Astrit Lulushi/

Alexandre Dumas (1802–1870), autor i Tre musketierëve dhe Konti i Monte Kristos, i shkruante gjithmonë romanet e tij në letër blu, poezitë e tij në letër të verdhë dhe jo-fiksionet e tij në letër me ngjyrë trëndafili. Gjithmonë. Të bëje ndryshe, shpjegonte ai, ishte “e papërshkrueshme”. Që të jesh vampir, duhet të flesh gjithë ditën, të pish gjak dhe të jesh i vdekur. Që mbulojnë dy nga tre prej këtyre kritereve janë një çift i martuar anglez – Vanian, 53 vjeç dhe gruaja e tij Ethereal Dark, 27 vjeç, të cilët e quajnë veten “vampirë të jetës reale”. (Ata nuk janë ende shumë të vdekur.) Dhe ka disa gjëra të tjera vampirike që u mungojnë: “Ne nuk flemë në arkivole”, shpjegon Ethereal Dark. “As nuk ecim me fantazma.” Ata pinë gjak, megjithëse vetëm disa pika në javë, dhe vetëm gjakun e njëri-tjetrit. “Shumë gjak do t’ju shkaktojë të vjella,” shpjegon Vanian, duke vënë në dukje gjithashtu rrezikun e infeksionit nga pirja e gjakut të një të huaji. Plus, të marrësh gjak nga dikush pa dëshirë, thotë ai, do të ishte “një formë sulmi”. Gjithashtu, ata nuk i shqetësojnë kryqet apo kishat. Por përveç të gjitha këtyre gjërave, ata janë krejtësisht vampirë. Pse çifti e tregoi historinë e tyre për Daily Mail në 2014? “Që njerëzit të ishin mendjehapur dhe të na pranonin për ata që jemi,” shpjegoi Ethereal Dark. Vanian shtoi, “Gjithashtu, ne nuk shkëlqejmë”.
Sipas Rekordeve Botërore Guinness, koleksioni më i madh në botë i relikeve të maceve i përket një gruaje franceze të quajtur Florence Groff. Ajo thuhet se zotëron “11,717 sende të lidhura me macet, duke përfshirë 2,118 figurina të ndryshme macesh”.
Ngrohësit e këmbëve Lane Jensen, një artist tatuazhesh në Alberta, ka një tatuazh të një vajze lme gjoks të madh në këmbën e tij të majtë. Në vitin 2007, ai vendosi se vajza e tij nuk dukej mjaft e çuditshme. Pra, tatuazhi i tij mori implante “gjiri” – qese silikoni me madhësi të vogël të futura në këmbën e tij nën tatuazh. Dy javë më vonë, Jensen humbi një litër lëng limfatik nga këmba e tij – trupi i kishte refuzuar implantet. “Unë mendoj se vajza ime nuk ishte menduar të kishte gjoks të madh”, tha ai.
Loja më e shkurtër në botë quhet “Fryma Samuel Becket” – 35 sekonda bërtitje dhe frymmarrje.
Psikologut i fëmijëve Richard Passman thoshte se fëmijët zakonisht shtrëngojnë ose mbajnë një lodër të preferuar për rehati dhe siguri. Charles Schulz e përdori për herë të parë konceptin në stripin komik më 1954, Peanuts duke i dhënë Linusit një batanije për ta mbajtur kudo që shkonte. Linus e quajti atë “batanijen e tij të sigurisë”. Termi përdoret tani nga psikologët për të përcaktuar lidhjen e tepruar të një fëmije (ose të kujtdo) ndaj një objekti të caktuar.
Pasi fitoi Betejën e Liqenit Erie në Luftën e 1812, oficeri Oliver Perry i shkroi në një dërgesë gjeneralit William Henry Harrison, “Ne kemi takuar armikun dhe ai është i yni” Walt Kelly, karikaturist, e përdori atë në një poster për të ilustruar për Ditën e parë të Tokës në vitin 1970. “Armiku i njerëzimit është…njerëzimi.”
Foto: wikipedia.org

Pellumb Kulla/

Çdo natë, komshinjtë tanë ngrenë në këmbë lagjen, duke i bërtitur gjyshit të zgjohet, që t’i japin ilaçin e gjumit! (Koncert i Vitit të Ri, 1976)

* * *

Avash-avash, po piqet mendimi, se kjo lëvizja jonë për demokraci, nuk është veçse një përpjekje e gjerë, në të cilën komunistët e pakënaqur duan t’u zenë vendin komunistëve të kënaqur. (Thënë nga foltorja e aktivit të Partisë Demokratike, Teatri Kombëtar, 1992)

* * *

Duke përfituar nga errësira, Resuli e mbaroi me nota të larta shkollën e natës. (1979).

