• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

WE SEEK JUSTICE NOT REVENGE

September 18, 2024 by s p

My speech at the Albanian-American Civic League meeting with Congressman Jerry Nadler at my home

Dear Congressman Nadler,

Welcome to our home! According to the Albanian tradition, our home belongs to God, the family and the guest. It was this tradition that welcomed and saved many innocent Jews during the Holocaust who lived or arrived in Kosova and other Albanian lands. I am very proud that my father Arif Aliçkaj was one of the rescuers who participated in this noble nationwide effort.

The ancient peaceful Albanian people have never attacked anyone, always defending their freedom, protecting their children, families, homes and land from aggressors like Serbia that was planted in Southeast Europe by Russia. The Serbian regimes, in cooperation with the Church and the Academy of Sciences, have always tried to annihilate the Albanians, grab their land and satisfy their hegemonic desires to create Greater Serbia and ensure Russia’s access to the Adriatic Sea.

In 1990, with my family I had to escape the occupation and oppression of the Albanian people of Kosova by the Serbian communist dictatorship. I was lucky enough to immigrate to the best country in the world, the USA, the land of opportunities and dreams come true for anyone willing to work hard. Today, like many other compatriots here, I am living the American dream.

I immediately joined the Albanian American Civic League to help our people under Serbian occupation. I am honored and very happy to have worked with League’s President, former Congressman Joe DioGuardi, Balkan Affairs Advisor Shirley Cloyes DioGuardi, and League Board members for more than 34 years. I would like to thank Shirley and Joe for their outstanding leadership and role in the liberation and independence of the Republic of Kosova.

The liberation of Kosova was made possible by the United States of America and NATO, who helped the peaceful resistance of Dr. Ibrahim Rugova and in 1999 the Kosova Liberation Army-KLA, fighting the Serbian army and terrorist paramilitary forces commanded by the war criminal Slobodan Milosevic, who committed a genocide killing more than 15,000 civilians, displacing 1 million people, raping 20,000 women and massacring 1,432 children, including infants.

After the successful intervention and Serbian capitulation, the international community failed to do one very important thing that President Biden suggested as a senator, the denazification of Serbia. The Serbian regime of Milosevic’s disinformation minister, Aleksandar Vucic, today is exactly the same as Milosevic’s, the same fascist ideology, with the same goals to dominate the Balkans.

Controlled and directed by Putin, the destructive Vucic regime is openly promoting the Russian agenda. They refuse to sanction Russia, glorify war criminals and refuse to bring them to justice, including those who killed three Americans – the Bytyçi brothers, and refuse to return the bodies of the forcibly missing people. They train bandits who threaten the Serbian minority not to participate in the democratic life of Kosova, burning their cars and houses.

In May last year, Serbian criminals rioted and beat NATO soldiers, while on September 24, commanded by the master criminal Radojčić, who roams freely around Belgrade, they committed aggression against Kosova with the terrorist act in Banjska, killing policeman in duty, Mr. Afrim Bunjaku.

Above all, they mock the dialogue facilitated by European mediators by refusing to sign and implement the EU agreement proposed by Presidents Macron and Scholz. At the same time, they are continuing with the destabilization of Bosnia and Montenegro.

European politicians and diplomats are unwilling to stand up to Serbian blackmail and aggression for geopolitical reasons, hoping that Serbia will leave Russia for Europe, which will never happen. Instead, they are putting pressure on the victim, the democratic government of Albin Kurti, asking it to make harmful, unjustified concessions, blaming it for all Serbian misdeeds and intrigues.

Our State Department has blindly followed the failed European policy, which came as a great surprise, knowing that President Biden is very familiar with the situation in the Balkans and the Serbian aggression.

The Republic of Kosova, led by democratic pro-Western leaders, President Vjosa Osmani, Prime Minister Albin Kurti and Speaker Glauk Konjufca, is doing everything right, implementing law and order, building democracy and safe life for everyone in Kosova, including the Serbian minority.

Frustrated and unhappy with Kosova’s achievements, the despotic Serbian regime of A. Vučić has concentrated all efforts to destroy Kosova by demanding the creation of the Association of Serbian Municipalities as a precondition, without accepting the EU agreement and without recognizing independence of Kosova.

This is an issue that you understand very well, Honorable Congressman Nadler, as the ranking member of the Judiciary Committee. The United States and the most democratic countries have recognized the Republic of Kosova, based on the Ahtisaari plan prepared by them, which guarantees with the Constitution the highest rights that any minority in the world can enjoy. The Government of Kosova is faithfully implementing this plan.

