Ngjarja më e madhe kulturore e vitit që bashkoi të gjithë shqiptarët e Amerikës dhe grupe nga Mëmëdheu u përmbyll në një mbrëmje të paharrueshme për të gjithë pjesëmarrësit. Ngjarja kulturore kushtuar Kongresit të Manastirit, Kongresit të Alfabetit Shqip shënoi një sukses të padiskutueshëm duke krijuar një traditë solide në ruajtjen e identitetit kulturor kombëtar në mërgatën shqiptare të Amerikës.

Foto: Leonardo Berishaj

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Paraprakisht, si ekspert, dëshmitar apo kontribues teknik në reformat e sistemit të sigurisë kombëtare si dhe në 30 vjet rrugëtim drejt/pas anëtarësimit në NATO (1993-2023) dëshiroj të shpreh konsiderata dhe rekomandime strategjike rreth  përpjekjeve të RSh për ngriten e Forcës Vullnetare Rezervë (FVR).

Po ashtu, që në fillim të herës më duhet ta theksoj se është një ngjarje e vonuar por njëkohësisht e domosdoshme për peshën në fushën e reformave Euro-Atlantike në FA si  dhe modernizimin e kapaciteteve të mbrojtjes kombëtare.

Them e vonuar pasi në dijeninë time, besoj më shumë se modeste, është një “Projekt – Ide” që të paktën 20 vitet e fundit ka “mbetur në sirtaret e tallavasë politike”. 

Thënë këtë, padyshim meriton të komplementohet Ministri Peleshi, i cili ka: “sigurisht privilegjin dhe meritën që  jo vetëm po e kurorëzon këtë përpjekje serioze, por edhe për: “arritjen e buxhetit të mbrojtjes 2 %; në dyfishimin e pagave të ushtarakëve; rikthimin e një profesionisti elitar në krye të Forcave Detare; modernizimin e kapaciteteve operacionale, të planifikimit dhe cilësinë e bashkëpunimit me NATO-n”.

Gjithashtu nuk mund të mos themi, që fryma paraprake nga të dy anët e “llogoreve të politikës së ditës si dhe komentet/gjella që po i serviret publikut nga opinionistët e gjithëditur”, në shumicë nuk janë as për të qarë, as për tu shqetësuar, por thjesht irracionale për të mos thënë cinike në raport me domosdoshmërinë kritike që kanë forcat e armatosura për të patur si kapacitet të saj edhe forcat vullnetare rezervë.

Më qartësisht për këdo “shtetar të emëruar për tu vetë-poshtëruar apo sekserë të punësuar në kuvend me vulën e skuth-Kryetarit” që janë tramaksur se mos i vejë natën fleta e zborit, kam një përgjigje relaksuese:  “flini rehat, pra kthehuni në krahun tjetër, se nuk ka dhe nuk ka për të patur asgjë të tillë”. Për më qartësisht nuk bëhet fjalë as për 2 milion rezervist (pra gjithë popullin ushtar ose kamikaz), por për një forcë modeste në numra, pra rreth 20 % e forcës aktive ose pak më shumë se 2000 personel.

Për më tepër që ky projekt nuk është shpikje qesharake (si fitoret e Ali komikut të Bagdadit apo libri me fitoret turpëruese të Lulit të Tiranës) por është një qasje e përbotshme, që aplikohet nga 31  vendet  e NATO-s si dhe nga 194 shtete të njohura nga OKB-ja, përfshi Islandën, e cila për shkak të një marrëveshje speciale me SHBA nuk ka forca aktive ! 

Po ashtu, është edhe një qasje e përjetshme, pasi në të gjitha kohët dhe format e shtetit, asnjë vend, qoftë perandori, mbretëri, demokraci apo regjim diktatorial nuk mundet kurrësesi të mbajë 100 % forca aktive për të gjithë skenaret e kërcënimeve apo ambicjeve. 

E thënë edhe më qartë, me zyrtarizimin e këtij projekti, R.Sh i bashkohet një përqasje moderne të konfirmuar edhe në doktrinën  e NATO-s për planifikimin, ngritjen si dhe përdorimin e përshkallëzuar të kapaciteteve dhe të fuqisë ushtarake 

Së dyti: kush ështe historia, çfarë përfaqëson, eksperiencat, strukturat dhe misioni i forcës vullnetare rezervë ? 

Përkufizimi në Wikipedia: “një forcë vullnetare rezervë është një komponent ushtarak i shtetasve të një vëndi që i bashkohet vullnetarisht forcave të armatosura, duke kombinuar karrierën civile edhe një detyrë ushtarake me kohë të pjesshme”.   

