Ilir Ikonomi/

Në korrikun e vitit 1924, liberali Fan Noli ishte kryeministër në Tiranë. Ai kishte ardhur në pushtet me kryengritjen e qershorit, që kishte rrëzuar konservatorin Ahmet Zog. Ky i fundit kishte lënë Shqipërinë dhe banonte në Hotel Bristol të Beogradit, ku përgatitej për të rrëzuar qeverinë revolucionare.

Një korrespondenti të huaj që i erdhi për ta intervistuar në Bristol, Ahmet beu i tha:

“Isha unë që themelova muzeun e parë kombëtar, krijova ligje në frymën e reformës agrare dhe ndalova poligaminë, e cila ishte në modë edhe midis fiseve katolike. Përdora ligjet e taksave për të mos lejuar shpenzimet e mëdha të luksit, urdhërova që nëpër dasma dhe vdekje të shërbehej vetëm kafe me sheqer, cigare dhe limonadë, në vend të festimeve që zgjatnin tetë ditë, ku thereshin 50 dele dhe shpenzoheshin mijëra franga. Për shembull, dasma e tim eti, Xhemal pashës, zgjati 41 ditë dhe zija për vdekjen e tij 40 ditë. Isha unë që krijova ligjin për martesat civile, e largova më shumë Kishën Ortodokse nga Kostandinopoja, ndërkohë që shqiptarët u bënë të parët ndër 42 popuj që u shkëputën nga Kalifi dhe krijuan një bashkësi të pavarur myslimane. A mund të quhet kjo një politikë konservatore? Do të isha i lumtur dhe mirënjohës nëse kundërshtarët e mi do të ishin më liberalë se unë!”

Ambasador Flamur Gashi/

28 korrik 1922 – 28 korrik 2024

GËZUAR

102 vjetorin e marrëdhënieve diplomatike

Shqipëri – SHBA

……………………………………………………………..

Marrëdhëniet diplomatike Shqipëri – SHBA janë vendosur zyrtarishtë, më 28 korrik 1922, pak muaj pas përfundimit të Konferencës së Paqes në Paris, ku presidenti amerikan Woodrow Wilson doli në krah të shqiptarëve.

Këto marrëdhënie patën një ndërprerje prej 52 vitesh, duke filluar gjatë luftës së dytë botërore dhe pastaj gjatë gjithë kohës së regjimit komunist, për t’u rivendosur sërish më 15 mars 199, me përmbysjen e regjimit komunist dhe vendosjen e demokracisë në Shqipëri.

Ambasadori i parë amerikan, në Tiranë ishte Ulysses Grant Smith, i cili e nisi misionin diplomatik, më 4 dhjetor 1922. Ndërsa William Rajerson u bë ambasadori i parë amerikan pas rivendosjes së këtyre marrëdhënieve në vitin 1991.

Ambasadori i parë shqiptar, në Uashington DC ishte Faik Konica, i cili u emërua në këtë detyrë në vitin 1929 nga Mbreti i Shqiptarëve Ahmet Zogu.

Zyrtari i parë i lartë i SHBA-së, që vizitoi Shqipërinë ishte Sekretari Amerikan i Shtetit, James Bakeri cili erdhi në Tiranë më 21 qershor 1991, 3 muaj pas rivendosjes së marrëdhënieve diplomatike.

Presidenti i parë në detyrë i SHBA-së, që vizitoi Shqipërinë ishte Presidenti George W. Bush, icili erdhi në vendin tonë më 10 qershor 2007.

Para dy viteve, në kuadër të 100-vjetorit të marrëdhënieve diplomatike SHBA – Shqipëri dhe 15 vjetorit të vizitës së presidentit Bush në Tiranë, Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë (KASH), ka zhvilluar një konferencë me pjesëmarrje të personaliteteve diolomatike dhe politike, si dhe disa aktivitete të tjera ku është theksuar partneriteti i ngushtë mes dy vendeve dhe kombeve tona, si dhe është potencuar fuqishëm se SHBA-të mbeten një nga aleatët strategjik dhe kryesor të Shqipërisë, Kosovës dhe kombit shqiptar në përgjithësi!

#JamShqiptar…

See insights and ads

Create Ad

All reactions:

66

Prof.dr. Sylë Ukshini/

Do të ishte naive të besoj se me këtë diskurs procesi i Brukselit mund të prodhojë një marrëveshje të qëndrueshme për normalizimin e marrëdhënieve Kosovë-Serbi. Është e qartë se mungesa e pranisë së fuqishme amerikane dhe britanike në dialogun e Brukselit, hap pas hapi e ka deformuar qëllimin e dialogut, i cili në vend të normalizimit, viteve të fundit ky dialog ka shërbyer më shumë si një instrument për menaxhimin e status quosë. Dhe ndoshta pikërisht kjo qasje shërben si pikënisja më e mirë për ta kuptuar paradigmën e luhatjes gjermane