* * *

Edhe komshiu ynë pensionist botoi një libër këtë fundviti. Në libër, ai rri e kujton fije-për-pe se ç’ ka hequr gjatë diktaturës. Kujton fije-për-pe se çfarë i kanë bërë atij ata, zemërzinjtë, dhe si i ka përballur ai. I tregon me hollësirat më të imta. E nuk ka asnjë rëndësi, fakti që ato që tregon ai, nuk kanë ndodhur. Mrekullia është që ai i mban mend ngjarjet, fije-për-pe! (TemA, 2018)

* * *

Dashuria për vetveten është e vetmja dashuri që nuk vuan nga tradhtitë. (Shënime, 1984)

* * *

Pritjet për lirinë paskëshin qenë më të bukura, shumë më të bukura, nga vetë liria. (Në Cellino San Marco, Itali. Vizitë në shtëpinë e këngëtarit Albano Carrisi, 1991)

* * *

Në tërë ata vite, të jem i sinqertë, nuk shkrova dot asnjë fjalë kundër qeverisë. Banoja në një shtëpi përballë burgut dhe nuk desha kurrsesi të veja të banoja përballë shtëpisë! (Intervistë në gazetën italo-amerikane “Oggi”, 1998)

* * *

Të tëra shpresat për fitoret në zgjedhje mbështeten gjithnjë mbi fytyrat e fëlliqura të kundërshtarve. Kështu ka qenë dhe, mesa duket, kështu do të mbetet. Në atdheun tonë demokratik, një kundërshtar faqezi të nxjerr faqebardhë! (Shenime. 2012)

* * *

Dikur, një i përbuzur i pushtetit urrehej më shumë po të rastiste të shuante ndonjë zjarr, që rrezikonte të shkrumboste fabrikën, apo kombinatin. Parapëlqehej, …më mirë të digjej kombinati, se sa armiqtë e klasës të fillonin dhe të na shpëtonin kombinatet! (Intervistë dhënë Faruk Myrtajt, për gazetën “Zëri i Rinisë”, 1991)

* * *

Kur shtatzënave u vete mendja për kumbulla të tharta, apo manaferra, plakat dhe mjekët këshillojnë që duhet ngutur t‘u plotësohet dëshira. Kohët e fundit shtatzënave të deputetëve të Opozitës, s’ka ditë të mos u vejë mendja për… zgjedhje të parakohshme! (Pas zhurmës së madhe për hapjen e kutive të votimit, 2010)

* * *

Mbretërit shpesh zbrisnin nga maja e shtetit dhe duke fshehur identitetin, shkonin të bënin punë të rëndomta, si hamenj dhe pjatalarës, që të njihnin jetën poshtë. Tek ne po ndodh e kundërta: njerëz të rëndomtë, hamenj dhe pjatalarës, duke fshehur identitetin, venë në majë dhe udhëheqin punët e shtetit, që të njohin jetën lart… E pastaj, aha! – Nuk kthehen më poshtë! (Fjalë në festën e Flamurit. Hartford CT, 2010)

* * *

Është më mirë kur punët e shtetit i drejtojnë pasanikët. Për këtë ka dy rrugë: ose pasanikët të bëhen ministra, ose ministrat të bëhen pasanikë! Tek ne, në Shqipëri, po ndodh kjo e dyta. Edhe vjedhjet tek ne, bëhen me pikësynime të ndershme. (“Rrëfenjat e Amerikës”, 2002)

* * *

Nuk gjen vend në botë, si ky i yni, ku kriminelët i kërkon populli dhe i fsheh policia! (Në Kuvendin e FRD. 2013)

* * *

Shqipëria është i vetmi vend, ku të ndërtosh pa leje, shteti të dënon duke ta legalizuar ndërtimin e duke të dhënë tapinë! Dhe tjetra: të të zenë aty, tek je përplasur me makinë të vjedhur, në atdheun tim në vend të burgosjes, të pajisin me patentë! (Në faqen time të fejsbukut, 2009)

* * *

Enver Hoxhës nuk i gjen të dytë në histori. Më shumë se burrë shteti ai ngjante me një grua shtatzënë. Nuk pushoi së pjelli tradhtarët e vet deri sa mbylli sytë! (Debat elektoral në shtyp, 2021).