Historikisht, forca rezervë ka lindur pas disfatës së Prusianëve në betejën e Jena-Auerstedt-it, dhe me nënshkrimin  e traktatit të Tilsit, në 9 korrik 1807, kur Napoleoni detyroi Prusinë të mos kishte një ushtri më të madhe se 42.000 vetë. Në këto kushte, reforma e quajtur Krumpersystem, e propozuar nga reformisti ushtarak prusian Gerhard von Scharnhorst, reflektoi me zgjuarsi duke trajnuar mbi baza tremujore një numër rekrutësh që nuk e kalonin shifrën e sipërcaktuar, por që në rast nevoje, përbënin një kontingjent ushtarak shumë herë më të madh. Ky koncept u përmirësua gjatë luftës së parë dhe të dytë botërore, si dhe më tej u ngrit në sistem të bazuar në  specifikat e çdo vendi. 

Pas Luftës së Ftohtë (1990),  mjedisi strategjik i sigurisë, në rrafshin global, rajonal dhe kombëtar u imponua  nga një ndryshim i ndjeshëm i natyrës së rreziqeve dhe konflikteve. Gjatë këtyre tre dekadave përjashto rastin e sulmit neo-Nazist të Rusisë-Putiniste ndaj sovranitetit të Ukrainës: “kërcënimi kryesor për paqen dhe sigurinë nuk ka ardhur nga ndonjë konflikt i formës tradicionale ndërmjet shteteve, por nga rreziqe asimetrike, përfshi edhe krizat e brendshme të shteteve të dështuara, krimin e organizuar dhe terrorizmit ndërkombëtar”  !

Për rrjedhojë, ky ndryshim në natyrën e konflikteve, u shoqërua me shkurtime kritike në forcat e armatosura si dhe te buxhetet e mbrojtjes. Në shumicën e vendeve, përfshi RSh u kryen reforma radikale që synonin kalimin nga shërbimi mbarë popullore (popullit-ushtar) në shërbimit të detyrueshëm aktivë si dhe forca të mbështetura nga një komponent rezervë vullnetare.  Kjo tendencë u bë më e ndjeshme në vendet e vogla e me resurse të kufizuara. 

Për më tepër, forca rezervë, janë bërë gjithmonë e më shumë pjesë e  spektrit të operacioneve humanitare në mbështetje të paqes, përfshi ato brenda vendit në rastet e emergjencave civile, ndërsa pritet që në dekadën e trete të shekullit të XXI-të angazhimi i tyre të jetë akoma më i madh. 

Forca rezervë është një forcë që përbëhet nga personel oficer, nënoficer dhe ushtarë që bashkohen me një kontratë vullnetare në forcat e armatosura për të shërbyer vetem në një kohë të përcaktuar (max 45 ditë) duke kryer detyra të përcaktuara në ligj. 

Sigurisht forca rezervë vullnetare është më pak e kushtueshme se forca aktive, sepse ajo aktivizohet në kohë të pjesshme gjatë vitit. Ndërsa për specialitete dhe detyra të caktuara, ajo është edhe më cilësore edhe se vetë forca aktive. Kjo ka bërë që vënde të ndryshme, ta shikojnë forcën rezerve vullnetare si një opsion të leverdisshëm të reformës në forcat e armatosura. 

Në disa vende, edhe shërbimi  ushtarak aktiv dhe edhe në rezervë, mbetet akoma i detyrueshëm, ndërsa në shumë vende të tjera, si shërbimi ushtarak në forcën aktive ashtu edhe shërbimi ushtarak në forcën rezervë është tërësisht vullnetar.  

Në rastin e parë, shërbimi i detyrueshëm rezervë është karakteristikë e vëndeve si Suedia, Finlanda, Izraeli, etj, të cilët kanë probleme të konflikteve historike dhe ushtarake me fqinjët. 

Në rastin e dytë, shërbimi vullnetar rezervë është tipar i vendeve që relativisht janë çliruar nga problemet e  konfrontimit tradicional. Ky shërbim aplikohet konkretisht me pjesëmarrje në operacion në shumicën e vëndeve të NATO-s dhe BE-së si SHBA, Angli, Kanada, Francë, Gjermani, Belgjikë, Itali, Spanjë, Slloveni, Hungari, Kroaci, etj. 

Si shëmbull, forcat Kanadeze në Afganistan, përfshinin mbi 30 % komponent rezervë, të dislokuar në Kandahar për të shërbyer atje 6 deri 9 muaj.  Për më tepër, një pjesë e rezervistëve në bashkëpunimin Civil-Ushtarak ose në operacionet e veçanta janë rezervistë dhe kanë aftësi më të mira se forcat aktive. 

