Featured – Page 157 – Dielli

Martin Luther King Jr. Day – A Day of Reflection

January 18, 2021 by dgreca

by Rafaela Prifti/

To honor the memory and reflect on the legacy of Martin Luther King Jr. is to appreciate the meaning of service.

On this National Service Day, I like to shine a light on a family friend, a supporter of the Albanian people as well as a self-described student of Albanian language, Barry Farber. The popular talk radio host with nearly a six decade career in broadcasting passed away last year shortly after his 90th birthday. His youngest daughter Bibi posted a commentary today to say that the first person Barry interviewed on the radio on WINS in 1960 was Dr. Martin Luther King Jr.!

“Mr. Farber inaugurated his first solo radio program in 1960 after arriving in New York from North Carolina with journalistic ambitions and remarkable multilingual talents. He went on to interview guests for longer than any other living, continually broadcasting radio host,” the New York Times wrote. “His Southern gentlemanly demeanor on the air also stood in contrast to the bellicosity Mr. Farber, a fervent anti-Communist, later demonstrated when he twice campaigned for office”, in 1970 for a Republican Cogresssional seat and in 1977 race for New York City mayor. Since 2008, he had been broadcasting, on Talk Radio Network and then on CRN Digital Talk Radio, from his Upper West Side apartment while contributing weekly to the World Net Daily website.

Barry Farber was inducted into the Radio Hall of Fame in 2014. “He had arrived in New York in 1957 looking for work in journalism when by chance he struck up a conversation with William Safire”. At the time, Mr. Safire was working for a radio show in town hosted by the husband-wife team of Tex McCrary and Jinx Falkenburg. He was impressed by “a former campus newspaper editor, college wrestling champ and Army translator who had done some world traveling and, perhaps most impressively, could speak nearly two dozen languages.” His first on-air interview was with the Rev. Dr. Martin Luther King Jr. in 1959.

To paraphrase the title of Barry Farber’s first memoir, he could turn every conversation Into a magic moment. As Bibi writes, Barry Farber’s interview with Dr. King did not end there: “Barry had been active and outspoken in the civil rights movement since his youth.” For his support of Congress of Racial Equality, Barry was awarded a patron of membership in 1989.
Honoring the memory of Dr. King and his legacy is tied to appreciating the meaning of serving the community and the country.

GJERGJ KASTRIOTI SKENDERBEU

January 17, 2021 by dgreca

Me rastin e 17 Janarit, Ditëvdekjes së Heroit Kombetar/

Prej Peshkop Fan Stilian Nolit Ph.D./

Titulli i origjinalit: GEORGE CASTRIOTI SCANDERBEG (1405-1468) by Bishop Fan Stylian Noli Ph.D., International Universities Press, New York 1947. Njohuri të mëdha të artit ushtarak mund të nxirren nga jeta e Gustav Adolfit dhe nga ajo e Karlit XII, mbretit të Suedisë, si dhe nga jeta e Ziskës së Bohemisë; dhe do të ishte një punë e paçmueshme, po të mund të sigurohej një përshkrim i mjaftueshëm i bëmave të Skënderbeut, sepse ai shkëlqen midis gjithë gjeneralëve të kohëve të vjetra dhe të sotme si udhëheqës i një ushtrie të vogël mbrojtëse. Skënderbeun e kam gjetur në Historinë e Turqisë, por askund gjetkë…

Gjenerali Xhejmz Uollf (James Wolfe)

Devizes, e dielë, më 18 korrik 1756

(Willson, fq. 296-297)

HYRJE

Çdo heroi në histori i është dashur të kalojë perms tri fazave të glorifikimit, të asgjësimit dhe të rivlerësimit. Kjo do të thotë se, në fillim, ai është ngritur në qiell prej admiruesve të tij; se pastaj është dërrmuar në mënyrë të pamëshirshme prej kritikuesve të tij; se, më në fund, është nxjerrë përsëri në shesh, nga varri, dhe me durim, me mundim dhe me mëshirë është vënë në vendin që i takonte prej historianëve të arësyeshëm, që s’kanë qenë verbuar as prej fanatizmit të admiruesve të heroit, as prej tërbimit të kritikuesve të tij.

Skënderbeu nuk i ka shpëtuar këtij rregulli të përgjithshëm. Dhe pyetja, pra, është kjo: ç’mbetet prej tij, pasi që kritika historike ka bërë çmos për ta vrarë dhe për ta ngjallë? Ose, duke shkuar edhe më larg, a është vallë historia e Skënderbeut një mit apo një fakt historik? Ky është problemi i parë për t’u zgjidhur në rastin e tij, si dhe në atë të çdo heroi tjetër, që ka kaluar nga historia prozaike në legjendën poetike.

Historia e Skënderbeut është një tregim i pabesueshëm, ashtu si çdo legjendë. Megjithëkëtë, ajo mund të shkruhet në një prozë të thjeshtë dhe të pastolisur, ashtu si dhe çdo tregim tjetër i kohës së tij. Dy historianë shqiptarë, Tivarasi, ose anonimi i Tivarit dhe Marin Barleti prej Shkodre, kanë shkruajtur biografi të gjata dhe të hollësishme të heroit. Pa pikë dyshimi, ata janë panegjiristë, por historia e tyre mund të kontrollohet, të ndreqet e të plotësohet me shkrimet e historianëvet bashkëkohës italianë, bizantine e turq, si dhe me burimet e arkivave që kemi në dorë tani.