* * *

Në këtë vend të bekuar, ne mund të ngrejmë edhe hidroçentrale që prodhojnë errësirë, natë, terr të zi… Ja: deri më sot, kemi arritur të ngrejmë universitete, që me t’i kryer ata, hop, diplomohesh injorant. (“Lejlekët nuk vijnë më” 2003).

* * *

Njëherë vaktit, shteti i rripte lëkurën individit, për të mirën e përgjithëshme. Sot, për të mirë të tij, individi po i rrjep lëkurën e përgjithëshme shtetit!… (“Rrëfenjat”,2002)

* * *

Duhet mësuar gjuha e ligësisë, – ligësishtja. Jo për ta folur, por për ta kuptuar, kur e flasin të ligjtë. (Komedia “Shtëpia me të djeshmen pa fund”, 2013)

* * *

Njëzetepesë fije telash me gjemba e rrethonin Shqipërinë në një lartësi dy metra. Propaganda enveriane përligjte telat e ngritur, se ato do pengonin armiqtë që do deshin të hynin në territorin tonë. Në atë kohë në planetin tonë, vetëm rekordmeni olimpik John Tomas mund të kërcente përmbi dy metra. Ai nuk ishte armik. Ishte vetëm amerikan. Lartësia e telave nuk e pengonte, por Tomas bëri mirë që nuk u hodh në Shqipëri. (Nga ligjërata “E qeshura e ndaluar” mbajtur në Bibliotekën e Kongresit Amerikan, Uashington 9 tetor 2009)

* * *

Janë shumë të mira nënat shqiptare, por të gjitha ato kanë një dreq të mete: pjellin më shumë komandantë se ushtarë! (Jersey City, nga fjala në përvjetor të Kushtetutës së Kaçanikut, 1994)

* * *

Në atdheun tim, njerëzit duan më shumë udhëheqësin se udhën dhe e ndjekin atë udhëheqës, edhe kur ai e le udhën! (“Illyria” 1999)

* * *

Të këput shpirtin duke treguar, se plot dyzet vjet, vitet më të mirë të jetës së tij gjatë diktaturës së poshtër, ai i kaloi në burg! Por nuk thotë, asnjëherë që atje, ka qenë komandant i atij burgu! (Athinë. Ceremonia e promovimit të botimit në greqisht i “Lejlekët nuk vijnë më”, 2014)

* * *

Betimi nuk ka lindur për të ndihmuar të vërtetën, por si nevojë e gënjeshtrës, se asaj i shërben. Gënjeshtra e fut atë në përdorim që nga mëngjesi e deri sa vjen mëngjesi i ri. (Komedia “Shtëpia me të djeshmen pa fund” 2013)

* * *

Parlamentarët tanë e hoqën dënimin me vdekje. E hoqën për kriminelët, dhe e lanë për të gjithë shqiptarët pafajshëm. (Shekulli, 2006)

* * *

Njeriut që bën një akt heroik, thuajse i shuhet merita, po qe se gjatë atij akti ai nuk vdes! (Essé në “Shekulli”, 2006)

* * *

Shqipërisë më mirë t’i kishte mbetur komunizmi, se sa i mbetën komunistët. (Në Kuvendin e FRD, 2013)

* * *

Merita historike e çdo qeverie që ikën, janë shifrat, që ajo i lë qeverisë që vjen që kjo t’i përdorë për krahasime. Kjo është dhe në të mirë të kombit, bile, se vetëm kështu duket sikur kombi ynë përparon. (Në një takim me bashkatdhetarë në Cleveland, Ohio, 2010).

