Nëse i hedhim një vështrim retrospektivës historike nëpër të cilën kaluam , do të vërejmë se para çdo momenti vendimtar për kombin, është krijuar një unitet dhe pajtim i brendshëm, i cili ka qenë i domosodoshmëm për t’iu qëndruar përballë sfidave dhe rreziqeve që sillnin kërcënimet e jashtme, siç ndodhi edhe me konsolidimin e Rilindjes Kombëtare para kryengritjeve të mëdha të fund-shek. 19 dhe fillim-shek. 20, që rezultuan me shpalljen e Pavarësisë më 1912, si dhe me pajtimin e gjaqeve në Kosovë para e popesës së lavdishme të UÇK-së, që rezultoi me çlirimin dhe pavarësimin e shtetit të Kosovës më 1999.

Nga Prof.dr. Skender ASANI

Sa herë që kalojnë nëpër momente të vështira, shqiptarët duhet ta kujtojnë Lezhën, aty ku para 580 viteve heroi ynë kombëtar, Gjergj Kastrioti Skenderbeu, e ngjizi unitetin në mes të princërve arbëror përmes një pajtimi dhe bashkimi të madh, që në histori do të njihet si Kuvendi apo Besëlidhja e Lezhës.

Këtë ngarje të madhe të historisë, Instituti ynë tash e sa vite e ka shndërruar në lajtmotiv për të rrumbullaksuar veprimtarinë shkencore e botuese të një viti paraprak, siç po e bëjmë edhe sot. Prandaj, sa herë që e bëjmë këtë rrumbullaksim, neve na del pëpara Besëlidhja e Lezhës, një arterie kjo shumë e rëndësishme që i dha gjak trungut tonë arbëror, i cili arriti të lëshojë rrënjë në gjithë hapësirën ku Skenderbeu zhvilloi rezistencën kolosale heroike.

Arsyeja se pse ne e kujtojmë sot Besëlidhjen e Lezhës është shumëdimensionale dhe nuk i referohet vetëm raportit në mes të historisë dhe ngjarjeve që u prodhuan pastaj. Përtej kësaj, një prej arsyeve më thelbësore që ndërlidhet me evokimin tonë ka të bëjë me sensin për t’u bashkuar para furtunave të rrepta që sillte koha.

Nëse i hedhim një vështrim retrospektivës historike nëpër të cilën kaluam , do të vërejmë se para çdo momenti vendimtar për kombin, është krijuar një unitet dhe pajtim i brendshëm, i cili ka qenë i domosodoshmëm për t’iu qëndruar përballë sfidave dhe rreziqeve që sillnin kërcënimet e jashtme, siç ndodhi edhe me konsolidimin e Rilindjes Kombëtare para kryengritjeve të mëdha të fund-shek. 19 dhe fillim-shek. 20, që rezultuan me shpalljen e Pavarësisë më 1912, si dhe me pajtimin e gjaqeve në Kosovë para e popesës së lavdishme të UÇK-së, që rezultoi me çlirimin dhe pavarësimin e shtetit të Kosovës më 1999.

Pikërisht edhe Besëlidhja e Lezhës e pati këtë funksion, prandaj nuk do të quhej Moti i Madh nëse Gjergj Kastrioti Skenderbeu nuk do të arrinte që para se të niste epokën e ndritshme të betejave antisosmane, të eliminonte ndasitë krahinore të principatave arbërore dhe t’i bashkonte ato në një mekanizëm të vetëm politik e ushtarak, që në historiografi njihet si Shteti i Arbërit.

Shumë popuj gjatë historisë kanë bërë lufta të përgjakshme liridashëse, por jo pak prej tyre në fund nuk kanë arritur të bëjnë shtet, sepse vetëm dimensioni shtetformues iu jep kuptim substancial luftërave çlirimtare. Në të kundërtën, përpjekjet dhe aspiratat liridashëse shekullore të një kombi do të ngeleshin në gjysmë të rrugës nëse nuk përmbyllen me formimin e shtetit.