Historianët kritikë në përgjithësi pretendojnë se më të shumtat e fitoreve të Skënderbeut kanë qenë pak a shumë të zmadhuara prej biografëve të tij, gjë që është e vërtetë deri në një fare pike; por pastaj hidhen në përfundimin se gjithë historia e Skënderbeut është një ballon i fryrë, gjë që është krejtësisht e gabuar. Duket sikur ata harrojnë që pika kryesore në historinë e Skënderbeut është një fakt historik, mbi të cilin, sidoqoftë, s’do duhej të kishte as pikën e dyshimit. Më 1443 Skënderbeu shtiu në dorë kështjellën e Krujës, dhe e mbrojti vazhdimisht, kundër Muratit II (1421- 1451) dhe Mehmetit II (1451-1480), pë një çerek shekulli. Kruja ra vetëm më 1478, dhjetë vjet pas vdekjes së Skënderbeut. Si pasojë, problemi kryesor në karrierën e Skënderbeut është ky: A kanë bërë Murati II dhe Mehmeti II njëri pas tjetrit, ndonjë përpjekje serioze për ta pushtuar Krujën, dhe a kanë qenë ata çdo herë të shtrënguar prej Skënderbeut të heqin dorë prej rrethimit e të tërhiqen? Po t’i përgjigjemi kësaj pyetjeje në mënyrë pohuese, dhe po të jenë fakte të vërtetuara këto ekspedita të mëdha e të udhëhequra personalisht prej dy sulltanësh të mëdhenj, atëherë çdo gjë tjetër bëhet e një rëndësie të dytë. Zmadhimet e biografëve të Skënderbeut u takojnë vetëm hollësirave të dyta, dhe këto hollësira nuk e lëkundin aspak faktin qëndror, domethënë që Sulltanët dështuan në përpjekjet e tyre për ta mundur Skënderbeun dhe për ta shtënë në dorë kështjellën e tij. Ky është, në bërthamën e tij, problemi qendror i historisë së Skënderbeut. Megjithatë, problemi i ngadhnjimeve të tjera të Skënderbeut s’duhet t’u shpëtojë syve tanë; në rast se këto fitore mund të vërtetohen në mënyrë të qartë, atëherë besueshmëria e biografëve të tij është e siguruar.

Në rast se nuk tregohet në mënyrën e duhur, lufta e pabarabartë e Skënderbeut dhe e krahinës së tij të vogël malore kundër dy sulltanëve nga më të mëdhenjtë e Perandorisë Osmane që po ngrihej, kishte për të tingëlluar si një duel përrallor midis një Davidi të vogël të rreckosur dhe dy Goliathëve të veshur krejtësisht me hekur. Prandaj duhet të kemi kujdes të tregojmë mire se Skënderbeu nuk ka qenë fill I vetëm në luftën e tij epike, por ka qenë përkrahur nga faktorë të fuqishëm, të tillë si Papati, Mbretëria e Napolit, Republika e Venedikut, Qyteti i Raguzës, me një fjalë, nga e tërë bota katolike romane, çështjen e së cilës ai e mbronte në Ballkan. Këtyre duhet t’u shtojmë edhe faktorët gjeografikë, shoqërorë dhe ekonomikë që vepronin në dobi të Skënderbeut, dhe, më në fund, shqiptarët vetë, të cilët qëndruan me tv deri në pikën e fundit. Çdo faktor përbën një problem në vetvete dhe meriton të studiohet veçanërisht. Problemi për të gjetur se cili ka qenë, në rast se ka qenë, faktori vendimtar, do të mbetet gjithmonë i pazgjidhur. Por të gjitha së bashku, do të ndihmojnë për të shpjeguar karrierën e shkëlqyer të Skënderbeut. Kuptohet pa e thënë se faktorët shoqërorë dhe ekonomikë kanë qenë atëherë, ashtu siç janë gjithmonë, në rrënjët e gjithë punëvet.

Taktika ushtarake e Skënderbeut ka qenë ajo e luftës së çetave në mal. Pra, pyetja që duhet bërë është kjo: ku e mësoi ai zanatin e tij aq mire, sa të ishte i zoti të ndalonte me këtë armë primitive dy nga sulltanët më të medhenj? Mos vallë në mallet, ku kish lindur, apo në pallatin e sulltanit, ashtu siç e thonë gojëdhënat? Ky problem I rëndësishëm, që është enigma e pare, së cilës duhet t’I bëjë ballë historiani, ose është kapërxyer ose është trajtuar në mënyrë të përciptë.

Disa historianë e kanë pranuar legjendën rreth fëmijërisë së Skënderbeut; kurse disa të tjerë kanë shprehur dyshime sepse legjenda kundërshtohet prej aritmetikës dhe kronologjisë. Por askush nuk e ka thelluar në mënyrë të mjaftueshme çështjen, për t’I gjetur një rrugëdalje këtij fillimi përrallor. Ky problem do të bisedohet më gjatë atje ku e ka vendin. Këtu mjafton të thuhet se gojëdhëna është e papranueshme për më tepër se një arësye. Ajo duhet ose të hidhet poshtë krejtësisht ose të ndryshohet rrënjësisht. Sidoqoftë problemit nuk duhet dhe nuk mund t’i shkohet rrotull. Përndryshe, krejt biografia e Skënderbeut do të ndërtohej mbi rërë.

Autorët e dy vëllimeve monumentale të veprës Acta et Diplomata Albaniae mendonin të botonin edhe tri vëllime të tjera, me qëllim që të përfshinin periudhën e viteve 1407-1471, e cila përputhet me jetën e Skënderbeut. Lufta e Parë Botërore u dha fund punimeve të tyre. Më 1916 njeri nga tre dijetarët, hungarezi Ludwig von Thaloczy gjeti vdekjen në një ndeshje trenash; më 1918 vdiq çeku Kostantin Jireçek; dhe, më në fund, kroati Milan von Sufflay u vra prej një fanatiku sërb. Me vdekjen e këtij të fundit u varrosën jo vetëm tri vëllimet e pabotuara të veprës “Acta”, por edhe një Histori e Shqipërisë, që ai ishte duke shkruar. Vetëm një kapitull I kësaj të fundit I shpëtoi katastrofës, ai që është botuar në “Illyrisch-Albanisch Forschungen”. Gjithë kjo punë e madhe duhet të bëhet përsëri. Po ashtu, detyra e të shkruarit të histories së Skënderbeut është ngatërruar tashti prej faktit se burimet janë shpërndarë në katër anët e botës dhe duhet të gjenden e të mblidhen përsëri. Disa prej këtyre librave nuk gjenden në Shtetet e Bashkuara. Disa prej atyre që gjenden, nuk ndodhen në Boston ose në Cambridge. Duhet të bësh një udhëtim në qytetin e New York-ut për të gjetur veprën e Saadeddinit “Kurora e Historive” në gjuhën turqishte, si dhe për katër vepra të tjera shumë më të rëndësishme. “Historia e Shkurtër e Shqipërisë” e Jorgës në gjuhën frëngjishte, gjendet vetëm në Washington, D.C. Për fat të mire, Biblioteka e Kongresit është aq zemërgjerë, sa t’ia jape hua këtë libër bibliotekave të tjera, me kërkesën e këtyre, për një kohë të shkurtër. Me gjithë këto pengesa që hasëm, gjetëm një material të mjaftueshëm për të përligjur një libër të rim bi skënderbeun.