Serbia’s demand to grant additional autonomy to their minority has only one goal, to make Kosova dysfunctional, subject to partition and complete destruction. It is approximately the same number, about 80 thousand Albanians living in southern Serbia, who are being discriminated against and ethnically cleansed by the Serbian regime. Why can’t they enjoy the same rights as Serbs in Kosova? Why can’t they also have an Association of municipalities with an Albanian majority?

The comparison of rights shows that the Serbs in Kosova have their own hospital, their own university in the Serbian language, recognized diplomas, 10 automatically reserved seats in the parliament with the right of veto, a minister and so on. Albanians in Serbia have none of this, while at the same time more than 6000 of their addresses have been removed from the registry with no right to vote.

The people of Kosova demand justice, not revenge against Serbia, which has yet to accept and apologize for the genocide. They only seek to have the right to exist in their ancestry land. In this regard, we are kindly asking you to use your power and connections in Congress and the Biden-Harris administration to help the most pro-American people of Kosova live freely in peace and democracy by:

Asking the White House and the State Department to engage directly in the dialogue by leading, not by following Europe. We expect that equal justice to be applied to both parties involved, emphasizing the need to seriously pressure Serbia to sign EU agreement without preconditions, especially without unnecessary harmful association of Serbian municipalities. As President Biden stated earlier, the mutual recognition and membership of Kosova and Serbia in the EU should be the final result of the dialogue.

Organize a hearing, after November elections to address and evaluate the general situation, as well as the rights of Albanians in Serbia and Serbs in Kosova.

We understand that there are bigger and more dangerous problems in the world that the US must deal with, such as the war in Ukraine and Gaza, but the problem in the Balkans is related. All these problems are caused by the “axis of evil” countries, Russia, Serbia, China, North Korea, Iran, Syria, Hezbollah and Hamas. Russia is especially interested in using Serbia to open a new conflict in the Balkans so that the war in Ukraine becomes easier for them.

Agim Aliçkaj,

Member of the Executive Board of AACL

Bronxville, NY, On September 16, 2024

Filed Under: Ekonomi

NUK KA SHTET PA USHTRI TË FORTË

September 17, 2024 by s p

Agim Aliçkaj

New York/

Populli shqiptar është paqësor, nuk ka sulmuar askënd, gjithmonë në mbrojtje të fëmijëve, familjes, shtëpive dhe trojeve të tij. Kosova Dardane është ende në rrezik nga agresioni serb. Fashistët serbë nuk mund të ndalohen ndryshe, vetëm me forcë. Dialogu me ta është shëndërruar thjesht në “bisedime të kota”, të nevojshme për t’i kënaqur ndërkombëtarët. Ushtria terroriste serbe është e aftë të luftojë vetëm kundër fëmijëve, grave dhe civilëve të paarmatosur. I thashë këtë në fytyrën e ish-sekretarit të shtetit, Lawrence Eagleburger, para të gjithëve, para gjenocidit të vitit 1999, në një takim të madh në Westchester, kur ai u përpoq t’i portretizonte ata si “luftëtarë të ashpër”. Nëse gjeneralët kriminelë serbë shohin se Kosova është gati të mbrohet, nuk guxojnë kurrë të fillojnë luftë.

Prandaj, është koha që të gjithë ne të kontribuojmë në Fondin e Sigurisë së Republikës së Kosovës. Gjatë qëndrimit tim në atdhe kam dhënë një kontribut modest në shumën prej 2000 euro. U përpoqa ta bëja më heret nga banka në Amerikë, por më doli një punë shumë e ndërlikuar.

Ftoj Ministrinë e Financave, Punës dhe Transfereve të Republikës së Kosovës-Ministrin Hekuran Murati , që të gjejë një mënyrë më të lehtë ligjore për të kontribuar nga jashtë, ndoshta përmes ambasadave. Mërgata është gati.

Është detyra jonë të jemi gjithmonë në shërbim të kombit tonë shqiptar, me mundësitë që kemi dhe kudo që jetojmë. Shqiptarët janë një komb i fortë, më i fortë se serbët. Por ne kemi nevojë për Amerikën të përballemi me Rusinë.

Zoti e bekoftë kombin shqiptar dhe amerikan!

THERE IS NO COUNTRY WITHOUT A STRONG ARMY

The Albanian people are peaceful, they have not attacked anyone, always in defense of their children, family, homes and lands. Dardanian Kosova is still in danger from Serbian aggression. Serbian fascists cannot be stopped otherwise, only by force. The dialogue with them has simply turned into “useless conversations”, necessary to satisfy the internationals.

