Analizë nga Rafael Floqi/

Shkatërrimi dhe kërcënimi i konfliktit të ripërtërirë mund të ndalojë shumë që të kthehen.

Rënia e regjimit sirian degradoi pozicionin e Iranit dhe Rusisë në vend dhe, duke e bërë këtë, e ka bërë Sirinë një fushë beteje për konkurrencën midis Turqisë dhe Izraelit. Të dy kanë një interesa të përbashkët që Siria të mos kthehet në një vakum pushteti, por ata kanë perceptime të ndryshme për kërcënimet që një fuqi e re paraqet. Lufta civile e Sirisë, e cila filloi në vitin 2011, zhvendosi më shumë se 13 milionë njerëz, duke përfshirë gati 5 milionë që u larguan jashtë vendit. Megjithatë, me rënien e papritur të regjimit të Bashar Asadit më 8 dhjetor, shumë mund të kthehen së shpejti në vend. Pas largimit nga Siria, shumica e refugjatëve qëndruan në rajon. Pjesa më e madhe, rreth 3.1 milionë njerëz, u vendosën në Turqi. 1.6 milionë të tjerë kërkuan strehim në Irak, Jordani dhe Liban. Destinacioni kryesor jashtë rajonit ishte Gjermania, e cila priti më shumë se 850,000 refugjatë sirianë. Në një op/ed Mohamad Bazzi në The Guardian shkruan që e E ardhmja e Sirisë duhet të përcaktohet nga sirianët, jo nga fuqitë e jashtme.

E ardhmja e pasigurt

Ndërsa sirianët festonin rënien e regjimit brutal të Bashar al-Asad të dielën, tre fuqi të huaja – Izraeli, Turqia dhe SHBA – kryen sulme ajrore në të gjithë vendin. Të tre i cilësuan bombardimet si një përpjekje për të mbrojtur interesat e tyre pasi një ofensivë e rrufeshme nga luftëtarët rebelë shkaktoi rrëzimin e papritur të Asadit – dhe tërheqjen e dy mbrojtësve të tij kryesorë të huaj, Rusisë dhe Iranit.

Në orët e vështira pasi Assadi u arratis në Moskë, mijëra të burgosur politikë u liruan nga burgjet dhe qendrat e torturës të regjimit Baathist. Sirianët shkatërruan statujat dhe fotot e Asadit dhe babait të tij, Hafezit, i cili mori pushtetin në vitin 1970 dhe e ktheu Sirinë në një shtet policor. Gjithçka, baba e bir kishin sunduar Sirinë për 54 vjet. Por miliona sirianë mezi kishin kohë për të përvetësuar faktin se mbretërimi i familjes Assad më në fund kishte përfunduar përpara se të bëhej e qartë se aktorë të tjerë të jashtëm do të bënin shaka për të formuar të ardhmen e Sirisë.

Izraeli lëvizi shpejt për të kapur territorin sirian dhe për të shkatërruar shumë nga aftësitë ushtarake të Sirisë tashmë të varfëra. Trupat izraelite kaluan nga lartësitë e pushtuara të Golanit të dielën në territorin fqinj sirian, duke pushtuar një “zonë tampon” të çmilitarizuar që u krijua nga OKB-ja një vit pas luftës arabo-izraelite të vitit 1973. Deri të martën, Izraeli kishte kryer gjithashtu më shumë se 350 sulme ajrore në Siri gjatë 48 orëve të mëparshme, duke shkatërruar asetet kryesore ushtarake të vendit: avionë të vjetër luftarakë, helikopterë, drone, anije detare, radarë dhe sisteme të mbrojtjes ajrore dhe rezerva raketash.

Izraeli shfrytëzoi kaosin shkatërron armët siriane

Pavarësisht se kush kontrollon përfundimisht një qeveri të ardhshme në Damask, Izraeli shfrytëzoi kaosin pas rënies së Asadit për t’u siguruar që Siria të mos ruajë kapacitetin ushtarak për të mbrojtur veten. Dhe Izraeli e bëri këtë me mbështetjen e heshtur të Joe Biden dhe administratës së tij, të cilët përsëritën argumentin e Izraelit se po vepronte në mënyrë parandaluese në vetëmbrojtje kundër kërcënimeve të mundshme nga rebelët dhe xhihadistët sirianë. Përveç Francës dhe Spanjës, pak fuqi perëndimore i dënuan veprimet e Izraelit. I dërguari i posaçëm i OKB-së për Sirinë, Geir Pedersen, ishte në mesin e një grushti zyrtarësh që i kërkuan drejtpërdrejt Izraelit të ndalonte sulmet ajrore dhe pushtimin tokësor në territorin sirian, duke thënë se ata ishin në kundërshtim me marrëveshjen e armëpushimit të vitit 1974 që krijoi zonën tampon.

Të hënën, zëdhënësi i Departamentit të Shtetit të SHBA, Matthew Miller, i bëri jehonë justifikimit të Izraelit për pushtimin e fqinjit të tij: ndërsa regjimi i Asadit u shkatërrua, ushtria siriane braktisi pozicionet e saj përgjatë kufirit izraelito-sirian, tha Miller, “gjë që potencialisht krijon një vakum që mund të ketë është mbushur nga organizata terroriste”. Ai shtoi: “Izraeli ka thënë se këto veprime janë të përkohshme për të mbrojtur kufijtë e tij. Këto nuk janë veprime të përhershme.”

Zyrtarët izraelitë pranuan se kishin marrë ish-pozitat e ushtrisë siriane në majën më të lartë të Jabal al-Sheikh, të cilën Izraeli e quan malin Hermon. Mali ofron një nga pamjet më strategjike për të vëzhguar pjesë të mëdha të Sirisë dhe Libanit dhe do ta vendoste Damaskun, rreth 40 km larg, brenda rrezes së artilerisë izraelite. Të premten, ministri i mbrojtjes, Israel Katz, tha se trupat e tij do të mbajnë kontrollin e anës siriane të malit Hermon gjatë dimrit.