Ndërsa në disa vende, si në SHBA, Angli, etj, forcat rezervë vullnetare përbëhen kryesisht nga ish-ushtarakë të shërbimit aktiv profesionist pas daljes së tyre në rezervë. Ky detyrim për të shërbyer në përbërje të rezervës vullnetare parashikohet qysh në kontratën e hyrjes së tyre në shërbimin aktiv të shumë vendeve të 31 vendeve të Aleancës.  Po ashtu, në vendet e NATO-s, rezervistë mund të jenë  edhe nga shoqëria civile, të cilët dëshirojnë vullnetarisht të kontribuojnë në FA.

Kush mundet të jenë raportet mes forcës aktive dhe Rezerviste ? Nga 31 vende anëtare të NATO-s, më shumë se 20, si p.sh Gjermani, Itali, Greqia, Bullgaria, Polonia, Spanja, Portugalia, vendet Balltike etj, numri i forcave rezerve është shumë më i madh se ai i forcave të rregullta.

Ndërsa në SHBA njësitë luftarake rezerviste jane atashuar në Gardën Kombëtare.  Me rreth 20 % të njësive të Ushtrisë së SHBA-se dhe 5,3 % të buxhetit të saj, forcat rezervë sigurojnë rreth 50% të mbështetjes së luftimit në operacione. 

Një avantazh tjetër është se ata janë shumë më pak të kushtueshëm se forca aktive, gjë që lidhet me kohën e pjesshme të shërbimit të tyre, dhe vetëm me nevojat specifike të përdorimit të tyre. Gjithësesi forca vullnetare rezerviste nuk mund të përdoren për të gjithë spektrin e misionit të Forcave të Armatosura. 

Sa mund të përdoret rezerva vullnetare?  Duke eksploruar eksperiencat e vëndeve të tjera, për rastin e vendit tonë: “nuk bëhet fjalë për të rekrutuar ushtarë nga shoqëria civile për të plotësuar togat apo kompanitë e FA, apo të ngjashme të nivelit bazë, por vetëm për plotësimin me ato kapacitete të nevojshme cilësore që ose kemi me pakicë, ose nuk kemi fare në FA ose që na duhen në periudha të caktuara”.  

Kush mund të jetë misioni i forcave Rezervë ? Teorikisht, spektri i misionit të forcave rezervë mund të jetë gjithëpërfshirës, pra nga ato paqe-ruajtëse deri në luftarake, por prioritet mbeten operacionet në mbështetje të paqes të drejtuara nga NATO/BE/OKB, si dhe në emergjencat civile kombëtare. 

Së treti: disa konsiderata dhe rekomandime strategjike për një forcë vullnetare rezervë të FA të Shqipërisē ?

Na duhet ta qartësojme edhe me tej se: “nuk bëhet fjalë për nostalgji mbi forcën rezervë klasike, dhe aq më shumë, nuk bëhet fjalë fare për konceptin e forcës rezervë të sistemit komunist të mbrojtjes me forcat e veta të çdo pëllëmbe të territorit dhe ku çdo qytetar ishte presupozuar ushtar.   Sot ky model aplikohet nga Koreja e Veriut dhe ndoshta Xhibudi.

Përkundrazi, mbas anëtarësimit në sistemin e mbrojtjes kolektive (NATO), RSh ka detyrimin të aplikojë një model të ri të forcës rezervë vullnetare në kushtet e mjedisit të ri të sigurisë, pra një forcë e arsyeshme, e leverdishme dhe e (shumë) përdorshme në operacionet brenda dhe jashtë vendit. 

Forca e ardhshme rezervë shqiptare duhet të përfitojë nga eksperienca më e mirë e vëndeve të Aleancës. Sigurisht do te jetë një forcë e vogël, e bazuar në prioritete të specializuara, e leverdishme dhe e gatshme për mbështetjen e forcës aktive profesioniste.  

Normalisht, nuk mund të pritet as planifikohet që komponenti i ardhshëm rezervë të kryejë të gjitha misionet dhe detyrat që kryejnë forcat profesioniste aktive, por Ato mund të kryejë me shumë sukses një pjesë të detyrave të tyre, pse jo me cilësi edhe më të lartë se forca aktive, sidomos ato në fushën e emergjencave civile. 

Pak fjalē mbi përvojēn e shpërdoruar Roster. E përmenda që në pjesën e hyrjes, pra edhe pse e vonuar ky projekt nuk është shpikje por kurorëzim me sukses i nje përpjekje mbi 20 vjeçare. Kështu si dëshmimtar më duhet ta përmend se në Strategjine Ushtarake 2007, krahas forcës së bashkuar (Joint) u miratua edhe koncepti rezervë i tipit “Roster”, ku parashikoheshin që anëtarët e FA mbas daljes në rezervë të evidentohen në një (inventar elektronik) “database”.  