Para 16 vjetësh Gjermania qe një nga shtetet e para që e njohu pavarësinë e Kosovës, e cila e shënonte përmbylljen e procesit të krijimit të shteteve të reja të krijuara në kontekstin e shpërbërjes së Jugosllavisë shumëkombëshe, si realitet politik. Kështu, pas katër luftërave, vrasjeve masive dhe spastrimeve etnike u vulos shkërmoqja e pjesës së fundit të krijesës politike të Versajës, pikërisht aty ku kishte nisur para më shumë se tri dekadave, në Kosovë. Ky transformim i Ballkanit do të ishte i papërfytyrueshëm dhe i paarritshëm pa rënien e Murit të Berlinit dhe pa mbylljen e çështjes gjermane, e cila ishte epiqendra kryesore e Luftës së Ftohtë. Përveç kësaj, Republika Federale e Gjermanisë, sidomos nga ribashkimi i saj në vitin 1990, është konsideruar si promotor jo vetëm i evropianizimit të shtetit gjerman, por edhe i rajonit të Evropës Juglindore. Qëkur Sllovenia dhe Kroacia shpallën pavarësitë e tyre dhe kriza e shpërbërjes së Jugosllavisë mori përmasa tragjike, Gjermania, në bashkëpunim të ngushtë me Francën dhe me Britaninë e Madhe, ishin aktorët më me peshë në menaxhimin e krizës. Mbyllja e çështjes gjermane dhe rritja e angazhimit gjerman dhe e partnerëve të tjerë evropianë në Evropën Juglindore i ka shërbyer edhe Kosovës si një mundësi për adresimin e çështjes së statusit politik në fund të viteve ‘90. Krijimi i shtetit të Kosovës në vitin 2008, ndodhi edhe si rezultat i ngritjes së bashkëpunimit dhe partneritetit gjermano-amerikan, gjë që u manifestua me kohezionin e NATO-s dhe profilizimin e BE-së në rrafshin e politikës së jashtme dhe të sigurisë. Por, pa dyshim, angazhimi ushtarak gjerman në luftën e Kosovës konsiderohet si moment historik për transformimin paradigmatik të politikës së jashtme gjermane.

Ishte 24 marsi i 1999-s, kur kancelari Gerhard Schröder (SPD), në një fjalim televiziv i tha publikut gjerman se ushtarët e Bundesvehrit ishin angazhuar në një operacion luftarak ajror, për herë të parë që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore. Kjo nënkuptonte se ekuipazhet e avionëve luftarakë gjermanë “Tornado ECR”, që i përkisnin skuadronit operacional Luftwaffe, ishin stacionuara në bazën ajrore ushtarake italiane në Piacenza. “Tornado ECR” gjermane duhej të zbulonte, identifikonte dhe më pas të eliminonte mbrojtjen ajrore serbe me ndihmën e raketave të tyre HARM.

“Tani është luftë, po. Dhe unë kurrë nuk do ta kisha ëndërruar që edhe koalicioni kuq-gjelbër do të jetë pjesë e kësaj lufte. Por kjo luftë nuk ka ndodhur që 51 ditë, por që nga viti 1992 […] Ajo tashmë ka kushtuar jetën e qindra mijëra njerëzve, dhe kjo është pika ku në të cilën Aleanca 90/Të Gjelbërit nuk janë më një parti protestuese [ …] Unë qëndroj mbi dy parime: Asnjëherë më luftë! Kurrë më Aushvic, kurrë më gjenocid, kurrë më fashizëm! Për mua të dyja janë të lidhura”. Me këto fjalë, ministri i Jashtëm gjerman dhe politikani i Gjelbër, Joschka Fischer, u bëri thirrje delegatëve të Asamblesë së Jashtëzakonshme Federale të Aleancës 90/Të Gjelbrit më 13 maj 1999 në qytetin Bielefeld për t’i dhënë atij mbështetjen në politikën e jashtme dhe për vendimin e Qeverisë së koalicionit kuq-gjelbër për pjesëmarrjen e Bundewehrit në sulmet ajrore të NATO-s.

Më vonë, Fischeri e përshkroi fjalimin, i cili gjithashtu u bë i njohur për “krahasimin e tij me Auschvicin”, si më të rëndësishmin e jetës së tij. Qëllimi i angazhimit gjerman në fushatën ajrore të NATO-s kundër objektivave ushtarake dhe represive serbe ishte ndalimi i dhunës shtetërore ndaj shqiptarëve në Kosovë dhe stopimi i vrasjeve masive dhe i spastrimit etnik. Me këtë vendim, shteti gjerman kishte braktisur “kulturën e vetëpërmbajtjes”, pozicionin e deriatëhershëm hezitues dhe në këtë mënyrë filloi të merrte më shumë përgjegjësi në nivelin evropian dhe ndërkombëtar, edhe pse politika gjermane mbetej edhe më tej e ankoruar thellë në militarizëm dhe në konceptin e njohur të “zivilmachtit”. Ruajtja e paqes në Ballkan është përgjegjësia jonë.

