Alket Veliu/

Vizita e “eurodeputetit” grek Fredi Beleri në Tiranë ka shkaktuar një valë reagimesh në Shqipëri, duke u interpretuar si një provokim i hapur nga ana e Greqisë. Duke qenë se Beleri është i dënuar nga drejtësia shqiptare për krime të rënda, kjo vizitë ngre pikëpyetje të forta mbi respektimin e ligjit dhe marrëdhëniet diplomatike mes dy vendeve. Gjykatat shqiptare e dënuan Fredi Belerin me dy vite burg për blerjen e votave gjatë zgjedhjeve lokale të vitit 2023. Ky dënim nuk është një rast i izoluar i gjykatave në mbrojtje të procesit zgjedhor për të siguruar që çdo akt i paligjshëm të ketë pasoja. Dënimi i tij tregon se autoritetet shqiptare janë të gatshme të veprojnë ndaj shkeljeve, pavarësisht nga presionet politike ose diplomatike. Ndërsa  Parlamenti Evropian, brenda kuadrit dhe mjeteve të veta statuore, si një far që ndriçon rrugët e Evropës, duhet ta ketë të qartë se dallga e nacionalizmave mund të shmanget vetëm me një politikë konstruktive dhe të përbashkët, në kuadrin e së cilës personat e inkriminuar nuk duhet të përfitojnë nga “atavizmi Kristian”, që nuk ka asnjë lidhje me frymëzimin progresiv të Ungjillit, që pranon detyrimin e të gjithëve për t’iu nënshtruar dinjitetit dhe ligjit. Të mos harrojmë që BE dhe ShBA janë investitorët kryesorë të institucioneve të reja të drejtësisë në vend.

Në këtë kontekst, përfshirja e Belerit në delegacion e PE duket si një tentativë për të sfiduar autoritetin shqiptar dhe për të minuar sistemin ligjor në Shqipëri. Për këtë rast duhet të reagonte dhe pala shqiptare, për të mos pranuar Belerin e dënuar nga drejtësia jonë të ishte pjesë e delegacionit të PE në Tiranë. Neurozat dhe veprimtaria e antishqiptare e këtij shqiptari gjakprishur, kanë ndjekur njëra-tjetrën. Të mos harrojmë se Beleri është dënuar nga gjykata shqiptare edhe për përdhosjen e simboleve tona kombëtare. Për vite me rradhë ai ka qënë në krye të sillogjeve irredentiste greke, duke pretenduar autonominë e Himarës.

Ndërsa sulmet e mbrapshta që erdhën nga Athina zyrtare, pas “incidentit me vezë e kos” në Tiranë, nuk befasojnë askënd. Politika greke ka mbi një shekull që vuan nga komplekse patologjike të mbledhura përgjatë kohëve, me një ekskluzivitet të hapur luftënxitës dhe pushtues, pavarësisht se

ky shtet anëtar i BE-së cënon dhe provokon interesat e paqes dhe të sigurisë.

Vizita e Belerit vjen pas një periudhe tensioni mes Shqipërisë dhe Greqisë dhe vet Beleri ishte një deus ex machina për përndezjen e pasioneve nacionaliste. Tensionet mes dy vendeve kanë njohur ulje dhe ngritje, por kurrë nuk janë shuar, pasi asnjeherë palët nuk janë ulur të diskutojnë origjinën e konflikteve dhe të punojnë për t’i zgjidhur ato. Me arrogancën e të fortit pala greke ka diktuar axhendën e vet dhe ka bërë presion për të nënshtruar shqiptarët, deri në cënim të mëvetësisë së tyre. 

