-Presidentja Osmani takoi komandantin e FSK-së, gjenerallejtënant Bashkim Jasharin dhe oficeret që kanë mbaruar studimet jashtë vendit – në SHBA dhe Turqi në fushën e Mbrojtjes/

PRISHTINË, 7 Shkurt 2022-Gazeta DIELLI/

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, njëherësh komandante supreme e FSK-së, ka pritur në takim komandantin, gjenerallejtënant Bashkim Jasharin dhe oficeret e Forcës: Liridona Jashari- Baftjari, Arbenita Grezda- Haxholli dhe Jeta Berisha, të cilat kanë mbaruar studimet  në fushën e mbrojtjes në SHBA dhe Turqi.

Presidentja Osmani i ka përgëzuar oficeret për suksesin e arritur, duke i cilësuar arritjet e tyre sukses jo vetëm për FSK-në, por edhe për shtetin e Kosovës.  

Sipas Presidentes Osmani është mirë që rrëfimet për suksesin e vajzave të FSK-së t`i dëgjojnë vajzat e gratë e tjera të Kosovës në mënyrë që të shërbejnë si frymëzim për t`iu bashkuar sektorit të sigurisë.

Në këtë kontekst, Presidentja ka kërkuar nga komandanti i FSK-së që sa më shumë vajza e gra të inkurajohen për t`u bërë pjesë e Forcës.

“Sa më shumë suksese të vajzave të FSK-së, aq më mirë për imazhin e shtetit të Kosovës”, është shprehur Presidentja Osmani.

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 5 Shkurt 2022

“Pro Armenia” ka botuar, me 25 nëntor 1901, në f.4-5, një shkrim në lidhje me letrën e Ismail Qemalit drejtuar asokohe presidentëve të Republikës, Dhomës dhe Senatit francez, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Letër Parlamentit francez:

Në pritje të debatit të ardhshëm për çështjet e Lindjes, Ismail Qemal Beu iu drejtoi letrën e mëposhtme Presidentëve të Republikës, Dhomës dhe Senatit si dhe një numri të madh deputetësh.

Zotëri,

Nesër Dhoma e Deputetëve do të hapë debatet për një çështje që prek më shumë interesat e njerëzimit dhe drejtësisë sesa interesat politike të Evropës. Rezoluta përfundimtare në të cilën do të çojnë këto debate do të vërtetojë nëse energjia që ka vënë qeveria e Republikës, me brohoritjet e botës së qytetëruar dhe popujve të Lindjes, do të shërbente për të ngritur nderin dhe prestigjin e kombit francez apo nëse fati u rezervon këtyre popujve të varfër të Lindjes një zhgënjim mizor. Në vigjilje të një dite solemne, besoj se është detyra ime të specifikoj dëshirat e popujve të Turqisë. Nuk kam ndërmend të flas as në emër të kësaj klase, e cila në këmbim të shërbimeve të bëra për despotizmin, shfrytëzon dhe shkatërron vendin, as në emër të partive që, nën ngjyrën e liberalizmit, do të synonin të merrnin pushtetin për përfitimin ekskluziv të kastës në të cilën ata janë rekrutuar; Unë përfaqësoj masën (shtresën) e gjerë të popullsisë, e cila, duke u dhënë fund të gjitha pasioneve të trashëguara nga barbaria e kohëve të shkuara dhe regjimi i një qeverie të pavetëdijshëm për detyrën dhe interesin e saj, aspiron vetëm të ketë një qeveri besnike dhe njerëzore nën kujdesi të së cilës mund të jetonte në liri, të tregtonte në liri, të punonte në liri dhe të kontribuonte në ruajtjen e Perandorisë, ekzistenca e së cilës përbën një element të domosdoshëm për ekuilibrin e botës dhe mbrojtjen e interesave të përbashkëta të të gjithë popujve lindorë.

Ne hezitojmë të besojmë se Franca do të ndalonte veprimin e saj energjik përpara se të merrte njëfarë kënaqësie materiale dhe njohjen e një të drejte mbrojtjeje në favor të një numri të kufizuar institucionesh ose popullsie. A mundet Franca, historia e së cilës është e lidhur kaq ngushtë me të kaluarën e Orientit (Lindjes), të kënaqet me autorizimin e vetëm të dhënë nga zjarrvënës për të rindërtuar atë që u shkatërrua nga duart e tij? A beson Franca se po rrit prestigjin e saj në sytë e botës dhe të lindorëve sepse regjimi që shtyp një popull të tërë, që shkatërron një perandori të tërë, i njeh të drejtën për të mbajtur shkolla, për të hapur kisha në një pjesë të Perandorisë kur ata që do të përfitonin prej tij, nuk kanë asnjë garanci kundër zemërimit të të njëjtit regjimi, viktima të të cilit ishin?

Do të ishte e vështirë për ne të pranonim se Franca do të abdikonte rolin e saj qytetërues, do të mohonte historinë e saj, do të shkatërronte veprën e saj të kryer me çmimin e kaq gjakderdhjeje dhe në një kohë kur drejtimi i politikës së kësaj Perandorie të madhe, e cila dikur ishte pengesë, qëndron në duart e një monarku të ndritur, i cili, i shtyrë nga dashuria për drejtësinë dhe paqen, si garanci e sinqeritetit të qëllimeve të tij, kërkoi aleancën e tij.