Por kjo strategji, edhe pse e miratuar me ligj (në fakt me 140 vota) vetëm për shkak të mentalitetit bolshevik mbi  kushtetutën, konceptin “Joint e mbytën pa lindur”  ndërsa “Roster” nuk u zbatua asnjeherë si dhe nuk u bë ndonjë përpjekje serioze për t’i ngritur ato në sistem, ndërsa prej pothuaj 1 dekadë e gjysëm, struktura e FA nuk e përmendën fare komponentin rezervë. 

Komponenti rezervë, kushtetuta dhe korniza logjore. Forca rezervë është e bazuar në kushtetutën e RSh ku në nenin 166 shprehet që “shtetasit shqiptarë kanë për detyrë të marrin pjesë në mbrojtjen e R.Sh … ”  Prandaj, më të drejtë parimi kryesor i këtij komponenti mbetet zhvillimi i një force rezervë të tipit vullnetar dhe jo të rekrutimit të detyrueshëm. 

Por megjithë dëshirën Euro-Atlantike dhe të drejtën kushtetuese, komponenti rezervë, ashtu si ai aktiv, nuk mund të jetë aq “universal” sa për të pranuar çdo shtetas që e kërkon një “të drejtë” të tillë. Sigurisht, çdo shtetasi duhet ti respektohet e drejta kushtetuese të aplikojë, por bazuar në kritere profesionale dhe në nevojat konkrete të strukturave të FA, vetëm një pjese shumë e vogël të tyre mund t’u plotësohet kërkesa e pjesëmarrjes në forcën rezervë. 

Një kuadër i ri ligjor. Është shumë e rëndësishme, që ngritja e komponentit rezervë të mbështetet me një kuadër ligjor të avancuar. Forca rezervë vullnetare ose bëhet ose nuk bëhet funksionale, ajo nuk bëhet përgjysmë. Kjo do të thotë që nëse po ndërtojmë një elitë profesioniste ushtarake aktive, duhet të ndërtojmë gjithashtu të tillë/elit edhe forcën rezervë vullnetare.  

Çfarë force rezervë i duhet RSh? Forca rezervë mund të plotësohet kryesisht (por jo vetëm) nga kontingjentet e personelit të FA mbas mbarimit të shërbimit aktiv, duke nënëshkruar që në hyrjen në shërbimin profesionist për të vijuar shërbimin në rezervë deri 3 – 6 vjet.

Po ashtu, në forcën rezervë vullnetare mund të rekrutohen edhe kontingjentet e dëshiruara të shoqërisë civile, të cilat disponojnë kualitet të lartë specialitetesh që mund t’i nevojiten FA në periudha dhe operacione të caktuara. 

Një parim tjetër themelor i komponentit rezervë mund të jetë që ai duhet të shihet si komponent operacional, i integruar i njësive ushtarake. Kjo do të thotë që forca rezervë, përvec rasteve të ralla, nuk duhet të jetë e organizuar mbi bazë njësish apo repartesh kompakte rezervë, përkundrazi, komponenti rezervë duhet të jetë i integruar së bashku me forcën profesioniste aktive, në një përqindje të caktuar që nuk pengon por e plotëson shkallën e gatishmërisë së pranuar të njësis për mision. 

Bazuar në eksperiencat e vendeve të NATO-s, forca rezervë mund të shkojë deri 20 %. Por, nuk përjashtohet mundësia e ndërtimit me komponent dominues rezervë të kapaciteteve “niche” të FA, sidomos  në emergjencat civile, si dhe në operacionet paqendërtuese ndërkombëtare. 

Thënë këtë, besoj se është logjike se: “një prezencë më të madhe të komponentit rezervë në forcën tokësore, krahasuar me forcën detare dhe ajrore si dhe në specialitetet në elementët mbështetës të tipit “enabling”, se sa në forcat e luftimit. 

Për ilustrim, mund të marrim një nga detyrat kryesore të misionit të FA: “sigurimi i hapësirës ajrore të RSh”. Përveç komponentit profesionist aktiv që mund të kemi në Forcën Ajrore, mund të rekrutojmë edhe komponent civil rezervë vullnetar nga Agjencia e Kontrollit të Hapësirës Ajrore të RSh, e cila ka ekspertizë dhe eksperience të spikatur, dhe vetëm me një trajnim në kohë të pjesshme mbi sistemin ushtarak dhe sistemin NATINADS të Aleancës, mund të jetë shumë i vlefshëm edhe për misionin e Forcave Ajrore.  E njëjta gjë mund të thuhet edhe për sistemin e vëzhgimit të Hapësirës Detare. Po kështu, mund ta zgjerojmë listën edhe me shfrytëzimin e kapaciteteve kombëtare kundër efekteve të ASHM, të kapaciteteve xheniere, të kapaciteteve për emergjencat civile, të luftës kundër terrorizmit, etj.  

