrisë turke. Qeveria udhëzoi Ministrinë e Luftës që për organizimin e një ushtrie të rregullt shqiptare të shikohej përvoja e ushtrive evropiane, që vërtetonte edhe njëherë vizionin e qartë mbi krijimin e saj dhe se ishte e interesuar për krijimin e një ushtrie të kohës. Në fazën pasuese, e cila nisi në qershor dhe vijoi deri nga dhjetori i vitit 1913, sipas strategjisë së I. Qemalit dhe Qeverisë së Vlorës, u kalua në një nivel më cilësor të organizimit dhe të përgatitjes së Forcave të Armatosura, të strukturave të veçanta, si dhe në hallkat drejtuese e në veprimtarinë e tyre.Pikërisht në maj 1913, në përputhje me parashikimet e Qeverisë dhe të Ministrisë së Luftës dhe si nevojë e një hallke të qendërzuar, që do të shërbente për organizimin, përgatitjen, bashkërendimin dhe drejtimin profesional të veprimeve luftarake të Forcave të Armatosura, u formua Shtabi Madhor apo Shtati Madhnuer, siç quhej në terminologjinë autentike të kohës. Ky Shtab, që ishte konceptuar shumë i thjeshtë dhe tepër racional në ndërtim, vetëm me 5 zyra, do t’i jepte një hop organizimit të Forcave të Armatosura, por ai në të vërtetë u mor me gjithçka që kishte të bënte me veprimet luftarake, me furnizimet etj. në frontet e luftimeve në Jug, në Shqipërinë e Mesme apo edhe në atë të Veriut. Për këtë tregues dëshmojnë qarkoret e hartuara e të dërguara nga ky shtab me firmën e Kryetarit të tij, major Ali Shefqet Shkupit, në lidhje me problemet e përmendura më sipër. Elementet përbërëse të shtabit, të përcaktuara në “Rregulloren e përkohshme të Ministrisë së Luftës” të 22 prillit 1913, ishin: “1. Qarqet e Shtatit Madhnuer. 2. Shkresina e Shtatit Madhnuer. 3. Komisioni i rregulloreve e i ushtrimeve. 4. Komisioni i trajtimit të policisë e të xhandarmërisë .5. Komisioni i ndërtimit”. Konceptimi dhe formimi i këtij shtabi, ku vepronin një grup ushtarakësh mjaft të formuar, me kulturë profesionale ushtarake të nivelit akademik dhe me përvojë të lakmueshme luftërash, dëshmonte edhe për një kulturë të mirë politiko-ushtarake të drejtuesve të shtetit dhe të udhëheqësve ushtarakë shqiptarë të asaj kohe, të afirmuar nga Qeveria e Vlorës. Ky shtab, që varej nga Ministria e Luftës, shërbente edhe si një organ këshillimor për çështjet ushtarake pranë Qeverisë së Vlorës.Ngritjen e këtij shtabi të lartë ushtarak e bënte të njohur për qeverinë austrohungareze në Vjenë, konsulli i saj në Vlorë, Lejhanec, që raportonte: “Në fillim të qershorit 1913 në Vlorë funksiononte një zyrë e Shtatmadhorisë, një lloj organi ushtarak i Qeverisë së Përkohshme”. Ky shtab, siç vërtetoi zhvillimi i ngjarjeve të kohës, luajti një rol të dukshëm në organizimin e zhvillimin e Forcave të Armatosura në fazën e dytë, siç ishte përmirësimi i strukturave të saj, veçanërisht të Xhandarmërisë dhe të forcave aktive. Kështu, për të organizuar mbi baza të shëndosha strukturën e forcave aktive të Ushtrisë, Ministria e Luftës dhe Shtabi Madhor urdhëruan krijimin e një kompanie të ashtuquajtur “Model”. Sipas shëmbëlltyrës së saj u krijua imazhi i kësaj strukture. Po në këtë fazë nisi edhe riorganizimi i xhandarmërisë e cila, veçanërisht pas qershorit, pati një përmirësim të dukshëm. Ky nivel u rrit më tej pas tetorit të po këtij viti, kur në Vlorë arriti grupi i oficerëve holandezë të kolonel De Weer-it dhe majorit Thomson, të cilët, sipas vendimeve të Konferencës së Ambasadorëve të 29 korrikut 1913 në Londër, duhej të organizonin xhandarmërinë shqiptare. Eshtë vendi të vihet në dukje se Qeveria e Vlorës dhe ushtarakët shqiptarë ndihmuan pa asnjë hezitim në punën e ushtarakëve holandezë për riorganizimin e Xhandarmërisë Shqiptare sipas koncepteve të përparuar të asaj kohe, për t’a bërë atë sa më efektive në veprimet e saj. Ajo u organizua tashmë mbi bazën e 4 detashmenteve, reparte këto të barabarta me një batalion, me 300 xhandarë secili. Çdo repart drejtohej nga një oficer shqiptar i shquar dhe me shumë përvojë. Të tillë ishin major Mustafa Aranitasi, kapiten Mustafa Maksuti (Shehu), kapiten Kasem Qafëzezi dhe kapiten Rexhep Shala. Koncepti i drejtë në krijimin e Forcave të Armatosura Shqiptare, u vërejt edhe në formimin e shërbimeve mbështetëse, siç ishin ai i Prapavija (6 maj 1913), i Mobilizimit (3 qershor 1913) dhe i Zbulimit ose Informativ (15 qershor 1913). Pa këto shërbime vështirë se mund të kryenin veprimtarinë e tyre strukturat ose hallkat drejtuese të Forcave të Armatosura shqiptare.

