Satirë nga  Rafael Floqi 

Marka klasike e ushqimit të shpejtë vazhdon ta gjejë veten në qendër të vëmendjes edhe në këto zgjedhje. Kjo sepse McDonald’s është vet Amerika…McDonald’s duket se nuk mund t’i shpëtojë zgjedhjeve presidenciale të vitit 2024. Duke pasur parasysh se sa toksik ka qenë konkurimi, kjo tingëllon si një problem. Por përkundrazi, nëse ka diçka për të cilën bien dakord dy kandidatët kryesorë, është se zinxhiri më i fuqishëm i ushqimit të shpejtë në botë është një simbol i fuqishëm gjithë-amerikan.

Sigurisht, kjo pikë nganjëherë bëhet në mënyra toksike. Shembulli i fundit dhe më i zhurmshmi erdhi këtë javë, teksa Donald Trump ka filluar t’i shtojë sulmet në fjalimin e tij ndaj qëndrimit të rivales Kamala Harris se ka punuar në një McDonald’s ndërsa ishte në shkollë. “Ajo nuk ka punuar kurrë atje!” deklaroi ai në një tubim në Indiana të Pensilvanisë. (Kjo nuk është e vërtetë; dhe ndërsa Trump ka pretenduar në mënyrë të rreme se McDonaldsi tha se ajo kurrë nuk ka punuar atje, në fakt ai nuk ka bërë asnjë koment.) Ai më pas pretendoi me një ton tallës se “për një kohë të gjatë, se ajo ka folur për eksperienën e saj në McDonald’s: “Kam punuar në McDonald’s mbi patatet e skuqura, ishte shumë nxehtë.” Si një zbukurim, ai shtoi: “Unë do të shkoj në një McDonald’s dhe do të punoj me french fries për rreth gjysmë ore – dua të shoh se si është.”

Në mënyrë të pabesueshme, ky është në fakt një përshkallëzim i një linje sulmi që po vazhdon për gati një muaj. Dhe kushdo që po fiton përleshjen politike, është vetëm një shembull se si marka e McDonald’s është bërë një gur prove sociokulturore.

Harris ka vënë në dukje qëndrimin e saj në Mickey D që nga fushata e saj për presidencë në vitin 2019, dhe është përmendur në reklamat e saj të vitit 2024 duke sinjalizuar një sfond modest dhe të kripur: “Ajo u rrit në një shtëpi të klasës së mesme”, thotë njëra reklamë. “Ajo ishte vajza e një nëne që punonte. Dhe ajo punoi në McDonald’s ndërsa mori diplomën e saj.”

Kjo është një gjë e ngjashme – McDonald’s ka pohuar se një në tetë amerikanë ka punuar për zinxhirin në një moment – por dukshëm kjo shkaktoi fushatën e Trumpit dhe kritikët e tjerë të Harrisit. 

Washington Free Beacon, një botim konservator, gjurmoi aplikimin e Harris në 1987 për një punë nëpunëse ligjore që nuk përfshinte përvojën e McDonald’s dhe theksoi se ajo nuk e përmendi gjigantin e burgerëve në dy kujtimet e saj. Fushata e Trump duket se dëshiron që kjo të jetë lëvizja e re si ajo e vend -lindjes të Obamas: “Pse nuk do të ofrojnë thjesht dokumentacion dhe prova reale?” tha një zëdhënës i fushatës për Daily Beast. “Përgjegjësia është mbi ta. Çfarë ka ajo për të fshehur?” (Siç tha Desi Lydick e Daily Show, “Trump po kërkon të shohë certifikatën e burgerit të Kamalës.”) Falë kësaj linje sulmi, Harris madje u pyet për këtë pjesë të rezymesë së saj në MSNBC, ku tha se ishte thjesht një puna e verës për të, përvoja e ndihmon përqendrimin e saj në “nevojat e popullit amerikan”. 

 Sado budallaqe që mund të jetë kjo grindje, është në përputhje me mbi përmasat e rolit të ikonës së ushqimit të shpejtë si mburojë e humorit ekonomik kombëtar gjatë vitit të kaluar. Për muaj të tërë, një nga temat e përsëritura të historisë së inflacionit ishte kostoja relative e artikujve të menusë së McDonald’s, plot me raporte anekdotike për një vakt Big Mac prej 17,59 dollarësh ose 5,69 dollarë për hash brown të ​​përhapura në mediat sociale dhe në shtypin kryesor.

 Ndërsa kjo shpesh përdorej për të ushqyer kritikat e politikës makroekonomike, lidhja u bë aq e fortë sa përfundimisht u duk se vetë McDonald’s duhej të vepronte për të luftuar inflacionin. (Dhe në të vërtetë, ndonëse nuk mundi saktësisht të ulte normat e interesit, ajo hapi një promovim të vakteve me vlerë të profilit të lartë.)

Në mënyrë të ngjashme, debati mbi rritjen e pagës minimale në Kaliforni në 20 dollarë në orë u përshtat pjesërisht përmes shqyrtimit të pasojave të McDonald’s: Raportet se ekskluzivitetet do të duhej të rrisnin çmimet, ose duke fajësuar rritjen për mbylljen e lokaleve. Ndërkohë, eksperimentet e saj me kioskat e pagesave monitorohen për ndikimin e tyre në tregun e punës. Për të kuptuar ndikimin e një politike në Amerikë, mesazhi dukej se ishte, shikoni McDonald’s.