Reagimi i opinionit publik shqiptar ditën që Beleri u shfaq në Tiranë me rrason e “parlamentarit evropian”, ka qenë i fortë dhe kritik. Shumica e qytetarëve e shohin këtë si një shkelje të sovranitetit shqiptar dhe si një sfidë ndaj autoritetit të institucioneve vendase, ndaj dhe protestat e qytetarëve tregojnë maturitet dhe dinjitet. Protesta nuk ishte kundër delegacionit të delegacionit te PE, por kundër sfidës që një i dënuar nga drejtësia shqiptare (madje dhe nga ajo greke), i bëri institucioneve shqiptare. Është thelbësore që autoritetet shqiptare dhe politika shqiptare të qëndrojnë të forta ndaj këtyre provokimeve dhe të punojnë për ndërtimin e marrëdhënieve më konstruktive me fqinjët e tyre, duke mbështetur gjithashtu integritetin e sistemit ligjor shqiptar si një parakusht për stabilitetin rajonal dhe integrimin në Evropë.

Padyshim politika të tilla me “desantimin” e Belerit në dyert e institucioneve më të larta të shtetit shqiptar janë dritëshkurtëra, aq më shumë që shqiptarët nuk janë më si 30 vjet më parë, por kanë dy shtete në ballkan dhe në një shtet të tretë janë faktor i rëndësishëm. Do të ishte e udhës që shqiptarët dhe grekët t’i zëvëndësonin marrëdhëniet e tyre me një solidaritet interesash të ndërsjellta, të dialogonin mes tyre mbi bazën e parimit të reciprocitetit, pa patur frikë nga e shkuara dhe, me kurajo, të përballeshin me problemet e pazgjidhura mes tyre, ku padyshim çështja çame është problemi më emergjent, që kërkon zgjidhje.

Prof.dr. Skender ASANI/

Për dallim nga popujt tjerë të Ballkanit, të cilët revolucionet e tyre i mbështetën në doktrina fetare, te shqiptarët ndodhi e kundërta. Nacionalizmi shqiptar, që u formësua kryesisht gjatë Rilindjes Kombëtare, platformën e tij ideologjike e kulturore e vendosi mbi unitetin kombëtar, duke mos u bërë peng i besimeve dhe doktrinave fetare. Prandaj, në historinë shqiptare dominojnë fotografi të ngjarjeve të rëndësishme ku pranë njëri tjetrit qëndrojnë personalitete të shquara me besime të ndryshme fetare – islame e të krishtera. Në Lidhjen e Prizrenit, në Kongresin e Alfabetit, në aktin e shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë si dhe në ngjarjet e mëvonshme, pati një bashkëpunim të shkëlqyer të krerëve të Lëvizjes kombëtare, të cilët vinin nga besime të ndryshme fetare.

Europa, që nga mesjeta e deri në shekujt e mëvonshëm, njohu lufta të brendshme fetare në mes të popujve dhe te ata, në të shumtën e rasteve, dominoi filozofia e unitetit mbi baza fetare e jo kombëtare. Kështu ndodhi edhe te popujt e Ballkanit, te cilët kisha luante rolin kryesor në mobilizimin e brendshëm, por edhe në luftëra kundër popujve të tjerë. Ky dominim i segmentit fetar në historinë e formimit kombëtar të këtyre popujve, ka lënë pasoja të shumta, si në rrjedhat e brendshme shoqërore, ashtu edhe në marrëdhëniet me popujt e tjerë. Për rrjedhojë, popujt që vetëdijen e tyre kombëtare e shartuan mbi trungun e doktrinave fetare, e kanë më vështirë t’i pranojnë vlerat e atyre që janë të ndryshëm nga ata, sidomos të ndryshëm mbi baza fetare.

Kjo filozofi e të menduarit kishte dominuar sidomos në shek. 19, por në momente të caktuara edhe gjatë shek. 20, atëherë kur kisha, sidomos ajo e proviniencës serbe dhe greke, për interesa të caktuara, bekonte ose mallkonte njerëz. I bekonte ata që marshonin në beteja pushtuese kundër popujve të tjerë dhe i mallkonte ata që bënin përpjekje të arsimoheshin në gjuhën e tyre amtare. Shumë ofenziva të paramilitarëve dhe forcave pushtuese serbe në Kosovë, fillimisht e mernin bekimin e kishës. Prandaj vulën e bashkëfajësisë në shumicën e masakrave ndaj shqiptarëve e mban edhe kisha serbe.