SHBA e sheh Sirinë me lente antiterrorizmi

Përveç shqetësimit të saj për ndikimin e rënies së Asadit në Izrael, administrata Biden e shikon kryesisht Sirinë përmes një lente antiterrorizmi, duke u frikësuar se Shteti Islamik mund të rindërtohet dhe të përfitojë nga vakuumi aktual i pushtetit. Të dielën, pasi Assadi u largua nga Damasku, avionët luftarakë amerikanë goditën më shumë se 75 objektiva në Sirinë qendrore, për të cilat Pentagoni tha se ishin kampe ose operativë të Shtetit Islamik. Por sulmet ajrore të SHBA-së ishin shumë më pak të gjera dhe të dëmshme sesa ato që Izraeli kreu kundër bazave ushtarake siriane.

Ndihmëssekretarja amerikane e Shtetit për Çështjet e Lindjes së Afërt, Barbara Leaf, ish-i dërguari i posaçëm për Sirinë, Daniel Rubinstein, dhe i dërguari kryesor i administratës Biden për negociatat për pengjet, Roger Carstens, vizituan Sirinë për bisedime me udhëheqësit e përkohshëm sirianë, bëri të ditur Departamenti amerikan i Shtetit të premten në mëngjes.

Kjo është vizita e parë zyrtare e diplomatëve amerikanë në Siri pas më shumë se një dekade, që nga mbyllja e Ambasadës amerikane në Damask në vitin 2012.“Ata do të angazhohen drejtpërdrejt me popullin sirian, duke përfshirë përfaqësues të shoqërisë civile, aktivistë, anëtarë të komuniteteve të ndryshme dhe zëra të tjerë sirianë për të biseduar për vizionin e tyre për të ardhmen e vendit të tyre dhe për mënyrën se si Shtetet e Bashkuara mund t’i mbështesin”, tha Departamenti i Shtetit.

Në krye të agjendës së tyre do të jetë mbledhja e të dhënave për gazetarin amerikan Austin Tice, i cili u zhduk në Siri në vitin 2012. Gjithashtu, ata do të theksojnë se parimet e gjithëpërfshirjes, mbrojtja e pakicave dhe heqja dorë terrorizmi dhe armët kimike, janë vendimtare për çdo mbështetje amerikane për Qeverinë e re siriane.

Turqia kurdët sirianë, kërcënim sigurie

Inkursionet e tjera të mëdha të huaja që nga rënia e Asadit kanë ardhur nga Turqia, e cila ka kontrolluar prej kohësh territorin pranë kufirit të saj jugor përmes përfaqësuesit të saj, ushtrisë kombëtare siriane. Gjatë javës së kaluar. Turqia e mbështeti këtë ushtri, një grup ombrellë milicish, me sulme ajrore kundër forcave kurde të mbështetura nga SHBA në Sirinë veriore. Turqia i sheh kurdët sirianë si një kërcënim sigurie dhe aleatë të mundshëm për pakicën kurde brenda Turqisë. Rebelët e mbështetur nga Turqia kontrollojnë zonat kufitare midis Sirisë dhe Turqisë, duke vepruar si një tampon për Ankaranë. Më në fund, Izraeli deklaroi se rënia e Asadit anuloi marrëveshjen e tyre të vitit 1974 për të çmilitarizuar Lartësitë e Golanit dhe trupat izraelite hynë me shpejtësi për të pushtuar zonën. Izraeli gjithashtu nisi sulme të mëdha ajrore që synonin pajisjet ushtarake, depot e armëve kimike dhe kërcënime të tjera ndaj saj donte të mos binte në duart e ekstremistëve.

Hayat Tahrir al-Sham (HTS), një tjetër aleat turk dhe më i forti nga fraksionet rebele siriane, i cili nisi një ofensivë të befasishme kundër qeverisë së Asadit në fund të muajit të kaluar, ka marrë kontrollin e Damaskut dhe qyteteve të tjera të mëdha. SHBA, Britania e Madhe dhe shumica e vendeve evropiane e cilësuan HTS-në një grup terrorist për shkak të lidhjes së saj të mëparshme me Al-Kaedën gjatë luftës civile në Siri. Disa fuqi perëndimore, së bashku me OKB-në, po shqyrtojnë tani heqjen e emërtimit terrorist nëse HTS angazhohet për të formuar një qeveri kalimtare gjithëpërfshirëse.

HTS dhe grupet e tjera rebele kanë një detyrë të rëndë në konsolidimin e fraksioneve siriane në një qeveri kohezive që mund të menaxhojë ndarjet sektare dhe etnike derisa të hartohet një kushtetutë e re dhe të mund të mbahen zgjedhjet.

Forcat ruse largohen nga vendlindja e Assadit

Mes njoftimeve kundërthënëse mbi të ardhmen e Rusisë në Siri, mjetet ushtarake ruse kanë filluar të largohen nga province Lakatia, vendilindja e diktatorit të rënë Bashar al-Assad dhe të atit të tij Hafez al-Assad, i cilësuar atje si “udhëheqësi i pavdekshëm”. Automjete të rënda të ushtrisë dhe avionë po largohen nga baza ushtarake ruse në provincën Lakatia në Siri. Në raportimet mediatike dhe në komunikimet në rrugët e qytetit ka të dhëna kontradiktore, se ku po shkojnë këto mjete. Disa thonë se po largohen nga Siria. Disa të tjerë thonë se jo. Në një lagje aty pranë, ka ende dyqane me tabela në rusisht, kryesisht për të plotësuar nevojat që mund të kenë ushtarët. Disa vendas druhen se grupet e pakicave në Siri do të jenë në rrezik pa mbrojtjen nga Rusia, pas rënies së regjimit të Bashar al-Asadit. Të tjerë thonë se lëvizja e rusëve është një sinjal se lufta po mbaron. Rusia ishte një aleate e ngushtë e qeverisë së Asadit, e cila në vitin 2015 u përfshi në Luftën Civile të Sirisë, për të mbrojtur regjimin. Në pjesë të tjera të Sirisë, vendasit thonë se bombat ruse ishin përgjegjëse për vdekjen dhe shkatërrimin.

Lufta kundër trashëgimisë së Asadit

Ata gjithashtu duhet të luftojnë kundër trashëgimisë së Asadit dhe ndërhyrjes së huaj. Përveç brutalitetit të tij absolut – lufta vrau afro 500,000 njerëz dhe zhvendosi gati gjysmën e popullsisë së Sirisë – Assad ishte në gjendje të mbante pushtetin duke përdorur një politikë të jashtme shkatërruese që ushqeu përfaqësues në vendet fqinje dhe eksportoi ekstremizëm.