Do të ishte e dhimbshme për ne të kërkojmë çfarëdo arsyeje që do ta detyronte Francën të harronte të kaluarën e saj, të komprometonte të ardhmen e saj në mënyrë që të kursente tekat e armiqve dhe miqve të saj, duke mbetur e pandjeshme përballë tmerreve që bëjnë të rënkojnë tridhjetë milion qenie njerëzore, fati i të cilëve u garantua nga një akt i fituar nga sakrifica e gjakut francez dhe nga ndërhyrja e painteresuar dhe energjike e politikës franceze.

Ne, myslimanët dhe të krishterët, e dimë se dinastia osmane, Perandoria e Turqisë dhe popujt e saj i marrin të drejtat dhe fuqitë e tyre nga përcaktimet ndërkombëtare, një nga faktorët e të cilave ka qenë gjithmonë Franca. Me këto përcaktime, Turqia gradualisht hyri dhe eci në rrugën e qytetërimit dhe përfundoi duke shijuar përfitimet e së drejtës ndërkombëtare nën përgjegjësinë e qartë të njohjes së detyrave të saj dhe nënshtrimit ndaj ligjeve të një shteti të qytetëruar. Traktati i Parisit, duke garantuar integritetin dhe pavarësinë e Perandorisë, i imponoi asaj barazi dhe të drejtën civile për të gjithë banorët e saj; Traktati i Berlinit, duke shpëtuar rrënojat e këtij traktati, përcaktoi më qartë të drejtën e saj publike.

Por Evropa e keqkuptoi veten në një pikë kapitale, e cila ishte origjina e kaq shumë fatkeqësive dhe që shkaktoi kaq shumë zhgënjime; duke besuar se sulltani ishte i interesuar në mënyrë më të drejtpërdrejtë për prezantimin e reformave të afta për të ngritur Perandorinë, ajo ia besoi kujdesin për realizimin e punës së tij reformuese pushtetit të tij diskrecional dhe e mbështeti atë me besimin e saj absolut për të ngritur prestigjin e tij në sytë e popujt e saj, të cilët konsideroheshin si pengesa e vetme dhe unike për realizimin e reformave. Koha dhe ngjarjet kanë dhënë prova të këtij gabimi. Regjimi aktual tejkaloi çdo masë të largpamësisë njerëzore. Ky regjim, vepër e një reaksioni pa emër, me bazë despotizmin e verbër dhe motiv interesin vetjak, i mbështjellë nga retë më të mëdha të rreziqeve dhe persekutimeve imagjinare, shtyu parimin e ndarjes – jo për të sunduar, por për të shtypur – deri në atë pikë saqë bëri një pjesë të popullsisë xhelatin e pjesës tjetër që është bërë viktimë e dobët. Asnjë konsideratë politike apo fetare nuk kryeson konceptimin e këtij sistemi të shkatërrimit dhe shfarosjes. Mjerimi i skajshëm që mbizotëron në vendet dhe rajonet thjesht myslimane, persekutimet dhe fyerjet që kanë pësuar banorët e saj dhe veçanërisht arabët dhe madje edhe ata që i përkasin familjes fisnike të Profetit, shthurja në të cilën raca turke është reduktuar duke dhënë spektaklin më të zymtë të spiunazhit të pakufizuar dhe të paturpshëm, organizimin e masakrave dhe shkatërrimeve masive në lidhje me racat dhe shtetet dhe qytetet e tëra, konfiskimin e mallrave të atyre që, për t’i shpëtuar vdekjes, janë strehuar jashtë shtetit, nga ku u ndalohet të kthehen, kërcënimi me internim dhe burgim kundër atyre turqve dhe kurdëve që, të gjallëruar nga ndjenjat e humanizmit, morën guximin të ndihmonin për të riintegruar armenët që ishin kthyer ilegalisht në shtëpitë dhe pronat e tyre, braktisja e të gjitha avantazheve politike, strategjike, administrative, madje edhe financiare që rrjedhin nga Traktati i Berlinit, përbëjnë fakte që dëshmojnë se nuk respektohen as rregullat e besimit mysliman, as ligjet e moralit të pastër dhe as angazhimet ndërkombëtare.

Të përballur me këtë anarki apo nihilizëm që vjen nga lart, popujt e Lindjes, të armatosur me durimin që u diktojnë arsyeja e shëndoshë dhe besimi absolut në drejtësinë hyjnore dhe dhembshurinë e botës së qytetëruar, presin me besim fundin e fatkeqësive të tyre dhe inaugurimin e një epoke drejtësie dhe lirie.

