Featured – Page 234 – Dielli

NJË TREGIM SUKSESI, DY KADETËT SHQIPTAR NË WEST POINT

June 15, 2020 by dgreca

DY KADETË SHQIPTARË NGA KOSOVA IA DOLËN ME FAQE TË BARDHË NË AKADEMINË USHTARAKE AMERIKANE, WEST POINT/

NGA FRANK SHKRELI/

Gjatë një vizite në Washington, katër vjetë më parë, Ministri i Ministrisë për Forcën e Sigurisë së Kosovës (FSK) Z. Haki Demolli dhe komandanti i FSK-së, gjeneral-lejtënant Rrahman Rama ishin takuar me gjeneral-lejtënantin amerikan Kenneth F. McKenzie, Drejtor për Politika dhe për Planifikimet Strategjike të Komandës së Bashkuar të Ushtrisë së SHBA-ve. Pas atij takimi në prill, 2016 u njoftua lajmi i mirë nga gjenerali amerikan, McKenzie se dy kadetë shqiptarë nga Kosova ishin pranuar në Akademinë e njohur Ushtarake të Shteteve të Bashkuara, në West Point. Ai ka me atë rast se dy kadetët e rinjë shqiptarë të FSK-së, të pranuar në Akademinë ushtarake më të njohur në botë, ishin Arelena Shala dhe Ylli Dalladaku. https://telegraf.al/opinion/frank-shkreli- historike-kadetet-shqiptare-nga-kosova-pranohen-ne-akademine-ushtarake- amerikane-west-point/

Arelena Shala dhe Ylli Dalladaku bënë histori! Ata ishin studentët e parë nga Kosova që u shkolluan dhe u diplomuan këtë të djelë në Akademinë Ushtarake të Shteteve të Bashkuara Amerikane, me famë botërore, West Point, në vitin 2016. Të pranohesh në Akademinë Ushtarake të Shteteve të Bashkuara në West Point nuk është kollaj, por është një nder i jashtzakonshëm që gjithmonë është rezervuar vetëm për studentët më të mirë dhe më të shquar të Amerikës, por edhe të botës, që pranohen në atë institucion. Për tu pranuar në Akademinë më prestigjioze amerikane, kadetët jo vetëm që duhet të jenë inteligjent, por duhet të jenë edhe fizikisht në gjëndje të mirë dhe individ që shquhen nga tiparet morale dhe të karakterit të shkëlqyeshëm njerëzor. Ata që përzgjidhen për tu pranuar në West Point sigurojnë një arsimim universitar që nuk e ka shoqin askund në botë, ndërkohë që të gjitha shpenzimet janë të paguara nga Akademia Ushtarake Amerikane. Diploma nga Akademia Ushtarake Amerikane, gjatë gjithë jetës, do i dallojë të diplomuarit e West Point nga të tjerët për nga aftësitë, nga karakteri dhe për zotësitë udhëheqse që ata kultivojnë aty për katër vjetë, duke i bërë ata anëtarë të një grupi elitar ndërkombëtarë, të dalluar dhe shumë të respektuar. Sipas Akademisë, zhvillimi etik dhe moral është thelbi i përvojës dhe i edukatës prej 47-muajsh për kadetët në West Point. Karakteri personal thekësohet si një vlerë e pa zevëndsueshme në mbështetje të motos së Akademisë: “Detyra, Nderi, Atdheu”, si dhe idealet e shtatë vlerave të Ushtrisë: besnikëria, respekti, shërbimi i pa kusht,nderi, integriteti dhe guximi personal.