Dhe kjo shkon përtej ekonomisë. Kolumnisti i Wall Street Journal dhe ish-shkruesi i fjalimeve të George W. Bush, William McGurn, ka argumentuar  se politikat demokratike si rritja e pagës minimale ose rritja e taksave të korporatave në fakt do të dëmtonin McDonald’s dhe punëtorët e saj. Por zgjedhja e Harrisit do të ishte “një qortim i fuqishëm për ata që e konsiderojnë pjekjen e hamburgerëve si një punë pa rrugëdalje”, mendoi ai. “Nëse ajo beson me të vërtetë në Ekonominë e Mundësive, ndoshta mesazhi i saj për të gjithë ata me McJobs duhet të jetë: “Edhe ti mund të jesh president”.

Është e mundur që Trump të jetë thjesht i mërzitur që Harris mund të përfitojë nga një shoqërim me Harqet e Artë kur ai ka qenë prej kohësh i regjistruar si një konsumator entuziast i Big Mac (dhe Filet-o-Fish dhe patate të skuqura). Por është e lehtë të shihet se si mund të ketë vlerë një shoqërim simbolik me McDonald’s. Sigurisht, është një biznes shumëkombësh i përhapur që e ka kthyer ushqimin e prodhuar në masë në një markë vërtet globale. Por është ai që është ndërtuar për të përfaqësuar një imazh të qartë amerikan, që në një farë mënyre nënkupton authenticitetin. Dhe ky sezon zgjedhor është kujtimi i fundit, sikur të kishim nevojë për një të tillë, që një imazh i tillë është ai që shitet mirë edhe në shtëpi.

Trump, Harris dhe McDonald’s: Si burgers dhe French fries u bënë thelbi i zgjedhjeve

Satire nga  Rafael Floqi 

Marka e ushqimit të shpejtë vazhdon ta gjejë veten në qendër të vëmendjes këto zgjedhje. Kjo sepse McDonald’s është vet Amerika

McDonald’s duket se nuk mund t’i shpëtojë zgjedhjeve presidenciale të vitit 2024. Duke pasur parasysh se sa toksik ka qenë konkurimi, kjo tingëllon si një problem. Por përkundrazi, nëse ka diçka për të cilën bien dakord dy kandidatët kryesorë, është se zinxhiri më i fuqishëm i ushqimit të shpejtë në botë është një simbol i fuqishëm i virtytit gjithë-amerikan.

Sigurisht, kjo pikë nganjëherë bëhet në mënyra toksike. Shembulli i fundit dhe më i zhurmshmi erdhi këtë javë, teksa Donald Trump ka filluar t’i shtojë sulmet në fjalimin e tij ndaj qëndrimit të rivales Kamala Harris duke punuar në një McDonald’s ndërsa ishte në shkollë. “Ajo nuk ka punuar kurrë atje!” deklaroi ai në një tubim në Indiana të Pensilvanisë. (Kjo nuk është e vërtetë; dhe ndërsa Trump ka pretenduar në mënyrë të rreme se zinxhiri tha se ajo kurrë nuk ka punuar atje, në fakt nuk ka bërë asnjë koment.) Ai më pas pretendoi me një ton tallës se “për një kohë të gjatë, ajo ka folur për eksperienën e saj në McDonald’s: “Kam punuar në McDonald’s mbi patatet e skuqura, ishte shumë nxehtë.” Si një lulëzim, ai shtoi: “Unë do të shkoj në një McDonald’s dhe do të punoj me french fries për rreth gjysmë ore – dua të shoh se si është.”

Në mënyrë të pabesueshme, ky është në fakt një përshkallëzim i një linje sulmi që po vazhdon për gati një muaj. Dhe kushdo që po fiton përleshjen politike, është vetëm një shembull se si marka e McDonald’s është bërë një gur prove sociokulturore.

Harris ka vënë në dukje qëndrimin e saj në Mickey D që nga fushata e saj për presidencë në vitin 2019, dhe është përmendur në reklamat e saj të vitit 2024 duke sinjalizuar një sfond modest dhe të kripur: “Ajo u rrit në një shtëpi të klasës së mesme”, thotë njëra reklamë. “Ajo ishte vajza e një nëne që punonte. Dhe ajo punoi në McDonald’s ndërsa mori diplomën e saj.”

Kjo është një gjë e ngjashme – McDonald’s ka pohuar se një në tetë amerikanë ka punuar për zinxhirin në një moment – por dukshëm kjo shkaktoi fushatën e Trumpit dhe kritikët e tjerë të Harrisit. 

Ëashington Free Beacon, një botim konservator, gjurmoi aplikimin e Harris në 1987 për një punë nëpunëse ligjore që nuk përfshinte përvojën e McDonald’s dhe theksoi se ajo nuk e përmendi gjigantin e burgerëve në dy kujtimet e saj. Fushata e Trump duket se dëshiron që kjo të jetë lëvizja e re e vend -lindjes: “Pse nuk do të ofrojnë thjesht dokumentacion dhe prova reale?” tha një zëdhënës i fushatës për Daily Beast. “Përgjegjësia është mbi ta. Çfarë ka ajo për të fshehur?” (Siç tha Desi Lydick e Daily Shoë, “Trump po kërkon të shohë certifikatën e burgerit të Kamalës.”) Falë kësaj linje sulmi, Harris madje u pyet për këtë pjesë të rezymesë së saj në MSNBC, ku tha se ishte thjesht një puna e verës për të, përvoja e ndihmon përqendrimin e saj në “nevojat e popullit amerikan”. 