PËRPILIMI I RREGULLOREVE TË PARA PËR USHTARAKUN

Ndërkohë, Qeveria e Vlorës, në bashkëpunim të ngushtë me Ministrinë e Luftës dhe Shtabin Madhor, përcaktuan edhe vetë nivelin e të drejtës elektorale dhe politike të ushtarakut shqiptar. Në atë kohë ishte përcaktuar se përveç oficerëve, ushtarakët e tjerë nuk lejoheshin të merrnin pjesë në zgjedhjet, me qëllim që të mënjanohej ndikimi tyre nga politika. Një veprimtari sintezë, që evidentoi dhe afirmoi më së miri mendimin dhe vizionin ushtarak shqiptar për atë kohë, ishte pikërisht hartimi dhe publikimi i rregullores “Mbi organizimin e Milicisë Shqiptare”, që u miratua nga vetë Kryesia e Qeverisë së Përkohshme më 3 qershor 1913. Kjo rregullore u hartua me qëllim që të shpallte e të bënte të njohur projektin e Qeverisë së Vlorës për konceptin dhe mënyrën e organizimit të forcave ushtarake ekzistuese të vendit, deri sa të krijoheshin kushtet dhe mundësitë për krijimin e ushtrisë së rregullt. Kjo duket mjaft mirë nëse i referohemi vetë rregullores, ku parashikohet dhe përshkruhet qartë e saktë çdo gjë që lidhet me sistemin e organizimit ushtarak të përzgjedhur, sipas të cilit do të kryhej organizimi i fuqive ushtarake shqiptare deri në kohën e përcaktuar për krijimin e Ushtrisë së rregullt. Po kështu, në të përcaktohej edhe gjithçka tjetër për detyrimin ushtarak, moshën e të detyruarve për këtë shërbim, skemën e organizimit të brendshëm, detyrat luftarake, hierarkinë ushtarake, uniformën, armatimet, mënyrat e lajmërimit, vendvendosjen e reparteve e të nënreparteve sipas madhësisë së tyre, çështjet e administrimit dhe të rregullit dhe deri te trajtimi financiar i ushtarakëve të së gjithë niveleve. Rregullorja në të vërtetë ishte një akt ligjor për nga përmbajtja, edhe për faktin se ajo u miratua nga vetë Qeveria e Vlorës, duke i dhënë asaj atributet dhe forcën ligjore. Njëherësh, hartimi i rregullores dëshmon qartë nivelin e lartë të dijeve dhe të kulturës profesionale ushtarake të anëtarëve të Shtabit Madhor shqiptar; prandaj miratimi i rregullores rriti prestigjin e këtij organi ushtarak jo vetëm në vend. Për këtë rregullore konsulli austro-hungarez në Vlorë do të shkruante: “Zyra (e Shtabi Madhor) hartoi rregulloren mbi funksionimin e milicisë shqiptare, sipas së cilës kjo e fundit duhej të ishte një forcë e organizuar, e ngritur mbi bazën e detyrimit ushtarak të përgjithshëm dhe që kishte për detyrë mbrojtjen e vendit deri sa të krijohej një ushtri e rregullt”.Qeveria e Vlorës dhe kryetari i saj I. Qemali ditën të përzgjidhen e të përcaktojnë hallkat drejtuese në nivel strategjik, për Forcat e Armatosura që ishin në organizim e sipër, në shkallë vendi. Në këto kushte, deri sa të krijohej Komanda e Përgjithshme, kjo detyrë iu ngarkua Ministrisë së Luftës. Por një dukuri që përshfaqi vizionin dhe konceptin modern të Qeverisë, madje dhe të udhëheqësve ushtarakë shqiptarë të viteve 1912-1913, ishte prirja dhe vendosmëria e tyre për organizimin e një Force të Armatosur me profil të tillë. Prandaj ata sugjeruan kryerjen më parë të studimit të disa sistemeve ushtarake evropiane. Ja si e përshkruan këtë vendim konsulli i cituar më lart, në një raport të tij: “…administrata ushtarake shqiptare kishte ndërmend të bënte më parë studime mbi sistemet e ndryshme