Janë këto vlera në bazë të cilave të rinjët nga Kosova, Arelena Shala dhe Ylli Dalladaku u pranuan katër vjetë më parë në Akademinë Ushtarake më prestigjoze në botë,– dhe janë këto vlera në bazë të cilave ata u diplomuan-bazuar krejtësisht në meritat e veta, si dhe falë përgatitjes së tyre personale, fizike dhe akademike. Katër vjetë, më parë në një shkrim modest, për të shënuar këtë ngjarje historike të pranimit të dy kadetëve shqiptarë nga Kosova në West Point, kisha uruar dy të rinjtë nga Kosova, që të dilnin me sukses dhe me faqe të bardhë në rrugëtimin e tyre, ashtuqë që të bëhen njëkohësisht edhe frymëzim për bashkmoshatarët e tyre shqiptarë. Suksesi i tyre është suksesi i të gjithë shqiptarëve, por veçanërisht i brezit të Yllit dhe Arelenës se megjithë mungesën së shumbujve të mirë aktualisht, me shembullin e tyre i treguan brezit të tyre se sukseset e vërteta në jetë arrihen edhe pa korrupsion e krime – shembuj për të cilëve vuan shumë bota shqiptare, përfshirë sidomos politikën. Këta dy të rinjë na rikthejnë përsëri shpresën e humbur se me me mund, djersë, moral e karakter, çdo gjë është e mundur në jetë.

Ja pra, këtu jemi sot, katër vite më vonë, dy të rinjë shqiptarë nga Republika e Kosovës, pas 12-vjet pavarësie të vendit të tyre dhe 21 vit pas hyrjes së forcave të NATO-s në Kosovën e lirë – në Akademinë Ushtarake Amerikane u diplomuan Arelena Shala dhe Ylli Dalladaku, së bashku me rreth 1100 kadetë të tjerë, shumica amerikanë por edhe nga vende të tjera të botës. Në cereemoninë e diplomimit, të shtunën që kaloi, mori pjesë edhe Presidenti Donald Trump i cilimbajti edhe një fjalim me këtë rast, para të diplomuarve.

Me rastin e diplpmomit të tyre nga Akademia Ushtarale Amerikane , West Point, Arilena dhe Ylli shprehën ndjenjat dhe emocionet e tyre për këtë ditë historike për ta, për prindërit e tyre, për Kosovën dhe për të gjithë shqiptarët vullnetmirë. Para zhvillimit të ceremonisë së diplomimit, Arilena Shala tha për Zërin e Amerikës se,“Kjo (ditë) më bën të ndihem edhe më shumë krenare, pasi kur të përmendej emri im dhe i Yllit gjithashtu do të përmendet edhe emri i Kosovës. Më bën edhe më shumë krenare pasi edhe Presidenti i Shteteve të Bashkuara do të dëgjojë dhe do të dijë se Kosova ishte e suksesshme në West Point”. Për arritjet e saja, ajo falënderoi prindërit e vet, të gjithë ata që e kanë ndihmuar në këtë rrugëtim, u shpreh ajo, duke thekësuar veçanërisht falënderimet e saja për ndihmën që ka marrë nga “Forcat e Sigurisë së Kosovës dhe nga Shtetet eBashkuara të Amerikës, që më kanë ofruar të jem në West Point”, përfundoi Arelena Shala. Ndërsa edhe Ylli Dalladaku u shpreh se ishte krenarë që përfaqësoi Kosovën në West Point dhe për, “Mundësinë të jap kontributin tim, për të përforcuar imazhin e vendit tim në një vend siç është West Point, ku e dimë se përfaqësohen shumë shtete. Besoj se të gjitha aftësitë që kemi përfituar këtu në West Point, kanë qenë për mua një përvojë e veçantë. Ishte një përgjegjësi e madhe që përfaqësova Kosovën për herë të parë në West Point, por njëkohsisht ky ka qenë edhe motivimi im kryesor. Është një ndjenjë e jashtëzakonshme që të përfaqsosh diçka që është më e madhe se vetja jote dhe mua kjo më ka shtyr të kujdesëm më shumë për të tjerët se sa për veten dhe të jem Besnik i atyre vlerave – fillimisht ato familjare, me të cilat jam mësuar por edhe ato të cilat i kam mësuar këtu në West Point”, tha Ylli Dalladaku.

Arelena dhe Ylli janë vërtetë një gtregim suksesi. Me sjelljet dhe me sukseset e shkëlqyeshme akademike dhe ushtarake që u ka dhënë Akademia Ushtarake në West Point, Arelena dhe Ylli nderojnë veten, familjen që i rriti dhe mbarë Kombin shqiptar të cilit i përkasin dhe i cili sot, në këët ditë gëzimi, është krenar për ta.