Problemi i marrjes së librit të një biblioteke me qëllim konsultimi nuk është gjithmonë i thjeshtë. Ka mundësi që, këtë të jetë duke e përdorur dikush tjetër ose, ca më keq, që ndonjë djalosh I papjekur ta ketë humbur përkohësisht librin, ose që ky të mos jetë kurrë në vendin e vet, kështu që të duhen kërkime të gjata për të kthyer librin në bazë. Mësimi për t’u nxjerrë nga kjo përvojë e hidhur ka qenë që të kopjohej çdo gjë në lidhje me subjektin para se libri t’I kthehej djaloshit të pakujdesshëm dhe të hiqej gjithmonë nga qarkullimi. U deshën muaj të tërë për të bërë këtë punë kopjimi. Por prej kësaj pune deri te një shtojcë, që do t’I bënte konsultimet më të lehta si për autorin, ashtu edhe për lexuesin, mbetej vetëm një hap për t’u hedhur. Shtojca ideale kishte për të qënë ajo që do të përmbante çdo dokument të rëndësishëm që ka të bëjë me Skënderbeun. Kjo nuk mund të bëhet, sepse do të duhej një vëllim i veçantë. Kështu u desh që shtojca të shkurtohej deri në një përmbledhje të vogël materialesh që kanë qenë lënë pas dore ose që meritojnë të theksohen më shumë.

Historia e Skënderbeut është interesante nga katër pikëpamje të ndryshme: si një kryqëzatë kristiane kundër turqvet; si një luftë klase e fshatarësisë së lirë shqiptare kundër feudalizmit turk, nga njëra anë, dhe kundër kapitalizmit venedikas, nga ana tjetër; si një luftë e gjatë rezistence kundër dy sulltanëve më të mëdhenj të turqve; dhe, më në fund, si një kapitull shumë i rëndësishëm i historisë së Gadishullit Ballkanik. Ajo meriton të tregohet përsëri në gjuhën inglishte, pasi libri i Moor-it mbi këtë temë, i shkruar rreth një shekull më pare, është vjetëruar. Ky libër kishte për qëllim ta plotësonte këtë mungesë. E parashtruar në fillim si një disertacion për titullin e doktorit të filozofisë së Universitetit të Bostonit, vepra tani është përpunuar për publikun e gjërë, duke shtuar burimet, shtojcën, shënimet, të cilat janë vënë në fund të librit, ku mund të konsultohen prej atyre që kanë nevojë, pa shqetësuar lexuesin e mesëm.

Përfitoj nga ky rast për t’u shprehur botërisht falënderimet e mia profesorit Warren Ault dhe profesorit Frank Nowak, që kanë lexuar këtë libër dhe më kanë ndihmuar me vërejtjet e tyre.

F. S. NOLI

Boston, Mass., më 7 shkurt 1946.

(vijon)

JOE BIDEN (XHO BAJDËN) PRESIDENTI I DYTË KATOLIK NË HISTORINË E SHTETEVE TË BASHKUARA

January 17, 2021 by dgreca

NGA FRANK SHKRELI/

Ditën e mërkurë me 20 Janar, 2021, në mesditë, Joe Biden betohet presidenti i 46-të i Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Z. Biden do të jetë presidenti i dytë katolik në historinë e këtij vendi, që do të shërbejë si President i Amerikës. Presidenti i parë që i përkiste fesë katolike ka qenë John F Kennedy, i cili pikërisht në këtë ditë — 60-vjetë më parë — me dorën e tij të djathtë mbi Bibël u betua se do të zbatonte dhe do të “mbronte Kushtetutën e Shteteve të Bashkuara nga armiqët e brendëshëm dhe të jashtëm”.

Megjithëse, katolikët amerikanë përbëjnë grupimin e dytë më të madh fetar në k;t; vend, pas protestanëve — për një kohë të gjatë kishte një paragjykim ndaj tyre ndërsa mendohej, gabimisht, se një politikan katolik amerikan mund të ishte më besnik ndaj Papës se sa ndaj Kushtetutës së Shteteve të Bashkuara. Por ishte Presidenti John F. Kenendy ai i cili, si të thuash, e zhduku këtë paragjykim fetar nga mentataliteti historik i shumicës protestane amerikane ndaj politikanëve katolikë që synonin karrigën e Presidentit të Amerikës.

Gjatë fushatës për president 60-vjetë më parë, John F. Kennedy i kishte siguruar votuesit amerikanë për qëndrimin dhe besimin e tij të palëkundur për ndarjen e kishës nga shteti. “Unë nuk jam kandidati katolik për president”, kishte deklaruar ai në atë kohë, “Por jam kandidati i Partisë Demokrate për President, që njëkohësisht, i përkas fesë katolike. Unë nuk flas në emër të Kishës për çështje publike dhe Kisha nuk flet për mua.” Historianët janë dakort se gjatë 1000-ditëve të presidencës së John F. Kennedy, feja e tij katolike nuk ka pasur asnjë ndikim në vendimet e tija politike dhe publike gjatë jetës së tij politike. Për më tepër, për gjashtë dekadat e kaluara, ç’prej inaugurimit të Presidentit John F. Kennedy e këndej, asnjë kandidat katolik për president të Amerikës nuk është kundërshtuar nga shumica protestane, si rrjedhim i pikëpamjeve fetare ose praktikimit të besimit katolik.

John F. Kennedy, presidenti i parë katolik në Amerikë i zgjedhur në vitin 1961

Kështu ndodhi edhe me kandidatin e Partisë Demokrate, Joe Biden në zgjedhjet e nëntorit të vitit të kaluar: përkatësia e tij fetare katolike nuk u përmend asnjëherë gjatë fushatës presidenciale, as nga kundërshtarët e tij politikë as nga media, megjithëse ish-Senatori Joe Biden njihet botërisht, jo vetëm si anëtar i Kishës Katolike, por edhe si praktikues i rregullt dhe i devotshëm i këtij besimi.