Si mund të trajnohet rezerva vullnetare? Sipas përvojës së vëndeve të Aleancës, forca rezervë vullnetare trajnohet rregullisht çdo vit dhe paguhen me rreth 80-100 përqind të pagës së forcave të rregullta aktive. Një variant i trajnimit të forcës rezervë mund të jetë 30-45 ditë trajnimi në vit.  

Sa mund të jetë numri i forcës vullnetare rezervë të FASh ? Gjykoj që për rastin e RSh, pra një forcë profesioniste aktive prej me pak se 10 mijë vetë (pa perfshirë personelin e energjencave Civile), mund të vlerësohet zhvillimi i një force rezervë vullnetare prej mbi mijë vetë, pra rreth 20 % të forcës aktive.  

Në shtesë, me duhet gjithësesi ta theksoj që përsa në disa dhjetra vlerësimet dhe rekomandimet  strategjike, përfshi në këtë rast, nuk pretendoj kurrësesi të jenë: “të vërteta të fundit ose EUREKA” por një përpjekje modeste për të kontribuar me eksperiencën dhe ekspertizën Euro-Atlantike edhe për këtë projekt.  

* Ekspert për SK, Rajonin & NATO,  

Zv/President i Këshillit të Atlantikut;

Anëtar i Bordit “Israel House; si dhe Ish: Këshilltar i Presidentit të R.Sh;

Përfaqësues Kombëtar në NATO.

Asllan Bushati/

Këto ditë në Shqipëri e Itali, ka shumë diskutime pro e kundra për një marrveshje midis Kryeministres Italiane Meloni dhe atij shqiptar Rama. Brendia e saj është lehtësimi i menaxhimit të emigrantëve të Afrikës veriore që zbarkojnë cdo ditë në Itali dhe ndihmesa që Shqipëria mund ti jap Italisë për këtë problem. Mendohet se prurjet mund të jenë gati mbi 3 mijë në muaj ose 36- 39 mijë në vit. Pritja e emigrantëve do të bëhet në Portin e Shëngjinit dhe vendosja në Gjadër deri sa të qartësohet koha dhe vendi i azilimit ose i këthimit në vendin e origjinës. Shpenzimet thuhet se do të mbulohen të gjitha nga pala italiane.

Ndihmesa për pritje emigrantësh të kërcënuar, është një e drejtë humane e njohur dhe e pranuar botërisht. Ne shqiptarët jemi vetë popull që kemi emigruar që në lashtësi e deri në ditët e sotme. Por në rastin konkret ka shumë pikpyetje të natyrës politike, juridike, konstitucionale, mjedisore, etike, fetare etj, për të cilat duhet të flasin specialistët e fushave përkatëse. Unë do të ndalem vetëm tek disa aspekte që kanë të bëjnë me ceshtje të sigurisë kombëtarë të Shqipërisë.

Deri tani për këtë problem nuk kemi dëgjuar akoma të prononcohet Presidenti i Republikës Shqipërisë, ku me kushtetutë as NATO-ja që është obrella e mbrojtjes së vendit, nuk mund të kryej asnjë veprimtari stërvitore apo luftarake pa dekretin e kreut të shtetit. Atëherë pse ky problem jo i vogël mbahet i fshehtë (nga Rama e qeveria e tij) që nga vizita e Melonit në Shqipëri dhe anashkalohet Presidenti? Pse shqiptarët duhet të merrnin vesh copëza (fragmente) të marrveshjes nga masmedia italiane dhe asnjë fjalë nga ajo shqiptare? Pse u përjashtu nga negocjimi Ministria e Jashme, kur me kushtetutë vetëm ajo (me autorizim të Presidentit) mund të negocionte draftin deri në formën përfundimtare?

Porti Shëngjinit dhe tërësisht aeroporti i Gjadrit janë akoma objekte ushtarake. Si mund të lidhet marveshje me një shtet tjetër për dy objekte ushtarake pa u krijuar një komision me ekspertë ushtarak (me autorizim të Presidentit)?

Para disa kohësh unë kam patur rastin të diskutoj me të ndjerin Ish Senatorin John McCain dhe më pas edhe me kongresmenin Dana Rohrabacher (me kërkesën e tyre), rreth perspektivës ushtarake të këtyre dy objekteve si dhe Bazës Ushtarako- Detare të Sazanit e ndoshta edhe të një objekti madhor në Bizë të Martaneshit. Jam i bindur se këto janë të regjistruara diku në sektorët e planifikimit të SHBA-së. Pyetja ime është: Kryeministri i Shqipërisë a e ka diskutuar më parë me aleatin tonë strategjikë dhe NATO-n këtë marrveshje që përfshinë dy objekte të rëndësishme ushtarake në teritorin shqiptar?