Duke marrë parasyshë zhvillimet aktuale politike anë e mbanë trojeve shqiptare, ky lajm i mirë na bën të shpresojmë se e ardhmja e Kombit shqiptar do të njohë ditë më të mira kur të gjithë shqiptarët do të udhëhiqen nga gjenerata e Arelena Shalës dhe e Ylli Dalladaku, të brumosur në etikën dhe moralin, në nderin dhe në dashurinë për Atdheun që u ka ofruar disiplina, dhe edukata ushtarake dhe akademike në Akademinë Ushtarake Amerikane të West Point-it. Keni plot arsye të jeni kreanr. Sot, me arritjet tuaja, i zbardhët faqen vetes, familjeve tuaja dhe të gjithë shqiptarëve kudo! U lumtë dhe suksese gjithmonë në jetë. Lartë e më lartë në karieren tuaj!

MJEKËT SHQIPTARË RRËFEJNË COVID-19 NGA VATRAT E SHPËRTHIMIT

June 15, 2020 by dgreca

Ekipi mjekësor anti-Covid i platformës dixhitale mjekësore “HEDA ALBANIA”: Aldi Pupuleku, Denisa Baci, Erand Llanaj, Ina Mexhitaj, Irma Kuka, Julia Darragjati dhe Teuta Muhollari rrëfejnë ekskluzivisht Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Italinë, Spanjën, Hungarinë dhe Shqipërinë në betejën dhe menaxhimin e pasojave të shkaktuara nga pandemia globale Covid-19. Me ekipin e studjuesve shqiptarë në botë, për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, bisedoi gazetari Sokol Paja.

USA, ITALIA, SPANJA, HUNGARIA DHE SHQIPËRIA NË BETEJËN NDAJ COVID-19

Denisa Baci PhD (Milano, Itali): Thuajse pas 90-ditëve të vështira për Italinë,‘spitalet po marrin pak frymë’ më në fund. Kurba e infektimit dhe e viktimave është në rënie qëprej fillimit të muajit Prill. Mbajmë me vete shumë histori, kujtime nga ditët kur nuk njihnim se çfarë COVID-19 ishte, pasi Italia ishte epiqendra e parë Europiane, pas asaj botërore, Kinës. Në shumë pak ditë numrat kaluan ato të Kinës dhe ndërkohë pjesa tjetër e botës na shihte me dyshimpër masat ekstreme dhe mbylljen në fillim të Marsit. Unë jetoj në Lombardi, ne zonën më te prekur të Italisë dhe Imazhi që më ka goditur më tepër ishin kamionët e ushtrisë që kalonin pranë banesës time dhe transportonin viktimat. Ishte e pabesueshme kur shihja qytetin energjik të Milanos të gjunjëzuar. Aktualisht po mundohemi të kthehemi në jetën normale, me hapa të ngadaltë por të sigurtë. Personalisht i jam kthyer punës së laboratorit dhe studimeve të mia prej 3-javësh, por për shkak sigurie punojmë me orar të caktuar dhe kjo, jo çdo ditë.Po ndryshon mënyra e të menduarit dhe e të bërit shkencë. Eksperimentet përgjithësisht kërkojnë një prezencë shpeshme orëtë zgjatura dhe të përditshme. Në këtë aspekt ka ndryshuar thelbësisht mënyra e organizimit. Për të përfunduar detyrat e mia si lektore më është dashur të zhvillojleksionet dhe provimet me studentët e mi nëmënyrë virtuale duke përdorur platforma online. Është një ndjenjë shumë e çuditshme pasi nuk arrij dot të vëzhgoj interesin e studentëve dhe mundësitë e ndërveprimit me ta janë të rralla, që nënkupton mungesën e kënaqësisë që ky profesion të ofron. Edhe pse komunikimi me ta ka qenë i kufizuar, prej studentëve të mi kam mundur të kuptoj pasigurinë dhe demoralizimin që ata kanë për të ardhmen e tyre. Në mënyrë direkte shpesh kjo influencon edhe humorin tim, por me aq sa mundem përpiqem të transmetoj siguri tek ata.