* * *

Shumë mirë që gazetat i kemi të pavarura! Do ishte më mirë akoma sikur disa botues gazetash, të mos i linin pa i varur! (Fb, 2014)

* * *

Kryeministri Rama është parë në disa maternitete të vendit. i shoqëruar nga drejtoreshat, teksa viziton kryesisht pavionet e bebeve-vajza . Meraku i tij për të vënë në rrugë të mbarë qeverinë e ardhshme është fare i dukshëm. (Pejzazhe të fjalës, 2013)

* * *

Politikanët e sotëm shqiptarë i shohin milionat e grumbulluara nga kundërshtarët, jo si objekte për t’i dënuar, por si objektiva për t’i tejkaluar. (Shënime, 2005)

* * *

Fqinji im e ka gjakun të ëmbël dhe numuron shumë miq. Ata, e paisën me patentën e automobilit, por akoma dhe sot automobilin ai nuk di ta ngasë. Nga miqtë mori edhe patentën për të ngarë avionat, por nuk ka fluturuar asnjëherë, se nuk di qysh t’i ngasë. Miqtë i dhanë edhe titullin “Nderi i Kombit”… Por fqinji im, as këtë nuk di ta ngasë! (Darkë miqsh gjatē Pandemisë, 2021).

* * *

Filmat e kineastëve tuaj të shquar italianë, mbi bëmat e mafias, mua shpesh më duken si katarsisi i juaj kombëtar, rrëfime, konfesione, si lypje ndjese. Këta lloj filmash, janë bërë shkolla të mafiozëve tanë të uritur. (Lecce, Universita di Salento, leksion studentëve mbi Filozofinë e së Drejtës, 19 prill 2017)

* * *

Në historinë e këtij planeti, revolucioni ynë do të jetë i pari revolucion i udhëhequr nga milionerët. (2018)

* * *

Kur la detyrën Presidenti ynë i fundit vumë re se në Shqipëri kishim më shumë Ndere Kombi se shqiptarë të vaksinuar! (2022)

* * *

Mjekësia falas?!… Nuk e kupton dot ti, vogëlushi i nënës?! Mjekësia quhet falas, kur nëna shtrohet në spital dhe infermierja i zgjat një gotë plot me ujë, që nëna ta pijë ilaçin, që sapo e ka blerë vetë në ndonjërën nga farmacitë e shumta rreth spitalit. Infermieres, nëna edhe i jep diçka… Pa për gotën me ujë, nëna nuk i paguan spitalit as edhe një qindarkë! ( 2023)

* * *

President bëhesh kollaj. Ish-President, qënka tmerrësisht e vështirë! (Bisedë me Muç Nanon, 2023)

* * *

Statistikat tregojnë se në Tiranë numërohen 654 të dënuar me arrest shtëpie dhe flitet se po shtohen shumë. E kjo ndihet, sepse trafiku në qytet është lehtësuar mjaft. (Komunikime në fb. 2024)

#Ashsh

#institutetealbanologjisë

#AleksBUDA

Figurë emblematike e akademizmit në Shqipëri; themelues i Akademisë së Shkencave dhe drejtues për tri dekada i saj; historian dhe etnolog; “i martuar” me Mesjetën dhe “i dashuruar” me arkeologjinë; ideator e frymëzues i projekteve më të rëndësishme shkencore të periudhës (corpora Academiae); njohës i thellë i të gjitha periudhave të mëdha të historisë kombëtare; promovues e mbrojtës kryesor i paradigmës shkencore të albanologjisë; përfaqësues dinjitoz i shkencës shqiptare në Botë; formues e riformues i disa brezave shkencëtarësh.

Sot, në 31-vjetorin e ndarjes nga jeta.

Akademia e Shkencave e Shqipërisë

Agim Baçi/

A jemi të gjithë nga pak Odise që kemi nevojë për një “Itakë dashurie”. Milan Kundera ka mundur të ndërtojë një përmendore fjalësh ku dallohet qartësisht portreti i Odiseut që kërkon të mbërrijë në Itakë, sepse beson se e pret Penelopa dhe gjithçka që ai ka dashur. Por rruga drejt asaj që mendojmë, se është jona, se na takon ne, nuk kalon përmes limaneve të qeta, por shpesh përmes dallgësh dhe ka gjithnjë çmimin e vet.

Ky autor i rrokullimave të vogla që sjellin gjëma të mëdha, ka mundur të përcjellë pikëpyetjet e ndjesive për të gjithë ata që në kthimin diku, nuk janë gati të përballen me harresën, me dhimbjen që vjen nga ndryshimi, nga ajo që nuk përputhet me atë që kanë mbajtur në mendje. Ndodh pothuajse ashtu, teksa flasim në përditshmëritë tona, me njerëz që kanë kohë që kanë emigruar apo edhe migruar, e flasin për vendet e fëmijërisë apo rinisë së tyre me një gjuhë që jo vetëm që nuk i përket, por as që nuk do të mund ta kuptojnë as vetë kur do t’u duhet të shkojnë.