Treshja gjermane, kancelari Gerhard Shreder, ministri i Jashtëm Joshka Fisher dhe ministri i Mbrojtjes Rudolf Sharping, u bënë protagonistët më të njohur në nivelin evropian për të ashtuquajturin “kurs të luftës”, i cili i kontribuoi kohezionit të Aleancës Veriatlantike dhe zhvillimit institucional të BE-së. Gjermania mori pjesë në një aksion, i cili në radhë të parë, para se të ishte ushtarak, ishte emancipues për veten e saj. Gjermania e kishte të qartë se Kosova nuk mund të lihej në mëshirën e fatit, sidomos pas asaj çfarë kishte ndodhur në Bosnjë, përkatësisht në Srebrenicë. Vendosmëria e kancelarit Shrëder forcoi radhët e koalicionit dhe bashkoi sërish radhët me të gjelbrit gjermanë, të njohur për orientimin pacifist. Sipas Fischerit, pa besimin dhe kryesimin e fuqishëm të Shrëderit, do të kishte qenë e vështirë të mbahej qeveria dhe koalicioni Kuq-Gjelbër. Ky qëndrim i qeverisë gjermane ishte edhe një shkëputje me rregullin e vazhdimësisë, që deri atëherë kishte qenë në fuqi në politikën e jashtme të Gjermanisë. Për politikën e jashtme gjermane, politika e Millosheviqit në Kosovë që nga vitit 1989 pothuajse deri në detaj ishte identike me elaboratin e nacionalistit radikal serb, Vasa Çubrilloviqit, i cili ishte hartuar në mars të vitit 1937 në Beograd, e që në prill të vitit 1999 e botoi edhe e përditshmja e njohur “Frankufrter Rundschau”. Lidhur me këtë, ministri i atëhershëm i Jashtëm i Gjermanisë, Joshka Fischer, në memoaret e tij shkruan: “Millosheviqi dukej se kishte harruar se Evropa nuk jetonte më në vitin 1937, porse kishte arritur në vitin 1999 dhe se bazohej në vlera krejtësisht të reja”.

Mbështetur në këto vlera, Republika Federale e Gjermanisë përfundimisht hoqi dorë nga pozicioni i saj historik hezitues dhe vendosi të merrte një rol aktiv politik në skenën evropiane dhe botërore, duke iu bashkuar këndvështrimit amerikan për Kosovën, duke i dhënë zë angazhimit të saj në kuadër të Grupit të Kontaktit, G8-s, NATO-s dhe BE-së. Për politikën gjermane ndaj Kosovës, ky pozicionim do të thoshte korrigjim faktik nga qëndrimi i gabuar për njohjen e Jugosllavisë së mbetur të Millosheviqit në vitin 1996, kur Kosova dhe shqiptarët bënin jetë në rrethana të një aparteidi të vërtetë. Mbi këto premisa, Gjermania do të vazhdojë të mbetet e përkushtuar ndaj rolit paqësor që luan KFOR-i në Kosovë, ku ushtarët gjermanë kanë ndihmuar në etablimin e stabilitetit për më shumë se dy dekada. Në të njëjtën kohë, politika e jashtme gjermane ka luajtur rol aktiv në procesin e adresimit të statusit politik të Kosovës, njohjen ndërkombëtare të shtetësisë së Kosovës dhe mbrojtjen e saj juridike ndërkombëtare në procesin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND), e cila konfirmoi se pavarësia e Kosovës nuk cenonte të drejtën ndërkombëtare dhe se Kosova është një rast unik dhe i pakrahasueshëm.

Mesazhi i kancelares Merkel në Beograd

Pas angazhimit gjerman në kuadër të intervenimit ushtarak të NATO-s në luftën e Kosovës dhe njohjes së pavarësisë, moment i rëndësishëm i politikës gjermane në raport me Kosovën ka qenë qëndrimi i kancelares gjermane, Angela Merkel, lidhur me pritjet për normalizimin e marrëdhënieve Kosovë-Serbi. Vizita e Merkelit në Beograd, në gusht të vitit 2011, e shënon një moment kthese në marrëdhëniet Kosovë-Serbi, pasi që Merkeli i kërkoi Tadiqit që Serbia t’i përmbushte tri kushte nëse dëshironte të merrte statusin e vendit kandidat të BE-së: E para, duhet të fillojë një dialog direkt me fqinjin e saj, Kosovën; së dyti, duhet të mos e pengojë operimin e EULEX-it në komunat veriore të Kosovës dhe, së treti, duhet t’i shpërbëjë strukturat ilegale serbe brenda Kosovës.

Në të njëjtën kohë, në kuadër të vizitës së tij në Kosovë, shefi i diplomacisë gjermane, Guido Westerwelle, nën përcjelljen e komandantit të KFOR-it, Erhard Bühler, më 11 gusht të 2011-s, kishte vizituar edhe pikën kufitare në Jarinjë, të djegur asokohe nga protestuesit serbë.

Ndërsa një vit më vonë, politikani dhe deputeti gjerman, Andreas Shokenhof (CDU), një kritik i shquar i presidentit rus, Vladimir Putinit dhe një përkrahës i hapur i sanksioneve të ashpra kundër Rusisë pas aneksimit të Krimesë, (për disa, rrethanat e vdekjes së tij më 2014 e kujtonin spontanisht sulmin me helm ndaj një ish-agjenti rus dhe kritiku të Kremlinit në Londër në vitin 2006), gjatë një vizite në Beograd në shtator 2012 kishte paraqitur 7 kushtet që Serbia duhet t’i përmbushte për nisjen e negociatave për anëtarësimin në BE.