Ndërkaq, mallkimi mbi shkronjat shqipe, bie fjala, ishte kryefjala e liturgjive fetare të priftërnjëve grekë, të cilët e quanin herezi përhapjen e mësimit në gjuhën shqipe nëpër shkollat e Shqipërisë së jugut, në prag të pavarësisë së saj.

Të liruar nga psikoza e ndikimit dhe indoktrinimit fetar, shqiptarët zhvilluan beteja të pastra identitare pa cenuar interesat e popujve të tjerë dhe pa e glorifikuar historinë e tyre nacionale. Kjo ka bërë që shqiptarët të jenë rast unik në botë që, edhe pse me shumicë islame, kanë për hero kombëtar një figurë të identifikuar me Krishtërimin, siç është Gjergj Kastrioti, ose një simbol të humanitetit ndërkombëtare, me përkatësi fetare katolike, siç është Gonxhe Bojaxhiu- Nëna Tereza.

Shqiptarët i bën unik edhe qasja që kanë ndaj atyre që kanë besim tjetër fetar. Janë të shumta rastet kur shqiptarët në Kosovë dhe në Shqipëri ua urojnë festat fetare fqinjëve të tyre, me përkatësi tjetër fetare, dhe madje marrin pjesë edhe në ceremoni të përbashkëta festive. Ky sinkretizim fetar në hapësirsën shqiptare, nuk praktikohet te popoujt tjerë, dhe kjo ka bërë që të ruhet bërthama kombëtare nga tendenca e shkërmoqjes dhe dezintegrimit.

Por a mjafton kjo frymë e harmonisë fetare brendashqiptare?

Kjo pyetje bëhet më kupimplote, sidomos në kohën që po e jetojmë aktualisht, kur harta e konflikteve dhe mosmarrëveshjeve po merr përmasa shqetësuese, kurse roli dhe ndikimi i fesë gjithnjë e më tepër po tregohet si katalizator krizash e keqkuptimesh në mes të popujve e shteteve. Lindja e Mesme, Ukraina, shtetet e ish Bashkimit Sovjetik, dhe pika të tjera neuralgjike , janë vetëm disa nga vatrat e krizës, ku në prapavinë e konflikteve qëndrojnë edhe animozitetet të shtresuara fetare nga e kaluara.

Bashkëjetesa fetare nuk është një përvojë njerëzore që mbetet e ngurtë, e pandryshuar, por përkundrazi, bashkëjetsa fetare duhet të kultivohet në vazhdimësi dhe të ruhet nga ndikimet që prishin harmoninë fetare. Bashkëjetesa fetare duhet të ushehet me frytet më të pastra të mirëkuptimit kombëtar.

Shqiptarët iu takojnë tre besimeve fetare: islame, katolike dhe ortodokse dhe nënvaranteve të ndryshme të këtyre besimeve. Duke qenë të shpërndarë në një hapësirë kaq dispersive fetare, shqiptarët, për dallim nga popujt tjerë, nuk e kultivuan kultin e besimit fetar si një faktor vendimarrës. Përkundrazi, shqiptarët gjatë gjithë rrugëtimit të tyre historik, bashkëudhëtarë më të afërt nuk patën pjesëtarët e të njejtit besim, por bashkëveprimtarët e të njejtit ideal kombëtar. Kjo ndikoi që në etapat e caktuara të zhvillimit të betejave identitatare, te shqiptarët të kultivohet vëllazëria e brendshme mbi baza kombëtare e jo mbi ato fetare.