The Serbian terrorist army is only capable of fighting against children, women and unarmed civilians. I said this to former Secretary of State Lawrence Eagleburger’s face in front of everyone, before 1999 genocide, at a big meeting in Westchester when he tried to portray them as “tough warriors”. If the Serbian criminal generals see that Kosova is ready to defend themselves, they never dare to start a war.

Therefore, it is time for all of us to contribute to the Security Fund of the Republic of Kosova. During my stay in the homeland, I made a modest contribution in the amount of 2000 euros. I tried to do it earlier from the bank in America, but it turned out to be very complicated.

I invite the Ministry of Finance, Labor and Transfers of the Republic of Kosova to find an easier legal way to contribute from abroad, perhaps through embassies. Diaspora is ready.

It is our duty to always be at the service of our Albanian nation, with the opportunities we have and wherever we live. Albanians are a strong nation, stronger than Serbs. But we need America to confront Russia.

May God bless the Albanian and American nation!

Filed Under: Ekonomi

Kërcënimet e Vuçiqit, rreziku i destabilizimit në rajon dhe nevoja për ndërhyrje ndërkombëtare

September 14, 2024 by s p

Hisen Berisha/

Kërcënimet e fundit të Aleksandar Vuçiqit në raport me Kosovën janë pjesë e një strategjie të vazhdueshme të Serbisë për të ushtruar presion politik dhe diplomatik, veçanërisht kur vijnë tensione apo zhvillime të rëndësishme në dialogun mes dy vendeve.

Këto deklarata shpesh bëhen për të krijuar një atmosferë frike dhe për të demonstruar forcën ndaj komunitetit ndërkombëtar dhe brenda Serbisë. Vuçiq shpesh përdor retorikë kërcënuese për të shfokusuar vëmendjen nga problemet e brendshme në Serbi, si protestat dhe pakënaqësitë ekonomike, dhe për të rritur mbështetjen për të në mesin e opinionit publik serb. Kjo është shkolla e vjetër e Millosheviçit.

Vuçiq ka një histori të përdorimit të tensioneve me Kosovën për të fituar simpati brenda vendit dhe për të portretizuar veten si mbrojtës i interesave serbe në rajon.

Këto kërcënime gjithashtu shërbejnë për të minuar përpjekjet e Kosovës për të konsoliduar sovranitetin e saj, sidomos në veri të vendit, dhe për të krijuar një narrativë që Serbia është viktimë e padrejtësive ndërkombëtare.

Kam shumë dilema se ky hap i Vuçiqit e tjerë që po paralajmërohen, të jenë vazhdimësi e skenarit Banja ‘24!? Nëse nuk ka një qeveri të shpëtimit kombëtar, që do ta përmbyllte dialogun me njohjen dhe ratifikimin e kufirit me Serbinë, atëherë këto faza para e pas zgjedhjeve do të jenë shqetësuese, nëse nuk eliminohen politikisht autorët e skenarit të 24 Shtatorit. Ndryshimet ideologjike pas zgjedhjeve në SHBA janë determinuese të proceseve politike dhe të sigurisë globale edhe në rajon.

Aleksandar Vuçiq, zëdhënësi i shtetit dhe regjimit të Millosheviçit që sulmoi popullin slloven, kroat, boshnjak dhe shqiptar, regjimi i të cilit u shpall shtet gjenocidial nga OKB-ja, vazhdon të ndjekë të njëjtën linjë kriminale. Vuçiq është një imitator i ulët i Hitlerit nazist, që me thënie si “për një serb të vrarë, do masakrohen 100 boshnjakë apo shqiptarë,” po përpiqet të mbjellë frikë dhe destabilizim. Nëse ky kriminel lufte dhe zëdhënës i regjimit gjenocidial nuk arrestohet tani, atëherë BE-ja, NATO-ja dhe Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë po shkelin mbi parimet dhe vlerat që ato promovojnë në procesin e integrimeve.

Vetëm Serbia në rajon ushqen ambicie ndaj shteteve fqinje, i kërcënon ato dhe diskriminon minoritetet kombëtare brenda juridiksionit të saj, qoftë shqiptarët në qytetet jugore të Serbisë apo gjermanët dhe hungarezët në veri të Serbisë, në rajonin e Vojvodinës, të cilët i ka asimiluar plotësisht përmes diskriminimit.