 Sado budallaqe që mund të jetë kjo grindje, është në përputhje me mbipërmasimin e rolit të ikonës së ushqimit të shpejtë si mburojë e humorit ekonomik kombëtar gjatë vitit të kaluar. Për muaj të tërë, një nga temat e përsëritura të historisë së inflacionit ishte kostoja relative e artikujve të menusë së McDonald’s, plot me raporte anekdotike për një vakt Big Mac prej 17,59 dollarësh ose 5,69 dollarë për hash broën të ​​përhapura në mediat sociale dhe në shtypin kryesor.

 Ndërsa kjo shpesh përdorej për të ushqyer kritikat e politikës makroekonomike, lidhja u bë aq e fortë sa përfundimisht u duk se vetë McDonald’s duhej të vepronte për të luftuar inflacionin. (Dhe në të vërtetë, ndonëse nuk mundi saktësisht të ulte normat e interesit, ajo hapi një promovim të vakteve me vlerë të profilit të lartë.)

Në mënyrë të ngjashme, debati mbi rritjen e pagës minimale në Kaliforni në 20 dollarë në orë u përshtat pjesërisht përmes shqyrtimit të pasojave të McDonald’s: Raportet se ekskluzivitetet do të duhej të rrisnin çmimet, ose duke fajësuar rritjen për mbylljen e lokaleve. Ndërkohë, eksperimentet e saj me kioskat e pagesave monitorohen për ndikimin e tyre në tregun e punës. Për të kuptuar ndikimin e një politike në Amerikë, mesazhi dukej se ishte, shikoni McDonald’s.

Dhe kjo shkon përtej ekonomisë. Kolumnisti i Ëall Street Journal dhe ish-shkruesi i fjalimeve të George Ë. Bush, Ëilliam McGurn, ka argumentuar (pasi ka përmendur mirëbesimin e tij si një veteriner i punës verore të Mickey D) se politikat demokratike si rritja e pagës minimale ose rritja e taksave të korporatave në fakt do të dëmtonin McDonald’s dhe punëtorët e saj. Por zgjedhja e Harrisit do të ishte “një qortim i fuqishëm për ata që e konsiderojnë pjekjen e hamburgerëve si një punë pa rrugëdalje”, mendoi ai. “Nëse ajo beson me të vërtetë në Ekonominë e Mundësive, ndoshta mesazhi i saj për të gjithë ata me McJobs duhet të jetë: “Edhe ti mund të jesh president”.

Është e mundur që Trump të jetë thjesht i mërzitur që Harris mund të përfitojë nga një shoqërim me Harqet e Artë kur ai ka qenë prej kohësh i regjistruar si një konsumator entuziast i Big Mac (dhe Filet-o-Fish dhe patate të skuqura). Por është e lehtë të shihet se si mund të ketë vlerë një shoqërim simbolik me McDonald’s. Sigurisht, është një biznes shumëkombësh i përhapur që e ka kthyer ushqimin e prodhuar në masë në një markë vërtet globale. Por është ai që është ndërtuar për të përfaqësuar një imazh të qartë amerikan, që në një farë mënyre nënkupton authenticitetin. Dhe ky sezon zgjedhor është kujtimi i fundit, sikur të kishim nevojë për një të tillë, që një imazh i tillë është ai që shitet mirë edhe në shtëpi.

Dr. Erion Dasho/

Nuk kalon ditë, javë e muaj që Borati të mos u japë prova të reja shqiptarëve se kurrë më parë, në 112 vjet pavarësi, nuk kanë patur një qenie kaq të poshtër, dredharake dhe djallëzore në drejtimin e shtetit.

Shembujt më tipikë për sa më lart kanë qënë fushatat elektorale nga viti 2017 e deri në zgjedhjet e ardhshme të 2025-ës. Në katër palë zgjedhje rresht Borati arriti të eklipsojë diskursin politik, të shmangë llogaridhënien, madje të eliminojë edhe ballafaqimin e programeve dhe ideve.

E njëjta gjë po ndodh edhe në nisje të fushatës së 2025-ës. Zvarritja e gjyqit të liderit të opozitës dhe mbajtja e mundshme e tij në prag të zgjedhjeve parlamentare do të jetë me sa duket “dhurata” e ngjashme me vulën e 2023-it. Ndërsa në zgjedhjet e vjetshme, opozita u la pa sigël dhe pa vulë, në 2025-ën do të tentohet lënia e saj pa lider.

Gjyqi i Salianjit provoi katërcipërisht kapjen e drejtësisë. Megjithëse ekipi mbrojtës i Sali Berishës ka arritur tashmë të bindë publikun për stisjen e dosjes “Partizani”, gjasat janë që gjyqi i Berishës dhe Malltezit të përfundojë si gjyqi i Salianjit, ku gjyqtarët janë vetëm firmosës të vendimeve të ardhura “nga lart”.

***

E kam përmendur edhe në një status të para disa javëve. Përballja me Rilindjen në vitin 2025 është përcaktuese jo vetëm për fatet e opozitës, por në radhë të parë për fatet e shqiptarëve.