Për rrjedhojë, edhe Skënderbeu në doktrinën e tij politike e ushtarake, e kishte shtetin arbëror si mision parësor që do t’i nxirrte shqiptarët në një nivel pjekurie kolektive nga mjegulla e dendur e mesjetës, pikërisht në kohën kur ata ndodheshin në mes të indiferencës evropiane dhe mësymjeve pushtuese aziatike.

Shqiptarët gjatë rrugëtimit të tyre, jo gjithmonë patën sukses në rrumbullaksimin e ideve të mëdha kombëtare, siç ndodhi edhe me Pavarësinë e 1912-tës, kur mbi gjysma e tokave shqiptare ngelën jashtë projektit të quajtur Shipëria londineze. Por, kjo nuk ishte arsyeja që shqiptarët të hiqnin dorë nga aspirata për çlirim dhe bashkim, sepse në logjikën dielaktike të ngjarjeve që rrodhën, rezultoi që këto aspirata të kurorëzohen me sukses, fillimisht me pavarësinë e shtetit të Kosovës dhe pastaj edhe me avancimin kushtetues e ligjor të statusit të shqiptarëve në Maqedoni.

Duke iu rikthyer edhe njëherë Besëlidhjes së Lezhës dhe reflektimit modern që mund të prodhojë kjo ngjarje e madhe, e kemi të domosdoshme të vëjmë në dukje kontekstin gjeopolitik, rajonal e lokal në të cilin ndodhen aktualisht shqiptarët. Për ta zbërthyer më së miri këtë çështje, do ta marrim Institutin tonë si pikënisje të sqarimit të këtij konteksti.

E para, veprimtaria shumëvjeçare hulumtuese, shkencore e botuese e Institutit tonë ka patur një trajektore shumëdimensionale, sepse nuk u pajtuam që të mbyllemi në gëzhojën e vetëkënaqësive që sjell egoja nacionale. Përkundrazi gjithçka që realizuam pati në thelb misionin e mirëkuptimit qytetar brenda një diversiteti etnik, fetar e gjuhësor, duke zhvilluar paralelisht edhe idenë e bashkëpunimit shkencor brendakombëtar, në frymën e kauzave kulturore e civilizuese evropaine. Kjo ka qenë edhe nxitje për të ngritur në formë projektesh e departamentesh pikërisht këto kauza, prandaj ne sot mund të jemi ndër të rrallët që institucionalisht e trajtojmë imtësisht figurën e Gonxhe Bojaxhiut -Nënës Tereze, apo edukimin dhe mësimin për Holokaustin.

E dyta, duke qenë bartës i ideve dhe projekteve të tilla, Instituti ynë është menduar të jetë në shërbim të një shoqërie e cila do ta trajtonte të kaluarën pa paragjykime dhe do të shikonte me guxim nga e ardhmja. Për ta arritur një objektiv të tillë nuk ka qenë lehtë, jo vetëm për shkak të natyrës komplekse të problematikave, por edhe për shkak të recidivave ideologjike, fetare e nacionale që kanë shoqëruar rrugëtimin tonë. Por, qasja me guxim dhe pa inferioritet ndaj të kaluarës, të sotmes dhe të ardhmes, Institutin tonë e bënë një pikë orientimi se nga duhet të shkojë një shoqëri, gjithmonë e hapur ndaj vetvetes dhe ndaj vlerave euro-atlantike.

E treta, sot kur po rrumbullaksojmë veprimtarinë njëvjeçare shkencore e botuese, Instituti ynë ka arritur të etablojë brenda vetes një infrastrukturë të fuqishme ligjore e operative për të zhvilluar me sukses aktivitetetet e veta edhe në terren, duke themeluar fillimisht gjashtë qendra rajonale të trashëgimisë kulturore, si dhe të një qendre dokumentare-multimediale dhe të mërgatës dhe duke i dhënë një shtytje edhe më të madhe avancimit statutar të Institutit tonë, që është në pritje e sipër, përmes një projekt-ligji të posaçëm, si një kapitalizim kuptimplotë i ideve tona shkencore e hulumtuese.