Një pyetje shqetësuese që duhet ta shtrojmë sot është se, nëse Serbia ndërmerr një hap ushtarak të pamatur, siç po kërcënon krimineli Vuçiq, ashtu siç bëri në Banjë më 24 shtator 2023, duke shkelur parimet bazë të Rezolutës së Këshillit të Sigurimit të OKB-së që mandaton NATO/KFOR-in atje, a do të sulmojnë këto shtete të fuqishme të Evropës e Azisë, investimet e tyre miljardëshe që po i bëjnë në Serbi?

Tolerimi i këtij regjimi është një fyerje për viktimat e luftërave në Ballkan dhe një tradhti ndaj drejtësisë ndërkombëtare. Arrestimi i Vuçiqit është i domosdoshëm, përndryshe këto organizata dhe shtete do të jenë bashkëfajtore në legjitimimin e një regjimi që vazhdon të kërcënojë paqen dhe sigurinë në rajon.

Filed Under: Ekonomi

“Zëri i Amerikës” : Harris, Trump kritikojnë ashpër qëndrimet politike të njëri-tjetrit në debatin e tyre të parë

September 11, 2024 by s p

11 shtator, 2024

  • AP dhe Reuters

(COMBO) This combination of pictures created on September 10, 2024 shows
former US President and Republican presidential candidate Donald Trump (L) and US Vice President and Democratic presidential candidate Kamala Harris participating in a presidential
(COMBO) This combination of pictures created on September 10, 2024 shows former US President and Republican presidential candidate Donald Trump (L) and US Vice President and Democratic presidential candidate Kamala Harris participating in a presidential

Debati i parë mes kandidates demokrate për presidente Kamala Harris dhe rivalit të saj republikan Donald Trump u shoqërua me polemika luftarake mbi ekonominë, emigracionin, abortin, kujdesin shëndetësor dhe politikën e jashtme.

Nënpresidentja Harris, 59 vjeçe, kritikoi synimin e zotit Trump për të vendosur tarifa të larta ndaj mallrave të huaja, një propozim që ajo tha se do të ishte një taksë për klasën e mesme, ndërsa foli mbi planin e saj për të ofruar përfitime tatimore për familjet amerikane dhe bizneset e vogla.

“Donald Trump na la nivelin më të ulët të punësimit që nga Depresioni i Madh (rënia e madhe ekonomike në Shtetet e Bashkuara e viteve 1930)”, tha zonja Harris, duke iu referuar viteve të tij si president nga viti 2017 deri në vitin 2021. Niveli i papunësisë arriti kulmin në 14.8% në prill të vitit 2020 dhe ra në 6.4% kur ai u largua nga detyra.

Zoti Trump, 78 vjeç, kritikoi zonjën Harris për inflacionin e lartë gjatë mandatit të administratës së Presidentit Biden, megjithëse ai e mbivlerësoi nivelin e rritjes së çmimeve. Ai gjithashtu iu drejtua shpejt çështjes së tij kryesore, emigracionit, duke pretenduar përsëri pa prova se emigrantët nga “azilet e të çmendurve” po kalojnë kufirin jugor të Shteteve të Bashkuara me Meksikën.

Inflacioni, tha ai, “ka qenë një katastrofë për njerëzit, për klasën e mesme dhe gjithë të tjerët.”

Debati filloi me një shtrëngim duarsh mes dy rivalëve, të cilët nuk ishin takuar më parë.

Politika e Jashtme

Kandidatët gjithashtu shkëmbyen kritika për luftën mes Hamasit dhe Izraelit në Rripin e Gazës dhe agresionin rus në Ukrainë, megjithëse asnjëri nuk ofroi plane specifike për zgjidhjen e këtyre konflikteve.

Demokratja Harris akuzoi republikanin Trump se ishte i gatshëm të të tërhiqte mbështetjen e Shteteve të Bashkuara për Ukrainën për të fituar favorin e Presidentit rus Vladimir Putin, duke e quajtur zotin Trump një “turp”, ndërsa zoti Trump pretendoi se zonja Harris “urren” Izraelin, një pohim që ajo e hodhi poshtë.

Zoti Trump kritikoi Presidentin Biden dhe Nënpresidenten Harris për tërheqjen e pa organizuar të trupave amerikane nga Afganistani, duke thënë se ata lanë duart e talebanëve pajisje ushtarake amerikane me vlerë prej miliarda dollarësh.

Sulmet personale

Zoti Trump, i cili ka kaluar javë të tëra duke bërë sulme personale ndaj zonjës Harris, duke përfshirë fyerje raciste dhe seksiste, kryesisht shmangu fyerjet në fillim të debatit, por u bë gjithnjë e më i zëmëruar nga kritikat e zonjës Harris.