E vetmja që mundet t’i shpëtojë dhimbjes së harresës mbetet dashuria – e vetmja ndjesi që krijon kohën e vet. Irena dhe Jozefi, dy personazhet kryesorë të Milan Kunderës në librin “Mosdija”, janë dy çekë të larguar nga Çekia në kohën kur ende ishin komunistët në pushtet, dhe kthehen në atdhe pasi kishin ndërtuar jetët e tyre për 20 vjet në Francë e Danimarkë. Takohen rastësisht në aeroport në Paris gjatë kthimit në Pragë, duke ndezuar motorrin e së shkuarës, pa ditur se ajo që mbetej “si dikur” ishte vetëm dashuria. Madje, pa e ditur kurrë se ajo qëndron aty, e fshehur brenda nesh, gjithnjë gati të marrë shtat, nëse do t’i hedhim “sytë” drejt saj.

“Në të njëzet vjetët që Odiseu mungonte, itakasit mbanin mend shumë gjëra të tij, por nuk kishte nostalgji për të. Ndërsa Odiseu vuante nga nostalgjia por nuk kujtonte asgjë. Këtë kontradiktë të çuditshme do ta kuptojmë po të mendojmë se kujtesa, që të mund të veprojë, ka nevojë për ushtrim të vazhdueshëm: kujtimet humbasin po të mos i thërrasim përsëri e përsëri nëpër bisedat me miqtë. Ikanakët që formojnë koloni bashkëatdhetarësh, përsërisin midis tyre deri në neveri të njëjtat histori, dhe kështu ato nuk harrohen kurrë. Të gjithë të tjerët që nuk bëjnë shoqëri me bashkëkombas, sikundër Irena ose Odiseu, preken pashmangshmërisht nga amnesia. Sa më e madhe është nostalgjia e tyre, kaq më shumë zbrazet nga kujtimet. Sa më shumë alarmohej Odiseu, aq më shumë harronte. Sepse nostalgjia nuk e forcon veprimtarinë e kujtesës, nuk zgjon kujtime, por mjaftohet tek vetja, tek mallëngjimi, ashtu siç është tërësisht e thithur nga dhimbja e saj”. (“Mosdija”, roman nga Milan Kundera, në shqip nga Mirela Kumbaro)

Një roman që ngre një pyetje të rëndësishme përpara gjithkujt që ka lëvizur nga vendlindja, që ka shtegtuar dhe ka ndërtuar një jetë tjetër dikur larg oazit ku ka hedhur hapin e parë, kur gërmëzoi fjalën e parë, kur njohu miqtë e parë dhe ku rroku ndjesitë për botën dhe dashurinë: mund të jetojmë me kujtime apo duhet të përpiqemi të bëjmë jetën sipas asaj që na ka ndodhur në jetë?

Jozefi kupton se Itaka e tij është vetëm në mendjen e tij dhe se ai mund të kuptonte vetveten duke besuar atë që i kish ndodhur 20 vjet larg vendlindjes. E kupton këtë kur gjendet përballë ditarit të tij, kur e hap dhe shkruan një fjali. Dhe në një çast thotë me vete: “Çudi, është i njëjti shkrim, por nuk jam i njëjti njeri”! Sepse ne jemi të njëjtët, por nëse kemi kuptuar se e shkuara dhe e tashmja kanë të njëjtën rëndësi për ne. Përndryshe, nëse të shkuarën e ngarkojmë gabimisht mbi të tashmen, apo edhe e kundërta, thjesht do të thotë që ëndërrojmë mbi shtratin e gënjeshtrës.

Paralelizimi me udhëtimin e Odiseut drejt Itakës së tij nuk është një rikthim tek një vend, por një thirrje për të udhëtuar drejt asaj që duam, asaj që na bën të jemi dikush përpara vetes sonë. Ne të gjithë e kemi një Itakë për të kërkuar. Thjesht duhet ta dimë se cila është. Mund të jetë aty, brenda mureve tona, me miqtë, me atë që dëshirojmë të arrijmë. Eshtë një dashuri e përhershme. Duhet ta shohim brenda nesh, e jo duke besuar se është atje ku ne nuk ishim, ku nuk mundëm të shkonim, kur na larguan. Eshtë ajo që duam. Ne vetëm duhet të dimë ta duam Itakën tonë pa u frikësuar nga asnjë “shtrëngatë” në udhëtimin drejt saj, jo duke u mbështetur në nostalgji, por në dashuri.