Duke refuzuar në mënyrën më formale çdo solidaritet mes nesh, popujve dhe autorëve të vërtetë të mizorive të organizuara me qëllimin pervers për të shtypur njërin nga elementët duke e portretizuar atë si një kasap famëkeq dhe duke shfarosur tjetrin me hekur dhe zi buke (uri), ne kërkojmë ndërhyrjen e Evropës dhe veçanërisht të Francës për të kryer punën e zbutjes dhe evolucionit në këtë vend të Lindjes, i cili ka qenë gjithmonë objekt i dashamirësisë dhe kujdesit të saj të lartë. Franca, e cila me sakrifica të konsiderueshme gjatë Luftës së Krimesë dhe me një asnjëanësi të lavdërueshëm gjatë Kongresit të Berlinit, mbështeti çështjen e popujve të Lindjes, nuk do ta humbasë këtë rast për të kërkuar mjetet për të realizuar angazhimet që Evropa mori dhe, për fat të keq, përfaqësuesi i tij e shtyu ekzekutimin (zbatimin) në dëm të fronit, dinastisë dhe popujve të tij.

Roli i ndershëm dhe i painteresuar (asnjëanës) që Franca ka luajtur për gjysmë shekulli në çështjet lindore, e autorizon atë dhe madje i imponon detyrën që të kërkojë ndihmën e fuqive të tjera garantuese për t’u mbledhur në konferencë, sipas parashikimit të Kongresit të Berlinit, dhe për të marrë masa të tilla që do të siguronin zbatimin e angazhimeve të marra nga nenet 23, 61 dhe 62 të traktatit dhe vendosjen e një kontrolli që do të garantonte gëzimin e drejtësisë së plotë midis të gjithë popujve dhe racave duke zbatuar rregulloret e hartuara në përputhje me klauzolat e këtyre neneve.

Bruksel, 14 nëntor 1901.

ISMAIL QEMALI

Ullmar Qvick

Janë shumë të njohura në historinë e shqiptarëve të dy gratë angleze Edith Durham dhe Margret Hasluck, për studimet e tyre shkëncore në fushën e socio-antropologjisë dhe si aktiviste për çështjen kombëtare shqiptare. Jo aq të njohura janë tri gra nga vendet nordike të cilat më vonë kanë dhënë një kontribut  të vlefshëm në lëminë e studimeve të jetës dhe të folklorit në trevat shqiptare.

BIRTHE TRÆRUP

E para ka qenë një daneze, Birthe Trærup (Birte Trërup) e cila si muzikologe e re, bashkë me dy kolegë gjermanë, bëri një ekzpeditë etnomuzikore në vitin 1959, duke vizituar fshatrat dhe qytetet me popullsi shqiptare në Kosovë dhe Maqedoni.  Shumë vite më vonë, në vitin 1995, ajo botoi një VHS me titull På sporet af den albanske folkemusik. Historien om en ekspedition til Kosovo og Makedonien. (Në gjurmët e muzikës popullore shqiptare. Historia e një ekzpedite për në Kosovë e Maqedoni.) Birthe Trærup punoi për shumë vite në Universitetin e Kopenhagës deri te pensionimi.

BERIT BACKER

Në vitin 1973 e reja Berit Backer (Berit Baker,1947-1993) e cila kishte fituar njohuri dhe dashuri për shqiptarët si udhëheqëse e vizitorëve norvegjez në fillim të viteve 1970, bëri përpjekje pa sukses për të marrë leje për studime etnologjike në terren në Shqipëri. Kërkesa e saj u refuzua. Mirëpo, në vitet 1974-75, kur gjendja në Kosovë ishte përmirësuar dukshëm, ajo u lejua të bënte punë hulumtuese si socio-antropologe në fshatin Isniq në pjesën perëndimore të Kosovës.

Berit Backer u kthye në Isniq gjatë vjeshtës së vitit 1976 bashkë me Ann Christine Eek (e lindur në 1948), fotografe suedeze,  me përvojë nga vizitat e saj të mëparshme në Shqipëri.
Me vonesë të madhe rezultati i punës së përbashkët të të dyve rezultoi në një libër të pasur, anglisht, edhe i përkthyer shqip nga Avni Spahiu, me tekste dhe fotografi të shumta: Jeta në fshatin shqiptar – Isniq, Kosovë 1976. Më përpara, në vitin 1979, Berita kishte nxjerrë desertacionin e saj ”Prapa mureve të gurit” përmes Universitetit të Oslos. Berita ndërroi jetë në mënyrë tragjike: Ajo u vra në banesën e saj në Oslo nga një shqiptar me çregullime psiqike. Me këtë akt të shëmtuar populli shqiptar humbi një mike të sinqertë. 

LIBRI ”JETA NË FSHATIN SHQIPTAR – ISNIQ, KOSOVË 1976”