Asokohe, Gjermania priste që Serbia, para nisjes së negociatave për pranimin si anëtare në Bashkimin Evropian, të nënshkruante me Kosovën marrëveshjen e përbashkët juridiko-obliguese, e cila do të zbatohej deri në fund të negociatave për pranim. Në këtë kuadër, shteti gjerman e theksonte nevojën e arritjes së progresit të prekshëm lidhur me zgjidhjet e çështjeve ende të hapura bilaterale me Kosovën, në këtë rrafsh procesin e dialogut ndërmjet Beogradit e Prishtinës dhe ujdia për vazhdimin e dialogut jashtë temave tani më të parashikuara, sikurse janë energjetika dhe telekomunikacioni. Në kuadër të këtyre kushteve, Berlini zyrtare tregohej i vendosur për t’i kërkuar Beogradit ndriçimin e sulmit mbi Ambasadën Gjermane në Beograd në shkurt të vitit 2008, kur Gjermania e ka njohur pavarësinë e Kosovës, dhe ndjekjen dhe dënimin e autorëve. Gjithashtu, Bundestagu priste sinjale të qarta në drejtim të vazhdimit të pajtimit në rajon dhe në këtë linjë Berlini zyrtar e cilësonte si hap prapa deklaratën e autoriteteve të Beogradit se “në Srebrenicë nuk ka pasur gjenocid”. Bundestagu pret sinjale të qarta në drejtim të vazhdimit të pajtimit në rajon. Ndërkaq, kushti i pestë kishte të bënte me strukturat paralele serbe në veri të Kosovës.

“Bundestagu pret fillimin e heqjes në vazhdimësi të strukturave paralele në aparatin e sigurisë e të administratës si dhe të financimin e tyre”, nga Beogradi. Në këtë frymë, në pikën gjashtë, i kërkohej Beogradit që të përdorte “ndikimin e vet dhe të ndikojë në vazhdimësi tek serbët në veri të Kosovës që aktivisht të bashkëpunojnë me EULEX-in dhe KFOR-in.

Përmes këtyre kushteve pala gjermane i bënte të qartë Serbisë se përafrimi i saj me BE-në nuk guxon të bartë konflikte të pazgjidhura fqinjësore. Sipas palës gjermane, Serbia, para hapjes së negociatave për anëtarësim, lypsej të tregojë vullnet evident se është e gatshme të arrijë normalizimin juridikisht obligues të raporteve me Kosovën me perspektivën se të dy anëtaret me të drejta të barabarta në kuptimin e traktatit të BE, mund t’i realizojnë të drejtat dhe detyrimet e veta, pavarësisht nga njëra-tjetra.

Një moment tjetër i rëndësishëm për Kosovën ishte edhe “Non Paper”-i i Mbretërisë së Bashkuar dhe Gjermanisë mbi Kornizën Negociuese të BE-së me Serbinë, i diskutuar në fund të gushtit 2013 në takimin e COELA (grupit punues për zgjerim dhe vendet negociatore – “EU Enlargement and Negotiation Countries”). Me atë rast, Mbretëria e Bashkuar (UK) dhe Gjermania (DE) kishin “qartësuar pozicionin e tyre lidhur me kornizën negociuese për Serbinë” përmes një “non–paperi” mbi normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Serbisë e Kosovës.

Dokumenti i përbashkët i Britanisë së Madhe dhe i Gjermanisë përmbante 10 pika, të cilat zbërthehen në kushtëzim të jashtëzakonshëm për Serbinë. Ndërsa fokusi kryesor i këtij dokumenti është procesi i normalizimit, ku është përdorur termi tashmë jo i ri i “full normalisation”, i cili nënkuptonte që normalizimi i plotë duhet të formësohet në një marrëveshje ligjore të detyrueshme për të dyja palët dhe i cili do t’u garantonte Kosovës dhe Serbisë të vazhdojnë rrugëtimet e tyre përkatëse drejt BE-së, bashkë me të gjitha të drejtat dhe përgjegjësit që kjo do të duhej të jetësohet si kushtëzim final i Kapitullit 35. Kjo do të siguronte që normalizimi trajtohet në të gjithë kapitujt që kanë rëndësi për Kosovën. Kjo nënkuptonte se procesi i negociatave për të gjithë kapitujt do të kushtëzoheshin nga niveli i progresistë mjaftueshëm drejt normalizimit të marrëdhënieve me Kosovën.

Nëpërmjet këtyre dokumenteve, Gjermani kishte bërë një hap të madh në fuqizimin e pozicionit dhe të shtetësisë së Kosovës, si dhe i kishte dhënë dinamikë të qartë dialogut në mes Kosovës dhe Serbisë, duke i njohur Serbisë pronësinë e bllokimit të anëtarësimit të Kosovës në organizatat ndërkombëtare. Për më tepër, me këtë pozicion, diplomacia gjermane kontribuoi në formulimin e kornizës negociuese ndërmjet Kosovës e Serbisë dhe bashkë me këtë edhe të kushteve që duhej të përmbushte Serbia për anëtarësim e saj në BE. Këto kushtëzime gjermane u shndërruan në kushtëzime evropiane për Serbinë dhe, sipas tyre, Serbia deri në fund të procesit për anëtarësim në BE obligohej të nënshkruante me Kosovën një marrëveshje ligjërisht të obligueshme. Këto kushtëzime nënkuptonin gjithashtu se Serbia nuk do të mund të hynte në BE pa nënshkrimin e një marrëveshjeje bilaterale me Kosovën dhe pa e njohur pavarësinë e saj. Dhe më domethënës ishte fakti se ky pozicion gjerman kishte mbështetjen e fuqishme të Britanisë së Madhe, njërin nga aleatët më strategjikë në Evropë të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