Viti që lam pas, ishte një periudhë e frytshme e angazhimeve tona prifesionale, si në aspektin e hulumtimtit shkencor, ashtu edhe në fushën e botimeve, për të përmendur me këtë rast dy nga botimet tona më kaptale që mbajnë vulën e vitit të kaluar, siç janë vepra “Ipeshkjvia Shkup Prizren nëpër shekuj” dhe “Zhvillimet kulturore shqiptare në fund të shek. XIX dhe fillim të shek. XX”, vepra këto që janë pjesë integrale e një porkjekti më madhor të Institutit tonë.

Dr. Lidia Radi, Professor, University of Richmond/

The University of Richmond in Virginia recently welcomed a distinguished guest, Ms. Atifete Jahjaga, the first female President of the Republic of Kosovo. This visit, occurring on February 26th, coincided with Kosovo’s 16th anniversary of independence, giving her presence added reflections on the country’s journey to independence.

President Jahjaga’s tenure from April 2011 to April 2016 was not only pioneering as the first female head of state in the Balkans but also established her as the youngest female world leader elected at the time. Her visit to the University of Richmond was a testament to her continued legacy of engaging with educational institutions and promoting issues of critical importance to her vision for a better world.

She engaged in informal conversations with numerous students, establishing a warm and welcoming atmosphere for her visit. After these initial interactions, the day unfolded with two important events, reflecting the significant scope of her visit and its meaningful impact. 

In a personal and academic setting, President Jahjaga engaged with students from Dr. Lidia Radi’s course on “What are the liberal arts for?” and Dr. Bob Spires’s class  on “Human Trafficking: Myth or Scourge”. The discussions unfolded in the atmosphere of an art gallery (Pickels Gallery) within the University of Richmond Museums, surrounded by Peter Turnley’s poignant photographs of migrants and refugees from post-war Kosovo and in conflict zones worldwide. President Jahjaga offered the students a glimpse into her own educational journey, marked by perseverance through adversity, as she recounted studying in makeshift, covert classrooms during a time of conflict in Kosovo. She also delved into the policy initiatives she championed as president, thus providing a living link between history, policy, and education. 

The second event, open to the public and attended by over 200 people, saw President Jahjaga addressing a wider audience. She spoke passionately about the central tenets of her presidency – the advancement of human rights, empowerment of women, and advocacy for survivors of war. The tangible outcomes of her initiatives, including the development of policies to support equal opportunities for women and minorities as well as specific measures to aid women who were survivors of sexual violence during the war, showcased her deep commitment to these vital causes. President Jahjaga’s unwavering dedication to human rights, peace-building, and gender equality offered all attendees invaluable insights into the complex processes of post-conflict reconstruction and justice. 

Leyla Murati, a student at the University of Richmond with Kosovar heritage, shared her perspective on the significance of the visit: “I was overwhelmed with joy and a sense of pride to have been able to meet the former president of the country my parents are from and that I closely identify with. It’s not every day that anyone gets to meet a world leader, but the fact that I got to meet the leader of Kosovo, a country I have visited many times and still have family in, was truly amazing and remarkable. I felt so proud, and it gave me a sense of comfort to be able to hear my language being spoken and connect to other Albanians both on campus, but also from around the Richmond area.” 

Murati further highlighted the impact of President Jahjaga’s visit by adding that “the most impactful lessons I learned were that being a woman, even in male-dominated societies, does not hold you back as it’s women like President Jahjaga who break stereotypes and serve as an example for other women around the world, not just Albanian women, that you can be anything you desire as long as you truly dedicate yourself to what it is you want to do and achieve.”

Alongside President Jahjaga, Judge Remzije Istrefi from the Constitutional Court of Kosovo also visited the University of Richmond. Judge Istrefi delivered two lectures at the University of Richmond’s Law School, one on human rights and the other on transitional justice. Her insights gave students a rare, on-the-ground perspective of a post-conflict society’s legal challenges and triumphs. Her expertise offered a living context to the principles of law, illustrating their tangible impact on the rebuilding and healing of nations.