Ann Christine, për arsye të humbjes së Beritës por edhe e ngrarkuar me punën e saj si fotografe në një muze norvegjeze, gjeti kohë për të përpiluar librin për fshatin shqiptar vetëm pas pensionimit. Libri u pasurua më tej me shënime dhe fotografi nga dy vizitat e Ann Christines në Kosovë në vitet 2000 dhe 2001, d.m.th pas luftës 1998-99.
Libri pasqyron me fotografi dhe fjalë një epokë transformimi në Kosovë. Shoqëria e vjetër patriarkale në fshatin shqiptar, ku burra dhe gra kishin rolet e tyre tradicionale, ishte në zhdukje. Pleqësia e vjetër në fshat ishte zëvendësuar nga organet e Partisë Komuniste Jugosllave në vitin 1945, por dobësimi i strukturës ekonomike-shoqërore u shpejtua me ndryshimet e përgjithshme në Kosovë: arsimi kishte marrë hov në fund të viteve ’60, njerëzit e fshatrave filluan të shpërngulëshin në qytet dhe shumë nga burrat morën rrugën për në botën e jashtme për punësim. Ishin rritur kërkesat e njerëzve, vajzat e shkolluara nuk pranonin rnjë rol si thjesht amvise, të mbyllura prapa mureve të gurta, edhe  se pajisjet moderne si në agrikulturë, edhe në jetën personale të fshatarëve, si automjete, telefona, televizorë, kërkonin shpënzime.
Libri jep një pamje të besueshme të traditës dhe të ndryshimeve, ndoshta më shumë përmes fotografive bardhë-e-zi. Bota e burrave ishte krejt ndryshe nga ajo e grave; gruaja si amvise ishte e mbyllur në shtëpi me punët e saj, me pastrimin e dhomëve, me kujdesin për fëmijët dhe për ushqimin. Në familjet e mëdha, ku vëllezërit e familjes jetonin bashkë me prindërit në një shtëpi të madhe, zakonisht një kullë, një fortesë prej guri, gratë bashkëpunonin me vjehrrën dhe me njëritjetrën në punët e shtëpisë, sikur në turne, kështu që ishin të lira për disa ditë në rradhë. Kur u shpërngulën bashkëshortët e tyre nga familja e madhe, ato morën përgjëgjësi për shtëpinë pa ndërprerje. Nga aspekti i punës familja e madhe nuk ishte vetëm negative për gruan.
Në kuadër të ambientit të fshatit Isniq hulumtimet e studiuesve skandinave zhvilloheshin mirë, mejhithëse kishin probleme me gjuhën dhe me kohën e kufizuar. Një dobësi tjetër ishte fakti se burrat nuk lejonin që të hynin gratë në shoqërinë e tyre prej burri. Tradita ishte e fortë. Kontaktet individuale me burrat, prapë,  ishin të pranueshme dhe rezultonin në shumë intervista me vlerë për librin.
Për të studiuar jetën tradicionale fshatare dhe transformimet në epokën midis shoqërisë  patriarkale dhe atë moderne me siguri ambienti i Kosovës ishte më i përshtatshëm se sa ai i RPS të Shqipërisë. Edhe nëqoftëse do kishin qenë të lejuar e kryenin  studime në Shqiperi, pengesat do të ishin të shumta. Kërkesat politike, kontrollimet nga organet e rendit,  frika dhe mosbesimi në lidhje me hulumtime dhe fotografime, krijonin vështirësi për të kryer një punë serioze hulumtimi dhe dokumentimi në Shqipëri. Edhe në Kosovë sigurisht ekzistonin njerëz të cilët ishin bërë sy dhe vesh të regjimit, mirëpo vizita në vitin 1976 u bë jo-zyrtarisht, Ann Christine dhe Berita silleshin si turista me kurreshtje për jetën në fshat dhe jo si mbledhëse të materialeve shkencore.

VLERA E POSAÇME E LIBRIT
Libri prej 267 faqe, format 25×23 cm, me 17 kapituj, jep një përshkrim të hollësishëm të jetës në fshat, rolin dominues të burrave, botën e grave prapa mureve të gurit, ceremonitë e dasmës dhe të zisë, kullat, si dhe intervista dhe jetërrëfime  të  anëtarëve të katër familjeve në fshat. Materiali nga vizita në 1976 plotësohet me biografinë e Berit Backerit, shënime nga vizita e autores në Kosovë pas luftës 1998-199,  një kapitull të gjatë për historinë e shqiptarëve të Kosovës dhe një bibliografi të përzgjedhur.  Libri përmban 262 fotografi dhe katër harta gjeografike.

Ky material i pasur paraqitet me respekt të dukshëm për njerëzit e fshatit, të cilët i kishin dhënë Ann Christines besim të plotë.  Ajo tregon kujdes të madh në lidhje me hollësirat. Ann Christine Eek me seriozitet të madh pasqyron të gjitha aspektet e jetës së fshatarëve, në punë të përditshme – në shtëpi, në fshat dhe në bjeshkë – si dhe në festat dhe ceremonitë e fshatit.

Libri Jeta në fshatin shqiptar – Isniq, Kosovë 1976. ka vendin e vet në biblioteka shqiptare dhe skandinave dhe në shtëpitë e çdo shqiptari me interes për jetën e popullit të vet dhe për të informuar rininë e sotme dhe brezat që vijnë për kushtet e jetës në një fshat shqiptar dikur.
Si studiues suedez i kulturës shqiptare dhe i gjuhës shqipe po ndihem krenar për këtë punë të vlefshme që ka kryer bashkëatdhetarja ime Ann Christine Eek.