Ata që e njohin mirë Z. Biden thonë se feja katolike është pikë referenca e tij thelbësore se si e shef ai botën në përgjithësi. Sipas burimeve të ndryshme, ai mban rruzaren në xhep dhe merr pjesë në meshë çdo të djelë, megjithse mban disa pikëpamje që ndoshta nuk përputhen me doktrinën kishtare, siç është çeshtja e abortit – diçka që ai e kundërshton personalisht, por nuk beson se duhet të imponohet ligjërisht.

Në fjalimin me rastin e fitores së tij në detyrën më të lartë të vendit, pasi u shpall fitues i zgjedhjeve Nëntorin e kaluar në Amerikë, Presidenti i zgjedhur Joe Biden nuk hesitoi aspak t’i referohej rolit që mund të luaj besimi i tij në kryerjen e detyrës më të lartë të këtij vendi, duke thekësuar se ai do të jetë, “president që nuk kërkon të përçajë, por të bashkojë njeërzit”. Duke cituar një paragraf nga Bibla, Z. Biden u shpreh se, “Për gjithçka ka një stinë: ka një kohë për të ndërtuar, një kohë për të korrur frytet; një kohë për të mbjellur dhe një kohë për të shëruar plagët”, duke shtuar se, “Tani është koha për të shëruar plagët dhe për të pajtuar Amerikën”.

Presidenti i ardhëshëm i Shteteve të Bashkuara, Z. Biden përfundoi fjalimin e tij me një thirrje për unitet duke cituar fjalët e himnit katolik “On Eagle’s Wings”, (Në krahët e Shqiponjës), me qëllim për të nënvijuar mesazhin e tij për bashkim dhe pajtim kombëtar. “Dhe tani, së bashku mbi krahët e shqiponjës, ne fillojmë detyrën që Zoti na ka thirrur të bëjmë, me kurajo, besim dhe me duar të qendrueshme, me besim në Amerikën dhe në njëri tjetrin, me dashuri për Atdheun dhe me punë për drejtësi dhe përgjegjësi individuale e shoqërore – Le të punojmë për një komb të bashkuar, për një komb të fortë dhe për një komb të pajtuar”, ka thënë në fjalimin e tij, Z. Biden.

Udhëheqsit e Kishës Katolike në Shtetet e Bashkuara — përfshir Konferencën e Ipeshkvënore të Amerikës, e cila përfaqëson të gjithë ipeshkvijtë katolikë amerikanë due jurisdikcionet e tyre — e pritën mirë fitorën e Presidentit të zgjedhur Joe Biden dhe zevendës-presidentes Kamala Harris dhe u bënë thirrje udhëheqësve politikë, “Që të bashkohen në frymën e unitetit kombëtar dhe të angazhohen për dialog dhe kompromis, për të mirën e përbashkët.”

Në një editorial redaksional, revista e njohur katolike, “America” që botohet nga jezuitët amerikanë, komenton në numrin e muajit të kaluar, se fituesi më i madh i zgjedhjeve presidenciale të vitit 2020 ishte populli amerikan dhe shton se një shumicë e qartë e votuesve amerikanë i dha Z. Biden një mandat të bindshëm. Një mandat, sipas revistës në fjalë, “Për të riparuar marrëdhëniet shoqërore të kombit, për të shëruar plagët dhe për të na bashkuar të gjithëve si pjesë e një kombi”. Por Z. Biden nuk ka, sipas redaktorëve të revistës jezuite, “America”, “një mandat për të vendosur një rrregull të ri legjislativ radikal në vend…Shumë votues madje edhe republikanë dhe të pavarur kanë votuar jo për partinë (e Z. Biden) por për vendin e tyre. Z. Biden dhe kolegët e tij demokratë duhet të qeverisin duke mos harruar këtë fakt”, porosit revista në editorialin mbi fitoren e Z. Joe Biden.

Revista e njohur katolike e jezuitëve amerikanë, “America”, i bën thirrje gjithashtu presidentit të dytë katolik në historinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës që të “shërojë plagët” dhe të punojë për drejtësi sociale. Shtetet e Bashkuara kanë nevojë për një udhëheqës, thuhet në komentin redaksional të kësaj reviste prestigjoze katolike amerikane, ndërkohë që i kërkohet presidentit të ardhëshëm amerikan që të mbajë premtimin e dhenë prej tij se do të jetë, “President i të gjithë amerikanëve” pa përjashtim dhe se do të qeverisi, sipas fjalëve të Abraham Lincolnit, “Me keqdashje ndaj askujt dhe me bamirësi e dashamirësi për të gjithë”.

Si çdo president tjetër i Amerikës para tij, edhe Presidenti Joe Biden — pa marrë parasysh përkatësinë e tij fetare — pas betimit të tij të mërkurën, ai dhe administrata e tij do të gjykohen dhe vlerësohen, jo për fjalët e bukura dhe deklarata të fushatës, por për veprat konkrete dhe për angazhimet serioze gjatë mandatit të tij, të cilat duhet të çojnë drejt një pajtimi dhe uniteti më të fortë të vendit, duke pasur në qendër të vëmendjes periudhën kritike që po përjeton, aktualisht, vendi ynë si dhe pasojat, afat gjata dhe afat shkurtëra, të ngjarjeve të fundit në Washington.