Nëse opozita synon të marrë pjesë në zgjedhje, kërkohet një ndërmarrje titanike midis tetorit 2024 dhe prillit ose majit 2025. Ndërsa vazhdojnë betejat ligjore në SPAK dhe gjykata, si dhe mosbindja civile në Parlament ose rrugë, nuk duhet harruar se Borati dhe rilindja kanë nisur tashmë fushatën.

Nga pikëpamja organizative, opozitës i duhet të mobilizojë strukturat e veta për t’u përballur me rrjetin e patronazhistëve dhe aktivistëve. Nuk duhet harruar as diaspora, ku rilindja ka nisur ndërkohë forcimin e strukturave të veta dhe me shumë gjasa është duke përgatitur sistemin e blerjes direkte dhe indirekte të votës (minimalisht duke paguar shpenzimet postare të votimit).

Nga pikëpamja ideologjike dhe programore, opozita duhet të nisë komunikimin me shqiptarët për filozofinë e saj qeverisëse dhe programin elektoral. Kritika dhe denoncimi i rilindjes dhe bëmave të saj të përbindshme nuk mjafton. Shqiptarët kanë nevojë të mësojnë se mbi cilat parime dhe cilin program do të qeverisë opozita nesër.

Së treti, opozita duhet të kujdeset edhe për komunikimin me faktorin ndërkombëtar. Pavarësisht zemërimit popullor lidhur me përgjegjësinë që aktorë të caktuar të këtij komuniteti kanë në krijimin e monstrës Borat, ambasadat dhe qeveritë që ato përfaqësojnë mbeten faktorë përcaktues në zhvillimet politike shqiptare.

Puna me ambasadat duhet të jetë parandaluese dhe jo post factum. Përvoja e zgjedhjeve të kaluara ka treguar se edhe kur provat e manipulimit janë flagrante, paraqitja e tyre pas zgjedhjeve nuk ka patur asnjë përfitim për opozitën dhe shqiptarët.

Puna me ndërkombëtarët duhet të synojë sipas një rendi zbritës (për sa i takon rëndësisë), qeverinë teknike, demontimin e rrjetit të patronazhistëve, shmangien e përfshirjes së narkotrafikut dhe krimit në zgjedhje, si dhe mospërdorimin e fondeve qeveritare për blerjen e votës.

Vetëm ndërkombëtarët kanë mundësi të ndikojnë tek Borati dhe rilindja për përmbushjen e këtyre parakushteve, të cilat do ta vendosnin garën elektorale në kushte disi më të barabarta.

***

Tensionimi i situatës politike nëpërmjet arrestimit njëvjeçar të Dr. Berishës dhe Z. Malltezi dhe, së fundi, nëpërmjet dënimit të Z. Salianji, i shkon për shtat rilindjes dhe Boratit.

Ky i fundit do të bëjë gjithçka që zgjedhjet e 2025-ës të zhvillohen në kushte sa më anormale, sepse kjo shmang llogaridhënien për 12 vjet dështim, korrupsion, kriminalizim, narkotrafik, kusari, hajtutëri dhe shpopullim.

Borati i vitit 2025 nuk ka se ç’t’u premtojë më shqiptarëve! Edhe gënjeshtrat kanë mbaruar tashmë!

Është detyra e opozitës të nisë sa më parë demontimin e demagogjisë rilindase, duke shmangur në të njëjtën kohë kurthet dhe grackat djallëzore të Boratit.

Punë e vështirë, por e detyrueshme! Në lojë është e ardhmja e shqiptarëve…

Yesterday, the Albanian-American community welcomed the war criminal & rapist protector Serbian President Aleksandar Vucic at the UN General Assembly in NYC with a clear message…

*“Rape used as a weapon of war is a war crime!”*

70,000 rapes & war crimes unpunished

•50,000 raped in Bosnia

•20,000 raped in Kosova

These heinous criminals are being protected and rewarded by the Serbian Pres. Vucic and his government.

The world MUST hold them accountable!

No justice, No peace!

#JusticeforKosova

#JusticeforBosnia

#Justicedelayedisjusticedenied

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Lista e oportuniteteve si dhe rreziqeve të sigurisë, jo vetem është e ndërvarur por po dominohet gjithnjë e më shumë nga zhvillimet e industrisë elektronike. Po cfarë është konkretisht dhe si funksionon teknologjia “Deepfake” ? Cilat janë oportunitetet që ofron si dhe rrezikshmëritë që mbart “Deepfake” ?

Kush janë disa raste/skenarë të ndryshëm të përdorimit apo dhe të shpërdorimit të saj ? Si mund të dallohet një video reale nga një video-fake (?); si mund të përballet Institucionet, shoqëria dhe qoftë dhe individi me “DeepFake” ? Si mund të përballet bota, rajoni, vendet, dhe Shtetet nga këto rreziqe si dhe mire adresojnë oportunitetet ? Cila është ardhmja e saj? Këto e shumë pyetje të tjera do të jenë subjekt i këtij shkrimi që po trondit botën dhe që pritet të ketë impakte edhe me të mëdha.

Një histori e shkurtër e shpikjes së “Deepfake”. Termi “deepfake” është një kombinim i fjalëve “deep learning” (mësim i thelluar) si dhe “fake”, pra fals, ose jo e vertetë. Kjo teknologji e re filloi të marrë vëmendje në vitin 2017, kur një përdorues i forumit online Reddit filloi të postonte video të rreme të krijuara përmes një teknike të re të Inteligjencës Artificiale (AI). Këto video, që dukeshin tërësisht autentike, por në fakt ishin të manipuluara, ishin fryt i algoritmeve të sofistikuara në rrjetet artificiale duke i mbivendosur fytyrat e njerëzve perfshi Kryetare Shtetesh, personalitete, gazetare te njohur, etj në video të ndryshme.