Mungesa e pranisë së qartësisë gjermane

Trembëdhjetë vjet më pas, vizita e kancelarit gjerman, Olaf Scholz, përmbyllet pa asnjë mesazh të qartë për normalizimin e marrëdhënieve Kosovë-Serbi, të cilat, duhet pranuar, janë edhe më të këqija sesa që ishin në vitin 2011 apo 2013. Në vend të kushtëzimeve gjermane dhe evropiane si një dekadë më parë u tha se “litiumi e sjell Serbinë më pranë Evropës”. Në Beograd nuk ishte protagonist kancelari gjerman Scholz, as nënpresidenti i Komisionit të BE-së, Maros Sefcovic, por presidenti serb Aleksandar Vuçiq, i cili mori bonusin më të madh në karrierën e tij politike përmes nënshkrimit të një marrëveshje bashkëpunimi për shfrytëzimin e lëndëve të para dhe për prodhimin e baterive, veçanërisht për makinat elektrike. Prania e Schlozit në Beograd vetëm sa e konfirmoi mungesën e pranisë së qartësisë gjermane.

Për politikën gjermane në Ballkan, si duket, më nuk vlejnë parimet dhe përgjegjësitë e saja të formuluara në qëndrimet e një dekade më parë, kur të gjithë ne në Kosovë shpresonim se shteti gjerman po luante në rol aktiv dhe se ishte një adresë e rëndësishme politike për shtyrjen përpara të procesit të evropianizimit të Ballkanit dhe të normalizimit të marrëdhënieve fqinjësore Kosovë-Serbi.

Kjo qasje gjermane tregon një luhatje nga qëndrimet e mëhershme parimore ose një kontinuitet në ndryshim, i cili më shumë sesa një udhërrëfyesi për një politike të re ndaj Ballkanit, shpërfaq një tendencë për gjetjen e balancës mes interesave nacionale dhe vlerave. Kjo është ashpërsia që tani e tutje e pret Kosovën. Dhe, si për ironi, pikërisht në përvjetorin e katërmbëdhjetë të opinionit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, e cila shënon një fitore të jashtëzakonshme në aspektin e të drejtës ndërkombëtare, Këshilli i Bashkimit Evropian miratoi rregulloren që u lejon edhe serbëve të Kosovës, të cilët bartin pasaporta të lëshuara nga Drejtoria Koordinuese në Beograd, të udhëtojnë pa viza sikurse të gjithë qytetarët e rajonit të Ballkanit Perëndimor! Ky vendim është hiq më pak se kontestim i shtetësisë së Kosovës, trimërim i strukturave ilegale serbe dhe njëkohësisht cenon integritetin territorial të Kosovës, ngase prej këtij Brukseli legalizon një lloj dualizmi juridik-shtetëror në Kosovë: Kosovën serbe dhe Kosovën tjetër multientike, por jo shqiptare. Ndërkaq, deklarata e kryeministrit Kurti se “ne nuk kemi mundësi të mëdha që të ndikojmë tek vendimet e Brukselit,” nuk është justifikim i zakonshëm i një kryeministri të vendit.

Nëse ne vërtetë nuk kemi asnjë peshë dhe asnjë ndikim në vendimet që Bruksel merr për Kosovën, atëherë cili është qëllimi i shkuarjeve tona në takimet e Brukselit dhe vazhdimi i këtij dialogu. Mendoj se pakta që duhet të thuhet në këtë moment është, se ato pasaporta do të shpallen ilegale dhe do të konfiskohen. Ky vendim i Brukselit dhe qëndrimi gjerman, francez dhe italian kundër anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës më shumë duhet lexuar si pozicionim në favor të qëndrimit të Beogradit në dialogun e Brukselit sesa ndonjë qëndrim parimor, kur tashmë Asambleja e Këshillit të KiE-së e kishte dhënë dritën jeshile për pranim. Nëse kjo qëndron, atëherë politika e vendeve anëtare të BE-së po e minon qëllimin kryesor të dialogut, integrimin e Kosovës në sistemin ndërkombëtar dhe evropianizimin e Serbisë si parakusht për normalizimin e raporteve ndërmjet Kosovës e Serbisë. Përveç kësaj, me këtë qasje asimetrike, vendet kryesore të BE-së e bashkë me të edhe politika e jashtme e BE-së po ndihmojnë realizimin e intencës dhe narracionit serb të përkohshmërisë së çdo gjëje dhe të dualitetit në Kosovë. Natyrisht, në këtë situatë specifike gjeopolitike, ky nxitim i BE-së për njohjen e pasaportave ilegale serbe, ku Kosova figuron si territor i Serbisë, objektivisht shndërrohet në përkrahje te politikes serbe për kontestimin e shtetësisë së Kosovës edhe nga brenda. Ky diskurs absurd i Brukselit duhet të jetë një paralajmërim i qartë për Qeverinë e Kosovës se Aneksi i Ohrit, i cili gjithçka lë të hapur, mund të ketë prodhojë një ndarje të brendshme, e cila bashkë me aranzhimet e reja për Kishën Ortodokse Serbe, do ta bënin jofunksional shtetin e Kosovës.