Zoti Trump u pyet nga moderatorët për një nga ato sulme, kur ai tha në një konferencë me gazetarë afrikano-amerikanë në korrik se zonja Harris së fundmi ishte “bërë një person me ngjyrë”.

“Nuk më intereson aspak kjo çështje”, tha ai. “Çfarëdo që ajo dëshiron të jetë është në rregull me mua.”

Zonja Harris, me origjinë zezake dhe aziatike u përgjigj: “Unë mendoj se është një tragjedi që ne kemi dikë që dëshiron të jetë president, i cili vazhdimisht gjatë karrierës së tij është përpjekur të përdorë racën për të përçarë popullin amerikan”.

Ajo kritikoi zotin Trump për shpalljen fajtor nga një juri për fshehjen e pagesave për një aktore e filmave pornografikë, si dhe paditë e tij të tjera dhe një gjyq civil për sulm seksual. Zoti Trump hodhi poshtë këto akuza dhe sërish akuzoi zonjën Harris dhe demokratët se kanë orkestruar të gjitha paditë ndaj tij pa prova.

Ish Presidenti Trump gjithashtu përsëriti pretendimin e tij të rremë se zgjedhjet e vitit 2020, të cilat i fitoi demokrati Joe Biden, ishin manipuluar dhe e quajti zonjën Harris një “marksiste” dhe pohoi në mënyrë të rreme se migrantët kanë shkaktuar një rritje të madhe të krimit të dhunshëm në vend.

Ky mund të jetë debati i vetëm mes tyre në fushatën për zgjedhjet presidenciale të 5 nëntorit. Debati mbahet tetë javë përpara ditës zyrtare të zgjedhjeve, por vetëm disa ditë përpara fillimit të votimit të hershëm në disa nga 50 shtetet e vendit.

LEXONI EDHE KËTË

Qëndrimet kontradiktore të kandidatëve Trump dhe Harris përpara debatit të tyre të parë

Debatet presidenciale nuk ndryshojnë domosdoshmërisht mendjet e votuesve, por ato mund të jenë shumë të rëndësishme. Paraqitja e dobët e zotit Biden në debatin me zotin Trump në qershor çoi në tërheqjen e tij nga gara për president më 21 korrik.

Debati, i organizuar nga kanali ABC, u mbajt në Qendrën Kombëtare të Kushtetutës në Filadelfia. Siç ishte rënë dakord nga drejtuesit e fushatave, nuk kishte audiencë të drejtpërdrejtë dhe mikrofonat e kandidatëve ishin të fikur në momentet kur kandidatët nuk e kishin radhën e tyre për të folur.

Filed Under: Ekonomi

Europa si orientim i shprehur në trashëgiminë tonë mendore

September 7, 2024 by s p

Ndriçim Kulla/

Një përfaqësuese e denjë e mendimit të pjekur politiko-historik e veçanërisht diplomatik, të spikatur, është edhe Dora D’Istria, sidomos në trajtesën e saj mbi dallimin midis Lindjes dhe Perëndimit, ku ajo shfaqet si pararendësja më e parë e ndërdyzjes së madhe, ose njërës nga temat që do të debatohet me po të njëjtën ashpërsi në vitet ’30-të, për të arritur kulmin në vitin 1935-1936, me disa artikuj të famshëm si Lindje apo Perëndim (Zef Valentini), Oriental apo Oksidental (Krist Maloki), Zvicër apo Afganistan (Ismet Toto), e kështu me radhë. Është një rrëke kjo mjaft e rëndësishme e mendimit politik shqiptar të gjithë atyre viteve, që gufoi kah detit të mendimit perëndimor.

Qytetërimi për Dora D’Istrian kishte kohë që ishte zhvendosur nga Lindja në Perëndim. Me këtë ajo nuk nënkuptonte se roli i Lindjes nuk kishte pasur rëndësinë e vet për qytetërimin botëror; përkundrazi, kultura lindore e vendeve mesdhetare, kishin qenë ndërmjetëse të fuqishme për botën perëndimore. Por gjërat ndër shekuj kishin ndryshuar. Autores, Lindja i ngjante me një ferr akoma dhe më të rëndë se ai i Dantes, pavarësisht se brenda vetes ajo fshihte një shpirt të fuqishëm përparimi. Atëherë, cila duhej të ishte e ardhmja e Ballkanit? Vetëm Perëndimi, një përgjigje për të cilën ajo ishte krejtësisht e vetëdijshme. Është për t’u vërejtur një mendim i vyer i Tomas Masarik, presidenti i parë i shtetit Çekosllovak dhe një figurë e njohur e diplomacisë, i cili përputhet me konceptimin e Dora D’Istrias. Në librin e tij “Rusia dhe Evropa”, Masariku theksoi me forcë se e para duhet të zbresë në Perëndim, dhe jo kjo e fundit në ngjitet në Lindje.