Në fillim të kryengritjes siriane në vitin 2011, regjimi i Asadit liroi qindra militantë islamikë nga burgjet e tij dhe ata vazhduan të bëhen udhëheqës të Shtetit Islamik dhe fraksioneve të tjera xhihadiste. Assad më pas e portretizoi veten si i vetmi i aftë për të mbajtur ushtrinë e Sirisë dhe institucionet e tjera shtetërore nga shpërbërja dhe parandalimi i rënies së vendit tërësisht në duart e xhihadistëve. Në perëndim, Assad e projektonte veten si e keqja më e vogël – edhe nëse regjimi i tij ishte përgjegjës për vdekje dhe shkatërrim më të madh se kundërshtarët e tij.

Ndërsa Siria më në fund është çliruar nga sundimi i Asadit, së bashku me mbështetësit e tij të huaj, fuqitë e tjera – veçanërisht Izraeli, SHBA-ja dhe Turqia – tani po konkurrojnë për ndikim ndërsa sirianët po luftojnë se si të rindërtojnë vendin e tyre të shkatërruar. Sirianët meritojnë të mos jenë më pengje në ambiciet dhe konfliktet e të tjerëve.

Shtetet e Bashkuara dhe fuqitë evropiane duan të frenojnë kërcënimin e xhihadistëve që sulmojnë objektivat perëndimore, siç bënë në kulmin e luftës civile në Siri. Uashingtoni është gjithashtu i shqetësuar se dhuna e re mund të dëbojë edhe një herë shumë refugjatë nga Siria.

Pasiguria e një vakumi pushteti

Edhe pse shumë mund të dëshirojnë të kthehen, disa rajone mbeten të paqëndrueshme pasi fraksionet konkurrojnë për të plotësuar një vakum fuqie. Territoret kryesore, duke përfshirë zonat e pasura me naftë në lindje të lumit Eufrat, mbeten jashtë kontrollin e grupit rebel, Hayat Tahrir al-Sham (HTS), që udhëhoqi ofensivën përfundimtare kundër Forcat e Asadit. Në vend të kësaj, ato zona menaxhohen nga forcat kurde të mbështetura nga SHBA, të njohura si Forcat Demokratike Siriane, të cilat kohët e fundit nënshkruan një marrëveshje armëpushimi të ndërmjetësuar nga SHBA me rebelët dhe u tërhoq nga Manbixhi.

Me largimin e Asadit, Siria përballet me një fazë kritike të rindërtimit. HTS planifikon të krijojë një teknokratike qeverisë deri në mars. Shumë sirianë të zhvendosur shpresojnë të kthehen, përfshirë ata në Turqi, ku miliona refugjatë kanë sisteme të tensionuara politike dhe ekonomike. Shumë do të duhet të presin për të tyren komunitetet që do të rindërtohen. Të tjerët tashmë kanë filluar jetë të reja jashtë vendit dhe nuk do të duan largohen. Dhe përveç rrezikut të një konflikti të rinovuar midis grupeve të mbetura, ndërhyrje nga SHBA, Rusia, Izraeli dhe Turqia e ndërlikon rimëkëmbjen e Sirisë, duke rrezikuar destabilizimin e mëtejshëm pasi këto fuqi jetojnë për ndikim.

Hisen Berisha/

Greqia vazhdon të kushtëzojë mbështetjen e saj për anëtarësimin e Shqipërisë në Bashkimin Evropian, duke kërkuar respektimin e të drejtave të minoritetit grek në Shqipëri. Kryeministri grek Kyriakos Mitsotakis deklaroi qartë se ky është një ndër kushtet kryesore për përparimin e Shqipërisë në rrugën drejt integrimit. Por kjo sjellje hipokrite ngre një pyetje thelbësore: Çfarë po ndodh me të drejtat dhe liritë e komunitetit shqiptar çam në Çamëri?

Që nga gjenocidi dhe krimet kundër njerëzimit të kryera nga shteti grek ndaj popullsisë çame gjatë Luftës së Dytë Botërore, shqiptarët çamë u dëbuan me dhunë nga trojet e tyre historike. Nga viti 1945 deri në vitin 1951, për çamët e shpërngulur u kujdes Mbretëria e Bashkuar, duke u mundësuar mbijetesën në kushte të vështira. Pas vitit 1951, me ndikimin e Partisë Komuniste Greke, si parti homologe e Partisë Komuniste të Shqipërisë (PKSH), e cila ishte pjesë e Internacionales Socialiste, çamëve të dëbuar u dha shtetësia shqiptare. Ky akt, megjithëse me synime humanitare, çoi në humbjen e çdo të drejte të çamëve në trojet, pronat, varret dhe trashëgiminë e tyre historike në Çamëri.

Kjo është një padrejtësi historike që bie ndesh me detyrimin kushtetues të Shqipërisë për të mbrojtur të drejtat e shqiptarëve jashtë kufijve shtetërorë, siç përcaktohet në Nenin 8 të Kushtetutës së Shqipërisë. Megjithatë, kjo çështje është lënë në harresë, ndërsa sot Greqia jo vetëm që nuk pranon të diskutojë çështjen çame, por kushtëzon dhe pengon procesin e integrimit të Shqipërisë në BE.

Pavarësisht shpalljes së pavarësisë së Çamërisë më 30 tetor 2016 në Hagë, në përputhje me Konventën e Gjenevës dhe ligjet ndërkombëtare për vetëvendosje, nga Çamët e mbledhur në një Kuvend të Çamëve nga tërë Bota, dhe Deklaratës së Pavarësisë që miratuan, as Greqia dhe as Shqipëria nuk kanë marrë hapa të qarta për të adresuar këtë çështje të hapur. Në anën tjetër, Bashkimi Evropian, që pretendon të jetë një bastion i të drejtave të njeriut dhe lirive themelore, hesht ndaj shkeljeve flagrante të të drejtave të çamëve nga një shtet anëtar i saj, siç është Greqia.