Origjina e “Deepfake” mund të gjurmohet tek avancimet në fushën e “deep learning”, një degë e inteligjencës artificiale që fokusohet në ndërtimin e modeleve që mund të mësojnë nga të dhënat për të kryer detyra specifike. Në thelb, teknologjia përdor një lloj rrjeti nervor të quajtur “rrjete gjenerative kundërshtare” (GANs), që përbëhet nga dy rrjete: një rrjet “gjenerues” që krijon përmbajtje të re dhe një rrjet “diskriminues” që përpiqet të dallojë nëse përmbajtja është e vërtetë apo false. Kjo marrëdhënie konkurruese mes rrjeteve lejon krijimin e imazheve dhe videove që janë gjithnjë e më të besueshme.

Si funksionon “Deepfake” ? E thënë më qartë, “Deepfake” bazohet në përdorimin e inteligjencës artificiale dhe “mësimit të thellë” për të analizuar dhe riprodhuar fytyra, zëra dhe lëvizje në mënyrë të tillë që të duken reale. Procesi fillon me mbledhjen e një numri të madh imazhesh ose videosh të personit që do të përdoret si model. Këto të dhëna pastaj përdoren për të trajnuar një model të mësimit të thellë që mund të gjenerojë fytyrën e këtij personi në kontekste të ndryshme.

Softuerët për krijimin e Deepfake përfshijnë ndër të tjera: Nga viti 2017 janë përmirësuar ndjeshëm softuerët (sistemet elektrinike) për gjenerimin e teknologjisë “Deepfake”. Më të përdorurit deri tani janë: FakeApp: Një nga programet e para të krijuar posaçërisht për “Deepfake”, që u bë shumë popullor në vitin 2018. Faceswap: Një projekt me kod të hapur që lejon përdoruesit të shkëmbejnë fytyrat në video duke përdorur qeliza dhe rrjete nervore të thella. DeepFaceLab: Një tjetër mjet i fuqishëm që përdoret për krijimin e Deepfake dhe që është i popullarizuar në komunitetin online. Është për tu theksuar që teknologjitë e Deepfake po zhvillohen me shpejtësi të paparashikueshme…

Përdorimi ne ditet e sotme i Deepfake. Në fillim, “Deepfake” u përdor kryesisht për argëtim, me përdoruesit që krijonin video humoristike duke manipuluar imazhe për efekte vizuale. Megjithatë, me kalimin e kohës, përdorimi i kësaj teknologjie u zgjerua dhe u diversifikua. Aktualisht, “Deepfake” po përdoret me sukses në disa fusha:

Në Industrinë e Filmit dhe Argëtimit: “Deepfake” po përdoret për të gjeneruar efekte vizuale, për të ringjallur aktorë të vdekur ose për të ndryshuar pamjen e aktorëve pa pasur nevojë për makiazhe ose animacione. Të gjithë kemi parë filma me skena dhe efekte speciale që janë realisht të pamundura. Sot këto efekte bëhen të mundura falë përdorimit të teknologjisë Deepfake.

Në Marketing dhe Reklamim: Kompanitë po përdorin Deepfake për të krijuar fushata marketingu më të personalizuara dhe për të përmirësuar përvojën e klientit.

Në Arsimim: Disa institucione arsimore po eksplorojnë përdorimin e Deepfake për të krijuar materiale mësimore më tërheqëse dhe interaktive.

Disa raste konkrete të “Deepfake”: Megjithëse “Deepfake” ka potencial të madh për të sjellë inovacione pozitive, ekziston një anë e errët e kësaj teknologjie që nuk mund të injorohet. Një nga rreziqet më të mëdha është përdorimi i saj nga individë ose grupe me qëllime të këqija. Për shembull, liderët politikë ose figurat publike mund të bëhen viktima të videove të rreme që i portretizojnë ata duke thënë ose duke bërë diçka që nuk e kanë bërë kurrë ose në forma me sens pexhiorativ.

Ka pasur disa raste të bujshme të përdorimit të Deepfake që kanë nxitur diskutime të gjera. Disa prej tyre që kanë lënë gjurmë kohët e fundit, janë:

P.sh, video të tilla manipuluese dhe shantazhuese ndaj kryeministrit Rama mund të shihen në YouTube në sitin https://www.youtube.com/watch?v=PPi-umUdaNI apo ndaj kryeministres Meloni në https://www.youtube.com/watch?v=D7BrX99USQw etj, apo edhe ato të liderëve të vendeve të NATO-s me kallash në dorë si luftënxitës. Po ashtu edhe ndaj kryeministrit Kurti të Kosovës, të cilat mund ti gjenden lehtësisht ne rrjetet sociale.

Videot Deepfake nuk i kanë shpëtuar as presidenti Biden, apo kryeministri Trudo, si dhe Putini apo Kim Jong Un, aktorët Morgan Freeman apo Tom Cruise, Mark Zuckenberg, Elon Musk, etj. Në një botë ku lajmet përhapen me shpejtësi përmes mediave sociale, një video Deepfake e krijuar me cilësi mund të ketë pasoja të rënda, duke përhapur dezinformim dhe shkaktuar konflikte politike ose ushtarake midis vendeve.