Erand Llanaj PhD(c) (Debrecen, Hungari): Hungaria ka qenë një nga vendet e para që ka bërë sekuencimin e gjenomit të virusit dhe njohjen e virusit. Qeveria Hungareze ka investuar në hulumtime dhe kërkim shkencor gjatë kësaj periudhe dhe menaxhimi i situatës epidemiologjike deri sot (9 Qershor 2020) ka qenë i favorshëm krahasuar me vendet e tjera të BE, pasi Hungaria ka shmangur skenarin Njujorkez apo Lombardez. Pjesa më e madhe e vendit është kthyer në normalitet dhe pjesa më e madhe e institucioneve dhe bizneseve janë hapur. Gjendja e emergjencës pritet të hiqet zyrtarisht më datë 16 Qershor. Pas kësaj date priten të hapen edhe teatret, muzetë, kinematë dhe altivitetet e tjera.

Aldi Pupuleku PhD (Barcelonë, Spanjë): Spanja ishte shteti i dytë në Europë pas Italisë që pësoi goditje të ashpër prej pandemisë. Për fat të mirë gjendja aktualisht është përmirësuar ndjeshëm.Kjo falë masave të marra dhe veprimeve që qeveria po ndjek për një hapje graduale. Ky plan është përpiluar në 4 faza dhe pritet të zgjasë deri më 1 Korrik, atëherë kur është vendosur edhe hapja totale apo edhe lejimi i hyrjes së turistëve nga jashtë vendit. Muajin e fundit Spanja ndërmori një studim për të përllogaritur numrin e infektimeve totale të popullsisë dhe rezultatet treguan se përqindja e personave të infektuar në vend ishte 5.2% e popullsisë duke qenë më e lartë në krahina te caktuara si ajo e Madridit (11%) dhe Katalunjës (7%). Ky informacion është i rëndësishëm në disa aspekte dhe mbi të gjitha tregon që jemi shumë larg konceptit te ‘imunitetit te tufës’së përfolur në disa raste dhe qëështë më se e domosdoshme që qytetarët të jenë të ndërgjegjshëm dhe të vazhdojnë të respektojnë masat e sigurisë për parandalimin e përhapjes së virusit.

Personalisht gjatë kësaj periudhe, si pjesëtar i ekipit të departamentit mjekësor të Novartis, kam qenë i implikuar në negociata me Ministrinë e Shëndetësisë së Spanjës për implementimin e një protokolli dhe aprovimin e një medikamenti eksperimental në kontekstin e COVID-19 i cili ka dhënë rezultate paraprake premtuese për trajtimin e pacientëve në fazë të avancuar. Aktualisht medikamenti është vënë në dispozicion të mjekëve dhe pacientëve në formë gratis.

Ina Mexhitaj Ph(c) (Pensilvani, SHBA): Rastet e para pozitive nëShtetet e Bashkuara të Amerikës (SHBA) për SARS-CoV-2 u konfirmuan në fund tëmuajit Shkurt 2020. Për shkak të mungesës së një organizimi të shpejtëkombëtar, masat për një parandalim të shpejtëtë shpërndarjes së virusit (karantinë për të gjitha shtetet), u bënë më ngadalë seç duhej. Kjo solli që secili shtet të zbatonte rregullat e paraqitura nga Qendra për Parandalimin dhe Kontrollin e Sëmundjeve (CDC) bazuar në popullsinë e tyre të lartë dhe mundësitë përballuesetë vet shtetit. Disa prej tyre i ndërmorrën këto masa mërreptësisht se të tjerat(p.sh.: NjuJork, Kaliforni, Illinois, Masaçusets). Si pasojë e pandemisë, deri më tani kemi 2 milion të infektuar dhe më shumë se 100.000 vdekje. Edhe pse në fillim janë hasur probleme, Administrata e Ushqimeve dhe Ilaçeve (FDA) ka ndërmarrë aktivitete të ndryshme për të rritur mbrojtjen e shëndetit publik gjatë kësaj kohe duke shpejtuar zhvillimin e një vaksine të mundshme kundrejt virusit, survejimin e provave të ndryshme klinike si dhe mirëinformimin e publikut të gjerë. Një punë të jashtëzakonshme dhe e palodhur është bërë prej të gjitha universiteteve dhe kompanive farmaceutike të cilat kanë fokusuar burimet intelektuale dhe ato monetare në studimin e COVID-19 qëprej zanafillës. SHBA ka mundur të menaxhojë këtë situatë me shumë kurajo dhe dedikim, si nga ana e profesionistëve të vijës së parë ashtu edhe nga vetë qytetarët të cilët janë munduar të jenë të ndërgjegjshëm dhe të mirëinformohen gjatë gjithë kohës. Prej mesit të muajit Maj, ne mundëm të ulim pikën kulmore dhe tani fatmirësisht disa nga shtetet janë duke iu afruar fundit të valës së parë të pandemisë. Bizneset kanë filluar të hapen dhe qytetarët mund të lëvizin më lirshëm. Momentalisht, vetëm 20% të personelit na lejohet të jemi të pranishëm në vendet e punës, kjo për një kohë të caktuar dhe duke mbajtur distancim fizik të posaçëm. Shpresoj që kjo hapje graduale të vazhdojë të përmirësojë situatën edhe pse në realitet pritet të kemi një rritje tënumrit të personave të infektuar në javët në vijim për shkak të protestave që po zhvillohen në shumë qytete tëSHBA këto javët e fundit.