ushtarake evropiane. Pastaj të vendoste të mbështetej në njërin prej tyre ose të krijonte një sistem të ri të vetin, që t’u përshtatej kushteve të shtetit të ri të pavarur”. Për të ilustruar këtë prirje, mjafton të përmendim që të gjitha porositë e Qeverisë së Vlorës për armatime e municione për Forcat e Armatosura shqiptare u bënë në Austri, kurse ato për uniformat e reja, në Itali. Për këtë në librin “Pavarësia Shqiptare dhe Diplomacia e Fuqive të Mëdha” thuhet: “Porosi të rëndësishme u bënë në arsenalet e Austro-Hungarisë, me gjithë ngushticën e madhe të mjeteve financiare”. Ndërsa ambasadori i Vjenës në Romë, Merei, thotë: “…se në Ministrinë e Jashtme italiane kishte marrë vesh për ardhjen në Itali të disa përfaqësuesve të Qeverisë Vlorës për të blerë uniforma për xhandarmërinë shqiptare”. Së fundi duam të vëmë në dukje se është merita dhe vendosmëria e Qeverisë Shqiptare dhe e vetë I. Qemalit për t’u dhënë Forcave të Armatosura Shqiptare një karakter dhe përmbajtje sa më shumë që të ishte e mundur kombëtare. Kjo vendosmëri dhe prirje duket nëse i referohemi përzgjedhjes së drejtuesve ushtarakë kryesorë të Forcave të Armatosura: përzgjedhja e gjeneral Dërrallës në krye të Ministrisë së Luftës, e major Ali Shefqet Shkupit në krye të Shtabit Madhor, si dhe e oficerëve të shquar të asaj periudhe, Ismail Haki Tatzati, Mustafa Maksuti, Kasem Qafëzezi dhe Meleq Frashëri etj., që vinin nga trevat e ndryshme të vendit, në krye të formacioneve kryesore të Forcave të Armatosura shqiptare. Kjo dukuri shfaqet edhe më poshtë, në formacionet e tjera ushtarake, ku gjeje mjaft ushtarakë komandues edhe nga Kosova. Trevat shqiptare në vitet 1912-1913 edhe më tepër se deri atëherë u vlerësuan si faktor bashkimi dhe krenarie gjithëkombëtare. Madje, uniforma e këtyre forcave vlerësohej si e tillë. Kjo shfaqje tipike përshkruhet shumë qartë në revistën ZGJIMI, që botohej në Korçë, në numrin e 33-të të saj, ku botohej edhe një fotografi e tre ushtarakëve shqiptarë të viti 1913, në të cilën shkruhej: “Shikoni pakëz këtë fytyrë, e patë? Këto janë uniformat e ushtrisë shqiptare. Kjo është rroba e Kombit Shqiptar! Kjo është rroba që do të thotë se në këtë botë është një shtet që quhet Shqipëri!”. Kësisoj Ushtria Shqiptare vlerësohej në thelb si pasqyra e vetë kombit dhe e shtetit shqiptar. Nuk ka vlerësim dhe simbolikë më të qartë në këtë plan.Me gjithë përpjekjet për të krijuar një ushtri kombëtare të rregullt e bashkëkohore për shtetin e ri shqiptar, sipas përfytyrimit dhe përmasave të sotme, Qeveria e Vlorës nuk ia arriti dot qëllimit që i kishte vënë vetes, për shkak të mundësive të kufizuara materiale dhe kohës, pasi veprimtaria e saj u ndërpre. Megjithatë ajo hodhi bazat e para dhe shënoi fillimet e organizimit të Ushtrisë dhe të Forcave të Armatosura në vendin tonë. Ajo krijoi rreth 12000 forca, nga të cilat 4000-5000 ishin xhandarë. Në këto struktura u bashkuan dhe shërbyen rreth 70 oficerë dhe 150 nënoficerë të karrierës, që ishin shkolluar në Turqi. Kështu, vizioni dhe mendimi ushtarak i Qeverisë së Vlorës dhe i ushtarakëve që kishte përreth, me gjithë kufizimet e kohës, duhet të vlerësohen si një shërbim ndaj vendit dhe popullit shqiptar në tërësi dhe ndaj Forcave të Armatosura dhe artit ushtarak shqiptar në veçanti.