BE-ja ka krijuar një legjislacion të gjërë e specifik për pritjen, trajtimin dhe akomodimin e emigrantëve i cili është pranuar nga të 28 vendet antare. Pyetja shtrohet kjo marrveshje midis Italisë e Shqipërisë a është konform këtij legjislacioni, sepse deri tani BE-ja nuk ka shprehur as simpati e as mbështetje?

Kjo masë e madhe njerzish (3-5 mijë) gjithë të rinj në moshë, a mendohet se janë të gjithë nevojtarë azilimi, familjar të ndershëm, apo mos brenda tyre mund të ketë edhe terroristë të mirshtërvitur nga terrorizmi ndërkombëtar e që do të përbënin rrezik edhe për sigurinë kombëtare të Shqipërisë?

Jashtë problemeve të sigurisë, për të cilat ka më shumë se ato që janë përmendura më sipër, do të kemi edhe një problem fetar. Dihet se zona Shëngjin –Gjadër është hasirë e banuar historikisht me besimtar katolik në mbi 90 përqind. Pyetja shtrohet duke ardhur 3-5 mijë emigrantë muslimanë me zakone, tradita e koncepte shumë të ndryshme për jetën në raport me vendasit, a mos do të na cfaqen prishje të ekuilibrave ndërfetarë të cilat brenda shoqërisë shqiptare janë të shkëlqyera?

Marrdhëniet tona me italianët janë shekullore. Aktualisht në Itali punojnë e jetojnë më shumë se 500 mijë shqiptarë. Ai vend është këthyer për to në atëdheun e tyre të dytë, ashtu sic shumë italianë punojnë e jetojnë në Shqipëri. Por kjo nuk e bën Edi Ramën perandor, sulltan ose mbret të tokave shqiptare që ai të bëjë me to si me pronën personale pa pyetur askënd. Ndaj opozitat në Shqipëri dhe Itali ka kontestime për këtë marrveshje. Shpresojmë që fodullëkut të tepruar të Kryeministrit ti vihet fre në Presidencë, Parlament e deri në Gjykatën Kushtetuese. Interesat e tij personale nuk mund të vihen mbi ato të Shqipërisë.