The visit by President Jahjaga, as well Judge Remzije Istrefi, to the University of Richmond was a momentous occasion for the academic community. It served as a bridge between cultures, inspiring young leaders, especially women, to diligently pursue their ambitions. It reinforced the belief that education and informed discourse are the bedrock of societal progress and democracy. President Jahjaga’s journey, marked by resilience and a commitment to advocacy, offered our students and attendees a rare and profound demonstration of how education, coupled with courage and empathy, can surmount formidable barriers and inspire tangible change.

After the visit, President Jahjaga returned to Dartmouth College, where she is currently serving as a Montgomery Fellow and a visiting professor. 

The Council of Albanian Ambassadors welcomes the development in Tirana of the Summit for supporting the cause of Ukraine and for promoting the European integration processes of our region, turning Tirana into a center of regional and European developments.

The Council of Albanian Ambassadors supports the positions of the Tirana Summit on Ukraine, expressed in its statement, demanding the immediate cessation of the war there, the removal of all Russian military forces from all occupied territories in Ukraine, starting with the annexation of Crimea in 2014, and holding responsible all those commanders of the Russian high administration who have caused tens of thousands of victims, considerable material and moral damage to the people of Ukraine.

The Council of Albanian Ambassadors is convinced that the Albanian people will be by the side of the people of Ukraine until the complete establishment of peace in this country and the return of all occupied territories to the people and state of Ukraine, as they are internationally recognized.

The Council of Albanian Ambassadors also urges all the countries of our region, primarily the governments, but also all the political actors to cooperate in completing all the necessary reforms to benefit from the EU’s 6 billion euro fund package, within the framework of the Joint Development Plan, with the aim of doubling the economies of the Western Balkans, the economic growth of each country in the region, the creation of a common regional market and be ready to fully integrate in the common European market in the near future.

However, CAA, starting from the expectations that the public opinion, not only in Albania, but also in the territories where Albanians live have for such meetings, appeals that such events are as substantive as possible, with tasks, obligations, commitments and concrete deadlines for the realization by all parties.

The Council of Albanian Ambassadors assesses that our authorities, in respect to their constitutional obligations, should use the fact that these meetings were held in Tirana as effectively as possible, to promote the image and international recognition of Kosova, to emphasize its contribution to strengthening of peace and security in the region, and to be as proactive as possible in unconditional support for Kosova in the process of negotiations with Serbia.