Gjithashtu, Deepfake mund të përdoret në sulme ndaj privatësisë së individëve. Krijimi i videove të rreme pornografike me figura publike apo njerëz të zakonshëm është një shembull i tmerrshëm i kësaj teknologjie. Përdorimi i Deepfake për shantazh, përhapjen e informacioneve të rreme ose për të manipuluar opinionin publik është një sfidë serioze për shoqëritë moderne.

Një video e rremë e presidentit të SHBA: Një video Deepfake u publikua në internet, duke treguar presidentin amerikan që shpallte një politikë të shpifur radikale. Kjo video u zbulua se ishte e rreme, por vetëm pasi kishte shkaktuar një debat të madh publik dhe një alergji për presidentin. Një video të tillë mund ta shikoni në Youtube në sitin: https://www.youtube.com/watch?v=AmUC4m6w1wo&t=13s

Fushata elektorale: Në disa vende, teknologjia Deepfake është përdorur gjatë fushatave elektorale për të manipuluar pamjet e kandidatëve politikë, duke krijuar imazhe të rreme që ndikonin në perceptimin publik, duke dhënë shije negativiteti për ta, dhe deri në përmbysje të rezultatit të votës së lirë e shoqëruar me revolta popullore që nuk dihen si përfundojnë. Ju mund ta verifikoni këtë fakt në: https://www.youtube.com/watch?v=B4jNttRvbpU&t=226s

Mashtrime financiare: Në disa raste, deepfake është përdorur për të manipuluar videot e drejtuesve të kompanive të mëdha, duke çuar në mashtrime financiare dhe humbje të mëdha për kompanitë dhe individët. Kjo ka çuar në përplasje të mëdha të bankave me bizneset e mëdha ku bëhet fjalë për transferta tepër të mëdha dhe çështje që kanë përfunduar në gjyq. Mund ta shikoni një video të tillë në sitin: https://www.youtube.com/watch?v=3tI_4QzyhE8

Tre skenarë të mundeshem/hipotetikë “Deepfak”:

Skenari 1. Shpërndahet një video “Deepfake” ku Putini deklaron se Rusia i ka shpallur luftë Amerikës dhe NATO-s duke e akuzuar ato për furnizimin me armë të Ukrainës. Në video qe duket si reale, Putini thotë se ka aktivizuar lëshimin e mbushjeve bërthamore drejt 32 kryeqyteteve të vendeve të NATO-s, perfshi (ose) përjashto SHBA. Bota dhe institucionet e sigurisë globale, Rajonale, dhe Kombëtare do te futeshin në një kaos të vërtetë. Qytetërimi dhe qytetarët do presin me ankth çfarë do të ndodh më tej…

Skenari 2. Është mbrëmja e datës 4 Nëntor një ditë para zgjedhjeve elektorale ne SHBA. Është ditë heshtjeje elektorale. Po këtë mbrëmje, CNN, Fox News dhe YouTube shfaqin në televizion një video ku del ish Presidenti Trump i cili thotë që jep dorëheqjen nga gara elektorale. I gjithë elektorati i tij, që e kishte ndjekur me besnikëri gjatë fushatës elektorale, është esktremisht i zhgënjyer dhe i revoltuar. Çfarë ka ndodhur me të? Të gjithë janë në pritje se ç’mund të ndodh më tej. Koha është tepër e kufizuar. Një kaos i vërtetë në vendin simbpl te besimit te demokracisa botërore !

Skenari 3. Në një video që doli para një viti në Ukrainë, shohim Presidentin Zelenski që u bën thirrje trupave ukrainase të dorëzojnë armët dhe të vihen në dispozicion të forcave Ruse. Kjo video krijoi jo pak pështjellim në Ukrainë dhe forcat e armatosura mbi vërtetësinë e saj. Pas analizës së bërë nga ekspertë të NATO-s, doli se kjo video ishte Deepfake dhe ishte prodhuar nga Rusët për të krijuar konfuzion në Ukrainë. Ata që janë të interesuar, mund ta shikojnë këtë video në sitin e mëposhtëm në Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=X17yrEV5sl4

Morëm vetëm tre skenarë të mundshëm, por si skenarët e mësipërm mund të imagjinohen me dhjetëra skenarë të tjerë me peshe globale, në rajone të brishta të Ballkanit perendimor, apo kombetare Ky rajon, sa të dalë e vërteta, mund të ndizet shumë shpejt, dhe situata mund të precipitojë deri ne masen ekstreme qe nuk mund të ketë kthim prapa. Duhet të përgatitemi seriozisht edhe për raste të tilla që vijnë nga zhvillimi i vrullshëm i teknologjisë së informacionit dhe “ddepfake.

Po si mund të identifikohet/dallohet një video Deepfake? Në fillesat e saj shumë video “Depfake” mund të dalloheshin edhe me sy të lirë, por kohët e fundit ato janë sofistikuar shumë. Tani gjithmonë e më shumë, ka shumë raste që videot bëhet aq origjinale sa edhe ekspertët më të mirë me vështirësi e dallojnë atë.

Ekspertët që e kontrollojnë autenticitetin e një video për DeepFake duhet të jenë më të mirë se ata që e kanë krijuar atë dhe duhet të përdorin teknologji më të mirë se prodhuesit e tyre. Sot mund të bësh video për këdo dhe mund të shkaktosh dëme të konsiderueshme për individin, shtetin apo deri sa të krijosh trazira dhe konfuzion në nivel global.