Ndërkohë që për Dora D’Istrian, Europa në procesin e saj historik do të gjejë rrugën e zgjidhjes së bashkimit të saj të plotë. Ajo do ta ndihmojë Ballkanin, por me kusht që ai të ndihmojë vetveten, duke shuar zjarrin e anarkisë brenda vetes. Ashtu si dhe Hygoi, ajo kishte besimin e patundur se Shqipëria do t’i përkiste Shqipërisë, si anëtare e denjë e shoqërisë perëndimore. Ndoshta atëherë kishte njerëz që kjo dëshirë u dukej e parealizueshme, por ideja që Rilindësja e madhe kishte rrënjosur thellë në zemrën e vet ishte se Shqipëria s’ishte larguar kurrë nga Perëndimi me dëshirën e vet. Një trajektore e tillë mendimi do të kërkonte debat edhe më vonë, në përshtatje me kontekstin historik të Shqipërisë, e natyrshëm që elementët dhe argumentet do të qenë të ndryshëm, por që gjithsesi do të arrinin të mbrunin një mendim të pjekur dhe përfundimtar në pjesën më të madhe të elitës së mendimit shqiptar.

Edhe vetë realizuesi i madh i pavarësisë shqiptare, që përpara aktit të shënuar në Vlorë do të shtronte pyetjen: Shqipëria për të jetuar e përparuar duhet të vështrojë nga Lindja apo nga Perëndimi? Me cilën prej tyre do të mbante marrëdhëniet më të ngushta dhe a ishte e mundur me të dy? E përgjigjja jashtë çdo gjykimi, pavarësisht ngurrimit dhe mëdyshjeve në taktikën dhe formën e pavarësimit, qe një dhe e vetme. Për Ismail Qemalin, vetëm lidhjet me perëndimin evropian, duke ruajtur pavarësinë e plotë, mund ta shpëtojnë Shqipërinë.

Ai uronte që kohërat e Don Kishotëve dhe Sanco Pancove të përfundonin sa më parë, një mendim ky që do të gjente më pas jehonë edhe te Fan Noli, kur theksonte se kjo kohë duhet t’u shërbente shqiptarëve si mësim. Sot mund të thuhet me plot gojën që historiografia shqiptare ende nuk e ka përcjellë aq sa duhet opinionin e saj shkencor tek opinioni i gjerë ndërkombëtar sidomos tek ai europian dhe ndoshta ky është një ndër elementët që deri në një farë mase i justifikon edhe argumentet e diplomatëve të lartë europianë, kur shprehen që institucionet e Bashkimit Europian ngurrojnë për të marrë vendime për Shqipërinë, pasi nuk kanë njohuri të mjaftueshme për këtë vend dhe popull, të cilin realisht e pranojnë që është europian. Për shkak se viset shqiptare kanë njohur pushtime perandorake, që kanë zëvendësuar periodikisht njëra-tjetrën, shqiptarët kanë qenë pjesë e qarqeve përkatëse kulturore dhe superstrukturës së shteteve ku kanë bërë pjesë.

Nga një pozicion i tillë, Pashko Vasa shkroi veprën “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët”, një punim i karakterit enciklopedik, i cili brenda vitit 1879 kur dhe u botua frëngjisht në Stamboll, u publikua njëkohësisht edhe në Paris (frëngjisht), në Londër (anglisht) dhe në Berlin (anglisht). Ende sot mbetet jo shumë e qartë, madje duhet hulumtuar, rruga që Pashko Vasa ndoqi për botimin në Evropë të këtij punimi njohës për historinë e shqiptarëve nga antikiteti deri në atë kohë. Gjithsesi, ai është i pari intelektual shqiptar që rrezikut të copëzimit që po u kanosej viseve shqiptare iu përgjigj me një punim historik gjithëpërfshirës në të gjitha gjuhët kryesore të Evropës.