Pyetja që shtrohet është: Si mund të pranohet një standard i dyfishtë në politikën evropiane? A mund të flitet për seriozitet dhe koherencë nga BE-ja kur një shtet anëtar diskriminon çamët dhe refuzon të njohë të drejtat e tyre njerëzore, historike, pronësore dhe politike?

Qeveria shqiptare ka detyrimin moral, ligjor dhe kushtetues që të ngrejë çështjen çame si një kusht në çdo dialog dypalësh dhe në forume ndërkombëtare. Përballë hipokrizisë greke dhe indiferencës evropiane, çështja çame mbetet një provë e madhe për shtetin shqiptar dhe për vetë Bashkimin Evropian, që duhet të dëshmojë nëse mbetet e përkushtuar ndaj lirive dhe të drejtave të njeriut, apo nëse do të tolerojë përjetësisht sjellje diskriminuese ndaj një komuniteti të zhdukur me dhunë nga trojet e tij stërgjyshore.

Koha është që qeveria shqiptare të marrë një qëndrim të qartë dhe të mos heshtë përballë padrejtësisë historike. Ashtu si Greqia kushtëzon Shqipërinë, edhe Shqipëria duhet të kushtëzojë çështjen e minoritetit grek me njohjen dhe garantimin e të drejtave të çamëve, duke e vendosur këtë temë në tavolinën ndërkombëtare si një çështje të drejtësisë dhe të drejtave të njeriut.

Nga Rafael Floqi, kryeredaktor i ALBTVUSA/

Të qenët endacakë pa shtëpi mbetet një nga çështjet më të nxehta shoqërore në mbarë botën, duke prekur miliona njerëz në rajone dhe grupe të ndryshme demografike. Në shumë zona urbane këtu në SHBA, pamja e individëve që jetojnë nëpër rrugë është bërë shumë e zakonshme, por arsyet pas të pastrehëve janë komplekse dhe shumëdimensionale. Të gjithë i kemi parë ata duke na zgjatur një kuti plastike tek semaforët.

Parashqevi Simaku është një këngëtare e njohur shqiptare, e cila në vitet 1980 dhe 1990 ishte një nga figurat më të dashura të Shqipërisë dhe shumë e vlerësuar në industrinë muzikore, me një karrierë premtuese përpara. Megjithatë, historia e Simakut mori një kthesë të papritur dhe tragjike, duke e sjellë atë nga kulmi i famës në realitetin e ashpër të jetesës në rrugë.

Rasti i Parashqevi Simakut jo vetëm që ndriçon vulnerabilitetet e figurave publike, por gjithashtu ndihmon në reflektimin mbi çështjet më të gjera të shëndetit mendor, varësisë dhe sfidave të rindërtimit të jetës pas rënies nga shndritshmëria. Historia e saj thekson se si presionet kulturore dhe shoqërore, bashkë me mungesën e mbështetjes familiare, mund të çojnë në shembjen e sistemit mbështetës të individëve. Figurave publike, sidomos atyre nga industria e argëtimit, shpesh iu kërkohet të ruajnë një nivel të përsosmërisë. Dhe kur ata dështojnë, mungesa e kuptimit dhe mbështetjes mund ta bëjë luftën e tyre edhe më të vështirë dhe për ata që me sinqeritet duan t’i ndihmojnë.

Mediat duhet të përqendrohen tek shembulli pozitiv

Por a i ndihmon media dhe ata, apo ia bën jetën e tyre dhe atë qetësinë e mjerimit me të padurueshëm. ALBTVUSA mendon se një tjetër aspekt që meriton vëmendje është mediat duhet të përqendrohen tek shembulli pozitiv dhe qëndrimi i tyre ndaj rasteve si ai i Simakut, duke synuar klikimet audiencën me pahir pa vlera morale është mjaft i dëmshëm dhe bën të kundërtëtën.

Mediat në Shqipëri në vend që të ofrojnë mbështetje dhe të ndihmojnë në rikthimin e individëve në rrugën e rimëkëmbjes, preferojnë t’i shfrytëzojnë këto raste tragjike për klikime dhe shikueshmëri. Ato shpesh e trajtojnë historinë e individëve të tjerë si Simaku si një “scoop” lehtësisht për të tërhequr vëmendjen, duke nxjerrë më shumë informacione të panevojshme ose të dhunshme për jetën e tyre personale, pa menduar për pasojat për ta.

Ky qëndrim i mediave, në Shqipëri të paguar me taksat e shqiptarëve synon vetëm klikimet dhe spektaklin, shpesh lë pas dore humanizmin nevojën për një trajtim më të ndjeshëm dhe mbështetës për ata që ndodhen në vështirësi.

Si mendoni, a thua prezantuesi Blendi Fevziu kishte ai shqetësim fatin e këngëtares së njohur Simaku, apo skupin e zbulimit të gjendjes së saj. Jo ajo, nuk u bë për ta ndihmuar individin por për ta shndërruar rastin e saj fatkeq në një ngjarje kronike apo në një episod Big Brodheri deri në atë vulgaritet sa një personazhet e Big Brother, si Luis Ellji deklaron sot sa për klikime për vete, se kishte pas qenë i dashuruar në mënyrë platonike me Parashqevinë.

Marrëzia mediatike, absurde kolektive, një reality TV i pashpirt

Kjo histori dhe mulliri i gjithologëve si z. Fatos Paçrami përpiqen ta përtypin një realitet fatkeq , jo me fatin e P. Simakut, por nëse ajo ishte vlerë apo jo , sepse këndoi në një periudhë të errët, ç’ka nuk është faji i saj por që s’ja heq dot vlerat e interpretueses.

Të qenit në Amerikë, përforcon gjithë iluzionet, por dhe disiluzionet e ëndrrës amerikane. Por në Shqiperinë e episodeve të për një shoqëri dhe një popull të veçantë dhe flet të njëjtën gjuhë, ka shumë raste që humbet në histori absurde që i ngjajnë një romani të pashkruar, por që përcillet mes medias sipas përshkrimit të secilit – dhe gjithmonë për një ngjarje që i ka shqetësuar marrëzinë tonë kolektive. Por askush s’e di se çfarë është jeta e homeless në një stacion metroje në Amerikë. Po të lexosh se çfarë po shkruajnë për Parashqevi Simakun, ndihet që është një marrëzi mediatike absurde kolektive, një reality TV pa skenar i pashpirt.