SI POROSITET LIBRI?
Ata që banojnë në Suedi dhe Unionin Evropian:

foto.sterner@gmail.com

Jashtë UE, në Norvegji, Kosovë etj., porosi te aceek48@gmail.com

Duhet shënuar botim shqip apo anglisht, emrin, adresën dhe numrin e telefonit përkatës.
Çmimi rreth 40 € plus taksat postare.
ISBN 978-91-986068-2-9

(Roli i kishës shqiptare “Zoja e Shkodrës për çështjen kombëtare)

Prend Ndoja/

Disa nga ata që nuk u pajtuan me komunizmin në Shqipëri përjetuan vuajtjet më çnjerëzore nën kthetrat dhe egërsinë kriminale të atij regjimi, ose u ekzekutuan pa mëshirë. Ndërsa një pjesë tjetër mori arratinë. Të gjithë e dimë rrezikshmërinë e një akti të tillë. Por atyre u kishte shkuar thika në asht dhe, në momentin e ikjes, përveç vetes së rraskapitur, çdo gjë tjetër e lanë pas, familjen, të afërmit, atdheun. Me vete morën pasigurinë e së ardhmes, por edhe shpresën që lindte sapo kaloje kufirin, peshën e vuajtjeve dhe të mallit, kujtimet e një jete të vështirë, lotët e nënës e të familjarëve. E mbi faqe një pikë lot që nuk e thante lehtë as era e udhëtimit të gjatë.
Hija e zezë komuniste gllabëronte jetë njerëzish, kërkonte krerët e rezistencës, në veçanti i kërkonte krerët e panënshtruar ndonjëherë më parë në trevat e Mirditës. Në Malin e Shenjtë të Mirditës kishte hyrë shpata e djallit të kuq, tronditjet i ngjanin tërmetit të një shkalle të lartë që rrënonte male dhe çante gurët e bjeshkëve; rrëzonte lisa me rrënjë shekullore, që u kishin bërë ballë të gjitha stuhive dhe kohërave të mëparshme.
Ishte viti 1951, kur mbi 200 trupa të forcave komuniste e kishin rrethuar Mirditën. Urdhri ishte dhënë drejtpërdrejt nga kreu komunist, Enver Hoxha, për të likujduar priftin e fshatit, don Zef Oroshin. Për të zbatuar atë urdhër ishte ngarkuar njeriu famëkeq, i ashtuquajturi toger Baba me shokë.
Në atë ditë të rëndë, gjatë ceremonisë së meshës, don Zef Oroshi e kishte nuhatur që jashtë mureve të kishës po e priste vdekja. Për ta shmangur vdekjen, ai e shkurtoi predikimin dhe e mbaroi meshën para kohe. Ndërsa jashtë kriminelët e komunizmit prisnin që ta prangosin apo ta pushkatonin. Por prifti i zgjuar, i ndihmuar edhe nga bashkëfshatarët, doli nëpërmjet një dere sekrete, iku maleve dhe iu bashkëngjit forcave antikomuniste të Mirditës. Pastaj më vonë e kaloi kufirin për në Kosovë e në Itali, për t’u larguar pastaj përfundimisht drejt Amerikës.
Deri në vitin 1969, shqiptarët e besimit katolik në Nju Jork, i zhvillonin lutjet e ceremonitë fetare në kishat katolike amerikane, në lagje të ndryshme të qytetit me rrethinat e tij. Gjatë atij viti, me kujdesin e drejtpërdrejtë dhe me kryesimin e kryemeshtarit mirditas, don Zef Oroshi, themelohet kisha e parë katolike shqiptare në Amerikë, në këtë adresë: 4221 Park Avenue, Bronx, New York. Mesha e parë u celebrua natën e Krishtlindjes, në po të njëjtin vit.
Gjatë viteve `70, udhëtimet nga Shqipëria drejt Amerikës ishin të rralla. Në atë udhë të largët, më shumë kishte udhëtarë nga shqiptarët që jetonin në trevat e Malit të Zi.
Me ardhjen e don Zef Oroshit në Amerikë, lidhja me figura të larta të shtetit të Nju Jorkut filloi të zinte vendin e duhur, që pa dyshim ishte në të mirë të kombit dhe, në veçanti, të komunitetit tonë në qytetin e madh metropolitan amerikan. Prezantimi i popullit tonë në syrin dhe mendjet e vendësve filloi të marrë pamjen e merituar. Gjatë këtyre viteve, përreth kishës “Zoja e Këshillit të mirë”, ishte një komunitet i vogël, por unik, e, pothuajse të gjithë e njihnin njëri – tjetrin.
Themelimi i kishës së parë shqiptare në Amerikë u bë në baza të shëndosha fetare dhe kombëtare. Don Zef Oroshi kishte afërsi vëllazërore me të gjithë vëllezërit dhe motrat e tij të të njëjtit komb, pa marrë parasysh besimin apo rajonin nga vinin. Ngaqë shumë prej tyre e kishin luftuar komunizmin, ata vazhdonin të qëndronin të bashkuar edhe në mërgim. Don Zefi, pas vdekjes së Abaz Kupit, çdo javë, për dy vjet radhazi, lutej në meshën e shenjtë për shpirtin e Abaz Kupit. Gjithashtu lutej edhe për shpirtin e Mit’hat Frashërit. Të shpeshta ishin edhe vizitat që bënte te varri i tyre. Mbi rrasën e varrit të Abaz Kupit ishte gdhendur numri 444, që simbolizonte Kuvendin e Lezhës të vitit 1444.