Frank Shkreli

KUJTESA- Para 30 vitesh nisi Gazeta “Bujku”, e lëvizjes për liri e pavarësi të Kosovës

January 17, 2021 by dgreca

-Para 30 viteve, në 18 Janar 1991, në Prishtinë nisi të dalë gazeta “Bujku”, gazetë e rezistencës, e lëvizjes e luftës për liri e pavarësi dhe e bashkëpunimeve të para të medias Kosovë-Shqipëri, me orientim e përcaktim të fuqishëm properëndimor, euroatlantik. Isha themeluesi-kryeredaktori i parë, një ditë para numrit të parë i shkruaja Ambasadës Amerikane se nga e nesërmja do dalë një gazetë në terrin informativ të Kosovës…Ajo letër sigurisht do të ketë gjetur mbështetje për ne gazetarët e punëtorët e tjerë të gazetës tradicionale të Kosovës Rilindja, të ndaluar nga regjimi okupues i Serbisë. Në ballinë emri i gazetës “Bujku” shkruhej me shkronja të vogla nën një B të madhe logo. Ishte si Gazeta B, që zëvendësonte Gazetën A – Rilindjen, sfidonte ndalimin…Çka shkruante në numrin e parë…/

-“‘Me emrin ‘Bujku’, këtu dhjetë vite ka mbajur të gjallë informimin e brendshëm në Kosovë”, e vlerësonte gazetën e rezistencës Presidenti historik i Kosovës, Ibrahim Rugova në funddhjetorin 2002 në Rezidencën Presidenciale në Prishtinë në pritjen që më bëri si kryeredaktor i gazetës Rilindja, me ç’rast dha një intervistë ekskluzive, duke i dhënë kështu edhe mbështetjen e fuqishme institucionale krijimit të mundësive dhe kushteve për rifillimin e botimit të gazetës simbol i traditës së informimit në Kosovë, të cilën administrata e UNMIK e kishte dëbuar kundërligjshëm e padrejtësisht nga Pallati Rilindja në 21 Shkurt 2002/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI

PRISHTINË, 17 Janar 2021/ Pikërisht para 30 viteve, në 18 Janar 1991, më Prishtinë nisi të dalë gazeta e përditshme “Bujku”, kryeredaktori i parë-themelues i së cilës isha, e cila ishte gazetë e rezistencës, pjesë e lëvizjes gjithëpopullore të shqiptarëve në Kosovë për liri, pavarësi e demokraci, gazetë e parë e pavarur kosovare, me orientim e përcaktim të fuqishëm properëndimor, euroatlantik, të cilën e nxorën gazetarët dhe punonjësit e tjerë të gazetës Rilindja, me guxim dhe sakrifica, me standarde profesionale.

Gazeta “Bujku”, me të cilën nisëm e themeluam edhe bashkëpunimet e para të medias Prishtinë-Tiranë, në numrin e parë në ballinë theksonte “proceset demokratike në Shqipëri” mbi titullin “Zgjedhjet u shtynë për 31 Mars”. Në ambientet e kësaj gazete u bë edhe zyra e parë e korrespondenturës në Kosovë të Agjencisë Shtetërore-Zyrtarë të Lajmeve të Shqipërisë – Agjencisë Telegrafike Shqiptare, prej nga me lidhje telexi, e vetmja e mundëshme atëherë nga Kosova në Shqipëri, nisa raportimet nga dita e 24 Majit 1992 e zgjedhjeve të para pluraliste parlamentare e presidenciale në Kosovë, në rrethana të rënda të okupimit e të mbylljes së dhunëshme edhe të mediave kosovare në gjuhën shqipe. Zyra e telexit në ambientet e gazetës “Bujku” në Pallatin Rilinda- zyrë e Agjencisë Telegrafike Shqiptare u bë edhe si një përfaqësi e parë e Shqipërisë në Kosovë, prej nga bëheshin edhe komunikime tjera Prishtinë-Tiranë.

Në numrin e parë të gazetës “Bujku”, i cili u botua me tirazh të madh prej mëse 50 mijë ekzemplarësh, që e shfletoj sot, shkrime të tjera nga Shqipëria ishin për tre këngëtare të Festivalit të Këngës në Radiotelevizionin Shqiptar, Irma Libohova, Morena Reka e Redina Tili, si dhe reportazhi “Tirana e trishtuar”, në faqet e mesme, ku botohej edhe “Kalendari historik”, që përkujtonte arritjen në qytetin e Lidhjes Shqiptare, në Prizren, në Dhjetor të vitit 1880, të Abdyl Frashërit…

E shkrimet për Kosovën e okupuar nga regjimi ushtarako-policor i Beogradit ishin raportime për masa të dhunëshme, për dëbimin e shqiptarëve nga institucionat, nga puna, për shkatërrimin e sitemit arsimor në gjuhën shqipe, për dhunën edhe kundër kulturës shqiptare, për burgosjet e keqtrajtimet nëpër qytete e fshatra, për vrasjet e ushtarëve shqiptarë në armatën jugosllave, protestat e indinjatën e thellë…

Ishte 17 Janari 1991. Për ridaljen një herë në javë të revistës “Bujku”, ku do botoheshin edhe lajme dite, kishin dalë disa ide e propozime, edhe për fizionomi, edhe për kryeredaktor, por jo ndonjë zgjedhje e pranim detyre dhe po përfundonte mbledhja në lokalet e gazetës tradicionale Rilindja, të përditshmes së vetme në gjuhën shqipe në Kosovë, e cila që nga 7 Korriku i vitit 1990 ishte ndaluar e mbyllur me dhunë nga regjimi okupues i Beogradit.

Mora ushtrimin e detyrës së kryeredaktorit, kisha idenë dhe shkasin për ta nxjerrim “Bujkun”, jo si revistë, por si gazetë dhe të përditëshme “përkohësisht”.
Atë ditë kishte nisë lufta në Gjirin Persek…Edhe me këtë shkas, shkruajta “Fjalën e Redaksisë” me titull “Përsëri ‘Bujku’…”, për faqen e parë të gazetës, ku theksoja se del si “gazetë e përkohëshme…edhe për shkak të nevojës që edhe lexuesit shqiptarë në Kosovë, në mungesë të gazetës së përditëshme, të kenë informacione sa më të gjera e me kohë në gjuhën shqipe për ngjarjen… fillimin e Luftës në Gjirin Persik. Për këtë shkak edhe me fizionomi e edhe me përmbajtje ky numër është i jashtëzakonshëm”.
Me përmbajtje të ngjashme, se nga e nesërmja do dalë një gazetë në terrin informativ të Kosovës shkruajta një letër për ta njoftuar Ambasadën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Beograd, pasi kontaktova me Ambasadën e Shqipërisë dhe ua dërgova atyre me telefax që ta përcjellnin. Ajo letër sigurisht do të ketë gjetur mbështetje për ne, pasi edhe vazhdoi të dalë gazeta, në ballinën e së cilës “Bujku” shkruhej me shkronja të vogla nën një B të madhe logo. Ishte si Gazeta B, që zëvendësonte Gazetën A – Rilindjen.