Një vëllazëri e brendshme kombëtare sot ka nevojë të kalojë nëpër sprova dhe testime të vazhdueshme, në mënyrë që kauzat civilizuese e kombëtare të zhvillohen papengueshëm dhe të pandikuara nga doktrinat e caktuara fetare. Fundja, fenë duhet kuptuar thjeshtë si besim, kurse kombin si gjen, si ADN. Prandaj, sot hasim më dendur ndërrimin e fesë se sa të kombit, sepse besimi është kategori e ndryshueshme, kurse gjeni ose AND-ja – jo.

Duke qenë kështu të definuara çështja e fesë dhe e kombit, shqiptarët duhet të vazhdojnë të bashkëjetojnë në harmoninë e besimeve fetare, si një parakusht për ruajtjen e qenies së tyre kombëtare. Çdo dominim apo mbivendosje e prioriteteve fetare mbi ato kombëtare e rrezikon të ardhmen e shqiptarëve. Arkitektura etnike e kombit shqiptar duhet të ketë si konstruksion pikërisht vertikalen shpirtërore kombëtare, kurse si fasadë mund të përdoren edhe besimet fetare.

Ashtu siç shtetet formohen prej kombeve, edhe kombi formohet prej interesave dhe specifikave të përbashkëta. Shqiptarët si komb u formuan vonë, por te ata ndjenja e përbashkësisë etno-psikologjike datonte shumë më herët, që nga përpjekjet e Gjegj Kastriotit për të formuar shtetin e Arbërit, si derivat i bashkimit të principatave arbërore. Pra, asnjëherë te shqiptarët bashkimi nuk u bë mbi baza fetare, por mbi ato kombëtare dhe kjo ka qenë arsyeja që në organet drejtuese të shtetit, që nga pavarësia e këndej, kanë qenë personalitete me përkatësi të ndryshme fetare që kanë ushtruar funksione të larta zyrtare, duke filluar nga diplomacia, ushtria, e deri te arsimi, ekonomia e bujqësia.

Vazhdimësia iliro-arbërore-shqiptare ka qenë një faktor i rëndësishëm historik që e ka shpëtuar kombin shqiptar nga dezintegrimi dhe asimilimi. Ky shpëtim ka ndodhur edhe në ato momente historike kur shqiptarët me besime të ndryshme fetare arritën të bashkëpunojnë në mes veti për të mbrojtur qenien e tyre kombëtare. Intelektualët shqiptarë që vinin prej besimeve të ndryshme fetare, u bënë ideatorët kryesorë të përhapjes së dritës së diturisë në hapësirat shqiptare.

Në Stamboll, në gjysmën e dytë të shek. 19, ishte një qerthull mjaft aktiv kulturor që tubonte intelektual e ideolog shqiptarë të besimit islam, në krye me vëllezërit Frashëri, të cilët e formuan edhe “Shoqërinë e të shtypurit shkronja shqip”, ose e njohur ndryshe “Shoqëria e Stmabollit”. Ky qerthull kulturor i Stambollit pati bashkëpunim të shkëlqyer me intelektualët e ideologët shqiptarë të besimit katolik e ortodoks, në Korçë, Shkodër, Bukuresht, Sofje, Kalabri, Sicili, Kajro e gjetiu dhe si fryt i këtij bashkëpunimi u organizuan Kongresi i Manastirit, hapja e Shkollës së parë për vasha në Korçë, Kongresi i dytë i Manastirit dhe hapja e Normales së Elbasanit, deri te Kongresi i Drejtshkrimit i vitit 1972.

Moscënueshmëria e harmonisë fetare të shqiptarëve nga ndikimet dhe përçarjet e jashtme, është një prej prioriteteve kryesore të elitave politike, intelektuale e fetare të shqiptarëve. Kjo moscenueshmëri arrihet nëse fuqizohet vëllazëria e brendshme kombëtare, pa i dëmtuar ndjenjat fetare të secilit. Sepse një vëllazëri e brendshme kombëtare ngërthen në vetvete diversitete të shumta krahinore, dialektore, zakonore e fetare. Nëse gjithë këto diversitete trajtohen si pasuri kombëtare dhe nëse uniteti ndërtohet mbi dallime të caktuara, atëherë ardhmrëia është e garantuar, kurse gjeneratat pas nesh do ta kenë më lehtë t’i tejkalojnë sfidat që paraqiten si rrjedhoj e këtyre dallimeve.