Kurse vepra e Sami Frashërit “Shqipëria ç’ka qenë, ç’është dhe ç’do të bëhet” (1899), manifesti i lëvizjes kombëtare shqiptare, e njohur si programi i saj sintetik apo si strategjia dhe taktika e kohës kur u shkrua, njohu një fat tjetër. Me këtë vepër fillon faza e dytë e mendimit politik shqiptar, ose më mirë pikënisja e mendimit të vërtetë politik të pavarësisë që zgjati deri në vitin 1919. Ajo është ndoshta e para vepër shqiptare, e cila vetëm disa vjet pas botimit të parë (1899), pra në vitin 1902, u përkthye në osmanisht nga Shahin Kolonja, për t’iu bërë e njohur opinionit osman të kohës, por periudha më dinamike në publikimin e historisë shqiptare në gjuhë të huaj është dekada e dytë e shek. XX, kur ekzistenca e shtetit të shpallur shqiptar ishte në duart e Fuqive të Mëdha. Këtu spikasin tri figura të mirëfillta intelektuale: Mit’hat Frashëri, Kristo Dako dhe Kostë Cekrezi.

I pari në frëngjisht dhe dy të tjerët në anglisht shkruajnë libërtha që trashëgiminë historike të shqiptarëve t’ia bëjnë të njohur opinionit të gjerë ndërkombëtar. Por më së shumti, ato synonin të mbërrinin në ambientet e kancelarive vendimmarrëse. Madje libërthat e tyre i kushtohen edhe historisë së atyre rajoneve të banuara nga shqiptarë, që me vendimet e Konferencës së Londrës (1913) iu lanë shteteve fqinje. Botimet historike në gjuhë të huaj përgjatë kësaj dekade, ndonëse jo fryt i një politike të përcaktuar më parë, por një përgjigje e nevojave që kërkonte momenti historik, edhe sot e kësaj dite për nga numri përbëjnë “kohën e artë”, kur qoftë edhe në trajtë sintetike, opinionit ndërkombëtar iu prezantua historia e shqiptarëve si europian. Shkruesit vërtet nuk ishin historianë profesionistë, por ishin patriotë në kuptimin më të pastër. Noli shkruan se “në lëvizjen kombëtare shqiptare prijësin ideologjik do ta bëjë iluminizmi francez… i cili përqafoi teorinë e praktikën e një shteti të bazuar mbi një kombësi me kulturë dhe gjuhë të përbashkët dhe jo mbi një fe apo mbret absolut”.

Dhe Sami Frashëri me mendimin e tij shfaqet shumë i ndikuar nga parimet dhe vlerat e iluminizmit francez, ndërkohë që për shkak të energjisë për punë dhe mendjes universale, ai mund të përcaktohet me plot të drejtë si “Volteri shqiptar”. Sipas bindjes së tij, pavarësisht nga zigzaget dhe regreset në historinë njerëzore, qytetërimi ka ecur përpara. Për këtë arsye, ai vëren me forcë se “pasuria, idetë morale dhe shpirtërore mund të realizohen vetëm me arsim, prandaj mund të themi se përparimi është arsim”. Një tjetër element lidhës me iluminizmin gjendet në idenë e Samiut që “zhvillimin e qytetërimit dhe shkencave e lidh ngushtë me luftën politike e shoqërore të një populli. Në konceptin e qytetërimit, ai përfshinte mbi të gjitha punën e arritjeve materiale dhe shpirtërore të individit, nëpërmjet veprimtarisë fizike dhe mendore për ta kthyer njeriun antropomorf në një qenie të vërtetë fisnike falë qytetërimit në çdo fushë të jetës. Kurse, në tërësinë e vet, burimin e qytetërimit, ai nuk e gjen kryesisht te klasa e lartë, por te punonjësit, te prodhimi i tyre dhe tek intelektualët krijues. Është kjo një temë që do të fillojë që në shkrimet e para të gazetave të fillimshekulli XX, duke përballur përkrahës të aristokracisë (që herë-herë merrte formën e përkrahjes së klasës së bejlerëve) dhe rolit vendimtar të vegjëlisë në pavarësimin dhe zhvillimin e vendit.

Në fillim të shekullit të shkuar, veçanërisht e ashpër u bë veprimtaria e shovinizmit grek dhe e qarqeve reaksionare të Athinës, të shqetësuara nga bashkimi ose lëvizja mendimtare shqiptare që prirej kah bashkimit pa dallim feje e krahine, pra që kishte një busull europiane. “Për t’u bindur për të kundërtën, shkruan Noli, mjafton t’u drejtohesh veprave të historianëve të lashtësisë, si Tuqididi dhe Straboni, të cilët ilirët, maqedonasit dhe të tjerët i quanin “barbarë”, në kuptimin që nuk flisnin greqisht dmth., nuk ishin grekë. Po të njëjtën tezë të pathemeltë quante Noli edhe ndikimin e fesë dhe greqishtes ndaj kulturës sonë kombëtare. Si mund të pranohet, shpjegonte Noli me qesëndi, që në kulturën shqiptare ka ushtruar ndikim të rëndësishëm kisha ortodokse e nëpërmjet saj gjuha greke, kur përveç të dhënave të shumta, kundër kësaj teze flet edhe terminologjia kishtare, që mund të kuptohet vetëm prej latinishtes”.