“Bujku” ishte një revistë e përdymuajëshme që trajtonte kryesisht tema nga bujqësia, e që nuk kishte dalë fare një kohë, dhe duke e marrë atë emër nisi gazeta e përditshme, e paregjistruar te autoritetet okupatore serbe.

Gazeta e përditshme “Bujku” doli deri në prag të 1999-tës, të një viti tjetër të ri të luftës që po zhvillohej në Kosovë, derisa u dëbua me dhunë nga Pallati i Rilindjes nga administrata dhe forcat okupatore serbe.

Por, përsëri, gazetarët dhe punonjësit e tjerë të Rilindjes nuk u ndalën, në muajt e parë të vitit 1999, gjithnjë në kushtet e luftës, rikthyen dhe nxorën gazetën e përditshme me emrin Rilindja në Prishtinë, duke punar nëpër shtëpitë e tyre, dhe në këto rrethana përkundër rreziqeve të mëdha gazeta doli derisa gazetarët dhe punonësit e saj u dëbuan bashkë me popullin edhe nga shtëpitë e tyre dhe nga Kosova.

Ekipi i gazetës Rilindja hyri në Kosovë me tanket e para të NATO-s në 12 Qershorin historik 1999, dhe të nesërmen u shpërnda në Prishtinë dhe në zona të tjera, ku po ndodhte liria, gazeta numër special e botuar në Shkup.
Ashtu siç kisha raportuar për Agjencinë Telegrafike Shqiptare një ditë më parë herët në mëngjes nga kolona e tankeve të para të forcës ushtarake më të madhe planetare, në faqen e parë të Rilindjes në kryetitull shkruhej: “Dje në orën 5.17 Trupat e NATO-s hynë në Kosovë”. Në Kosovën e lirë me popullin u kthye edhe gazeta Rilindja, që nuk u ndal edhe kur u ndalua… Gazeta “Bujku” sfidoi ndalimin…

Gazeta tradicionale e historike e Kosovës Rilindja ka nisë të dalë në Prizren para 76 vitesh, në 12 Shkurt 1945, në frymën e Konferencës së Bujanit e me angazhimin e intelektualëve më të shquar të asaj kohe, me shkronja shqipe prej plumbi që u sollën me arka nga Tirana…

“‘Me emrin ‘Bujku’, këtu dhjetë vite ka mbajur të gjallë informimin e brendshëm në Kosovë”, e vlerësonte gazetën e rezistencës Presidenti historik i Kosovës, Ibrahim Rugova në funddhjetorin 2002 në Rezidencën Presidenciale në Prishtinë në pritjen që më bëri si kryeredaktor i gazetës Rilindja, me ç’rast dha një intervistë ekskluzive, duke i dhënë kështu edhe mbështetjen e fuqishme institucionale krijimit të mundësive dhe kushteve për rifillimin e botimit të gazetës simbol i traditës së informimit në Kosovë, të cilën administrata e UNMIK e kishte dëbuar kundërligjshëm e padrejtësisht nga Pallati Rilindja në 21 Shkurt 2002.

Pas kësaj date gazeta Rilindja ka dalë me numra protestues të jashtëzakonshëm, të kohëpaskohshëm.

Gazeta Rilindja, kronikë e zhvillimeve historike të Kosovës, pasi doli me botime speciale edhe për ngjarjen historike të shpalljes së pavarësisë në 17 Shkurt 2008 dhe njohjet ndërkombëtare që pasuan, ka përmbyllë daljet e afër 40 numrave të jashtëzakonshëm të kohëpaskohëshëm në 30 Dhjetor 2008, me numrin festiv të Vitit të Ri 2009, në ballinë me kryetitullin e ëndërres dhe të ardhëmes: Kosova shtet në OKB. Dhe me paralajmërimin: Duke besuar në sundimin e ligjit në shtetin e Kosovës presim që nga numri i ardhshëm Rilindja të dalë përditë.

Pas 10 vitesh, gazeta tradicionale e Kosovës Rilindja në ndërrim motesh – në mbrëmjen e 31 Dhjetorit 2018 të pritjes së 2019-tës, ridoli simbolikisht (botim digjital) për protestë dhe me kërkesën e përsëritur për t’u rikthyer e përditshme – për privatizim, sipas shembullit të gazetave në rajon e në botë që kishin status të njëjtë ndërmarrje shoqërore e që janë privatizuar e vazhdojnë të dalin…

Zgjidhja për Rilindjen, që ka statusin e ndërmarrjes shoqërore, pritet e kërkohet nga Agjencia Kosovare e Privatizimit. Për privatizimin e gazetës tradicionale të Kosovës, pa u ndërlidhur me objektin e saj të shpronësuar, që tash është ndërtesë qeveritare, është edhe shembulli i gazetave në rajon dhe në botë, që kishin statusin si të Rilindjes, e që janë privatizuar dhe kanë vazhduar të dalin.

Në arsyetimin e kërkesës për privatizim theksohet edhe se emri dhe tradita e gazetës Rilindja është një vlerë shumë e madhe, e krijuar gjatë mëse 70 viteve, është pasuri me vlerë më të madhe se e çdo pallati, dhe kjo duhet të vlerësohet edhe në procesin e privatizimit.

“Dhe, ai që do ta blejë gazetën Rilindja dhe natyrisht do e nxjerrë këtë të përditshme historike dhe tradicionale të Kosovës do jetë pronar i një pasurie të madhe mediale kombëtare, do të jetë trashëgimtar i ligjshëm i firmës-emrit, traditës. Rilindja ishte, është dhe mbetet edhe si një shenjë identiteti”, theksohet në kërkesën drejtuar Agjencisë Kosovare të Privatizimit në 12 Shkurt 2014.