Në këtë situatë specifike gjeopolitike, kur rolin udhëheqës evropian e ka marrë Gjermania së bashku me Francën, është e dukshme se ka ndryshuar edhe qasja ndaj Beogradit, e cila nënkupton heqje dorë nga pozicionet e dikurshme të qeverisë Merkel. Prandaj, do të ishte naive të besoj se me këtë diskurs procesi i Brukselit mund të prodhojë një marrëveshje të qëndrueshme për normalizimin e marrëdhënieve Kosovë-Serbi. Është e qartë se mungesa e pranisë së fuqishme amerikane dhe britanike në dialogun e Brukselit, hap pas hapi e ka deformuar qëllimin e dialogut, i cili në vend të normalizimit, viteve të fundit ky dialog ka shërbyer më shumë si një instrument për menaxhimin e status quosë. Dhe ndoshta pikërisht kjo qasje shërben si pikënisja më e mirë për ta kuptuar paradigmën e luhatjes gjermane.

Koha.net

Nga ANGELO PANEBIANCO – “Corriere della Sera”, 22 korrik 2024 – Përktheu: Eugjen Merlika/

Dorëheqja e Bidenit hap një lojë që dukej tashmë e mbyllur. Ndoshta Trumpi do të fitojë njëlloj zgjedhjet e nëndorit, por së paku, demokratët janë rivënë në kushte për të mundur të luftojnë. Demokracia amerikane vërteton gjallërinë e saj, por si evropianë ne duhet të pyesim veten se pse ky beleg zgjedhor do të jetë për ne kaq i rëndësishëm, cili është ndryshimi ndërmjet tij dhe gjithë zgjedhjeve presidenciale që janë zhvilluar para tij mbas luftës së Dytë botërore. Ndryshimi qëndron në atë, se nëse do të fitonte Trumpi, Amerika do t’i a mbathte, do të braktiste Evropën në fatin e saj. Do të përcaktohej një thyerje në brëndësi të bashkësisë së demokracive perëndimore, me rrezatime mbi gjithshka: me rrezikun për shembull, të një ashpërsimi të masave mbrojtëse. E me një ndikim të fuqishëm mbi sektorin e brishtë të sigurisë e të mbrojtjes. Pikërisht në një çast në të cilin kontinenti i vjetër është përsëri i pështjelluar në një luftë të armatosur. Që nga lufta e Dytë botërore evropianët janw mbrojtur nga amerikanët. Secili kishte leverdinë e tij të mirë: evropianët mund të investonin rezervat e tyre në mirëqënie pa kthyer shumë mbi mbrojtjen, ndërsa amerikanët përfitonin nga pranimi evropian i udhëheqjes së tyre. Gjithshka do të mund të ndryshonte nëse Trumpi do të fitonte.

Sepse siguria evropiane, një përparësi e të gjitha Administratave nga 45 e këndej, nuk është e tillë për Trumpin e ndjekësit e tij. Nuk është e rastit që filo-rusët e Evropës janë miqtë e tij. Ukraina, marrëdhëniet evropiane me Rusinë, mbrojtja evropiane: mbi secilën prej këtyre temave qeveritë tona do të duhej të shihnin fund e majë agjendën e tyre politike.

Është e mundur që me Trumpin Ukraina duhet të pranojë një ndalim zjarri që do t’i linte Putinit territoret e pushtuar, do t’i lejonte atij të deklarohej fitues, të merrte frymë e të përgatitej për aventura të reja ushtarake. Filo-putinianët të djathtë e të majtë, të përforcuar nga fitorja e Trumpit, do të kërkonin, n’emër të “paqes” paqëtimin ndërmjet Evropës e Rusisë, ose (siç thuhej në kohët e Luftës së Ftohtë), “finlandizimin” e Evropës. Një pjesë e madhe e evropianëve (por jo ndërmarrjet e shumta, që do të donin të rifillonin allishverishet me Rusinë), me dëshirë nuk do t’ishte e gatëshme të ndiqte miqtë e Putinit në këtë rrugë. Por duhet të bëjë llogaritë me përparësitë e reja të Administratës amerikane, duke filluar nga kërkesa, madje urdhëri për të rritur menjëherë shpenzimet ushtarake në kuadër të NATO-s ( krejt tjetër nga pritja e ndonjë viti , siç do të dëshëronte qeveria e jonë, për të shpënë një shpenzim të tillë në 2 përqind të PPI).

Evropa do të vihej nën trysni. Do t’i duhej të vinte para saj problemin e famshëm të “këmbës evropiane” të NATO-s, për të cilën është folur shumë kur të folurit nuk kushtonte politikisht asgjë. Do të ishte me arsye fillimi i një psiko-drame të përgjithëshme n’Evropë, i një konflikti çjerrës që do të rishkruante aleanca, miqësi e armiqësi. Mbas kaqë lloqeve, më të shumtat të mërzitëshme, mbi mbrojtjen evropiane do të duhej të kalohej në faktet, duke u shpjeguar evropianëve se, në kushte të reja, bëhet fjalë të zhvendosen (menjëherë) rezerva nga mirëqënia në luftë, nga gjalpi në topa.