Askush nuk e di historinë reale të saj. Ajo ka 30 vite që është larguar nga Shqipëria, jeton në New York, dhe nuk i është drejtuar askujt në Shqipëri madje ka humbur dhe lidhjet me familjen. Askush nuk u kujtua për të në 30 vjet.

Gjithçka ka nisur të stiset, sepse Parashqevinë e paskan parë në një stacion treni në New York në prag Krishtlindjesh, kur një fëmijë i ka dhënë një dhuratë për Krishtlindje. Askush nuk e di hallin e saj, dhe pse ajo po rri shpesh në një stacion treni. Kulmi arrin kur shkruesit e episodeve thonë se ajo po pret djalin, pa pasur lidhje me të prej vitesh. Po e pret, s’po e pret. Dhe ky ortek mediatik merret me fatin abstrakt të Parashqevi Simakut, por ajo s’i flet askujt, dhe askush nuk e di si e ka jetën.

Dikush thotë se nuk ka shtëpi ku të fusë kokën. Dikush tjetër thotë se duhet që shteti shqiptar t’i blejë një shtëpi. Dikush thotë që Parashqevia fle jashtë. Dikush thotë që ajo po lyp rrugëve të New York- ut se e kanë braktisur. Ka nga ata që i kanë bërë kërkesë shtetit që ta strehojë Parashqevi Simakun në Shqipëri. Dhe të qenit në Amerikë e bën më tragjike situatën, por ngop edhe smirën e ziliqarëve për Amerikën.

Ka nga ata që thonë se Parashqevia e urren gjuhën shqipe, shqiptarët dhe Shqipërinë. Jo kjo nuk është e vërtetë, nuk mund ta masësh depresionin e kaluar me “rehatinë e gjetur” në një stacion ku s’të njeh kush. Ka të tjerë që thonë se Simaku nuk të përgjigjej në shqip po t’i flisje në këtë gjuhë. Por a kanë ata të drejtë për opinion apo për të paragjykuar atë.

Pastaj tregojnë që ka kënduar nëpër klube nate në New York. Dhe Parashqevia nuk flet, por njerëzit shkruajnë për fatin e saj abstrakt, dhe gazetat e televizionet japin opinione. Po qeveria shqiptare, a do të merret me fatin e Simakut? Ja se Bashkia Kavajë do ta ndihmojë, ja se Pacolli do ta ndihmojë.

Por Parashja hesht. Kjo nuk duket çështje parash.

Po media që është kaq e shqetësuar, pse nuk shkon ta takojë? Por me e mundshmja është që medias kjo enigmë me titull Simaku, i intereson si një ngjarje që po e rrit përditë audiencën me titull: “Duke Pritur Simakun për disa klikime”.

Historia e Simakut gjithashtu tregon nevojën edhe këtu në SHBA dhe në Shqipëri për shërbime më të forta të shëndetit mendor dhe mbështetjeje për varësinë, veçanërisht për individët që përjetojnë famë të papritur dhe vëzhgim publik. Shumë njerëz në sytë e publikut nuk kanë mundësi për shërbimet e nevojshme të shëndetit mendor, as ka sisteme të krijuara për t’i ndihmuar ata të përshtaten me jetën pas përfundimit të karrierës së tyre ose një rënia nga lartësia e papritur.

“Nuk e merr me mend se sa shumë i jam lutur të bashkohej me orkestrën time të vogël për dasma shqiptarësh në Amerikë!? Pat rrëfyer para se te vdiste kompozitori Agim Krajka. Ti e di se është punë me fitime të mëdha për plot këngëtarë e këngëtare nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi…Nuk po të përmend emra, sepse janë shumë…Nuk pranoi, sepse i ishte shkrepur më kot për karrierë të suksesshme në Hollivud! Tani, prej vitesh nuk i ka punët mirë as me shëndetin dhe as me profesionin…!

Gjykoj se për fatin e Parashqevisë arsyet apo shkaqet mund të kërkohen më shumë tek ajo vetë, tek fati, zgjedhja e saj, tek dëshira për një hop të madh në karrierë…! Kështu është jeta: me “fluturime” e “rrëzime” krahëthyer, me të përpjeta e tatëpjeta! Këto arsye përfshijnë vështirësitë ekonomike, mungesën e strehimit të përballueshëm, çështjet e shëndetit mendor, abuzimin me substanca dhe dështimet sistematike brenda strukturave të mbështetjes shoqërore.

Një shembull i një rasti të njohur që ndriçon ndërveprimin e homeless, varfërisë dhe ndikimin e betejave personale është rasti i këngëtares Parashqevi Simaku, një këngëtare shqiptare, rënia e të cilës në paqëndrueshmëri e tronditi publikun. Historia e saj është një pasqyrë e vijës delikate ndërmjet famës dhe varfërisë dhe tregon se si çështjet personale, presionet shoqërore dhe mungesa e mbështetjes mund të kontribuojnë në një rënie nga shkëlqimi.

Çështjet e shëndetit mendor dhe abuzimi

Çështjet e shëndetit mendor dhe abuzimi me substanca janë si shkaqe ashtu edhe pasoja të paqëndrueshmërisë. Shumë individë që përballen me çështje të shëndetit mendor ose varësisë kanë vështirësi për të mbajtur një strehim të qëndrueshëm. Mungesa e shërbimeve të përballueshme dhe të aksesueshme të shëndetit mendor bën që shumë të mbeten pa mbështetje dhe kjo çon në një rënie të mëtejshme në të bërit endacake.

Kur rrjetet sociale, si ndihma sociale dhe kujdesi shëndetësor, janë të pamjaftueshme ose nuk ekzistojnë, ata që kalojnë në vështirësi shpesh mbeten të pashpresë. Strehimoret dhe programet që mund të ofrojnë ndihmë shpesh janë të pamjaftueshme ose mbipopulluar, duke bërë më të vështirë për individët që të dalin nga kjo situatë. Izolimi social dhe çarjet Familjare Shumë individë të pastrehë përjetojnë izolim të thellë shoqëror, që përkeqëson gjendjen e tyre. Familjet e prishura, dhuna në familje dhe mungesa e lidhjeve sociale ose rrjetave mbështetëse kontribuojnë në dukurinë e endacakëve homeless.