Në mbledhjen e të hollave për blerjen dhe ndërtimin e kishës, kishin marrë pjesë edhe vëllezërit e besimit islam. Jehona e një vëllazërimi të tillë do të përcillej shumë vite më vonë në Shkodër, në prag të rënies së komunizmit, kur prifti i dalë nga burgu, Simon Jubani, tek kisha e vogël e Varreve të Rrmajit mbajti meshën e parë nën rrethimin e ish-sigurimit të shtetit. Por ai rrethim nuk i pengoi qindra e qindra besimtarë katolikë, myslimanë e ortodoksë të Shkodrës që të shkonin e ta ndiqnin atë meshë. E njëjta gjë ndodhi po në atë qytet pak ditë më vonë kur u bë ceremonia fetare tek xhamia e Plumbit dhe morën pjesë besimtarë të tri besimeve në Shkodër. Xhamia e Plumbit ndodhet pranë kalasë së Rozafatit në hyrje të Shkodrës. Po në faqen e kodrës, mbi të cilën ngrihet kjo kala, ndodhet edhe kisha “Zoja e Shkodrës”. Edhe kjo një dëshmi e vëllazërimit midis besimeve fetare midis shqiptarëve.
Në shumë aspekte, kisha “Zoja e Shkodrës” e Nju Jorkut jepte pamjen e një qendre shqiptare, ku mërgimtarët gjenin një pjesë të atdheut të tyre. Aty organizonin mbrëmje festive, pas diskutimeve që mbaheshin për hallet e tejskajshme të atdheut dhe familjarëve në vendet e tyre. Skenat mbusheshin me simbole kombëtare, muzikë dhe valle shqipe.
Kishën e vizitonin shumë personalitete të larta vendore, si dhe personalitete të kombit tonë, si Nënë Tereza, princ Leka me familjen e tij etj. Në fillim të viteve `60, në Amerikë don Zefi ishte njeriu i afërt i Fan S. Nolit. Shoqata panshqiptare “Vatra”, e themeluar nga Noli, ishte vërtet një vatër që i ngrohte të gjithë shqiptarët dhe i bënte bashkë nën një çati të përbashkët.Gjatë gjithë atyre viteve e deri më tani, ”Vatra” vijoi ta ruante lidhjen dhe bashkëpunimin e shkëlqyeshëm me Kishën shqiptare.Te ”Vatra” dhe tek gazeta ”Dielli” mbahej gjallë realisht dhe me një vizion të palëkundshëm fryma kombëtare. Aty, kombi dhe bindjet fetare përqafoheshin si engjëj mes vetes. Andaj ”Vatra” dhe Kisha shfaqeshin të përbashkëta në shumë manifestime kombëtare.
Siç e kam theksuar edhe në librin tim “Udhës së mërgimtarit”, mërgimi i atyre viteve ishte i rëndë. Mërgimtarët e pafajshëm ishin të dënuar me peshën e rëndë të mërgimit të asaj kohe. Ata u farkëtuan përmes shkrepëtimave të kohërave të vështira. Në mendjet e tyre rëndonte pesha për vëllezërit dhe motrat e lënë nën kërcënimin e rrezikshëm dhe persekutimin e egër komunist. Shumë nga ata e kishin humbur shpresën se një ditë do të takoheshin me familjet e tyre dhe me atdheun. Në një gjendje të tillë, ata idealisht qëndronin të fortë, nuk u lëkundën nga vuajtja dhe malli. Punonin me ndershmëri për t’u integruar në jetën amerikane, shtrëngoheshin pranë njëri-tjetrit, ndihmonin njëri-tjetrin duke u gjendur pranë në ditë të mira e të vështira. U dhimbte shpirti kur dëgjonin për vuajtjet e vëllezërve dhe motrave të tyre në atdhe. E përqafonin atdheun prej së largu, e, më shumë e urrenin komunizmin si shkaktar vuajtjesh.
Aty nga fundi i viteve ’80, i ftuar nga L. Ndreca, në lokalin e R. Danit në ”Queens”, sëbashku me L.Nokaj, me origjinë nga Laçi, që ishte i ikur nga Shqipëria që në fillimet e para të komunizmit, ishim pjesë në një tubim, ku merrnin pjesë shumë nga luftëtarët dhe udhëheqësit që kishin luftuar kundër komunizmit në Shqipëri. Tek i shikoje, binte në sy guximi i tyre për ta luftuar komunizmin, si dhe respekti ndaj autoritetit të eprorëve të tyre të pranishëm.