Artan Nati/

Në një përpjekje heroike për të shpëtuar botën, Prometeu u hodh në parajsë, vodhi zjarrin nga perënditë dhe u kthye në tokë. Dhurata e tij e zjarrit siguroi mbijetesën njerëzore dhe shënoi fillimin e qytetërimit. Si përgjigje, perënditë e lidhën Prometeun në një shkëmb, ku një shqiponjë gllabëronte çdo ditë mëlçinë e tij. Mëlçia e tij rigjenerohej çdo natë në mënyrë që dënimi të përsëritej përjetësisht. Prometeu (emri i të cilit do të thotë “ai që parashikon”) u ndodh në një paradoks. Ai e dinte se duke i dhënë zjarr botës do të shqetësonte bordin e tij qiellor të zotëve. Por vlera e zjarrit ishte e një rëndësie kaq të madhe, saqë ai u detyrua të vepronte, pavarësisht nga fakti se ai do të dënohej me vuajtje ekstreme dhe shkatërrim. Ai ishte një hero për disa, një keqbërës për të tjerët.
Ashtu si Prometeu, edhe SPAK-u në Shqipëri, u vodhi zjarrin që mbante gjallë korrupsionin dhe mashtrimin e “perëndive” të politikës dhe oligarkisë dhe po nxjerr në dritë vjedhjen, korrupsionin, dhe mashtrimin e tyre në kurriz të popullit të vuajtur, duke i dhënë shancin e madh vendit të futet në rrugën e qytetërimit perëndimor. SPAK-u ashtu si edhe Prometeu i duroi të gjitha torturat dhe talljet nga politikanët e të dyja anëve, duke e quajtur atë “SKAP”, ose duke e quajtur atë vegël në duart e disa politikanëve, ose vegël të komunitetit ndërkombëtar, por kohët e fundit duket se zjarri i SPAK-ut po u djeg tokën nën këmbë të gjithë krahëve të politikës në bashkëpunim me oligarkët e vendit.
Prometeu duroi torturat sepse ndjente përgjegjësi për të ardhmen. Në fund të fundit, ai triumfoi mbi vuajtjet sepse besonte në drejtësinë e kauzës së tij.
Duket se edhe në Shqipëri njerëzit kanë filluar të besojnë te drejtësia e re dhe të shikojnë vendin si pjesë të familjes europiane dhe civilizimit perëndimor. Njerëzit kanë filluar të kuptojnë se të gjithë jemi individë dhe politikanët apo dikur të “paprekshmit” duket sikur kanë zbritur në tokë. Ashtu si Shekspiri thotë se ferri është bosh dhe gjithë djajtë e demonët janë këtu, edhe ne mund të themi se ata janë në parlament, në ministrira duke bërë tendera dhe kudo në politikën shqiptare. Nuk ka arësye pse t’i shikojmë politikanët si njerëz të vecantë, por të mendojmë se dikur edhe djalli ishte engjëll dhe sistemi egzistues në Shqipëri është i ndërtuar në mënyrë të tillë që të afrojë më shumë djajtë se engjëjt. Mjafton të kujtojmë se si “engjëjt” si Arben Ahmetaj apo Adriatik Llalla, si dhe shumë nga ministrat e funksionarët e lartë u kthyen brenda një nate nga engjëj në djajë dhe njerëz të përçmuar dhe indirekt janë pikërisht këta funksionarë të lartë shkaktarë të pensioneve e rrogave të ulëta në vend.
Kohët në të cilën jetojmë kërkojnë edhe një mentalitet të ri dhe ashtu si në gjithë perëndimin skepticizmi duhet parë si mënyrë jetese dhe se engjëjt e rënë nga qielli në të vërtetë janë djaj. Skepticizmi është një perspektivë filozofike që thekson rëndësinë e dyshimit, pyetjeve dhe të menduarit kritik në qasjen e dikujt ndaj dijes dhe besimit. Ai sugjeron që ndjekja e verbërt e liderëve politikë ose premtimet e tyre pompoze mund të jenë të gabuara dhe se skepticizmi mund të jetë një rrugë më e besueshme dhe intelektualisht e ndershme. E vërteta është se çdo herë që politikanët tanë flasin me siguri, pikërisht atëhere është mundësia më e madhe që ata mashtrojnë, në fakt kohët e fundit sa herë që ata flasin mundësia më e madhe është që na gënjejnë. “Një nga gjërat e dhimbshme në kohën tonë është se ata që ndiejnë siguri janë budallenj ose mashtrues, dhe ata me çdo imagjinatë, dije dhe mirëkuptim janë të mbushur me dyshim dhe pavendosmëri” thoshte filozofi anglez Bertrand Russell.
Kështu po ndodh me të gjitha aferat korruptive te kohëve të fundit të zbuluara nga SPAK, ku ministra, ish ministra dhe funksionarë të lartë betohen se kanë punuar me ndershmëri dhe më vonë arratisen ose përfundojnë në burg dhe për çudi bashkëshortet dhe të afërmit e tyre janë milionerë. Njerëzit joskeptikë janë kokëfortë dhe nuk gabojnë vetëm me faktet. Ata gjithashtu mund të jenë të poshtër, të dhunshëm dhe shpesh shkaktojnë fatkeqësi kombëtare. Historia e njerëzimit është e mbushur plot me shembuj të tillë. Mjafton të përmendim këtu Leninin, Stalinin, Enverin por edhe Hitlerin, Musolinin e duke vazhduar në ditët e sotme me Putinin, Kim Jong Un, që pë bindjet e tyre të verbëra shkaktuan humbje jetësh të panumërt dhe çuan kombet e tyre dhe gjithë njerëzimin në tragjedi. Gjithashtu në Shqipëri bindja e verbër dhe mungesa e skepticizmit ndaj politikanëve çoi vendin në tragjedinë e 97-ës. Po ashtu e njëjta gjë mund të thuhet për kryeministrin dhe pushtetarët e sotëm të cilët e kanë kthyer korrupsionin si normalitet në qeverisje.
Të jetosh në shoqëri do të thotë të bësh kompromise dhe të tolerosh njerëzit me të cilët nuk pajtohesh. Skeptik nuk është ai që vetëm dyshon, por ai që heton apo verifikon në krahasim me atë që pohon dhe mendon se ka gjetur. Kapaciteti për të kombinuar mobilizimin për të ardhmen me skepticizmin është thelbësor për demokracinë e brishtë dhe kostua që kemi paguar për mungesën e skepticizmit tashmë është shumë e lartë. Përvoja jonë si edhe eksperienca botërore na tregon se skepticizmi nuk është vetëm detyrim intelektual, por edhe moral. Nuk mund të themi se skeptikët gjithmonë favorizojnë demokracinë në krahasim me regjimet e tjera politike, megjithatë skepticizmi ka një impuls egalitar për aq sa nuk e mban asnjë sistem apo filozofi si filozofi-mbret. Shoqëritë demokratike kultivojnë një skepticizëm të shëndetshëm ndaj të vërtetave politike, shkencore ose kulturore. Kjo mënyrë të menduari e vepruari e lë gjithmonë derën e hapur për korrigjim dhe evolim të sistemit, por jo vetëm të tij, por edhe të secilit individ si qeliza bazë e sistemit demokratik. N.q.s ne do të ishim sado pak skeptik ndaj çekut të bardhe dhe emërimit të ish komunistëve në krye të lëvizjes demokratike të viteve 90, Shqipëria sot do të ishte më pranë civilizimit të filluar nga zjarri i Prometeut.