Është e pafundme imagjinata njerëzore për të krijuar video me përmbajtje të rrezikshme e për të shkaktuar dëme të paimagjinueshme. Për efekte të tilla, shikoni videon në sitin e mëposhtëm: https://www.youtube.com/watch?v=aPTnq_1hWDE

E ardhmja e “Deepfake”. E ardhmja e “Deepfake” mbetet e pasigurt dhe varet shumë nga mënyra se si shoqëria do të zgjedhë të përballet me këtë teknologji. Sic e permendëm me lartë, në një anë, “Deepfake” ka potencialin për të revolucionarizuar industrinë e argëtimit dhe të marketingut, duke sjellë përvoja më të personalizuara dhe të sofistikuara për përdoruesit. Në anën tjetër, rrit rreziqet për privatësinë, sigurinë dhe demokracinë janë të konsiderueshme. Ka një nevojë urgjente për zhvillimin e paketes ligjore, rregullave të perdorimit si dhe teknologjive mbrojtëse që mund të identifikojnë dhe ndalojnë përhapjen e përmbajtjeve “Deepfake”. Ky vit dhe ai në vijim janë një vit zgjedhor në shumë shtete të botës.

Vetëm para dy ditësh shteti i Kolorados në SHBA i parapriu me një ligj ndaj rasteve Deepfake në zgjedhjet e 5 Nëntorit. https://www.youtube.com/watch?v=FLkNgUfx0xo . Ky ligj parashikon masa të rrepta atyre që abuzojnë me këtë teknologji. Po ashtu, ai përfshin masa për përdorimin e algoritmeve të zbulimit të Deepfake, rritjen e edukimit publik për rreziqet e kësaj teknologjie dhe forcimin e masave parandaluese për të mbrojtur viktimat e abuzimit me Deepfake.

Në përfundim, teknologjia “Deepfake” është një thikë me dy presa që mund të sjellë përfitime të mëdha, por që mund të paraqes edhe rreziqe të mëdha për shoqërinë. Rritja e ndërgjegjësimit dhe zhvillimi i masave mbrojtëse janë kyçe për të siguruar që “Deepfake, ose videot e rreme” të përdoret në mënyrë të përgjegjshme dhe etike në të ardhmen. Po ashtu, krijimi i mekanizmave dhe një grupi ekspertësh që të menaxhojnë situata “Deepfake” mbetet i domosdoshëm.

Nuk ka kurrësesi as vende as shtete imune, pasi “Deepfake” nuk afekton vetëm Amerikën, Wall Street-in apo Hollywood-in. Prandaj edhe dy shtetet sovrane (RSh dhe R.Kosovës) të një kombi të vetëm, nuk kanë kohë për të humbur, por duhet të mendojmë dhe veprojnë qysh tani, jo kur apo pasi të ketë ndodhur diçka.

Autori: Gjeneral ® Piro Ahmetaj:

Ekspert për SK, Rajonin dhe NATO-n,

Zv/President i Këshillit të Atlantikut; & ish:

Këshilltar për Sigurinë Kombëtare në PD,

Këshilltar i Presidentit të RSh; Zv/ShShPFA,

Përfaqësues Ushtarak në SHAPE/NATO.

Me moton globale “Qeverisja efektive e Inteligjencës Artificiale në të gjitha nivelet” dhe me prezencën e një numri të madh të përfaqësuesve të organizatave të shoqërisë civile e organizatave partnere, qytetarëve, nxënësve e të ftuarve të tjerë, Kuvendi i Republikës së Kosovës shënoi sot Ditën Ndërkombëtare të Demokracisë.

Hapjen e kësaj dite e bëri kryetari i Kuvendit, Glauk Konjufca, i cili para ta pranishmëve potencoi rëndësinë e shënimit të saj, si dëshmi e partneritetit që Kuvendi ka konsoliduar me qytetarët dhe organizatat e shoqërisë civile.

Kryetari Konjufca tha se kremtimi i Ditës së Demokracisë është i rëndësishëm për ta theksuar rëndësinë e idealeve të lirisë, barazisë dhe drejtësisë, për ndërtimin e shoqërive gjithëpërfshirëse. Ai shtoi se është e rëndësishme ta njohim progresin demokratik që e ka shënuar Kosova, duke qëndruar paralelisht përkrah botës demokratike në ruajtjen e idealeve që përfaqëson demokracia, sidomos në këtë kohë të sfidave të mëdha globale.

“Demokracia mirëmbahet nëpërmjet angazhimit qytetar, sepse pasqyron vlerat e aspiratat tona të përbashkëta. Është detyrë dhe obligim i secilit prej nesh që të jemi pjesëmarrës aktiv në vendimmarrje dhe të avokojmë pa u ndalur për ndryshime pozitive”, tha kryetari Konjufca.

Sipas tij, zgjedhjet e lira dhe të ndershme janë qenësore për demokracinë.

Kreu i Kuvendit tha pa transparencë nuk ka demokraci dhe rritje të llogaridhënies institucionale.

“Asnjë sukses i Kuvendit nuk mund të jetë i plotë pa kontributin dhe partneritetin me qytetarët, pa organizatat e shoqërisë civile, organizatat ndërkombëtare që veprojnë në Kosovë e po ashtu edhe mediat, të cilat i falënderoj për përcjelljen e punës së Kuvendit”, tha kryetari Konjufca, duke ftuar qytetarët që të vijnë në Kuvend.