Me kalimin e viteve tek njeriut dihet që zemra e humb ritmin e dikurshëm të rinisë, e ndien peshën e viteve të kaluara udhëve në kohë të rënda. Kështu edhe tek don Zef Oroshi, mirditori me zemrën gur, në vitet e pleqërisë ajo ishte bërë si një shpuzë e mbetur pas flakës së rinisë. Një ditë, në vitet e fundit të jetës së tij, ishte mërzitur shumë për dy vëllezërit, motrën dhe Shqipërinë. Ishte duke shëtitur brigjeve të Oqeanit përreth Nju Jorkut. Diku u ndal dhe duke e drejtuar dorën nga jugu, në hapësiren mbi valët e detit, e pyeti shokun që e shoqëronte:-Tomë, a i bie të jetë andej Shqipnia? Dhe një buzëqeshje ia shndriti fytyrën si një rreze dielli, pasi në një moment, iu duk se e afroi më afër vetes Shqipërinë. Por, Shqipëria ishte e paarritshme, ishte e humbur atje larg, përtej oqeanit dhe maleve, në rrethimin e hekurt të diktaturës komuniste. U ndal dhe pas një frymëmarrjeje të thellë, mallkoi armiqtë që ia shkaktuan ato plagë popullit dhe vendit të tij dhe shpërtheu në vaj me zë të madh, duke i përmendur anëtarët e familjes dhe atdheun e tij.
Dr. Monsinjor Zef Oroshi doli në pension në vitin 1985. Në vitin 1973 don Rrok Mirdita kishte ardhur nga Tivari në Amerikë. Nga pozita e ndihmësmeshtarit, që kishte ushtruar për disa vite më parë, kaloi si zëvendësues i plotë i punës së dr. Monsinjor Zef Oroshit. Pak vite pas pensionimit, me një mall sa një oqean për vendlindjen e familjen, don Zef Oroshi kaloi në amshim, më 15.03.1989. Dom Rroku vazhdoi si meshtar i mrekullueshëm, në një bazë të përgatitur mirë nga paraardhësi i tij, dr. Monsinjor Zef Oroshi.
Don Rroku ishte i përkushtuar, që përmes predikimit ta ruajë edhe traditën tonë të krishterë të besimit, që ishte luftuar me mbylljen e kishave nga pushteti komunist. Pra, ta sillte dhe ta kultivonte traditën tonë të vjetër të krishterë në një kontinent të ri. Mbante tubime dhe manifestime me karakter fetar dhe kombëtar. Më 26 shtator të vitit 1989 është blerë toka për ndërtimin e kishës së re “Zoja e Shkodrës”, në Hartsdale, New York. Më vonë, kardinali O’Connor e shpalli famullinë e parë katolike shqiptare “Zoja e Shkodrës” në Nju Jork. Në simpoziumin që u mbajt për nder të përvjetorit të Pjetër Bogdanit, mori pjesë edhe dr. Ibrahim Rogova, i cili që nga ai moment, ishte vizitor i pandashëm i Kishës katolike shqiptare në Nju Jork sa herë që vinte në SHBA.
Don Rrok Mirdita, më 25.12.1992, në moshën 53 vjeçare u emërua ipeshkëv i Arqipeshkvisë Tiranë-Durrës. Pas shërbimit të suksesshëm në atë detyre fisnike dhe të shenjtë, ai vdiq më 7 dhjetor 2015, në Spitalin “Nënë Tereza” në Tiranë. Me largimin e don Rrok Mirditës nga Nju Jorku për në Shqipëri, vendin e tij e zuri dom Pjeter Popaj, që shumë kohë më parë ishte ndihmësmeshtar në Kishën ”Zoja e Shkodrës”. Don Pjetër Popaj, edhe pse vazhdonte një vizion të së kaluarës, solli me vete frymën e aktualitetit. Ai ishte bekuar nga Nënë Tereza dhe mendoj se është i vetmi shqiptar tek i cili Nënë Tereza kishte ndjerë hirin e Zotit. Ishte ulur në gjunjë, duke ia puthur duart e duke kërkuar bekimin e tij.
Në predikimet e don Pjetrit reflekton thjeshtësia; tonet e ulëta të zërit i fuqizon arsyeja dhe saktësia e fjalës. Horizonti i diturisë së tij ngjan me bibliotekat e mirëpajisura me shkrime e libra, që nga zanafilla e këndej.
Nga ai, shpesh i kam dëgjuar këto fjalë:
-Populli shqiptar ka dhënë mjaft dëshmi se e do Zotin.
-Ka dhënë mjaft dëshmi se e do atdheun.
-Nuk ka shqiptar/e në botë që nuk e do vendlindjen.
-Nuk ka vend në botë të cilit i kushtohen këngë dhe lutje më të mira se sa ato që shqiptarët i kushtojnë dhe i këndojnë vendit të tyre.
-Asnjë tokë në botë nuk mund t’i prodhojë frytet më të mira se sa toka jonë për ne.
-Ne nuk e kemi zgjedhur të jemi shqiptarë, është dhuratë nga Zoti. Të gjithë sëbashku duhet që ta kultivojmë këtë dhuratë.
-Çdo përpjekje për ndarje është kundër dhuratës që Zoti na e dhuroi.
-Asnjë sukses nuk mund të arrihet nëse jemi të ndarë.
-T’i lutemi Zotit, në shenjë falënderimi që e kemi njëri-tjetrin.