Skënder Karaqica/

Në dritën e lajmit dhe diplomacia (BE) në peshojë, me rastin e vizitës së përfaqësuese së lartë të BE-së Von der Leyen në Shkup, ndër të tjera ajo ka thënë:

Arysyeja është se Maqedonia e Veriut nuk e ka përmbushur kushtin e vendosur nga Bullgaria, që ta përfshijë në preambulën e Kushtetutës së vendit edhe minoritetin bullgar.

Me aktin e lartë juridik kushtetues, populli shqiptar në hapësirën etnike në këtë vend, qysh nga përfundimit i Luftës së Botërore(1945) dhe deri më sot në pavarësinë e shtetit nga ish-Federata Jugosllave në vitet 90-ta të shekullit të kaluar ka mbetur në margjinat e popullit pakicë dhe jo shtetformues.

Nëse shteti bullgar paraqet kushte për shtetin e Maqedonisë së Veriut për pakicën bullgare, atëherë shteti shqiptar (Tirana Zyrtare) duhet të jetë në dijeni se çështja shqiptare është e (pa)zgjidhur në fushë të ligjeve kushtetuese. Zyrtarët e Tiranës në mungesë të interesimit e të njohjes së kësaj teme bosht (shqiptare) e thonë shpeshherë se çështja shqiptare është e zgjidhur po krijon iluzione në vijat e harresës së këtij problemi në peshojë!

Nëse pakica bullgare e fiton të drejtën në preambulën e Kushtetutës, populli shqiptar si populli i dytë shumicë me përberjen kombëtare mbi 40 përqind, të bëhet pjesë kushtetuese e shtetformuese me shenjën e barazisë kombëtare me popullin maqedonas!