VISAR ZHITI:Sot, në ditën e shuarjes së Koliqit

January 15, 2021 by dgreca

ERNEST KOLIQI NE 60 VJETORIN E DIELLIT NE NJU JORK, 29 nentor 1969/

ERNEST KOLIQI NË LIBRIN “KARTELA TË REALIZMIT TË DËNUAR”

NGA VISAR ZHITI/

Në ditë e ikjes nga kjo jetë para 46 viteve, shkrimtarin e rëndësihëm Ernest Koliqi po e përkujtojmë me një kartelë dhe një paralelizëm letrar, të nxjerra nga libri i porsa botuar i Visar Zhitit “Kartela të Realizmit të Dënuar”.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Ernest_Koliqi_%28portret%29.jpg/212px-Ernest_Koliqi_%28portret%29.jpg

https://gazetadielli.com/wp-content/uploads/2020/12/1-a-Visari-Kartela.jpg

Themeltar në letrat…

Ernest Koliqi (1903 – 1975)

Do të ikte…

…mësues, poet, shkrimtar, përkthyes, ministër i arsimit… u lind në Shkodër, kur Shqipëria po përgatitej të dilte nga robëria e gjatë otomane, në vitin e tretë të shekullit të kaluar, në majin plot petale të ngrohta si puthjet, mes të cilave përzihet edhe ajo, puthja e Judës. Do të merrte dije të gjera në Itali e Kroaci, mbartës i traditës dhe mbrujtës i risive letrare, themeltar i modernes në tregime, stilist dhe qëmtues i fjalës, aq sa duket sikur i mblidhte si bimët e rralla mjekësore maleve të Veriut, njohës i jetës, i mekanizmit të konflikteve, i brengave të moszgjidhjes, i muzgut dhe dritës në rrugët e njeriut, sidomos i rrugicave të Shkodrës, që e donte aq shumë, aq sa e bëri emblemë të këngës së vet…

Kur emërohet Ministër Arsimit (1939) është ai që çon institucionalisht në Kosovë arsimin shqiptar, dërgon 200 mësues nga më të përgatiturit, duke hapur të parën shkollë të mesme atje, më 1941, kur këtej, 200 të tjerë, jo mësues, por komunistë, me ndihmën jugosllave, sapo kishin krijuar një parti, e cila do të vendoste diktaturën më të rëndë, duke e braktisur Kosovën, që do të dënonte Koliqët dhe veprën e tyre…

Mbarimi i luftës do ta gjejë me punët e albanologjisë në Itali duke iu mbyllur përjetë rrugët e kthimit në atdhe, kur e dënuan në mungesë me vdekje.

Gjatë mërgimit të detyruar politik Ernest Koliqi nuk do të reshtë së punuari, themelon katedrën e albanologjisë në Romë, hap revista, bashkon diasporën, ringjall shpirtin arbëresh, harton antologji të poezisë mbarëkombëtare, ndjek me vëmendje jetën politike dhe kulturore në atdhe, shkruan poema, romane dhe do të ndikojë fshehtas edhe në vepra madhore të mëvonshme të letërsisë shqipe. Vdes papritur në dhjetor të vitit 1975, në Romë. Ende atje prehen eshtrat e tij, në Varrezat e Monumentale.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Ernest_Koliqi_%281938%29.jpg/220px-Ernest_Koliqi_%281938%29.jpg — Ernest Koliqi/

George Orwell/

PROFETË

TË KOMUNIZMIT QË S’E PËRJETUAN…

DY SHKRIMTARË MOSHATARË

– George Orwell dhe Ernest Koliqi

nën tmerrin e imagjinatës dhe mbi rrënjët e traditës –

“1984”- roman dhe “Rrajët lëvizin”- dramë. Dy vepra fantastike të së ardhmes… së shkuar tashmë. Romani është i famshëm, i përket gjuhës botërore, anglishtes dhe është përkthyer në shumë gjuhë të tjera dhe vazhdon të kujtohet, kurse drama është e vogël, pak fleta, e shkruar në gjuhën e një vendi të vogël, shqip, që harrohej me qëllim, duke e nxjerrë jashtë dhe nga letërsia e asaj gjuhe.

Të dy autorët e tyre, shkrimtari anglez George Orwell dhe shkrimtari shqiptar Ernest Koliqi kanë lindur në shekullin XX, në vitin e tij të tretë, 1903, e vetmja gjë e përbashkët, rastësi natyrisht. Ndërkaq Orwell-i lindi jashtë atdheut të tij, në Indi, perandoria angleze, mund të themi, kurse Koliqi lindi në Shqipëri, perandoria otomane, ndërsa Orwell-i do të bëhej i majtë ideologjikisht, deri dhe komunist, që shkoi dhe në Spanjë në luftën civile krah republikanëve, kurse Koliqi do të ishte i djathtë, madje dhe ministër nën pushtimin fashist.

Orwelli do të kthehej të vdiste në atdhe, në Londër, nga tuberkulozi në 1950, Koliqi kishte ikur për të vdekur jashtë atdheut, në 1975 në Romë. Për të vdekur për së dyti, se në atdhe e kishin dënuar me pushkatim fitimtarët, atë dhe veprën e tij

Orwell-i, shkrimtar dhe gazetar i njohur, mbas Luftës së Dytë Botërore, në 1949, boton romanin “1984”, një imagjinatë e frikshme, sipas së cilës në vitin e titullit të veprës, gati e gjithë bota dominohej nga një totalitarizëm i rreptë, mizor, udhëhequr nga një parti e vetme, sunduese me “Vëllanë e Madh” në krye (Big Brother). Policia shtetërore e pranishme kudo, e dukshme dhe e padukshme, kontrollonte dhe drejtonte gjithçka, jo vetëm veprimet, po deri edhe mendimet e ndjenjat, një nënshtrimin masiv kapitullues, një shoqëri “trushpëlarë”, aq sa hitleriane, po aq dhe staliniste, e të dyjave bashkë, si mos më keq.

Orwell e njihte romanin distopik “Ne”, të shkrimtarit sovjetik Evgenij Ivanoviç Zamjatin, të shkruar në vitet 1919-1921 dhe botuar për herë të parë në anglisht në 1924. Në Bashkimin Sovjetik s’ishte lejuar të dilte atëhere ajo satirë marramendëse e totalitarizmit të Bashkimit Sovjetik, e gjitha një utopi negative. Fundi i botës vërtet.

Kujtoj vitin 1984, më gjeti në burg.S’isha më i burgosur i ri, por as i vjetër, nga ata që kishin bërë mbi 15 vjet burg, 20, 25, 30, edhe 40 vjet, që kur kishte mbaruar Lufta, por s’kishte nisur ende paqja.