Ndërsa Nancy Soderberg, drejtoreshë e lartë rezidente e Institutit Demokratik Ndërkombëtar (NDI) në Kosovë, tha se Kosova ka mundësi të ngris standarde më të larta, që do të shfrytëzoheshin për të mirën e shoqërisë në përgjithësi dhe për të punuar për transparencën.

Ajo tha se NDI është e zotuar të mbështes qeverisjen, përfshirë këtu edhe transparencën e llogaridhënien.

“Të bashkohemi në Ditën Ndërkombëtare të Demokracisë dhe të punojmë së bashku për të dëshmuar vlerat demokratike dhe mjetet moderne digjitale, për të ndërtuar një Kosovë që është e hapur për të gjithë”, tha Soderberg.

Në adresimin e saj para të pranishmëve, kryetarja e Forumit për Transparencë, Arbëreshë Kryeziu-Hyseni tha se falë bashkëpunimit me organizatat e shoqërisë civile dhe organizatat ndërkombëtare, është rritur demokracia, llogaridhënia dhe transparenca e Kuvendit të Kosovës.

“Si kryetare e Forumit për Transparencë Parlamentare jam shumë e lumtur që sot flas nga njëra nga institucionet më transparente, më demokratike që ka Republika e Kosovës dhe në një nga institucionet më demokratike që ka Ballkani Perëndimor. Kjo ka ardhur sepse ne gjithmonë kemi ecur përpara në synimin tonë të përbashkët për të rritur nivelin e demokracisë në Kosovë”, tha Kryeziu-Hyseni.

Sipas saj, sot Kuvendi është më i hapur edhe më i qasshëm se asnjëherë më parë, ka më shumë llogaridhënie dhe transparencë.

Anëtarja e Forumit për Transparencë Parlamentare, deputetja Blerta Deliu-Kodra në fjalën e saj tha se sot është një ditë e veçantë për t’i kujtuar përpjekjet shumëvjeçare të Kosovës për ta konsoliduar demokracinë dhe vlerat e rëndësishme që janë vendosur ndër vite, që kjo demokraci të jetë edhe më e fortë dhe që llogaridhënia dhe gjithëpërfshirja të jenë baza të rëndësishme të një shteti demokratik.

“Gjatë këtyre viteve është bërë punë e madhe dhe padyshim duhet vlerësuar angazhimin të cilin e ka pasur Forumi për Transparencë Parlamentare me mbështetjen e organizatave të shoqërisë civile”, tha deputetja Deliu Kodra, duke folur edhe me tone kritike përkitazi me, siç tha ajo, cenimin që u është bërë jo rrallë vlerave demokratike të Kosovës.

Në hapje të ceremonisë u shfaqën dy video të realizuara nga NDI dhe OSBE në lidhje me Ditën Ndërkombëtare të Demokracisë.

Pas mbylljes së ceremonisë kryetari Konjufca, deputetë dhe të pranishëm të tjerë vizituan Panairin e organizatave të shoqërisë civile, duke u njohur me publikimet e tyre, të cilat trajtojnë problematika të ndryshme që organizatat adresojnë në veprimtarinë e tyre.

Shënimi i kësaj dite vijoi me tryezën “Zgjedhjet dhe teknologjia”, mbështetur nga D4D dhe NDI. Nën udhëheqjen e Rezarta Krasniqit nga D4D dhe me prezencë të deputetëve, përfaqësuesve të organizatave të ndryshme ndërkombëtare, atyre të KQZ-së dhe institucioneve të tjera vendore, u trajtua tema e zgjedhjeve dhe procesit zgjedhor, me theks të veçantë teknologjia në diplomacinë moderne dhe fushatën zgjedhore online.

Lidhur me këto diskutuan Carlo Binda (NDI), deputetët Adnan Rrustemi, Abelard Tahiri e Blerta Deliu, zëdhënësi i KQZ-së, Valmir Elezi si dhe të pranishëm të tjerë.

Gjatë diskutimev u adresuan çështje si: lehtësimi i votimit, polarizimi i skenës politike, gjuha e urrejtjes ndaj grave në politikë, votimi elektronik, përhapja e dezinformatave, sulmet kibernetike etj.

Tryeza “Sporti dhe Demokracia: Një vizion i ri për të ardhmen” mblodhi po ashtu deputetë, përfaqësues të klubeve e federatave sportive, sportistë të fushave të ndryshme si dhe përfaqësues të shoqërisë civile e të organizatave partnere.

Ish-drejtori i NDI-së në Kosovë, Alex Chavarria, deputetët Agon Batusha dhe Eliza Hoxha, përfaqësuesi i Federatës së Basketbollit, Arben Fetahu, si dhe të pranishëm të tjerë të shumtë, nën moderimin e znj. Bardha Uka nga DemSport, paraqitën pikëpamjet e tyre lidhur me raportin midis sportit dhe demokracisë, sfidat me të cilat përballet sporti vendor, si dhe vizionin e ri për të ardhmen.

Në kuadër të kremtimit të Ditës së Demokracisë, e cila në Kuvend shënohet nga viti 2010, u mbajt gjithashtu “Punëtori për Demokraci” me nxënës filloristë të Shkollës “Elena Gjika” në Prishtinë dhe Kuizi i Demokracisë.