Prof.Gjok Vuksani/

Pse pikërisht Lezha “Pikë grumbullimi” i refugjatëve të botës ? Kush e njeh sadopak zonën e Lezhës e di se është zona më e rëndësishme nga pikpamja e pozicionit gjeografik për veriun e Shqipërisë.

Aty kryqëzohet rruga e kombit, rruga për Shkodër dhe Malin e Zi, madje edhe rruga për Dibër.

Ky vend i bekuar nga zoti ka nje vijë bregdetare të papërsëritshme nga “Rana e Hedhun” (mrekulli natyrore) plazhi i Shëngjinit, Vainit, Tales, Patokut dhe Gotullës. Në këto plazhe pushojnë me mijëra shqiptar nga Shqipëria ,nga Kosova dhe trojet e tjera shqiptare.

Nga pikpamja ekologjike është një nga sistemet më interesante të Shqipërisë duke filluar nga Lumi Drin që kalon përmes qytetit të Lezhës, malet dhe kodrinat që zbresin deri në detë, si dhe lumin Mat që ndan Lezhën me Kurbinin.

Lezha ka edhe dy fushat më pjellore të veriut “Bregun e Matës” dhe “Zadrimën “që kultivojnë dhe prodhojnë prodhime bujqësore nga më të larmishmet, nga Agrumet dhe Ulliri deri tek Perimet dhe Kivi.

Pasi thuhen të gjitha këto një mendje racionale pyet pse pikërisht ky vend i begatë është përzgjedhur nga Kryeministi si “Pikë grumbullimi e refugjatëve të Botës së tretë”.

Fakti që Lezhjanët janë njerëz të kulturuar, të paqtë dhe jetojnë në harmoni me njëri-tjetrin nuk përbën argument për t’ju sjellë një të keqe të madhe që do të ndryshojë në menyrë përfundimtare cilësinë e jetesës së tyre.

Fakti se kjo zonë priti me dashamirësi “Afganët“e larguar nga lufta nuk është prapë një argument shtesë që gjithashtu atyre t’ju vëndoset një barrë tjetër në shpinë, pa i pyetur fare.

Fakti që Lezha ka patur nje kamp internimi në “Torovicë” gjatë regjimit komunist nuk është domethënës që ai të rikthehet.

Në kohën kur pritej nga qeveria që të zgjerohej rruga që të çon në Shëngjin apo Gjadër në menyrë që turistët nga gjithë Europa të shijonin mrekullitë e natyrës lezhjane.

Në kohën kur pritej me padurim rruga që do të lidhte Shëngjinin me Velipojën dhe tuneli lidhës Balldre-Shëngjin, qeveria sjell refugjatë me shumicë.

Ne nuk kemi asgjë kundër refugjatëve që për arsye të kushteve të vështira ekonomike apo politike tentojnë të shkojnë në Itali apo Gjermani, por shqiptaret nuk kanë asnjë arsye që të bëhen “vegël” në duart e të tjerëve për të cënuar lirinë dhe të drejtat e tyre dhe për të prishur përfundimisht jetesën e lezhjanëve që jetojnë në harmoni me njëri-tjetrin dhe tokën e tyre.

Një mendje racionale nuk arrin te kuptojë që një zonë me potenciale të jashtezakonzhme në zhvillimin e turizmit dhe bujqësisë të shndërrohët në “Kamp përqëndrimi “për njerëzit e dëshpëruar të botës që për hirë të vërtetës vëndi ynë nuk ka qënë destinacioni i tyre.

Prandaj unë ju bëj thirrje patriotëve të mi të reagojnë, mos të heshtin sepse kjo që po ndodh sot do të jete jo vetëm tek ata por per fëmijët dhe nipërit e tyre.

Edhe pushteti lokal duhet të jetë në krah të zgjedhësve të tyre jo të qeverisë, sepse vitet kalojnë shpejt dhe nuk do mbahet mend kush ka shtruar rrugën e Tales por kush lejoj që në Lezhë rë ngrihet “Pika e grumbullimit te refugjatave ta gjithe botes” .

E ne të gjthë këtë situatë, natyrshëm në mëndje më vijnë fjalet:

Mos i fal o zot, sepse ata se dinë çfarë bëjnë!