Gjatë kësaj periudhe, unë, si kërkuese shkencore (në Universitetin e Pensilvanisë, në bashkëpunim me Spitalin e Fëmijëve nëFiladelfia si dhe disa qendra të tjera spitalore lokale), jam marrë me studimin e mostrave të pacientëve që kanë qenë pozitiv për COVID-19 dhe që në të njëjtën kohë janë paraqitur me probleme neurologjike. E gjitha kjo, për të mësuar më tepër rreth rolit që ky virus luan në sistemin nervor.

Irma Kuka (Tiranë, Shqipëri): Pas gati tre muajsh nga izolimi i rastit të parë në Shqipëri, tani po përjetojmë efektet e lirimit të masave shtrënguese qeveritare, ku prej datës 1 Qershor thuajse çdo aktivitet është i lejuar. Këto ditë janë rritur rastet e të shtruarve në spital, rastet e pacientëve në reanimacion, si dhe numri i pacientëve me simptoma. Institucionet këshillojnë të kemi shumë kujdes dhe të respektojmë rregullat e higjienës respiratore, të lajmë duart dhe të ruajmë distancën fizike.

Julia Daragjati PhD (Padova, Itali): Ju sjell shembullin e qytetit ku unë banoj e punoj prej më shumë se 10-vitesh, qytetit universitar të Padovës. Çdo gjë filloi në fund të muajit Janar nëpërmjet një email-i ku rektori i universitetit ftonte për testime ndaj SARS-CoV-2 të gjithë personelin universitar (studentë kinezë, profesorë apo kërkues) të cilët muajin e fundit kishin qenë në Kinë apo kishin pasur kontakte me Kinën. Nuk vonoi shumë dhe në fund të muajit Shkurt u shënua viktima e parë në një fshat të kodrave padovane. Universiteti së bashku me spitalin krijuan një task force ku u mundësua testimi i të gjithë banorëve të këtij fshati të vogël. Ky studim ishte shumë i rëndësishëm pasi solli rezultatinse 43% e të infektuarve nuk kishin asnjëlloj simptome dhe për këtë fakt, shumë lehtë virusi mund të përhapej prej këtyre personave që nuk ishin në dijeni mbi infektimin. Ndërkohë virusi po bënte kërdinë në Lombardi. Testimit iu nënshtrua gjithë personeli universitar e ai shëndetësor i spitalit, e më pas edhe në gjithë qytetin, duke parandaluar kështu infektimin brenda insitucioneve por gjithashtu edhe në gjithë qytetin e rajonin. Veneto, njihet si rajoni që përballoi më mirë situatën falë virologut që kishim në Padova dhe ekspertëve të task-forcës që me vendosmëri e të palodhur vazhdojnë ende studimet e kësaj pandemie.Unë jam farmaciste dhe kërkuese postdoktorale në Departamentin e Shëndetit të Gruas dhe Fëmijës, pikërisht në onkologjinë pediatrike, aty ku puna nuk pushoi dhe kemioterapitë e programuara vazhduan në mënyrë të rregullt. Testimet për koronavirus u bëheshin pacientëve dhe familjarëve të tyre rregullisht. Kuptohet që frika ishte mjaft e madhe, sepse punohej në repart me pacientë të cilët imunitetin e kishin të kompromentuar, por parandalimi dhe testimet e vazhdueshme kanë qenë një element suksesi për përballimin pozitiv të situatës në ambientet spitalore. Punët kërkimore ende vazhdojnë dhe studiuesit nuk janë ndalur. Mjekët, farmacistët, infermierët dhe i gjithë stafi shëndetësor punuan me orë të gjata. Ne ende vazhdojmë të jemi në një emergjencë, por tashmë diskutimet janë më të shpeshta për këtë bashkëjetesë me virusin dhe duket se njerëzit janë më të përgjegjshëm për të mirën e komunitetit. Maskat kemi filluar t’i heqim para një jave në ambiente të hapura edhe pse shikon që janë bërë aksesori i jetës së përditshme dhe vazhdojmë t’i përdorim në spital, punë, në farmaci, në dyqane, autobus, trena, etj. Rutina universitare e të studiuarit u zhvillua në mënyrë virtuale. Padova është një qytet studentësh, por sot pa studentë!