Evropianistët, të cilët deri tani kanë mundur të kërkojnë mbrojtjen evropiane pa shkaktuar skandal, do të vizatoheshin atëherë si luftënxitës nga putinian-pacifistët të së djathtës e të së majtës, nga Orbani tek Melenchoni, duke kaluar nëpër të gjithë të tjerët. Me pasoja paradoksale. Megjithë Brexitin e namin e “evroskeptiçizmit”, Britania e Madhe do të bëhej pika e riferimit për të gjithë ata që nuk duan një Evropë të pambrojtur, ushqim për ujqërit. Britania e Madhe, e drejtuar nga një laburist, do të kthehej me pëlqim, veç udhëheqjes morale, edhe në një fuqi tërheqëse në përpjekjen për të mbështetur Ukrainën, ashtu si dhe për të krijuar këmbën evropiane të sipërpërmendur. Ndërsa Franca, vendi tjetër evropian që, së bashku me Britaninë e Madhe, nuk ka ëndërruar kurrë “të verë lulet mbi topat e saj” do t’ishte e ndarë ndërmjet kërkesës për të dhënë ndihmesën në mbrojtjen evropiane dhe kushtrimit të të parëve, vullnetit të një pjese të konsideueshme të francezëve për të mos hequr dorë nga ajo pak që mbetet nga Madhështia e lashtë, pra nga pavarësia e plotë ushtarake.

Mund të pritet edhe ndonjë rrëshqitje nga shumica që sapo ka votuar në Parlamentin e Strasburgut për Ursula von der Leyen, nga të gjelbërit por edhe nga socialistët.

Pasojat do të ishin veçanërisht të rënda për demokracitë e dala nga humbja e luftës së Dytë botërore, Gjermania e Italia. Vlen edhe për Italinë ajo që ka shkruajtur pak kohë më parë një historian gjerman, Michel Stürmer për Vendin e tij: bëhet fjalë për demokraci që për kundërveprim ndaj nazizmit e fashizmit, kanë zëvendësuar shpatën me tregëti, kanë besuar të fortë në mbrojtjen amerikane, se nuk do të kenë nevojë të kujdesen për sigurinë e tyre duke ndërtuar, qoftë edhe në hijen e NATO-s një aparat të qëndrueshëm e të efektëshëm ushtarak. Një prirje që është fuqizuar me fundin e Luftës së Ftohtë. Klasat drejtuese dhe opinionet publikë gjermanë e italianë kanë përfunduar së besuari se në botë kishte vetëm miq me të cilët të mund të bëheshin allishverishe, asnjë armik për t’i u ruajtur, (me përjashtim të ndonjë terroristi).

Bëhet fjalë për një vështrim të botës që në Itali e Gjermani ka farkëtuar mendësi, ka ushqyer një ndjenjë të përhapur kundër-ushtarake, ka bërë opinionin politik të pandjeshëm ndaj nevojës së sigurisë. Është kthyer në një përbërës të identiteve përkatës kombëtarë. Prandaj u duk gjëmëmadh lajmërimi gjerman, menjëherë mbas fillimit të luftës në Ukrainë, për një plan armatimi. Ndërsa nuk habit që ai vendim nuk ka prodhuar rezultate të mëdha deri sot.

N’Itali, në rastin e fitores së Trumpit, mund të pritet shpërthimi i një konflikti të padëgjuar. Me shumë kalime frontesh, nga ai evropian tek ai kundërevropian (në dobi apo kundër mbrojtjes evropiane) dhe anasjelltas. Do të ishte e dobishme të kuptohej , duke mbajtur parasysh peshën që zgjedhjet e saj kanë në Itali, se si do të qëndronte Kisha katolike në këtë konflikt. Nëse fiton Trumpi na pret një psiko-dramë. Më mirë të përgatitemi.

“Corriere della Sera”, 22 korrik 2024 E përktheu Eugjen Merlika

Prof. Milazim Krasniqi/

Po të mirrej lëvizja jonë për pavarësi në periudhën e okupimit (1945-1999) me tema margjinale si targat e veturave, dokumentet e udhëtimit, larja në liqen, sot mund të ishim “republika e tretë” në Jugosllavinë e Zhablakut. Po e kujtoj shkurt politikën tonë të pavarësimit, veçmas për të rinjtë, të cilëve propaganda partiake, sidomos e LVV, ua ka shpërlarë trurin. Ja një skicë e mundshme e rrugës që kaluam:

E para, rezistenca antiserbe e antijugosllave filloi që në ditët e para të ripushtimit të Kosovës nga Serbia e Jugosllavia, që kishin ndërruar kostum nga monarkiste në komuniste. Goditja ndaj lëvizjes iredentiste shqiptare ishte e pamëshirshme, por ajo kurrë nuk u shua, sado që u dëmtua rëndë dhe u dobësua në faza të ndryshme. Në një periudhë ajo u modifikua nga një lëvizje mirfilli iredentiste në një lëvizje integriste, si një rrugë e ndërmjetme për të kaluar sërish në projektin e bashkimit kombëtar e mandej të pavarësimit të Kosovës.