Në oborrin e burgut, në stendën ku vendosej gazeta politike “Zëri i Popullit” ishte një shkrim kritik për “1984”. Aty gjeta se paskësh një roman të tillë dhe gazeta e partisë në Shqipëri e bënte copë-copë, që ja erdhi dhe ky vit dhe alarmi që kishte dhënë autori borgjezo-revizionist se ç’ishte komunizmi dhe që në 1984 duhej të binte, ishin të rreme. Komunizmi do të triumfonte në të gjithë botën së shpejti, sipas gazetës së partisë, sidomos po të kishte një luftë të tretë botërore…

Bashkëmoshatari i Orwelli-t, shkrimtari Ernest Koliqi, që nuk besoj se njiheshin, shkruajti në Romë dramën me një dukë/akt, “Rrajët lëvizin”, titullin e së cilës e mori nga një varg i poetit Tomas Eliot. Ngjarjet e dramës ndodhin në vendlindjen e autorit, në Shkodër, në perspektivë, kanë ardhur vitet ’70, flitet për shekullin e kaluar, pra jemi një dhjetvjeçar para 1984 oruelliane dhe çudia është se aty parashikohet e kundertën e Orwellit, jo fitorja botërore, por rënia e komunizmit.

Unikale dhe largpamëse deri në mrekulli, e brishte, madje dhe lirike, trama e saj e ka forcën jo te konflikti i brendshëm, me fare pak personazhë e dialogë të zakonshëm, po te konflikti historik, i popujve, ndërkombëtari, te rënia e natyrshme e komunizmit.

Vepra, sa klasike është dhe risi, etj, por ajo mbetet profetike si asnjë vepër tjetër në të gjithë letrat në perandorinë komuniste. Koliqi ishte i pari dhe i vetmi shkrimtar që parashikoi rënien e asaj perandorie me një vepër letrare, kur totalitarizmi stalinist ishte në kulmin e vet, në mesnatën e rëndë në vendin e tij..

Autori si një orakull kishte parashikuar vdekjen e vet në ato vite dhe të diktaturës. Saktësia është tronditëse për parashikimin e parë, por ndodhi dhe parashikimi i dytë, pak më vonë se vitet e tij dhe i Orwellit, në vitet ’90, por krizat e tatëpjetës kishin nisur që në kohrat e tyre.

Koliqi si një AntiOrwell ose Orwell pozitiv me dramën e vet vegoi fitoren e njeriut në shoqërinë totalitariste.

Kuptohet që regjimi në Shqipëri e mori informacionin nga rrugët e fshehta diplomatike të saj, që shkrimtari i arratisur Ernest Koliqi, armik i betuar i popullit dhe i Partisë, që meriton plumbin ballit, ka botuar në Romë në revistën e tij reaksionare që del shqip, “Shejzat”, dramën më reaksionare “Rrajët lëvizin”…

Kritikës cinike dhe mediokre të realizmit socialist i vinte më për mbarë heshtja vrastare dhe ashtu bëri si zakonisht, por në leksionet e studentëve të letërsisë, i mbaj mend dhe i diskutonim me njëri-tjetrin, në njërën nga dispencat si e shaptilografuar, ishte dhe një fletë nga fundi që e godiste ashpër dramën e Koliqit, si frojdiste i cila kërkon të thotë se regjimi socialist në Shqipëri bëri ndryshime të mëdha, shkatërroi dhe vrau shumëçka dhe sipas autorit reaksionar, dmth Koliqit, vetëm përsipër, se nëntokë, rrënjët e jetës janë gjallë dhe lëvizin….

Me një ngazëllim djallëzor kritika socrealiste tha atëhere se Koliqi nga dy parashikimet që bëri, gjeti veç atë të vdekjes së vet.

Ne si studentë, rrethi më i ngushtë yni, i ngazëllehej kumtit koliqian, duke na pataksur që paskësh një drame të tillë, nga Koliqi, ja aty e ka shtëpinë, te rruga matanë, jo shumë larg institutit tonë, që ja, përtej vendit tonë, u folka për rënie të komunizmit, nuk qenka i përjetshëm dhe diskutonim që këtë pasazh lektori e kishte futur për të rroposur Koliqin apo me dinakëri, për të bërë me dije se ç’është shkruar. Gjethsesi ne i ishim mirënjohës për kritikën dhe shikonim se kishte shkrimtarë të tjerë shqiptarë më përtej, jo si tek ne…

Në dramën “Rrajët lëvizin” bien dhe kambanat e së dielës në kishat e qytetit të Ernest Koliqit, ku ishim studentë, se ndërkaq, sipas parashikimeve të dramës ishin ripahur kishat, që diktatura ateiste i kishte shtetëzuar bashkë me xhamitë duke i kthyer në kinema, ku shikonim filmat e socrealizmit, në pallate sporti, ku zhvillonim dhe mësimin e fizkulturës apo në magazina ushtrie, ku na jepnin uniformat dhe armën, që të stërviteshim për të luftuar imperializmin dhe revizionizmin botëror dhe nëse na sulmonin të dy njëherësh, SHBA dhe Bashkimi Sovjetik, ne të fitonim..

Ndërkaq erdhi dita që “1984” të botohej dhe në Shqipëri, dhe jo vetëm me një përkthim. Rilexova atë të Çelo Hoxhës, pashë që kishte dhënë tmerrin dhe absurdin dhe në gjuhë.

Ndërsa drama “Rrajët lëvizin” vazhdon të jetë si një kambanë e madhe, bie dhe bie dhe harrojmë ta dëgjojmë… Me të do të mund të mburrej çdo skenë, nder për kulturën, për inteligjencën në të gjithë Evropës Lindore. Ishte dhënë kështu kumti i madh që atëhere dhe vinte nga letërsia shqipe, nga pjesa e dënuar e saj.

Profecia e shkrimtarit të arratisur Ernest Koliqi do të dilte. Do të shëmbej Muri i Berlinit në vitin 1989, pas tij do të binte dhe perandoria komuniste dhe diktaturat me radhë. Edhe kjo, jona. S’ishte e jona, por që na shtypte ne… Akujt e saj andej larg, përmbysnin dhe këtej…

Teatri, ku u prit gjatë se mos do ta vinin në skenë ndonjëherë, sa po e shëmbën brenda parashikimit oruellian dhe jashtë parashikimit koliqian. Me shpresë për në teatrin e ri.