Teuta Muhollari PhD(c) (Debrecen, Hungari): Situata sot në Hungari paraqitet e normalizuar thuajse në shumicën e qyteteve. Masat e ndërmarra nga autoritetet përkatëse për parandalimin e një skenari të padëshirueshëm duket se kanë funksionuar mirë dhe jetës së qytetarëve duket se po i rikthehet normaliteti. Ky realitet nuk është tërësisht i ngjashëm me atë të jetës para pandemisë, por gjithsesi duket se është i nevojshëm e i shumëpritur thuajse nga shumica e shoqërisë. Prej rreth dy javësh, një pjesë e konsiderueshme e masave kufizuese të ndërmarra në fillimin e gjendjes së emergjencës, janë liruar. Pritet që në fund të dy javëshit të parë të muajit Qershor parlamenti Hungarez të votojë heqjen e statusit të emergjencës. Njëherazi, shumë institucione të lidhura me jetën e përditshme të qytetarëve (si p.sh.: teatrot, kinematë, muzetë, pishinat etj.) priten të rihapen. Pjesa më e madhe e qytetarëve vazhdon të respektojë rregullat që qëndrojnë ende në zbatim për ambientet të cilat kërkojnë këtë përqasje. Prej këtij reflektimi, kuptoj që shumica e qytetarëve dëshiron të kontribuojë në mbrojtjen e shëndetit të vetes dhe tjetrit.

SHQIPTARËT NË USA, ITALI, SPANJË, HUNGARI NË BETEJËN NDAJ COVID-19

Denisa Baci PhD (Milano, Itali):Situata e shqiptarëve në Itali në betejën ndaj COVID-19 është pothuajse si e vendalinjve, pasi po përballen me të njëtat probleme. Për të qenë e vërtetë, shumica prej nesh kemi qenë më tepër të shqetësuar për situatën në Shqipëri, që fatmirësisht u përballua mirë deri në këtë moment. Realisht nuk kam një numërtë shqiptarëve që kanë humbur jetën, por mund të them që problemet kryesore janë më tepër të aspektit ekonomik, sidomospër ata individë të cilëtzotëronin aktivitete komerciale.

Erand Llanaj PhD(c) (Debrecen, Hungari):Këtu ku jetojmë kemi një grup të vogël shqiptarësh nga Shqipëria, Kosova dhe trevat. Deri sot askush prej tyre nuk është prekur nga COVID-19. Madje para një jave një prej miqve tanë shqiptar, që dyshonte se mund të ishte infektuar, u testua menjëherë dhe rezultoi negativ. Përtej kësaj komuniteti ynë shqiptar ka respektuar masat dhe rregullat epidemiologjike.