Në sallën e Kishës ”Zoja e Shkodrës” mbahen manifestime fetare dhe kombëtare, si dhe tubime për çështje të ndryshme mbarëkombëtare, apo të komunitetit tonë në Nju Jork. Kishën ”Zoja e Shkodrës” mund ta quajmë Kisha Shqiptare – derë e hapur e çdo njeriu që shpreh dëshirën t‘i afrohet kishës dhe kombit. Me organizimin e Kishës shqiptare të Nju Jorkut, janë të shpeshta rastet, kur aty celebrohet mesha e përbashkët nga predikuesit e fesë katolike, islame, ortodokse e bektashinj. Kam marrë pjesë shpesh në celebrimin e meshëve të tilla dhe mund të them se ishte një kënaqësi e madhe, por edhe krenari kombëtare, të shohësh raste të tilla, që prezantonin harmoninë fetare para të gjitha kombeve të tjera. Ky është vërtet një shembull me të cilin mund të krenohemi dhe që e theksoi edhe Papa Françesku gjatë vizitës së tij në Shqipëri.
Kur nuk i kishim senatorët tanë dhe imazhit tonë kombëtar i kanosej ndonjë rrezik nga gabimçarët tanë, don Pjetri ishte përballë medieve me fakte bindëse, duke i treguar botës se ne nuk jemi terroristë, apo racistë, siç pretendohej ndonjëherë të paraqiteshin shqiptarët. Mediet kishin filluar me nxitim të jepnin një pamje shumë të dëmshme për imazhin e kombit tonë, por don Pjetri ishte aty me praninë e tij, duke i sqaruar vuajtjet që i kishte përjetuar populli ynë, i shtypur nën sunduesit okupatorë të pamëshirshëm. Ai thoshte: “Si popull, jemi gjithmonë pranë dhe krah i popujve që vijnë nga orgjina e vujtjes dhe e robërisë, sepse të tillë ishim edhe ne, të robëruar. E kështu vijon të jetë akoma një pjesë e kombit tonë. Pra, me një fjalë, nacionalizmi nuk është dukuri që ekziston në bashkësinë tonë kombëtare”.
Mbrojtja dhe krijimi i një atmosfere të tillë rreth Kishës ka ndikim të madh në unitetin e bashkatdhetarëve tanë në Nju Jork. Kisha Shqiptare ”Zoja e Shkodrës” në Nju Jork është një bërthamë e lidhur ngushtë me burimin e të mirave tona kombëtare, e njëkohësisht, përmban rreth vetes të gjallë atë që ne mërgimtarët e lamë pas kur mërguam. Aktivitetet në fushën e kulturës kombëtare janë të panumërta, duke filluar që nga kori i kishës, që ka filluar në gjuhën tonë amtare që në vitet`60 e gjer te ”Rozafati” i sotëm në qendrën ”Nënë Tereza”. Në këtë qendër, përveç përgatitjes së talenteve të reja për përdorimin e instrumenteve tona muzikore kombëtare, përgatiten edhe shfaqje teatrale dhe koncerte të shumta. Për vite me radhë janë mbajtur e vazhdojnë të mbahen festivale të ndryshme për komunitetin e Nju Jorkut, si dhe ato me përmbajtje mbarëkombëtare, ku marrin pjesë artistë nga të gjitha trevat shqiptare.
Në ditët festive, që nga Uashingtoni dhe qendrat më të mëdha, në veçanti Nju Jorku, mbulohen me flamuj shqiptarë. Është nder dhe krenari kur shikon se flamuri ynë kombëtar mbahet në zyrat e senarorëve e presidentëve dhe me dorën e tyre ngrihet lart për festat tona kombëtare. Ky është respekt për kombin tonë, por edhe për komunitetin shqiptar në Amerikë, që është bërë jo vetëm një faktor i rëndësishëm ekonomik, por edhe një faktor bashkimi, një faktor që ka ngritur imazhin e vendit tonë në kontinentin amerikan.
Sot, të thuash që je shqiptar në Nju Jork, pa dyshim që është krenari. Shumë nga kombet e tjera na shikojnë me lakmi për arritjet dhe imazhin e lartë që i kemi dhënë popullit dhe kombit tonë.
Shkollimi dhe emancipimi i hovshëm në të gjitha sferat i shqiptarëve në Amerikë është një arritje e shpejtë e të mirave që koha e sotme na i ofron, gjë që i sherbeu dhe po i shërben kombit tonë.
Nëse politika në trojet tona vazhdon të jetë pengesë e zhvillimit të një jete të begatshme me standarde të kohës, komuniteti shqiptar në Amerikë është derë e hapur për të evitur të keqen. Mendoj se në një të ardhme mund të mbështetemi tek modeli i funksionimit të shtetit të Izraelit, i cili udhëzohet nga kokat e atyre njerëzve të përgatitur dhe të mençur që i kanë në Amerikë.
Roli i Kishës shqiptare ”Zoja e Shkodrës” në Nju Jork, me punën dhe kontributin e dhënë për bashkatdhetarët e saj, për kombin si dhe për vetë shtetin e Nju Jorkut është një shembull i mirë, është mirësi, është shpresë, është ushqim i pastër për qelizat dhe palcën e kombit tonë.
Prend Ndoja, Long Island Ny