Çikago, më 25 tetor 2024

Arnold Visha/

Në një ekonomi globale, lëvizshmëria e fuqisë punëtore përtej kufijve kombëtarë është gjithnjë e më e zakonshme. Kjo levizje ngre nevojën për një marrëveshje dypalëshe për të menaxhuar kompleksitetin e të drejtave dhe kontributeve të sigurimeve shoqërore për palën punëtore. Ndërsa shume vende europiane kanë korrur përfitimet e Marrëveshjeve të Totalizimit me Shtetet e Bashkuara, Shqipëria ende nuk e ka zyrtarizuar një partneritet të tillë. Ky artikull eksploron përfitimet e mundshme të vendosjes së një marrëveshjeje të tillë midis Shqipërisë dhe SHBA-së, duke bërë krahasime me disa shtete të tjera europiane të cilat kanë kohë që kanë zyrtarizuar këtë marrëveshje me SHBA.
Por, çfarë është realisht “Totalization Agreement” ose e ashtuquajtura Marrëveshje e Totalizimit? Marrëveshjet e Totalizimit mbrojnë punonjësit nga rreziku i taksimit të dyfishtë mbi të njëjtat të ardhura nga sistemet e sigurimeve shoqërore kur ata punojnë përtej kufijve. Këto marrëveshje ndihmojnë gjithashtu punëtorët të kualifikohen dhe të llogaritin përfitimet e pensionit, aftësisë së kufizuar dhe të ardhurave nga sigurimet shoqërore për pjesëtarët e familjes të individëve të cilët kanë humbur jetën ose ish-pjëstarëve ushtarak, kur ata ndajnë karrierën e tyre midis dy vendeve. Aktualisht Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë marrëveshje dypalëshe me 30 vende të botës ndër të cilat dhe disa shtete të vogla europiane si Republika Çeke, Sllovenia dhe Sllovakia.
Sllovenia edhe Sllovakia janë shtetet më të fundit europiane të cilat kanë krijuar marrëveshje të suksesshme totalizimi me SHBA-në. Këto marrëveshje kanë qenë vendimtare në:
Lehtësimin e lëvizjes së punonjësve: Reduktimi i barrës administrative dhe financiare për kompanitë dhe punonjësit që punojnë përtej kufijve.
Inkurajimi i investimeve të biznesit: Krijimi i një mjedisi ligjor dhe ekonomik më të parashikueshëm për bizneset që operojnë në të dy drejtimet.
Sigurimi i përfitimeve të sigurimeve shoqërore: Sigurimi që punëtorët të mos humbasin mbrojtjen e tyre të sigurimeve shoqërore gjatë punës jashtë vendit.
Megjithëse nuk gjenden të dhëna lehtësisht të disponueshme për numrin e shtetasve amerikanë dhe shqiptarë që punojnë në vendet reciproke, është e qartë se rritja ekonomike e Shqipërisë në vitet e fundit dhe zgjerimi në dimensionin turistik, kanë rritur besimin e investitorëve të huaj përfshirë dhe ata amerikanë për investime madhore. Ky bashkëpunim në lehtësimin e mënyrës së taksimit dhe njohjen e sigurimeve shoqërore të paguara në vende të ndryshme mund të sigurojë përfitime të ngjashme siç shihen në vendet e tjera europiane.
Sipas statistikave të publikuara nga Departamenti Amerikan i Shtetit për vitin 2023 rezulton se investimet e huaja direkte (FDI) nga kompanitë amerikane në Shqipëri kanë arritur shumën historike prej 232 milionë dollar amerikan, me një rritje të shpejtë krahasuar me 100 milionë dollar në fund të vitit 2020.
Duke përdorur si bazë krahasuese vendet e tjera europiane të përmenduara më sipër rezulton se Sllovenia ndalet në shumën prej 96 milionë euro të investimeve të huaja direkte, zotëruar nga kompanitë amerikane dhe Sllovakia në rreth 176 milionë dollar amerikan, të dhëna të publikuara për herë të fundit në vitin 2021.
Mbi bazën e statistikave më larte krijohet besimi se një marrëveshje e tillë do të ishte tepër fitimprurëse për të dyja vendet duke parë dhe tendencën në rritje të investimeve amerikane në vendin tonë.
Do të nevojiteshin analiza paraprake dhe gjithëpërfshirëse për të vlerësuar përputhshmërinë midis sistemeve të sigurimeve shoqërore të SHBA-së dhe Shqipërisë, pasi kjo është baza kryesore mbi të cilën ngrihet ideja e një bashkëpunimi dypalësh i kësaj natyre. Megjithatë, suksesi i implementimit të marrëveshjeve të njëjta me partnerët europiane të diskutuar më lartë sugjeron se dallimet në sistemet reciproke mund të kapërcehen në mënyrë efektive nëpërmjet marrëveshjeve të mirë-strukturuara.
Zbatimi i një marrëveshjeje totalizimi midis Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara mund të pasqyrojë suksesin e marrëveshjeve të mëparshme me vendet e ngjashme, duke rritur lidhjet ekonomike, duke thjeshtuar proçeset burokratike dhe duke siguruar mbrojtje të rendësishme për punëtorët. Kjo jo vetëm do të sillte përfitime në sektorin ekonomik, por edhe do të forconte partneritetin strategjik historik midis Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara. Duke u përafruar me modelet e provuara, Shqipëria mund të rrisë atraktivitetin e saj si një destinacion biznesi duke mbrojtur forcën e saj punëtore të angazhuar në SHBA. Tani është koha që palët e interesuara në të dy vendet të hedhin bazat për këtë marrëveshje me përfitim reciprok.
Foto: Albeu.com