Rënia e Simakut në homeless ndriçon disa aspekte të mënyrës se si rrethanat personale mund të çojnë në një humbje dramatike të statusit, dhe si mungesa e një rrjeti mbështetës mund të shtyjë individët në varfëri ekstreme. Rënia e Simakut nga shkëlqimi ishte gjithashtu e lidhur me luftën e saj me shëndetin mendor dhe abuzimin me substanca, kushte që e lanë atë të izoluar dhe të paaftë për të menaxhuar presionet e karrierës dhe jetës private. Ndërsa situata e saj financiare u përkeqësua, Simaku humbi shtëpinë dhe u bë e pastrehë, një ngjarje që tronditi fansat dhe publikun. Historia e saj është një shembull tragjik i mënyrës se si individë që dikur kishin një karrierë të qëndrueshme dhe një status shoqëror mund të përfundojnë në rrugë kur faktorë personalë, financiarë dhe shoqërorë bashkohen në një mënyrë të pamëshirshme.

Epilog

Biznesmeni shqiptar Elton Ilirjani, i cili jeton prej vitesh në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ka arritur të takohet me ikonën muzikës shqipe, Parashqevi Simaku. Përpara pak ditësh me anë të një posti në rrjetin e tij social, Ilirjani ndau për herë të parë një foto duke u përqafuar me Simakun dhe që prej atij takimi, ai tashmë ka marrë nën krahët e tij artisten e mirënjohur.

Në pamundësi të një lidhje telefonike me emisionin “Ndryshe” në Top Albania Radio, Elton Ilirjani arriti të dërgonte disa mesazhe zanore, ku shprehu emocionet e tij për këtë ngjarje dhe ndjesitë e Parashqevisë nga ky ndryshim i papritur në jetën e saj. Edhe për ne dëgjuesit ishin disa minuta shumë të trishta, ku edhe vetë Ilirjani dhe moderatorët në studio janë përlotur.Elona e dashur, kemi kaluar tri ditë shumë të vështira. Dy netë pa gjumë. Sot që arrita të fle pak, ajo ka pasur krizë. Nuk duhet të kishte dëgjuar asgjë nga këto që foli Osman Mula e shokë. Nuk e di domethënë. Është keq. Nuk pranon. Po qan. Kam frikë se do të na iki prapë. Jam shumë i trishtuar. Nuk di çfarë të bëj. Nuk janë çështje lekësh. Është çështja që ajo do djalin. Djali s’do ta takojë. Nuk e di. Është një tragjedi e madhe. Nuk e di pse u gjenda këtu në mes të gjithë kësaj. S’di si të sillem. S’di çfarë të bëj. Thjesht i lutem Zotit që ajo të mos iki. Por “Jeta nuk është për të gjetur veten. Jeta është për të krijuar veten.” thotë George Bernard Shaw dhe një samaritan si Entoni e ka të vështirë të gjejë rrugën.

Qëllimi i jetës nuk është të jesh i lumtur. Është të jesh i dobishëm

Kriza e të pastrehëve është një çështje shumëdimensionale, e rrënjosur në pabarazinë ekonomike, problemet e shëndetit mendor, varësinë nga substancat dhe dështimet sistematike. Rasti i Parashqevi Simakut është një pasqyrë e mënyrës se si luftërat personale mund të ndërthuren me forca më të gjera shoqërore, duke çuar në një rezultat tragjik dhe të parandalueshëm në jetë.

“Qëllimi i jetës nuk është të jesh i lumtur. Është të jesh i dobishëm, të jesh nderuar, të jesh i dhembshur, të bësh një ndryshim që jeton dhe jeton mirë” , ka shkruar— Ralph Waldo Emerson. Por historia e saj shërben si një kujtesë për brishtësinë e famës dhe pasurisë dhe rëndësinë e një shoqërie që ofron rrjetet e nevojshme mbështetëse për t’i ndihmuar individët vulnerabël të rindërtojnë jetën e tyre. Një shoqëri që la pa mbështetje një njeri gjeni poet e studiues si Moikom Zeqo, një shoqëri që la pa mbështetje një kampion i dyfishtë olimpik si Ilir Suli kujtohet për ta vetëm kur të mos jenë më e në rastin e Parashes kujtohen kur është gjallë e fatkeqësisht “s’është më”.

Televizionet dhe idiotësia e klikimeve

Dhe të na rrojnë televizionet dhe idiotësia e klikimeve, atyre të vërteta dhe atyre të blera. Në bursën e likeve të një shoqërie ku humanizmi është i harruar dhe vdekur, kur jehona ka më shumë rëndësi se e vërteta.

Problemi i madh këtu është se e keqja, e cila ka marrë formën e vorbullës marramendëse të lajmeve të rreme, fabrikimit të fakteve alternative për klikime , gjobave mediatike dhe sulmeve politike për klikime, të përziera me garuzhdën e vjetër prej druri të egërsisë provinciale, ka kaluar çdo kufi të njeriut më të thjeshtë. Helmimi i përditshëm i gjakut të shoqërisë është bërë rutinë, dhe faktet trajtohen si opinione, ndërsa opinionet imponohen si fakte me inat, mllef dhe urrejtje të pangushëllueshme. Kur sugjerojmë vendosjen e ndonjë rregulli ligjor, ata ngrihen dhe thonë “jo”, pasi ky ortek llumi do të fundosë çdo vlerë njerëzillëku dhe normë bashkëjetese shoqërore mjerë kush bie në pellgun e këtij llumi.

Nëse nuk mund t’i ndihmojmë të paktën të mos i shndërrojmë ata në artikuj kronike të pashpirt, vetëm për ca klikime efemere më shumë.

Dinjiteti njerëzor e kërkon këtë. Parashe na fal!

Hisen Berisha/

Zhvillimet në Kosovë dhe rajon janë një pasqyrë e sfidave të një Ballkani ende të ndarë mes të kaluarës dhe të ardhmes. Situata politike dhe diplomatike në Kosovë dhe rajon po kalon një periudhë të ndjeshme, ku ndikimi i politikës amerikane dhe dinamika e dialogut mes Kosovës dhe Serbisë luajnë një rol kyç.