“Kur të rritet, në këto ngjashmëri do të gjejë njëtrajtshmërinë vajtuese të njerëzve (që për ta puthur ndalojnë në të njëjtën pikë, kanë po ato shije në veshje, i bëjnë një gruaje komplimenta me të njëjtën shprehje metaforike) dhe monotoninë lodhëse të ngjarjeve (që janë thjesht një përsëritje e pambarimtë e së njëjtës ndodhi); por në adoloshencën e saj, rastësitë i merr si çudi, krejt e padurueshme për të deshifruar kuptimin e tyre. Fakti se i dashuri i sotëm i ngjan çuditërisht të dashurit të dikurshëm, e bën të dashurin e parë akoma më të veçantë, akoma më tip, dhe ajo beson se, në një mënyrë të pakuptueshme, ai është paracaktuar për të”. (“Mosdija”, Milan Kundera)

Nga CLAUDIO MAGRIS/

Kam qënë një lexues i parakohshëm dhe I pasionuar librash, më shumë se sa autorësh. Besoj se në fillim nuk mendonja se do të kishte nevojë për një autor. Ishte Historia që mbanja në dorë duke shfletuar fletët. Pak shkrimtarë si Ismail Kadare bëjnë të preket me dorë madhështia e Treguesit, të dallohet qartë nga të tjerët edhe në pak shprehje.

Gjithësia e Kadaresë, e jetuar dhe veçanërisht e rikrijuar prej tij në të treguar, është Ballkani me kufijtë e tij lëndorë e qenësorë, pambarimisht të zhvendosur, të rrëzuar e të rindërtuar. Një histori e jetuar si legjendë, por mbi të gjitha si neshtrashë njerëzore. Ballkani është edhe një litani e cila, simbas një shprehjeje të famshme të Churchill-it, prodhon më shumë histori se sa mund të gëlltisë e që herë herë shkatërron më shumë se sa mund të krijojë. Në erën e Historisë është pluhuri që ai shpërndan por që i mbetet i ngjitur mbi trup. Për shëmbull, Panonia a është ballkanike? Serbo-kroatishtja është një gjuhë që deri jo shumë vite më parë dëshërohej e duhej besuar si e tillë, apo tregon dy gjuhë më shumë të ndara se sa të bashkuara nga një vizë, që në disa çaste ka qënë e rëndë dhe e mprehtë?

Vepra letrare dhe vetë qenësia e Kadaresë janë edhe një përqëndrim kundërshtish ballkanike. Pushtimi shekullor ottoman i u kundërvu fesë sllave ortodokse dhe Kadareja ka treguar një botë në dritën e një kotësie të jetës e të historisë të shprehura nga kultura ottomane, e ka ngritur lart Skënderbeun, heroin kombëtar shqiptar e qëndrestar ndaj zotërimit ottoman. Ka paraqitur terrorin nazist e terrorin e kuq të Shtetit shqiptar, për të cilin asnjë diktaturë komuniste nuk ishte e ashpër sa duhej. Italia ka qënë për Shqipërinë mbretëria fashiste e Viktor Emanuelit të tretë, të treguar prej Kadaresë në një kryevepër si Gjenerali i ushtrisë së vdekur (1963); sot ka në Shqipëri një interes të gjallë për kulturën italiane, të dëshmuar për shembull nga Mimoza Hysa e nga shumë të tjerë apo të tjera.

Një gjetje e madhe e Kadaresë ka qënë të kuptuarit e totalitarizmit të nëntëqindës e të sotëm, si një sulm në rritje kundër demokracisw e që përparon. Është matur me këtë kthim mbrapa iliberal dhe kundërdemokratik – Pallati i ëndrrave (1980); Syri i tiranit (1991) – duke treguar se ai kthim mbrapa përfshin edhe viktimat. Skllevërit që besojnë se janë të lumtur së qëni të tillë janë më të këqijtë. Kadareja ka kapur këtë mëkat mortor të historisë bashkëkohore.

Jam shumë i kënaqur që e kam njohur e besoj se jo pak njerëz do të ndjehen pak jetimë të një vëllai të madh. Vdekja, çfarëdo të thuhet nga shumë lajkatues të saj, nuk është një gjë e bukur.

“Corriere della Sera”, 2 korrik 2024 – Përktheu Eugjen Merlika