Astrit Lulushi/

Kur u pyet për shenjën e parë të qytetërimit brenda një kulture, Margaret Mead – 1901-1978, antropologe e njohur – ofroi një pasqyrë befasuese dhe të thellë. Në vend që të tregonte veglat apo objektet, ajo theksoi se treguesi i vërtetë i qytetërimit është zbulimi i një gjymtyre të shëruar në një skelet njerëzor nga një shoqëri e lashtë. Shpjegimi i Mead buronte nga një kontrast i fortë me mbretërinë e kafshëve, ku një këmbë e thyer shpesh nënkupton vdekje të sigurt.
Në natyrë, një krijesë e plagosur bëhet e pambrojtur ndaj grabitqarëve, e paaftë për t’i shpëtuar rrezikut, për të marrë ujë ose për të gjuajtur për ushqim. Mbijetesa me një femur të thyer deri në shërim është praktikisht e pamundur për shumicën e kafshëve.
Prandaj, prania e një femuri të shëruar në mbetjet e lashta njerëzore nënkupton diçka të jashtëzakonshme. Ajo shërben si dëshmi se në këto shoqëri të hershme kishte individë që kujdeseshin për të lënduarit, duke ofruar mbrojtje dhe mbështetje gjatë shërimit të tyre. Ky akt dhembshurie dhe ndihme në kohë vështirësishë është themeli i vetë qytetërimit – një shprehje e ndihmës dhe ndërlidhjes së përbashkët.
Në thelb, këndvështrimi i Mead-it na kujton se qytetërimi nuk del vetëm nga arritjet teknologjike ose përparimet materiale, por nga gatishmëria e individëve për të ndihmuar njëri-tjetrin. Është në kultivimin e ndjeshmërisë, kujdesit dhe bashkëpunimit që rrënjët e qytetërimit zënë vend, duke formuar përfundimisht shoqëritë që lulëzojnë me mbështetjen dhe solidaritetin e përbashkët.
Mead propozoi edhe teorinë e saj të luftës, në vitin 1940 në esenë “Lufta është vetëm një shpikje – jo një nevojë biologjike”. Ajo hodhi poshtë nocionin se lufta është pasojë e pashmangshme e natyrës njerëzore. “Nëse lufta është një nga mënyrat në të cilat ne mendojmë të sillemi, a na jepet ndonjë shpresë nga kjo? Jo domosdoshmërisht, sepse pasi një shpikje njihet dhe pranohet, njerëzit nuk heqin dorë lehtë prej saj”.
Kjo teori kundërshtohet, vuri në dukje ajo, nga fakti i thjeshtë se jo të gjitha kulturat theksojnë disa aspekte të potencialit njerëzor në kurriz të të tjerëve.
Margaret Mead ishte një antropologe amerikane më e njohur për studimet e saj mbi popujt e Oqeanisë.
Duke shkruar në agimin e Luftës së Dytë Botërore, Mead kishte arsye të forta të frikësohej se militarizmi ishte futur shumë thellë në kulturën moderne për t’u çrrënjosur. “Bëmat e luftëtarëve janë përjetësuar në fjalët e poetëve; lodrat e fëmijëve janë modeluar sipas armëve të luftës”. Mead ishte një fëmijë e Epokës Progresive, kur reformatorët mendonin se problemet sociale mund të zgjidheshin me aplikimin e shkencave sociale. Në vitet e mëvonshme, ajo u kritikua për inkurajimin e kulturave tradicionale për të adoptuar mënyra perëndimore në emër të përparimit.

Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave/

Aktiviteti i tij patriotik në emër të rezistencës kombëtare është i pashoq. Demaçi ka denoncuar faqe botës pa ngurruar padrejtësitë e ushtruara nga regjimi serb në kurriz të popullsisë së shqiptarëve të Kosovës. Në vitin 1958, me këtë shkulm liridashës, do të botonte në dy numra të revistës letrare “Jeta e re”, romanin e tij të titulluar “Gjarprinjtë e gjakut”.

Popullariteti në rritje i Demaçit pas këtij publikimi, do të vinte në lëvizje agjenturën jugosllave, në instancat e së cilës përgatiteshin dy skenarët përjashtues: përfshirja e shkrimtarit në strukturën e regjimit ose ndëshkimi i tij. Në nëntor të vitit 1958, Demaçi ra në prangat e Policisë së komanduar nga qeveria autoritare e ish-Jugosllavisë, e udhëhequr prej Josip Broz Titos.

Vuajti për tre vjet një dënim nën akuzën e krimit politik dhe propagandës armiqësore. Për motive të përafërta, do të burgosej përsëri në vitet 1964-1974 dhe 1975-1990.

Në vitin 1991, u nderua nga Parlamenti Evropian me Çmimin “Saharov”. Në punimet e Rambujesë, gjatë vjetëve ‘98-‘99, kreu detyrën e zëdhënësit politik të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Në harkun kohor 2005-2007, qendroi në krye të Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës. Në vitin 2010, në shenjë vlerësimi për veprimtarinë e ngjeshur me karakter kombëtar, u dekorua me urdhrin “Hero i Kosovës”. Demaçi ndërroi jetë më 26 korrik të vitit 2018, në moshën 82-vjeçare.

#AdemDemaçi

#ArkivatFrymëzojnë

#ArkivatKujtojnë