Tensionet e fundit, që përfshijnë incidentet në veri të Kosovës, përpjekjet për deeskalim dhe mosmarrëveshjet në procesin e normalizimit, reflektojnë sfidat e vazhdueshme që pengojnë stabilitetin dhe bashkëpunimin rajonal.

SHBA mbetet aktori më i rëndësishëm ndërkombëtar në Ballkan, veçanërisht në raport me Kosovën.

Përmes mbështetjes së saj historike për pavarësinë dhe shtetndërtimin e Kosovës, Uashingtoni ka luajtur një rol kyç në sigurimin e paqes dhe integrimin e rajonit në strukturat euroatlantike.

Në vitet e fundit, administrata amerikane ka promovuar një qasje pragmatike ndaj dialogut Kosovë-Serbi, duke insistuar në domosdoshmërinë e marrëveshjes së normalizimit të plotë, e cila përfshin njohjen reciproke.

Megjithatë, qëndrimi i SHBA-së është përcjellë me presion mbi të dyja palët, duke kërkuar nga Kosova që të bëjë kompromise mbi marrëveshjen për asociacionin e komunave me shumicë serbe, që ka kaluar procedurat kushtetuese të ratifikimit në kuvend, dhe nga Serbia që ta njohë pavarësinë e Kosovës dhe të distancohet nga retorika nacionaliste dhe lidhjet e saj me Rusinë.

Për Kosovën, mbështetja amerikane është jetike, por presioni i shtuar mbi institucionet e Kosovës për të pranuar mekanizma që mund të cenojnë funksionalitetin e shtetit, ka krijuar tensione të brendshme dhe skepticizëm në raport me agjendën ndërkombëtare.

Dialogu mes Kosovës dhe Serbisë mbetet një nga proceset më të vështira politike në Ballkan.

Pengesat kryesore përfshijnë situatën kur Serbia refuzon njohjen e Kosovës dhe vazhdon të përdorë retorikën e “kompromisit historik”, duke shmangur njohjen e Kosovës, ndërkohë që kërkon autonomi të zgjeruar për serbët e veriut. Ky qëndrim jo vetëm që frenon avancimin e marrëveshjes, por krijon edhe një mjedis të paqëndrueshëm në terren.

Kërkesa për krijimin e Asociacionit sipas marrëveshjeve të vitit 2023, Kurti-Vuçiq, është një pikë e nxehtë. Kosova e sheh këtë mekanizëm si një rrezik për integritetin territorial dhe funksionimin kushtetues të shtetit, ndërsa Serbia dhe mbështetësit e saj ndërkombëtarë e prezantojnë atë si një kusht për paqen.

Roli i Serbisë si partner strategjik i Rusisë dhe Kinës komplikon përpjekjet për normalizim. Mosinteresimi i Serbisë për të distancuar veten nga këto fuqi krijon tensione të vazhdueshme dhe minon përpjekjet për integrimin e rajonit në Perëndim.

Incidentet e fundit në veri të Kosovës, përfshirë përplasjet me serbët lokalë dhe sfidat ndaj autoritetit të institucioneve kosovare, tregojnë një mungesë të koordinimit dhe të vullnetit për zgjidhje afatgjata.

Duhet vënë në pah edhe roli i BE-së dhe sfida e bashkërendimit ndërkombëtar, ku ndërmjetësimi i Bashkimit Evropian në dialogun Kosovë-Serbi ka qenë i karakterizuar nga mungesa e kohezionit dhe e ndikimit të mjaftueshëm mbi palët.

Ndryshe nga SHBA-ja, BE-ja shpesh perceptohet si e paqartë në qëllimet e saj, duke lejuar hapësira për Serbinë që të prolongojë procesin dhe të përfitojë nga mbështetja diplomatike e Moskës dhe Pekinit.

Dyshja Borrell dhe Lajçak mbetën sinonim i dështimit diplomatik të BE-së dhe dështimit të dialogut Kosovë-Serbi. Kurse Kurti dhe Vuçiq janë përfituesit e këtij procesi në dëm të Kosovës dhe çështjes shqiptare.

Megjithatë, integrimi evropian i Kosovës dhe Serbisë mbetet një objektiv strategjik, dhe një marrëveshje e qëndrueshme është kusht për avancimin e të dyja vendeve drejt BE-së.

Kosova duhet të vazhdojë ta intensifikojë rolin e vet në rajon duke ofruar perspektivat për rajonin.

Duhet të vazhdojë të konsolidojë shtetësinë e saj përmes forcimit të institucioneve demokratike, avancimit të sundimit të ligjit dhe bashkëpunimit me aleatët ndërkombëtarë.

Rritja e bashkëpunimit me vendet si Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe Mali i Zi mund të ndihmojë në krijimin e një fronti të përbashkët për stabilitetin rajonal.

Nëse dialogu nuk prodhon rezultate të prekshme, ekziston rreziku që tensionet në veri të krijojnë një situatë të paqëndrueshme që mund të përhapet në gjithë rajonin.

Një zgjidhje e drejtë dhe e qëndrueshme kërkon angazhim të sinqertë nga të dyja palët dhe presion konstruktiv nga faktori ndërkombëtar.

Politika amerikane mbetet një faktor kyç në përcaktimin e rrjedhës së ngjarjeve, por suksesi i saj varet nga mbajtja e një balance të drejtë mes presionit dhe mbështetjes.

Në këtë kontekst, Kosova duhet të ruajë pozicionin e saj strategjik dhe të insistojë në respektimin e plotë të integritetit dhe sovranitetit të saj, ndërsa Serbia duhet të bëjë zgjedhje të qarta mes lidhjeve të saj tradicionale me Rusinë e Kinën apo BRICS dhe aspiratave evropiane, ku takon si territor të cilin e kanë uzurpuar pas dyndjeve sllave nga Karpatet.

Vetëm përmes një qasjeje gjithëpërfshirëse dhe konstruktive mund të arrihet një paqe e qëndrueshme dhe një rajon më i integruar.

Prof. Dr. Fejzulla BERISHA/

Lufta e Kosovës (1998-1999) dhe ndërhyrja ushtarake e NATO-s përbëjnë një nga rastet më të debatuara në të drejtën ndërkombëtare sa i përket përdorimit të forcës pa autorizimin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Ky rast është konsideruar një shembull unik ku konflikti midis legalitetit dhe legjitimitetit të përdorimit të forcës është trajtuar gjerësisht në jurisprudencën ndërkombëtare.