Për të trajtuar akoma edhe më mirë këtë problem, do të na duhet të studiojmë më në thellësi një shpërthim të madh, qoftë patriotik, qoftë intelektual, që solli veprimtaria e klerit katolik shkodran, gjatë lëvizjes kombëtare dhe gjatë përpjekjeve të konsolidimit të shtetit shqiptar deri në Konferencën e Paqes. Analiza e kulturës dhe shkollave shqipe tregon se për 400 vjet (duke filluar nga viti 1632) në trekëndëshin Mat-Mirditë-Dibër (sipas Fulvio Kordinjano në veprën “Shqipëria”, në trekëndëshin Shkodër-Pulati-Shkupi kishin ekzistuar betejat e gjigantit katolik të Veriut, (vëll. II) kishte filluar dhe ishte zbatuar arsimimi i popullit shqiptar dhe përgjegjës për atë proces ishte institucioni i Klerit Katolik Shqiptar i lidhur me institucionin qendror në Romë, fillimisht dhe pastaj e vazhduar nga Perandoria Austro-Hungareze. Këto 400 vjet përbëjnë fazën e domosdoshme të formimit të popullit shqiptar dhe atë që shkenca botërore e konsideron si zanafillë të proceseve sociale të një populli.

E në këtë proces rolin vendimtar e kishin luajtur urdhrat françeskanë e më pas jezuitë, së bashku me misionet shëtitëse apo kolegjet e nivelit sipëror që ata hapën e mbajtën në Shkodër . Përgatitja e tyre kulturore, atdhetare dhe politike qe me të vërtetë e spikatur jo vetëm për shumicën e njerëzve, por edhe për selitë e njohura të Europës, atëherë kur edhe vetë emri shqiptar, ndoshta dëgjohej prej tyre për herë të parë. Ishte pikërisht forca morale e këtyre njerëzve të Zotit, ajo që i dha hov luftës me penë, për liri dhe të drejta njerëzore të shqiptarëve. Jo më kot në strehën e françeskanëve shqiptarë, në derën e saj shkruhej me shkronja shqipe: “Për Atdhé e Fé-na bajmë vdekjen si me lé !”…

“Gazeta Panorama”

Filed Under: Ekonomi

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 35
  • 36
  • 37
  • 38
  • 39
  • …
  • 222
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • DIAMANT HYSENAJ HAP FUSHATËN PËR KONGRESIN AMERIKAN – FJALA E MBAJTUR PARA KOMUNITETIT SHQIPTARO-AMERIKAN
  • Nga Besa në New York: Shoqata Besi organizoi një mbrëmje të veçantë për Festën e Flamurit
  • Në 90 vjetorin e lindjes së poetit Faslli Haliti
  • Dilemat e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare në Kosovë
  • Nga Shkodra në Bejrut…
  • Faik Konica, fryma e pavdekshme e një atdhetari dhe dijetari shqiptar
  • Abetaret e para të shkrimit të shqipes, fillesa të letërsisë shqipe për fëmijë
  • Valon Nikçi, një shqiptar pjesë e ekipit të Kongresistit George Latimer në sektorin e Task-Forcës për Punësimin dhe Ekonominë
  • Dega e Vatrës në Boston shpalli kryesinë
  • VATRA NDEROI KRYETARIN E KOMUNËS SË PRISHTINËS Z. PËRPARIM RAMA
  • NDJESHMËRIA SI STRUKTURË – NGA PËRKORËSIA TE THELLËSIA
  • Si Fan Noli i takoi presidentët Wilson the T. Roosevelt për çështjen shqiptare
  • TRIDIMENSIONALJA NË KRIJIMTARINË E PREҪ ZOGAJT
  • Kosova dhe NATO: Një hap strategjik për stabilitet, siguri dhe legjitimitet ndërkombëtar
  • MEGASPEKTAKLI MË I MADH ARTISTIK PAS LUFTËS GJENOCIDIALE NË KOSOVË!

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT