Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Kosova Rapublikë me Kushtetutë para 30 viteve drejt Pavarësisë

by

 -Kosova para 30 viteve, në 7 Shtator 1990, u shpall Republikë me Kushtetutën e miratuar nga Kuvendi i saj në një mbledhje në Kaçanik, që pasonte Deklaratën Kushtetuese të 2 Korrikut 1990 e pasohej me Referendumin për Kosovën shtet sovran dhe i pavarur të mbajtur nga 26 deri në 30 Shtator 1991 me votimin pro 99,87 për qind, si dhe nga zgjedhjet e para pluraliste parlamentare dhe presidenciale të 24 Majit 1992

 -Në Kuvendin e Kosovës sot në një ceremoni solemne u bë ndarja e mirënjohjeve për delegatët, të cilët në 7 Shtator të vitit 1990 morën pjesë në shpalljen e Kushtetutës së Republikës së Kosovës
-Kosova e pavarur e shpallur para më shumë se 12 vitesh në 17 Shkurt 2008 deri tani është njohur nga 117 shtete anëtare të OKB-së dhe njohja më e re është nga Izraeli, për të cilën delegacioni i Kosovës u njoftua derisa ishte në Uashington në Shtëpinë e Bardhë në 4 Shtator 2020.

 -Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova në  mesazhet e 7 Shtatorit -Viti 1998: Miratimi i Kushtetutës së Republikës së Kosovës më 7 Shtator të vitit 1990 shënon aktin fundamental për shtetin e Kosovës. Viti 2005: Dhashtë Zoti që sa më shpejt ta gëzojmë njohjen direkte të pavarësisë së vendit tonë nga Shtetetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimi Evropian, çfarë do të qetësonte popullin e Kosovës dhe këtë pjesë të Europës e të botës/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË, 7 Shtator 2020/  Para 30 viteve, në 7 Shtator 1990, Kosova u shpall Republikë me Kushtetutën e miratuar nga Kuvendi i saj në një mbledhje në Kaçanik, që pasonte Deklaratën Kushtetuese të 2 Korrikut, poashtu të vitit 1990, e pasohej me Referendumin për Kosovën shtet sovran dhe i pavarur të mbajtur nga 26 deri në 30 Shtator 1991 me votimin pro 99,87 për qind dhe pjesëmarrjen masive 87,01%  të 1.051.357 qytetarëve me të drejtë vote.

Republika e Kosovës me kushtetutën e vet e institucionet demokratike të zgjedhjeve parlamentare e presidenciale që pasuan, të 24 Majit 1992, atëherë nuk u njoh ndërkombëtarisht, megjithatë ishte dhe njihej si deklarim i fuqishëm i vullnetit  të popullit mbi 90 përqind shumicë shqiptare, si edhe pjesëtarëve të komuniteteve pakicë.

Në krye të Kuvendit të Kosovës në atë kohë të vendimeve e ngjarjeve historike ishte Ilaz Ramajli. Ishin këto ngjarje e zhvillime drejt lirisë dhe pavarësisë së Kosovës, gjithnjë në rrethana të rënda të okupimit e shtetrrethimit ushtarako-policor që kishte vendosur Beogradi, kur në mënyrë kundërkushtetuese dhe përgjakshëm me kushtetutën serbe të tankeve u rrënua autonomia që kishte Kosova me Kushtetutën e vitit 1974 element konstituv me të drejtë vetoje i federates. Ajo Kushtetutë ishte e para në historinë kushtetuese të Kosovës, ndërsa e dyta ishte ajo e 7 Shtatorit 1990, në rrugën drejt lirisë e pavarësisë.

“Deklarata Kushtetuese e 2 Korrikut dhe Kushtetuta e Republikës së Kosovës e 7 Shtatorit 1990, jo vetëm që ishin akte kushtetuese juridike, por në kohën kur u nxorën ishin edhe akte mbrojtëse dhe pozicionuese në raport me situatë e krijuar në ish Jugosllavi”, ka theksuar Ramajli në një nga intervistat që kam zhvilluar për Agjencinë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë.

Nga shpërbërja e ish Jugosllavisë, nga elementet konstituive të federatës, mes të cilave ishte edhe Kosova që u bë shtet, shtete të reja të rajonit dolën gjithësej shtatë – edhe Sllovenia, Kroacia, Bosnja e Hercegovina, Maqedona, Mali i Zi dhe Serbia.

“Akti i nxjerrjes së Kushtetutës u bë pikërisht në kohën kur më nuk kishte asnjë dyshim se Jugosllavia kishte hyrë në rrugën e pa kthim të shpërbërjes së sajë. Nxjerrja e Kushtetutës dhe shpallja e Republikës së Kosovës nga Kuvendi me 7 Shtator 1990 ishte dhënie e formës kushtetuese juridike të vullnetit të shprehur unanimisht nga shumica dërmuese e qytetarëve të Kosovës, dhe nga subjektet e atëhershme politike në Kosovë”, është shprehur Ilaz Ramajli në intervistën ekskluzive që kam zhvilluar në 20 vjetorin e Referendumit për Kosovën Shtet Sovran dhe të Pavarur të mbajtur nga 26 deri më 30 Shtator 1991.

Ndërsa në 30 vjetorin e Kushtetutës së 7 Shtatorit 1990, për median kosovare – Kohën, Ramajli tha se ndonëse për shkak të rrethanave, Kushtetuta e Kaçanikut nuk ka pasur mundësi të që të zbatohet plotësisht në territorin e Kosovës, por ajo ka qenë njëra ndër aktet më të përparuara në regjion.

“Deklarata e Pavarësisë e 2 korrikut dhe Kushtetuta e Republikës së Kosovës e shpallur më 7 shtator 1990 u shndërruan me kohë në busullë të lëvizjes sonë paqësore politike dhe besoj se po këto akte kanë qenë edhe pikënisje e të gjitha sakrificave. Mbështetur në Kushtetutën e Kaçanikut u organizua komplet jeta në Kosovë jashtë sistemit të Serbisë dhe mundësoi që shqiptarët e Kosovës dhe popujt e tjerë joserbë të organizojnë rezistencën e tyre jo të dhunshme më vonë edhe luftën çlirimtare”, ka thënë Ramajli.

Në Kosovën e lirë nga qershori 1990, prej vitit 2001 deri para 12 viteve, Kosova ka pasur një Kornizë Kushtetuese, e miratuar nga OKB-ja, e cila ishte dokument më shumë inicial kushtetues, por ka mundësuar zhvillimin e vendit nga një krijesë de fakto e pavarur, ndonëse nën protektorat, në një entitet shtetëror të pavarur, edhe pse nën mbikëqyrje ndërkombëtare për një kohë.

Kosova para 12 viteve miratoi Kushtetën e Republikës, e cila në nenin 1 e përcakton “shtet i pavarur, sovran, demokratik, unik, dhe i pandashëm”.  Ishte viti 2008 kur nga Kuvendi i Kosovës u miratua Kushtetuta – akti më i lartë  juridik i shtetit në ditën e 9 Prillit, më pak se dy maj pas shpalljes së pavarësisë në 17 Shkurtin historik, ndërsa ka hyrë në fuqi në 15 Qershor.

Atëherë, dekretimi i 41 ligjeve, të  dala nga paketa e Propozimit Gjithpërfshirës për Zgjidhjen e Statusit të Kosovës të Kryenegociatorit Martti Ahtisaari – Emisarit Special të OKB-së, ishte një nga zhvillimet më të rëndësishme të ditës së hyrjes në fuqi të Kushtetutës.

Zhvillimet më të rëndësishme brenda dymbëdhjetë viteve ishin në 2012-tën, kur Kuvendi, në 7 Shtator që ishte ditë e përvjetorit të Kushtetutës 1990,  ka miratuar amendamentimin e  Kushtetutës së Republikës lidhur me përfundimin e mbikëqyrjes  ndërkombëtare të pavarësisë së Kosovës, ndërsa në 10 Shtator pasoi vendimi i Grupit Drejtues Ndërkombëtar, i mbledhur në Prishtinë, për përfundimin e mbikëqyrjes ndërkombëtare.

“Përmbyllja e mbikëqyrjes është vlerësimi më i lartë ndërkombëtar, që i është bërë shtetit të Kosovës pas shpalljes së Pavarësisë”, u vlerësua atëherë.

Grupi Drejtues Ndërkombëtar (ISG) për Kosovën, i cili përbëhej nga vendet që e kanë njohur pavarësinë, ishte formuar në 28 Shkurt të vitit 2008 dhe synonte të orientojë dhe mbikëqyrë zhvillimin demokratik të shtetit të ri, të nxisë qeverisjen e mirë dhe shumetnicitetin.

Kosova e pavarur e shpallur para më shumë se 12 vitesh në 17 Shkurt 2008 deri tani është njohur nga 117 shtete anëtare të OKB-së dhe njohja më e re është nga Izraeli, për të cilën delegacioni i Kosovës u njoftua derisa ishte në Uashington në Shtëpinë e Bardhë në 4 Shtator 2020.

“Njohja nga Izraeli është një prej njohjeve më të rëndësishme që i ka ardhur Kosovës qe një kohë të gjatë. Kjo edhe njëherë dëshmoi se që nga shpallja e pavarësisë sonë, Shtetet e Bashkuara kanë rol ekzistencial në përkrahjen dhe konsolidimin e subjektivitetit ndërkombëtar te Kosovës”, ka deklaruar kryetarja e Kuvendit të Kosovës, Vjosa Osmani.

Në Kuvendin e Kosovës sot u shënua 7 Shtatori, respektivisht 30 vjetori i Kushtetutës së Kaçanikut.

Në këtë solemnitet morën pjesë delegatë të përbërjes së atëhershme të Kuvendit të Kosovës, të cilët kanë shpallur Kushtetutën e Kaçanikut në 7 Shtator të vitit 1990.

Në ceremoninë solemne në sallën e seancave plenare të Kuvendit të Kosovës u bë ndarja e mirënjohjeve për delegatët, të cilët në 7 Shtator të vitit 1990 morën pjesë në shpalljen e Kushtetutës së Republikës së Kosovës.

PRESIDENTI THAÇI: NGJARJET E 2 KORRIKUT DHE 7 SHTATORIT 1990, AKTE TË GUXIMSHME TË DELEGATËVE SHQIPTARË

 Presidenti i Republikës së Kosovës, Hashim Thaçi shkruan:

Vullneti i popullit tonë për liri dhe pavarësi ishte shekullor. I tillë ishte edhe vullneti i përfaqësuesve politikë. Ngjarjet e 2 Korrikut dhe 7 Shtatorit të vitit 1990 ishin akte të guximshme të delegatëve shqiptarë, që dëshmuan vendosmëri dhe vetëdije të lartë kombëtare e shtetformuese.

Sot, me respekt të veçantë, kujtojmë sakrificën dhe përkushtimin e deputetëve të atëhershëm të Kuvendit të Kosovës, që në rrethana të jashtëzakonshme miratuan Kushtetutën e Kaçanikut, e cila ishte bazament i fuqishëm për ndërtimin e jetës demokratike dhe institucionale në Kosovë.

Liria dhe pavarësia ishin ëndërr e shumë brezave, që sakrifikuan gjithçka për t’i bërë realitet.

KRYEMINISTRI HOTI: TRI DEKADA NGA MIRATIMI I KUSHTETUTËS SË KAÇANIKUT

Kryeministri i Republikës së Kosovës Avdullah Hoti  shkruan:

Më 7 Shtator të vitit 1990, delegatët e atëhershëm të Kuvendit të Kosovës e miratuan Kushtetutën e Kaçanikut, akt ky që erdhi si rezultat i shpalljes se Deklaratës kushtetuese të 2 Korrikut të po atij viti.

Këto dy akte dhe sakrifica e pamohueshme e popullit shqiptar për liri dhe pavarësi, i vunë themelet e shtetit të pavarur të Kosovës.
Megjithëse nën presionin dhe kërcënimin e tytave të armëve, Kushtetuta e Kaçanikut u votua me shumicë votash nga delegatët e Kuvendit të Kosovës, ndaj të cilëve jemi përherë mirënjohës.

PRESIDENTI HISTORIK DR. IBRAHIM RUGOVA: 7 SHTATORI 1990, THEMEL I SHTETËSISË SË KOSOVËS

 -Miratimi i Kushtetutës së Republikës së Kosovës më 7 Shtator të vitit 1990 shënon aktin fundamental për shtetin e Kosovës/

Presidenti historik i Republikës së Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, vlerësonte se miratimi i Kushtetutës së Republikës së Kosovës në 7 Shtator të vitit 1990 shënonte aktin fundamental për shtetin e Kosovës. Po risjellim dy mesazhe të Presidentit Rugova për 7 Shtatorin, të vitit të luftës 1998 dhe të vitit të lirisë 2005 – të fundit të Presidentit historik për ditën historike të Kushtetutës së Republikës së Kosovës:

 VITI  1998: DEKLARATË E PRESIDENTIT TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS DR. IBRAHIM RUGOVA ME RASTIN E 7 SHTATORIT 

PRISHTINË, 7 Shtator 1998/ Me rastin e 7 Shtatorit – Ditës së miratimit të Kushtetutës së Republikës së Kosovës – Presidenti i  Republikës Dr. Ibrahim Rugova dha një deklaratë në të cilën thuhet:

Pas shpalljes së Deklaratës së Pavarësisë së Kosovës më 2 korrik të vitit 1990, miratimi i Kushtetutës së Republikës së Kosovës më 7 shtator të vitit 1990 shënon aktin fundamental për shtetin e Kosovës. Kjo ngjarje e rëndësishme në historinë më të re të Kosovës, ka vënë themelet juridike e politike të shtetësisë së Kosovës.

Sot, tetë vjet pas miramitit të këtij akti të lartë, populli i Kosovës edhe pse në gjendje okupimi dhe i ballafaquar me ofensivat e egra të forcave serbe, me një vullnet të fortë po ndërton shoqërinë demokratike e civile në Kosovë. Dhe, përkundër vuajtjeve nëpër të cilat po kalon, ai është i përcaktuar që me mjete politike ta realizojë pavarësinë e Kosovës.

Në këto çaste të vështira që po përjeton, populli i Kosovës me përkrahjen dhe ndihmën e botës demokratike e sidomos të SHBA-ve dhe Unionit Evropian, do të dijë ta kapërcejë këtë gjendje të rëndë.

Zoti e bekoftë popullin e Kosovës!

VITI 2005: PRESIDENTI RUGOVA U DREJTOI NJË MASAZH QYTETARËVE TË KOSOVËS ME RASTIN E 7 SHATORIT


PRISHTINË, 7 Shtator 2005/ Presidenti i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, ka përgëzuar qytetarët e Kosovës me rastin e 7 Shtatorit, ditës kur para 15 vjetësh u miratua Kushtetuta e Republikës së Kosovës në Kaçanik.

  
Në mesazhin e Presidentit Rugova thuhet:


Me rastin e 7 Shtatorit, në 15 vjetorin e miratimit të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, Ju shpreh urimet e mia të përzemërta.


Dita e 7 Shtatorit e vitit 1990 është një ditë e rëndësishme në historinë tonë të re, sepse u miratua Kushtetuta e Republikës së Kosovës, që u bë pas shpalljes së Deklaratës së Pavarësisë në korrik të po atij viti.

Kjo i vuri themelet e shtetit të Kosovës, që u vërtetua me Referendumin për pavarësi dhe hapi perspektiva për ndërtimin e jetës shtetërore demokratike.

Dhashtë Zoti që sa më shpejt ta gëzojmë njohjen direkte të pavarësisë së vendit tonë nga Shtetetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimi Evropian, çfarë do të qetësonte popullin e Kosovës dhe këtë pjesë të Europës e të botës

Kosovë-Serbi, nga Uashingtoni në Bruksel për dialogun

by

-Në një Deklaratë të përbashkët nga Brukseli të ditës së sotme theksohet se, dokumentet e rëna dakord së fundmi në Uashington, D.C., duke u mbështetur në angazhimet e mëparshme të lidhura me Dialogun, të ndërmarra nga të dy palët mund të japin një kontribut të dobishëm për arritjen e një marrëveshje gjithëpërfshirëse, ligjërisht të detyrueshme për normalizimin e marrëdhënieve/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË, 7 Shtator 2020/ Kosova e Serbia  vijojnë dialogun në nivel të lartë pas takimit të parë e historik në 3 e 4 Shtator 2020 në Uashington-Shtëpinë e Bardhë dhe marrëveshjeve të nënshkruara me praninë e garancitë e Presidentit Amerikan Donald Trump.

Në Bruksel sot u takuan Kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti, dhe Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian.

Në një Deklaratë të përbashkët nga Brukseli të ditës së sotme – 7 Shtator 2020 theksohet:

“Me rastin e vazhdimit të Dialogut të Lehtësuar nga BE-ja në mes të Prishtinës dhe Beogradit, Kryeministri Avdullah Hoti dhe Presidenti Aleksandar Vuçiq i konfirmuan Përfaqësuesit të Lartë të BE-së për Punë të Jashtme dhe Politika të Sigurisë/Nënkryetarit të Komisionit Evropian, Josep Borrell, se ata i kushtojnë përparësi të lartë integrimit në BE dhe vazhdimit të punës në Dialogun Prishtinë-Beograd të lehtësuar nga BE, i cili është element kyç në rrugën e tyre drejt BE-së.

Ata gjithashtu u zotuan se do të dyfishojnë përpjekjet e tyre për të siguruar harmonizimin e mëtejshëm me BE në përputhje me detyrimet e tyre përkatëse.

Në këtë drejtim, dokumentet e rëna dakord së fundmi në Uashington, D.C., duke u mbështetur në angazhimet e mëparshme të lidhura me Dialogun, të ndërmarra nga të dy palët mund të japin një kontribut të dobishëm për arritjen e një marrëveshje gjithëpërfshirëse, ligjërisht të detyrueshme për normalizimin e marrëdhënieve.”

Para takimit të dytë – të sotëm, Kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti, dhe Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, janë takuar për herë të parë në Bruksel në 16 Korrik 2020, pas një takimi virtual nëpërmjet video-konferencës në 12 Korrik 2020, ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian, në rifillimin e dialogut mes dy vendeve të ndërprerë para 20 muajsh, pas takimit të 8 Nëntorit  2018.

Në dialogun në Bruksel Kosovë-Serbi takimi i parë i nivelit të lartë kryeminsitror është mbajtur në vitin 2012  në 19 Tetor, i cili pasonte dialogun teknik, të filluar në 8 Mars 2011.

 KRYEMINISTRI HOTI: KOORDINIM I PLOTE NE MES TE BE-se DHE SHBA-se LIDHUR ME MARREVESHJEN FINALE NE MES TE KOSOVES DHE SERBISE

 Kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti, në 6 Shtator 2020, para takimit të sotëm Kosovë-Serbi ka shkruar:

Sot ne Bruksel takuam Emisarin Special te BE-se per dialog ne mes te Kosoves dhe Serbise, Mirosllav Lajcak, dhe Zevendes Ndihmes Sekretarin e Departamentit te Shtetit te SHBA-ve, Mattheë Palmer. Diskutuam per zhvillimet ne dialog deri me tani dhe takimin e neserm te nivelit te larte.
Jam shume i kenaqur qe po shoh koordinim te plote ne mes te BE-se dhe SHBA-se lidhur me marreveshjen finale ne mes te Kosoves dhe Serbise.

SHQIPTARËT SI FAKTOR PËRCAKTUES NË SKENËN POLITIKE TË MAQEDONISË SË VERIUT

by

Albulenë Halili kërkuese shkencore në  Insitutin kërkimor “Max van der Stoel” në Universitetin e Evropës Juglindore në Maqedoninë e Veriut, analizon ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, Neë York, faktorin politik shqiptar në politikëbërjen dhe ndërtimin e institucioneve shtetërore në Maqedoninë e Veriut. Me doktorante Albulenë Halilin bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA. 

FAKTORI POLITIK SHQIPTAR NË POLITIKËBËRJEN E MAQEDONISË SË VERIUT

Në Maqedoninë e Veriut, sepse që nga 2019-ta ky shtet ka emër të ri. Ndonëse raporti i shqiptarëve me emrin e shtetit, për shkak të rrethanave, ka qenë, disi indiferent. Përpara se të flasim mbi aktorët politikë shqiptarë, dhe nëse ata janë faktor në politikëbërje, po e sjellim një tablo për Maqedoninë e Veriut. Maqedonia e Veriut është një shtet unitarist atipik. Është një shtet de jure monoetnik, madje etnocentrik, i ndërtuar në një shoqëri de facto multietnike. Problemet, apo të gjitha çështjet e hapura në Maqedoninë e Veriut janë të natyrës ontologjike, pra, kanë të bëjnë me vetë qenien e saj. E para, gjeneza e Maqedonisë së Veriut si shtet. Maqedonia u krijua në vitin 1945, nga Tito, si shtet-tampon mes Shqipërisë dhe Bullgarisë nga njëra anë, dhe Serbisë e Greqisë nga ana tjetër, në një territor të kontestueshëm, për të siguruar një stabilitet gjeostrategjik dhe gjeopolitik rajonal. Maqedonia qe njësi e Federatës jugosllave me status të republikës, pra, sipas kushtetutës së 1974, edhe me të drejtë shkëputjeje. Në vitin 1991, Maqedonia organizoi referendumin për pavarësi, të cilin e bojkotuan shqiptarët, të cilët pa vullnetin e tyre mbetën brenda kufijve të këtij shteti. Ky fakt, e bën procesin e pavarësimit një proces jolegjitim. Për më tepër, në vitin 1992, shqiptarët organizuan vetë një referendum për autonomi territoriale dhe politike, ku 92% e pjesëmarrësve u deklaruan për. Ky referendum u injorua nga të gjithë aktorët, të vendit e ndërkombëtarë. Së dyti, filli i të gjitha problemeve, të cilat pengojnë mbarëvajtjen e këtij shteti, gjendet pikërisht në aktin më të lartë juridik të këtij shteti, që është kushtetuta. Në preambulën e saj thuhet se shteti i takon popullit maqedonas dhe pjesëve të popujve të tjerë që jetojnë në këtë shtet, në mesin e të cilëve radhiten edhe shqiptarët. Pra, shqiptarët, janë kategori e nënrenditur kushtetuese. E njëjta vlen edhe për gjuhën shqipe, të cilës, si kushtetuta edhe Ligji për përdorimin e gjuhëve, i referohen me frazën “gjuhën të cilën e flasin më shumë se 20% e popullatës”. Pas luftës së vitit 2001, me Marrëveshjen e Ohrit, e cila u nënshkrua me ndërmjetësimin ndërkombëtar, u bënë ca ndryshime kushtetuese, por nuk u krijuan mekanizmat të cilat do të siguronin jetësimin e tyre. Koncepti i shtetit vijon të jetë i paprekur, pra në shpërputhje me natyrën e shoqërisë që jeton në këtë shtet. Së treti, terri demografik. Për shkak të natyrës së këtij shteti, numri i banorëve të etnive që jetojnë në Maqedoninë e Veriut përcakton gjithçka, duke nisur nga kushtetuta ku përcaktohet se kujt i përket sovraniteti, pra, pronësia mbi shtetin, të drejtat kolektive, përfaqësimi në institucione, ndarja territoriale, listat zgjedhore, përdorimi i gjuhës shqipe në territorin e shtetit, shpërndarja buxhetore nëpër rajone, e kështu me radhë. Maqedonia e Veriut nuk e ka kryer procesin e regjistrimit të popullsisë që nga viti 2002. Maqedonasit vazhdojnë të sundojnë me politikat e bazuara nga të dhëna të vjetëruara. Trendet demografike ndryshojnë me ritëm të shpejtë, sidomos kur krahasojmë numrin në rritje të lindjeve te shqiptarët në raport me maqedonasit, apo edhe për shkak të migrimit masiv të të rinjve në vendet e Evropës Qendrore. Së fundmi, kontestet bilaterale të Maqedonisë së Veriut me të gjithë fqinjët, me përjashtim të shqiptarëve. Mëdyshjet identitare dhe përpjekjet utopike për krijimin e një kombi të ri politik u ndeshën me interesat e të gjithë fqinjëve përreth: greke (për flamurin dhe emrin), bullgare (gjuhën dhe etnogjenezën), serbe (kishën), ndërkaq së brendshmi edhe me interesat e shqiptarëve të cilët jetojnë në këtë shtet, të cilët nuk pranojnë të bëhen pjesë e këtij konstruksioni të paqenë, pra e një kombi politik, ku ata do të ishin maqedonas me prejardhje shqiptare. Mospërfillja e çështjeve të lartpërmendura mund të sjellë “mjellmat e zeza”, apo ato që në anglisht njihen si black sëans për Maqedoninë e Veriut. Aktorët politikë shqiptarë në Maqedoninë e Veriut, të organizuar kryesisht në formë partish politike, kanë qenë prania e papranishme apo e keqja e domosdoshme në pushtetin e këtij shteti. Pa dashur të amnistoj fajin e të gjitha strukturave politike shqiptare deri tani, gjykoj se kjo ka ndodhur për disa arsye: së pari, për shkak se inferioriteti shqiptar është kushtetues; së dyti, për shkak të ndikimit të strukturave shtetërore maqedonase në përzgjedhjen e kuadrove udhëheqëse shqiptare; së treti, mungesa e përvojës institucionale e shqiptarëve, e determinuar nga rrethana të njohura historike; dhe së fundmi, përzgjedhja e kuadrove në bazë të kritereve të tjera, përpos atyre të meritorkracisë e kompetencës. Këto arsye kanë bërë që pushtetizimi i individit të ecë në raport të zhdrejtë me pushtetizimin e popullit shqiptar në Maqedoninë e Veriut. Sot, për shkak edhe të ndërrimit të rrethanave dhe arsimimit (Universiteti i parë shqiptar në Maqedoninë e Veriut, Universiteti i Tetovës, është themeluar në vitin 1994), shqiptarët po politizohen në kuptimin e njëmendët të fjalës, duke u bërë të vetëdijshëm për domosdonë e drejtësisë dhe statusit të barabartë kushtetues e shoqëror në këtë shtet. Ky politizim, ka filluar dalëngadalë të pasqyrohet edhe në politikëbërjen dhe ndërrimin e mendësisë shtetërore. Ndonëse ky është një proces i gjatë, i cili do kohë, vullnet, mund, dhe mbi të gjitha, ndryshime thelbësore, në kuptimin e përshtatjes së rregullimit kushtetues, me realitetiin e shoqërisë që jeton në Maqedoninë e Veriut.  

ORGANIZIMI DHE PËRFAQËSIMI I PARTIVE POLITIKE SHQIPTARE NË ZGJEDHJE

Zgjedhjet e parakohshme parlamentare të cilat u mbajtën në korrik të këtij viti, qenë zgjedhje jo të rëndomta. Për herë të parë, këto zgjedhje u organizuan gjatë muajve të verës dhe për më tepër në kushte të një pandemie globale siç është Covid 19. Shqiptarët, u përfaqësuan nga më shumë subjekte politike: Bashkimi Demokratik për Integrim, parti e cila doli fituese e zgjedhjeve te shqiptarët, me gjithsejt 15 mandate; koalicioni i përbërë nga Aleanca për Shqiptarët dhe Alternativa, i cili fitoi 12 mandate; partia Besa, e cila garoi bashkë me koalicionin maqedonas social-demokrat në krye me LSDM-në, fitoi 4 mandate; dhe partia më e vjetër shqiptare, Partia Demokratike Shqiptare, e cila fitoi vetëm një mandat. Këto qenë zgjedhje historike për shqiptarët, me gjithsejt 33 mandate të fituara, duke përfshirë edhe deputetin shqiptar në LSDM-në maqedonase. BDI garoi në këto zgjedhje me moton “Për kryeministrin e parë shqiptar”, e cila eklipsoi tërë debatin e pritur lidhur me veprimtarinë e suksese-dështimeve të këtij subjekti, i cili është pjesë e pushtetit që nga viti 2002. Koalicioni ASH-AA, qe një koalicion i panatyrshëm, do të thoja, për dy arsye: e para, për shkak se në periudhën parazgjedhore, njëri subjekt ndodhej në pozitë e tjetri në opozitë, dhe e dyta, për shkak se këto dy parti kanë dallime thelbësore në botëkuptimet e tyre, lidhur me çështjet e identitetit, aleancave strategjike dhe ideologjive nga të cilat ato udhëhiqen. Spektri politik shqiptar, për dallim nga votuesi shqiptar, nuk është i politizuar sa duhet. Ai nuk ka maturinë, dijet dhe profesionalizmin për të hapur e trajtuar çështjet thelbësore të cilat do të sillnin ndryshimin dhe do t’u siguronin shqiptarëve statusin kushtetues e shoqëror, i cili u përket atyre – statusin e popullit shtetformues, të barabartë me maqedonasit. Subjektet politike në tërë hapësirën shqiptare, duhet të mësohen që të bëjnë diferencën midis diskursit politik ditor dhe çështjeve të interesit kombëtar, lidhur me të cilin, të gjitha subjektet politike, jo vetëm në Maqedoninë e Veriut, por edhe në Shqipëri, Kosovë, Kosovë Lindore e Mal të Zi, duhet të kenë qëndrim unik.      

ZGJEDHJET PARLAMENTARE SI FAKTOR KYÇ PËR INTEGRIMIN EUROATLANTIK TË MAQEDONISË SË VERIUT

Në tetor të 2019-s, Maqedonia e Veriut nuk mori datë për fillim të negociatave për anëtarësim në BE, për shkak të kundërshtimit francez, ndaj kjo qe një arsye që kryeministri Zaev pati shpallur zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Në ndërkohë, për shkak të pandemisë, mbajtja e zgjedhjeve qe shtyrë, por Maqedonia e Veriut, më 27 mars 2020 u bë anëtarja e 30-të e Aleancës më të fuqishme politiko-ushtarake në glob, NATO-s, që shënon një nga rrëfimet më të suksesshme të këtij shteti. Shqiptarët, gjatë kohë ndiheshin të marrë peng për shkak të kontesteve bilaterale të këtij shteti dhe një pjese të popullit të saj. Sidomos, përgjatë regjimit të Gruevskit, i cili kishte bërë që shteti të rrëshqiste në autoritarizëm dhe të minojë proceset euro-atlantike, duke i hapur rrugë ndikimit të fuqishëm rus, jo vetëm në vend por edhe në rajon. Integrimi euro-atlantik ka qenë dhe mbetet një nga aspiratat më të mëdha të shqiptarëve, kudo ku jetojnë ata. Interesi euro-atlantik i shqiptarëve lidhet me praninë e Shqipërisë në NATO, praninë e NATO-s në Kosovë, ndërkaq tani edhe me praninë e Maqedonisë së Veriut, si anëtarja më e re e kësaj organizate. Historia e Maqedonisë së Veriut jashtë NATO-s shpiente në rreshtim gjeopolitik të pavullnetshëm të shqiptarëve që jetonin në këtë shtet, me aleanca të tjera, në kundërshtim me Aleancën Veri-Atlantike, ndaj shqiptarët kanë qenë njëri nga faktorët kyçë në realizimin me sukses të procesit të anëtarësimit. Aspirata e ardhshme do të jetë integrimi i Ballkanit Perëndimor në Bashkimin Evropian, megjithëse kjo hëpërhë duket si aspiratë utopike. Dhe kjo më shumë për shkak të mungesës së kohezionit të brendshëm dhe lodhjes së BE-së nga procesi i zgjerimit, sesa për shkak të mosplotësimit të kritereve për anëtarësim nga vendet e Ballkanit Perëndimor. Në Maqedoninë e Veriut, koalicioni qeveritar i ri, me partnerë të vjetër, është shprehur deklarativisht se punon për një të ardhme pro-perëndimore të vendit, por për ta realizuar këtë, nevojitet vullnet për reformë të njëmendët dhe entuziazëm i pashoq, për të cilët, duhet të presim 100 ditë që t’i vlerësojmë. Ata po ashtu kanë premtuar se do të hapin 80% të kapitujve të Aquis Communitaire të BE-së, deri në vitin 2024, që Maqedonia e Veriut të jetë e gatshme për valën e ardhshme të anëtarësimit.

SITUATA E COVID-19 NË MAQEDONINË E VERIUT

Në Maqedoninë e Veriut, ka pasur gjithsejt 14 600 raste të infektuara me Covid 19 dhe mbi 600 vdekje. Gjykoj se nuk ka pasur një menaxhim të mirë të pandemisë. Gjendja e jashtëzakonshme është shpallur disa herë. Kjo gjendje mbivendosej mbi jashtëzakonshmërinë e jetës së shqiptarëve në këtë shtet. Ajo u trajtua si gjendje e shpallur në rast lufte, për dallim nga koncepti perëndimor i emergjencës shëndetësore apo gjendjes së krizës. Shtetet e Ballkanit Perëndimor me demokraci të brishta dhe histori famëkeqe të diskriminimit e kufizimit arbitrar të lirive e dhunimit të të drejtave njerëzore, kanë qenë pamjaftueshëm të përgatitura për fatkeqësi të kësaj natyre. Qeveria që menaxhonte me krizën, qe teknike deri në krijimin e qeverisë së re, pra deri më 31 gusht. Pandemia shpërfaqi edhe më shumë mendësinë diskriminuese shtetërore ndaj shqiptarëve. I gjithë komunikimi zyrtar, materiali informativ dhe njoftimet nëpër rrjetet sociale janë bërë kryesisht në gjuhën maqedonase. Strukturat udhëheqëse u përpoqën që dështimin e vet në menaxhimin e krizës, t’ia veshin qytetarit, e sidomos atij shqiptar, duke e stigmatizuar si të papërgjegjshëm. Shëndeti publik bën pjesë në sigurinë kombëtare dhe si i tillë është përgjegjësi parësore e shteteve. Është e vërtetë se në rastin e pandemive, duhet të ekzistojë një infrastrukturë më e gjerë publike që përbëhet nga palët e interesuara që marrin pjesë në të gjitha aspektet e planifikimit, por kjo në asnjë mënyrë nuk nënkupton se në këtë infrastrukturë vitale duhet të ketë rol thelbësor qytetari i thjeshtë. Pa dashur ta amnistoj secilin prej nesh, përgjegjësia për shëndetin publik nuk lihet kurrë dhe kurrsesi në ndërgjegjen dhe vetëdijen e popullatës. Më e rëndësishmja, në kohën kur në të gjitha shtetet nxënësit kanë filluar shkollën, në Maqedoninë e Veriut është paralajmëruar që viti shkollor do të fillojë më 1 tetor. Nxënësit deri në klasën e tretë do të mbajnë mësim me prezencë fizike, ndërkaq të tjerët online. Gjithashtu, flitet për mbajtje të mësimit me prezencë fizike në shkollat ku klasat numërojnë jo më shumë se njëzet nxënës. Ky do të jetë një shembull, si shumë të tjerë, ku pandemia shpërfaq diskriminimin sistemor ndaj shqiptarëve. Shumica e shkollave me nxënës shqiptarë, mësimin e kryejnë në tre ndërrime, nuk kanë kushtet elementare as në kohët normale, dhe kanë klasa me nga 40 nxënës. Efekti i pandemisë te shkollarët duhet të jetë brenga më e madhe e një shoqërie të shëndoshë dhe e njerëzve në krye të institucioneve gjegjëse. Nga ana tjetër, për mendimin tim, mësimi online ka qenë një dështim i madh, pasojat e të cilit do të mbivendosen mbi cilësinë edhe ashtu shumë të dobët të arsimit në Maqedoninë e Veriut.  

MESAZHI JUAJ PATRIOTIK PËR LEXUESIT E GAZETËS DIELLI DHE DIASPORËN SHQIPTARE NË USA

Në këtë kohë, ne duhet të mendojmë dhe të sillemi si një komb, pa marrë parasysh shtetet ku jetojmë. Këtë e them sidomos për shqiptarët që jetojnë në trojet e të parëve. Territoret etnike kompakte, ku shqiptarët jetojnë historikisht, duhet të krijojnë në kokat tona hapësirën shqiptare në Ballkan. Kufijtë e vendosur fizikisht nga të tjerët, duhet të bëhen të padukshëm në mendjet tona. Shqiptarët në Ballkan, përmes institucioneve zyrtare, por edhe përmes të gjitha formave dhe mënyrave të tjera të mundshme, duhet të përforcojnë bashkëpunimin dhe ndërveprimin në të gjitha sferat, duke filluar nga: infrastruktura, ekonomia, e sidomos arsimi e shkenca, pa përjashtuar asnjë sferë tjetër. Në këtë ndërveprim duhet gjithsesi të përfshihet diaspora shqiptare, si aseti ynë më i çmuar, ndërkaq Piemonti ynë duhet të jetë Tirana zyrtare. Shqiptarët janë një ndër kombet më të lashta të Evropës, me shumë histori, të lavdishme, por edhe  të trishtë, me shumë potencial e me vlera të pashoqe, si dhe një popull vital, me popullsinë ndër më të rejat në kontinent. Diskursin religjioz, bashkë me fjalorin dhe sintaksën e huaj duhet ta çrrënjosim nga jeta jonë publike, institucionet shtetërore e ato arsimore. Në vend të tyre duhet të kultivojmë shekullarizmin, laicizmin dhe vlerat perëndimore. Duhet të punojmë së bashku, për ndërtimin e një kujtese kolektive të përbashkët, të cilën do t’ua lëmë pas brezave që vijnë. Të pajisemi sa më shumë, me dije dhe shkathtësi bashkëkohore të cilat na ndihmojnë që të krijojmë mendësi institucionale, e cila individualisht nuk na ka munguar, por kolektivisht e për shkak të rrethanave historike, po. Dhe krejt fund, kultivimi i identitetit tonë kombëtar individual duhet të ecë krahpërkrah me kultivimin e identitetit kombëtar kolektiv.  

KUSH ËSHTË ALBULENË HALILI

SONY DSC

Albulenë Halili është doktorante për Marrëdhënie Ndërkombëtare në Universitetin e Tiranës. Fusha e saj hulumtuese është e përqëndruar në marrëdhëniet transatlantike. Ka magjistruar për Diplomaci dhe Marrëdhënie Ndërkombëtare me temën “Sistemi i Versajës: një rend ndërkombëtar i paqëndrueshëm”. Punon në Insitutin kërkimor “Max van der Stoel” në Universitetin e Evropës Juglindore. Është themeluese e Rrjetit PanAlbanica (panalbanica.net).  

“EPOPEJA E FITIMTARËVE” NË NDERIM TË 100 VJETORIT TË LUFTËS SË VLORËS

by

Prof.As.Dr Berndard Zotaj “MJESHTËR I MADH” prezanton ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, botimin e librit “Epopeja e Fitimtarëve” mbi rëndësinë e jashtëzakonshme në historinë e Shqipërisë që ka lufta e Vlorës në 100 vjetorin e saj. Me Prof.As.Dr Berndard Zotaj bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

LUFTA E VLORËS, NJË LUFTË POLITIKO-USHTARAKE DHE ATDHETARE

Lufta e Vlorës pa dyshim ishte një sfidë e gjithanshme politiko-ushtarake dhe atdhetare. Parë në pamje të zhvillimit të veprimeve luftarake, ishte një epope e madhe, e hapur dhe e vërtetë, e natyrës ushtarake. Sfidë ndaj arrogancës, këmbënguljes dhe kokëfortësisë së pushtuesit, për ta mbajtur Vlorën me forcën ushtarake të ndarë padrejtësisht nga pjesa tjetër e Shqipërisë së pavarur të vitit 1912. Kjo luftë, e cila klasifikohet si një kryengritje popullore, në këndvështrim atdhetar, ndonëse u zhvillua në Vlorë dhe në zonat përreth, për nga ndjeshmëria dhe solidariteti atdhetar, u përhap shumë shpejt në të gjithë vendin. Çështja e Vlorës u shndërrua në një çështje kombëtare të të gjithë shqiptarëve, e materializuar edhe me vullnetarët që arritën nga të gjitha trevat e tjera të vendit. Kjo luftë dhe operacioni i saj luftarak, në thelb, ishin sfidë në përballje me tregues të luftimit tradicional shqiptar dhe me ata klasikë të operacioneve ushtarake. Kjo sfidë, gjendej pothuajse kudo, në përmasat e pjesëmarrjes, në kohëzgjatjen dhe shtrirjen e veprimeve luftarake, sikundër gjithashtu në natyrën dhe format e organizimit të kryengritjes, mobilizimit e përdorimit luftarak të forcave pjesëmarrëse në të, siç ishin të pranishëm dhe ndërtimi në funksionimin e drejtimit, nga fillimi deri në përmbylljen e objektivave të luftës. Zgjidhja u gjend dhe në çështje të tilla përcaktuese të një operacioni si, në ekuilibrimin e mirëmenduar të raporteve të forcave me armikun përherë superior, në përqëndrimin dhe shpërndarjen e forcave kryengritëse vullnetare, gjatë dhe sipas drejtimeve të veprimeve e etapave luftarake të tij, në zbatimin e taktikës tradicionale të gërshetuar suksesshëm me atë frontale bashkëkohore, përdorimin e formave taktike rezultative në shpërthimin dhe kapjen e garnizoneve e të rajoneve të fortifikuar por të shkëputura të pushtuesve, si dhe në shumë aspekte të tjera të rëndësishme të kësaj lufte.

STRATEGJIA E LUFTËS

E parë në një vështrim që shkon përtej euforisë, frymës së miteve dhe legjendave, ajo luftë solli vërtet disa të veçanta në zbatimin e treguesve të artit ushtarak të kohës. Tërheqin vëmendjen sidomos taktikat e përdorura me sukses prej luftëtarëve vlonjatë për shpërthimin dhe kapjen e garnizoneve të fortifikuara, të ngritura prej armikut në vijat e mbrojtjes, si në Kotë, Gjorm, Drashovicë, Matohasanaj, Llogora, Himarë, Tepelenë dhe në Qafën e Koçiut, Termopilen e Vlorës. E parë në një vështrim simbolik, por dhe duke e vlerësuar e nisur sidomos nga të dhënat që vinë nga ajo kohë, Lufta e Vlorës mund të quhet edhe një “Shkollë”, e cila në përfundim “diplomoi dhe gradoi” oficerët e parë të saj. Lufta e Vlorës përbën një simbolikë, një shembull të qartë të luftës që mund të bëjë dhe të fitojë një populll, sado i vogël, për të rifituar lirinë, idenditetin dhe integritetin e vendit të tij. Në emër të tyre ai mund të japë pa hezitim si çmim edhe jetën e bijve të vet!

DREJTUESIT KRYESORË TË LUFTËS

Kështu që në kuadrin e 100 vjetorit të kësaj lufte, bëra të mundur të përshkruaj zhvillimin e veprimeve me përmasa më të mëdha dhe me rëndësi vendimtare të Forcave të Shullërit për tërë operacionin e Luftës së Vlorës; paraqitjen e të gjithë drejtuesëve kryesorë që drejtuan dhe udhëhoqën kryengritësit “rrebelë” të çetave të Shullërit, të figurave patriote dhe atdhetare të fshatrave që përbëjnë Shullërin; të akteve heroike të atyre luftëtarëve që dëshmuan në këtë luftë; të luftëtarëve të plagosurve, e që luftonin në pozicione; të pasqyrimit të këngëve si pjesë e folklorit të Shullërit të ngritura në beteja dhe në veprimtarinë luftarake të kësaj lufte. Pavarësisht mjaft botimeve nga autorë shqiptar dhe të huaj, në këtë studim të mirëfilltë të karakterit monografik veçanërisht në fushën e artit ushtarak, kam paraqitur betejat dhe veprimtarinë luftarake të Forcave të Shullërit, si një ndër forcat e kësaj lufte të vendosur në drejtimet kryesore të luftimeve si në Kotë, majë Vreshtave të Mëdha dhe në Qafën e Koçiut.

Vërtetë Lufta e Vlorës është e njohur në përgjithësi dhe në detaje të shkëputura, por fillimisht do të bëj një trajtesë të thjeshtë për lexuesin për kujtesë të të gjithë Luftës së Vlorës, që nisën me përgatitjet, organizimin, planin e luftës si dhe fazat në të cilat kaloi kjo luftë deri në çlirimin e Vlorës.

FSHATRAT E LABËRISË NË LUFTË

Këtë trajtesë të përgjithshme të Luftës së Vlorës e bëj me qëllim që në shtjellimin e ngjarjeve të luftës, lexuesi të përqëndrohet në vendin dhe rolin e çdo ngjarje të asaj lufte a veprimi luftarak, ku propogandistë janë luftëtarët, komandantët drejtues, figura të njohura të krahinës, si dhe formacionet e Shullërit. Po bëj dhe një sqarim që mund të duket i tepërt, por në realitet, mendoj se është i nevojshëm për t’u sqaruar, përse këto çeta të fshatrave u bashkuan dhe formuan Forcat e Shullërit. Kuptimi i fjalës “shullër” është i thjeshtë, sipas shkrimtarit Eqerem Canaj, është vend që rrihet nga dielli në shumë orë të ditës. Kjo edhe në krahasim me Kurveleshin e Poshtëm dhe fshtrat që shtrihen rrëzë malit të Tartar, që dielli pengohet nga malet, si: Bolena, Kuçi, Vërmiku, Vajza, Ploça, Sevasteri. Smokthinën, perëndia e ka parë me të dy sytë, ndaj, së bashku me diellin, i ka falur dhe begatinë. Ndërsa për atë që kur është thirrur “Shullër” nuk ka ndonjë të dhënë, ndoshta, që kur ka filluar të flasë njerëzimi, kryesisht në periudhën e formimit të fshatrave. Ndasitë midis tyre, kufizimet e pronave, mandej luftërat etj., është cilësuar vetvetiu me emërtimin “shullër”, kuptohet emërtim popullor mbi konceptin e veprimit diell-tokë. Fshatrat e Shullërit, (Vajzë, Velçë, Ramicë, Matogjin e Bashaj), me këtë emër quhen dhe këto tri të fundit, që në origjinë realisht quheshin Hasko-Gjin, Mato-Gjin e Memo-Gjin e sot thirren me emrin “Smokthinë” që domethënien e ka vend fiqsh ose fiqishte, të cilat i rreh dielli më shumë. Mesapliku është një krahinë në rrethin e Vlorës në rrjedhjen e mesme të Lumit të Shushicës. Kjo krahinë nga Lindja dhe Perëndimi rrethohet me male deri në 2000 m lartësi (Griba, Çipini i Bolenës, Çipini i Smokthinës, Çika, Lungara). Krahina ndahet në dy pjesë: Rrëza (në anën e majtë të luginës, rrëzë vargut Çikë-Lungarë), ku hyjnë fshatrat Vranisht, Tërbaç, Brataj, Lepenicë, Gjorm, dhe (në anën e djathtë të luginës, rrëzë Gribës dhe Çipinit), Shullëri ku hyjnë fshatrat Velçë, Ramicë, Bashaj, Matogjin, Shalës-Mesaplik.

FALËNDERIM

Falënderoj për ndihmesën e dhënë në përfundimin e librit RECENSENTË: Prof. Dr. Bardhosh Gaçe, REDAKTOR: Dr. Asllan Zemani dhe KONSULENT: Xhemil Çela, si dhe të gjithë dashamirësit që kur i kam pyetur për probleme të veçanta më kanë dhënë mendime të vlersimet. Falenderoj dhe M&B per punen e kujdesshem dhe shembullore ne paraqitjen e librit.

Kosova dhe Serbia, pas takimit historik në Uashington vijojnë dialogun në Bruksel

by

-Pas takimit të parë e historik në 3 e 4 Shtator 2020 në Uashington-Shtëpinë e Bardhë, Kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti, dhe Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, takohen në 7 Shtator 2020 në Bruksel për të vijuar me dialogun/

-Kryeministri Hoti: Të hënën në Bruksel e takojmë palën serbe për të dialoguar për marrëveshjen përfundimtare për njohje reciproke dhe normalizim të marrëdhënieve në mes të Kosovës dhe Serbisë.Marrëveshja arrihet vetëm atëherë kur përmbyllet me njohje reciproke…/

-Datat e të gjitha takimeve të nivelit të lartë Kosovë-Serbi në Bruksel/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË, 6 Shtator 2020/ Pas takimit të parë e historik në 3 e 4 Shtator 2020 në Uashington-Shtëpinë e Bardhë dhe marrëveshjeve të nënshkruara me praninë e garancitë e Presidentit Amerikan Donald Trump, Kosova e Serbia takohen nesër në Bruksel poashtu në nivel të lartë – Kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti, dhe Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian.

Kryeministri i Kosovës tha sot se, bazuar në zotimet që i kemi dhënë në Samitin e Parisit më 10 Korrik 2020, si dhe mbështetjen që kemi marrë nga Presidenti Francez Makron dhe Kancelarja Gjermane Merkel, të hënën në Bruksel e takojmë palën serbe për të dialoguar për marrëveshjen përfundimtare për njohje reciproke dhe normalizim të marrëdhënieve në mes të Kosovës dhe Serbisë.

“Marrëveshja arrihet vetëm atëherë kur përmbyllet me njohje reciproke. Nuk do të ketë marrëveshje të ndërmjetme, parciale apo kreative që nuk e zgjidh problemin përgjithmonë. Do të ketë vetëm marrëveshje përfundimtare për njohje reciproke, që është sistematike dhe ku përfshihen të gjitha çështjet që duhet të adresohen në mes të dy vendeve të pavarura duke u bazuar në konventat, standardet dhe praktikën ndërkombëtare të rregullimit të marrëdhënieve në mes të dy vendeve të pavarura.

Kosova mbetet e përkushtuar për paqe, stabilitet, zhvillim dhe integrim euro-atlantik të të gjithë regjionit”, theksoi Kryeministri Hoti.

Ai paralajmëron edhe një takim tjetër të rëndësishëm në Bruksel.

“Të martën, në selinë e NATO-s në Bruksel, takohem me Sekretarin e Përgjithshëm të NATO-s, Jens Stoltenberg, të cilin e falënderoj për gatishmërinë.
Kosova është e bekuar me miqtë e saj, në të dy anët e Atlantikut”, shprehet Kryeministri Hoti.

Para takimit të dytë – të nesërm, 7 Shtatorit 2020, në 16 Korrik 2020, Kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti, dhe Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, janë takuar për herë të parë në Bruksel, pas një takimi virtual nëpërmjet video-konferencës në 12 Korrik 2020, ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian, në rifillimin e dialogut mes dy vendeve të ndërprerë para 20 muajsh, pas takimit të 8 Nëntorit  2018.

Në dialogun në Bruksel Kosovë-Serbi takimi i parë i nivelit të lartë kryeminsitror është mbajtur në vitin 2012  në 19 Tetor, i cili pasonte dialogun teknik, të filluar në 8 Mars 2011.

HISTORIKU I DIALOGUT KOSOVË-SERBI NË BRUKSEL

Para rifillimit të takimeve në 16 Korrik 2020 të kryeministrit të Kosovës, Avdullah Hoti, dhe presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiç, takimi i fundit Prishtinë-Beograd në Bruksel, ishte zhvilluar në 8 Nëntor  2018, i cili, siç u deklarua atëherë  ishte i treti presidencial i fazës finale në dialogun Kosovë- Serbi, i presidentëve Hashim Thaçi e Aleksandar Vuçiç, në procesin drejt normalizimit të marrëdhenieve, kryesuar nga Bashkimi Evropian – Shefja e  Politikës së Jashtme të BE-së, Federica Mogherini.

I pari takim presidencial Thaçi-Vuçiç në Bruksel i fazës finale të dialogut  është mbajtur në 24 Qershor 2018, ndërsa i dyti në 18 Korrik 2018. I treti takim ishte paralajmëruar për të premtën e 7 Shtatorit 2018, por  sipas deklaratave nga delegacioni i Beogradit, Presidenti i Serbisë Vuçiç nuk ka pranuar të takojë Presidentin e Kosovës Thaçi. Përfaqësuesja e Lartë e BE-së Mogherini  ka takuar ndaras presidentët, të cilët i kishte ftuar për të vijuar dialogun.

Në këtë proces të dialogut Kosovë-Serbi, që ka hyrë në fazën finale, Prishtina angazhohet për një marrëveshje përfundimtare që do përfshinte edhe njohjen nga vendi i vetëm fqinj që ende nuk e ka njohur pavarësinë e shpallur në 17 Shkurt 2008.

 Takimi i 8 Nëntorit  2018 ishte i teti  i presidentëve të Kosovës e Serbisë në Bruksel.  Në dialogun në Bruksel Kosovë-Serbi për Presidentin Thaçi, të inauguruar në muajin Prill 2016, dhe Presidentin Vuçiç, të inauguruar në Qershor 2017, takimi i 8 Nëntorit  2018 ishte i gjashti, pas të pestit në 18 Korrik e të katërtit në 24 Qershor, të tretë të fazës finale, të vitit 2018.

Ndërsa takimi i 23 Marsit 2018 ishte i treti, pas të parit në 3 Korrik e të dytit në 31 Gusht 2017, ku në fokus ishte një fazë e re e dialogut dhe zbatimi i marrëveshjeve drejt normalizimit të marrëdhënieve.

 Në 2017-tën kishte edhe dy takime të tjera në Bruksel në nivelin e lartë. Në 1 Shkurt Kosova dhe Serbia zhvilluan takimin e dytë brenda një jave, në vazhdimësi të takimit të 24 Janarit, me pjesëmarrje të presidentëve bashkë me krerët e qeverive pas 30 raundeve kryeministore të procesit drejt normalizimit të marrëdhënieve, të kryesuar nga BE e mbështetur nga SHBA.

Në këto dy raunde Presidenti i Kosovës Hashim Thaçi u takua me atëherë Presidentin e Serbisë Tomislav Nikoliç. Realizimi i marrëveshjeve dhe dhënja fund situatave tensionuese e retorikave ishte në fokus të ketyre dy takimeve që u zhvilluan ndërkohë që kishte kaluar një vit pa asnjë raund të nivelit të lartë, që nga takimi i 30-të kryeministor, por i vetmi në 2016-tën i zhvilluar në 27 Janar dhe i fundit që nga i pari në 19 Tetor 2012.

Para më shumë se shtatë vitesh, në 19 Prill 2013, në Bruksel, Kosova dhe Serbia – kryeministrat e atëhershëm Hashim Thaçi e Ivica Daçiç, në raundin e 10-të të dialogut,   të ndërmjetësuesuar nga Përfaqësuesja e Lartë e BE-së në atë kohë, baronesha Catherine Ashton, kanë parafuar Marrëveshjen e Parë për Normalizimin e Marrëdhënieve, të vlerësuar historike. 

Në 30 raundet kryeministrore, 23 takimet Thaçi-Daçiç janë pasuar me 7 raunde të tjera të kryeministrave atëherë Isa Mustafa e Aleksandar Vuçiç të qeverive të reja të zgjedhjeve 2014 në të dy vendet, që u mbajtën më parë në Serbi e pastaj në Kosovë.

Bisedimet Kosovë-Serbi në nivel të lartë kanë pasuar dialogun teknik, të filluar në 8 Mars 2011, poashtu në Bruksel.

Fishë teknike-Datat e të gjitha takimeve të nivelit të lartë Kosovë-Serbi në Bruksel:

30 RAUNDET KRYEMINISTRORE

Thaçi-Daçiç:

Viti 2012:

Raundi 1 – në 19 Tetor
Raundi 2 – në 7 Nëntor
Raundi 3 – në 4 Dhjetor

Viti 2013:

Raundi 4 – në 17 Janar
Raundi 5 – në 19-20 Shkurt
Raundi 6 – në 4 Mars
Raundi 7 – në 20 Mars
Raundi 8 – në 2 Prill
Raundi 9 – në 17 Prill
Raundi 10 – në 19 Prill
Raundi 11 – në 21 Maj
Raundi 12 – në 20-21 Qershor
Raundi 13 – në 8 Korrik
Raundi 14 – në 24 Korrik
Raundi 15 – në 27 Gusht
Raundi 16 – në 8 Shtator
Raundi 17 – në 7 Tetor
Raundi 18 – në 6 Nëntor
Raundi 19 – në 5 Dhjetor

Raundi 20 – në 13 Dhjetor

Viti 2014:

Raundi 21 – në 27 Janar
Raundi 22 – në 12 Shkurt
Raundi 23 – në 31 Mars

Mustafa-Vuçiç:

Viti 2015:

Raundi 24 – në 9-10 Shkurt

Raundi 25 – në 21 Prill

Raundi 26 – në 23 Qershor

Raundi 27 – në 29 Qershor

Raundi 28 –  në 25 Gusht

Raundi 29 – në 13 Tetor

Viti 2016:

Raundi 30 – në 27 Janar

TAKIMET E PRESIDENTËVE

Viti 2017:

Thaçi – Nikoliç -2 takime

-1 Shkurt

-24 Janar

Thaçi – Vuçiç

-3 Korrik

-31 Gusht

Viti 2018:

-23 Mars

-24 Qershor

-18 Korrik 

-7 Shtator  (vetëm takime të ndara me Mogherinin)

-8 Nëntor 

Viti 2020:

Hoti -Vuçiç

12 Korrik (takim virtual nëpërmjet video-konferencës)

16 Korrik

7 Shtator (takimi që pritet)