1. Parimet e Kartës së OKB-së për Përdorimin e Forcës

Sipas Nenit 2(4) të Kartës së OKB-së, përdorimi i forcës nga shtetet kundër integritetit territorial ose pavarësisë politike të një shteti tjetër ndalohet. Përjashtimet e vetme janë:

       -Vetëmbrojtja (Neni 51): Kur një shtet(kolektivitet-popull) përballet me një sulm të armatosur.

       -Autorizimi nga Këshilli i Sigurimit (Kreu VII): Kur Këshilli i Sigurimit përcakton se një situatë kërcënon paqen dhe sigurinë ndërkombëtare.

Ndërhyrja e NATO-s në Kosovë nuk u miratua nga Këshilli i Sigurimit për shkak të kundërshtimit të Rusisë dhe Kinës, dy anëtare të përhershme me të drejtë vetoje,por përkundër kësaj,për herë të parë NATO-jetësoj kreu të VII të Kartës së OKB-së.

2. Situata në Kosovë: Shkeljet e Rënda të të Drejtave të Njeriut

Gjatë viteve 1998-1999, regjimi i Sllobodan Millosheviqit kreu një fushatë brutale të spastrimit etnik kundër shqiptarëve të Kosovës. Ky konflikt përfshiu:

      -Masakra e Reçakut (janar 1999): 45 civilë shqiptarë të Kosovës u vranë nga forcat serbe, një akt i dokumentuar nga OSBE dhe shtetet perëndimore, i cili shërbeu si një nga katalizatorët kryesorë për ndërhyrjen e NATO-s.

      -Masakrat e Mejës, Krushës së Madhe dhe shumë fshatrave të tjera: Me mijëra civilë u vranë dhe u zhdukën në mënyrë sistematike.

      -Më shumë se 800,000 shqiptarë të Kosovës u dëbuan nga shtëpitë e tyre, kryesisht në Shqipëri dhe Maqedoni.

      -Tortura, përdhunime masive dhe ekzekutime të organizuara.

3. Ndërhyrja e NATO-s: Legaliteti dhe Legjitimiteti

Në mars 1999, NATO nisi një fushatë ajrore 78-ditore kundër Serbisë për të ndalur spastrimin etnik në Kosovë. Edhe pse mungonte autorizimi i Këshillit të Sigurimit, NATO e justifikoi ndërhyrjen si një veprim humanitar emergjent.

Argumentet për Legalitetin dhe Legjitimitetin:

a) Justifikimi i NATO-s:

   -Ndërhyrja Humanitare: Ndërhyrja u justifikua për të ndalur krimet kundër njerëzimit dhe për të parandaluar një gjenocid të mundshëm ndaj shqiptarëve të Kosovës.

   -Precedentet Historike: Mësimet nga dështimi për të ndërhyrë në gjenocidin e Ruandës (1994) dhe Bosnjës (1995) ndikuan fuqishëm në vendimin për të vepruar.

b) Kundërshtimet nga Rusia dhe Kina:

   -Shkelje e Sovranitetit: Kët mundohët të argumentoi Serbia se gjëja  se ndërhyrja e NATO-s përbënte një shkelje flagrante të sovranitetit të saj dhe një akt agresioni ndërkombëtar.

   -Pa Mandat të OKB-së: Rusia dhe Kina e konsideruan këtë veprim të paligjshëm për shkak të mungesës së një autorizimi zyrtar nga OKB-ja.

4. Precedente të Ngjashme në të Drejtën Ndërkombëtare

a) Ndërhyrja në Somali (1992):

   -OKB autorizoi ndërhyrjen për të parandaluar një katastrofë humanitare gjatë luftës civile dhe urisë masive.

b) Dështimi në Ruandë (1994):

   -Dështimi i komunitetit ndërkombëtar për të ndalur gjenocidin që vrau mbi 800,000 njerëz u përdor si një mësim për ndërhyrjen në Kosovë.

c) Ndërhyrja në Bosnjë dhe Hercegovinë (1995):

   -Ndërhyrja e NATO-s për të ndalur masakrat dhe rrethimin e Sarajevës u autorizua nga OKB-ja dhe shërbeu si një precedent për veprimin në Kosovë.

5. Pasojat Ndërkombëtare të Ndërhyrjes në Kosovë

a) Pasojat Politike:

   -Rënia e Millosheviqit: Ndërhyrja çoi në humbjen e kontrollit të Serbisë mbi Kosovën dhe në rrëzimin e regjimit të Millosheviqit.

    -Administrata e OKB-së (UNMIK): Pas luftës, OKB krijoi një administratë ndërkombëtare në Kosovë deri në shpalljen e pavarësisë në vitin 2008.

b) Pasojat Juridike:

    -Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND): Në vitin 2010, GJND-ja vendosi që shpallja e pavarësisë së Kosovës nuk shkelte të drejtën ndërkombëtare.

    -Tribunali i Hagës: Shumë liderë serbë, përfshirë Millosheviqin, u akuzuan për krime lufte.

c) Zhvillimi i Doktrinës “Përgjegjësia për të Mbrojtur” (R2P):

    -Ndërhyrja në Kosovë ndihmoi në krijimin e doktrinës “Përgjegjësia për të Mbrojtur” (R2P), të miratuar në Samitin Botëror të OKB-së në 2005, e cila përcakton detyrën ndërkombëtare për të ndërhyrë në rastet e gjenocidit dhe krimeve kundër njerëzimit.

Ndërhyrja e NATO-s në Kosovë mbetet një nga çështjet më të debatueshme në të drejtën ndërkombëtare. Edhe pse juridikisht ajo nuk kishte autorizimin e Këshillit të Sigurimit dhe për këtë arsye u jetësua kreu VII dhe parimet e Kartës së OKB-së, legjitimiteti i ndërhyrjes mbështetej në mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe parandalimin e një katastrofe humanitare. Rasti i Kosovës ka ndikuar fuqishëm në zhvillimin e të drejtës ndërkombëtare dhe në konceptin e ndërhyrjes humanitare.