E dyta, demonstratat e vitit 1981, një vit pas vdekjes së themeluesit të RFSJ-së, Josip Broz Titos, e shpërfaqën konfliktin e madh ndërmjet shqiptarëve dhe nacionalizmit serbomadh dhe krizën kombëtare që ishte konservuar në ish federatën jugosllave. Represioni i tmerrshëm i regjimit komunist serbo-jugosllav, ndikoi për një homogjenizim edhe më të madh të shqiptarëve, të cilët definitivisht e kuptuan se nuk kishte shanse për barazi në shtetin jugosllav. Prandaj, kërkesa për një republikë të Kosovës brenda federatës jugosllave ishte kërkesë këmbëngulëse, për të siguruar një mekanizëm më të sigurt për të arritur barazinë kombëtare. Përgjigja serbe e jugosllave ishte e egër dhe si e atillë e pamundësoi gjetjen e një zgjidhjeje të arsyeshme për atë konstelacion. Ndodhi e kundërta: Memorandumi serb i ASSHA lancoi projektin e Serbisë së Madhe, me eliminimin e subjektivitetit federal të Kosovës.

E treta, në realitetet e konflikteve të reja legale kulturore, Shoqata e Shkrimtarëve të Kosovës, e udhëhequr nga Ibrahim Rugova, nga shkurti 1988, filloi një konflikt publik kulturor e politik me shkrimtarët serbë, nga i cili doli fitimtar. Lidhja e Shkrimtarëve të Jugosllavisë është institucioni i parë federativ që u shpërbë, pa dyshim edhe me meritën konkrete të shkrimtarëve shqiptarë të Kosovës, bashkë me ata sllovenë e kroatë, që nuk e pranuan shantazhin dhe nënshtrimin përballë nacionalizmit serbomadh.

E katërta, më 23 dhjetor 1989 u formua Lidhja Demokratike e Kosovës, e cila e filloi procesin e afrimimit ndërkombëtar të Kosovës dhe të homogjenizizmit e mobilizizmi kombëtar të shqiptarëve për Kosovën si republikë e barabartë me të tjerat ose republikë më vete. Uragani LDK e ndryshoi për disa muaj narrativën për Kosovën më botë dhe solli një emancipim politik të ri, brenda aspiratave euro-atlantike, gjë që më parë nuk ishte parë as në ëndërr. Shqipëria ishte ende në humnerën e vet staliniste, por Kosova filloi të rrezatojë pak dritë demokracie edhe për të.

E pesta, më 2 korrik 1990, nga pjesa shqiptare e Kuvendit të Kosovës, ndonëse të dominuar nga komunistët, u shpall Deklarata Kushtetuese, e cila kërkonte barazimin e Kosovës me republikat e tjera në federatën/konfederatën jugosllave.

E gjashta, më 7 shtator 1990 u miratua Kushtetuta e Kosovës, e cila e formalizonte Kosovën si republikë.

E shtata, në fundshtatorin 1991 u mbajt referendumi që e shpallte Kosovën republikë në organizimet e reja të federates-konfederatës. Ndërsa në maj 1992 u mbajtën zgjedhjet parlamentare e presidenciale që e finalizuan shkëputjen faktike me ish Jugosllavinë.

Të gjitha këto ngjarje kanë qenë të vështira, sepse krahas represionit serb ishte edhe presioni ndërkomëbtar që të mos lëvizej drejt pavarësimit. Raporti i Badenterit nuk i dha Kosovës të drejtën e shprehjes së vullnetit të vet. Në vitin 1993 a 1994 u intensifikuan presionet për të dalë në zgjedhjet lokale në Serbi. Ka qenë një presion abnormal i ambasadorëve të disa shteteve evropiane, në Gjermanisë në rend të parë. Në vitin 1995 presionet patën njëfarë suksesi, që u shprehë me marrëveshjen e ndërmjetësuar nga Shën Exhidio për arsimin. Ishte një gabim i madh.

E teta, pas Konferencës së Dejtonit, u vërejt se lëvizja jonë ishte e dërrmuar nga problemet dhe presionet. Stafetën e rezistencës e mori lëvizja e armatosur, Ushtria Çlirimtare e Kosovës. Pas sukseseve të saj dhe shkaku i barbarive serbe kundër civilëve shqiptarë, u organizua Konferenca e Rambujesë, ku lëvizja jonë e unifikuar, paqësore-ushtarake, në fakt rrezikoi me pranimin e marrëveshjes, ndonëse vegza e referendumit e arsyeton edhe atë koncesion. Pastaj ndodhën bombardimet e NATO-s kundër Serbisë-Malit të Zi dhe ngjarjet kaluan në rrafshin ndërkombëtar, te Marrëveshja Ushtarake-Teknike dhe rezoluta 1244 e KS të OKB-së.

E nënta, pavarësia e shpallur më 17 shkurt 2008 ishte finalizim i një rruge të vështirë, por të ndjekur në mënyrë këmbëngulëse e vizionare, krahas fatit të mbarë gjeopolitik, pas fitores spektakulare të Perëndimit mbi Rusinë. Kjo rrugë duhet të mbahet mend. Duhet të nderohet. Duhet të mirëmbahet…