Aldi Pupuleku PhD (Barcelonë, Spanjë):Nuk jam në dijeni të numrit të shqiptarëve që jetojnë në Spanjë, personalisht jam në kontakt me disa prej tyre. Besoj që të gjithë shqiptarët që jetojnë këtu kanë pasur thuajse të njëjtat shqetësime dhe përqasje me situatën si vendasit. Bisedat qe kemi bërë, gjithmonë kanë pasur në fokus zhvillimin dhe menaxhimin e situatës jo vetëm në Spanjë por mbi të gjitha në Shqipëri pasi të gjithë kemi familje dhe të afërm që jetojnë atje. Jemi të kënaqur që Shqipëria e kaloi me sukses këtë fazë delikate dhe që nuk u përball me skenarin Spanjoll, Italian apo dhe si shumë shtete të tjera ku gjendja ka qenë goxha e rëndë.

Ina Mexhitaj PhD(c) (Pensilvani, SHBA):Si një prej komuniteteve më të mëdhenj të shqiptarëve në botë, ne që jetojmë nëSHBA ashtu si edhe vendasit, kemi hasur të njëjtat probleme dhe frikë gjatë kësaj periudhe të vështirë. Meqenëse këtu statistikat demografike dhe rastet e konfirmuara me COVID-19 klasifikohen në përgjithësi në bazë të racave, është e vështirë të dihet me saktësi se sa i prekur ka qenë komuniteti shqiptar. Megjithatë, kam qëndruar vazhdimisht në kontakt me familjarë dhe kolegë dhe në përgjithësi mendoj se shqiptarët janë treguar me të vërtetë të ndërgjegjshëm dhe kanë zbatuar rregullat duke mbrojtur kështu jo vetëm veten por edhe të tjerët.

Irma Kuka (Tiranë, Shqipëri):Ftoj të gjithë komunitetin e mërgatës shqiptare kudo që ndodhet ta kthejë kokën pas nga vendlindja e ta ndihmojë atë me aftësitë dhe njohuritë që ka gjithsecili. Përvojat që të gjithë kanë marrë nëpër botë do ishin shumë me vlerë nëse do tëvendoseshin në dispozicion të vendlindjes. Një shembull i këtij bashkëpunimi është dhe historia e lindjes së platformës shëndetësore HEDA Albania, e cila synon informimin e publikut dhe profesionistëve me qëllim promovimin e shëndetit të mirë (duke u bazuar në informacion të sigurtë) për të gjithë, si dhe ndërgjegjësimin për problematika të ndryshme shëndetësore. HEDA është një histori përkushtimi. Suksesi i saj vjen nga serioziteti dhe pasioni që ka secili prej bashkëpunëtorëve duke bërë që vlerat dhe profesionalizmi që ka secili prej nesh, të vendosen në shërbim të bashkë atdhetarëve tanë kudo qofshin. Vlen për t’u theksuar që ky projekt është vullnetar dhe ka lindur si njëfrymë bashkëpunimi midis profesionistëve shqiptarë të fushës së shëndetësisë, psikologjisë, teknologjisë së informacionit dhe gjuhësisë. Porta e HEDAs do të jetë e hapur për të gjithë profesionistët që kanë dëshirë të kontribuojnë.

Julia Daragjati PhD (Padova, Itali): Nuk jam e vetmja shqiptare që punon në universitetin dhe spitalin e Padovas/ Veneto. Në punët e mija të përditshme jam ballafaquar dhe kam diskutuar me koleget e mija farmaciste dhe mjeke. Të gjithë kemi qenë të shqetësuar për çfarë po jetonim, e veçanërisht për të afërmit tanë të cilët banojnë në Shqipëri. Ky ish momenti që lindi dëshirën time të bashkëpunimit me ekipin Heda me qëllim sjelljen në shqip të studimeve më të fundit të publikuara në revistat shkencore në lidhje me virusin korona.

Teuta Muhollari PhD(c) (Debrecen, Hungari): Në qytetin ku unë jetoj kam kontakte me shqiptarë të Shqipërisë dhe Kosovës. Të gjitha shqipet gëzojnë shëndet të mirë dhe asnjë prej tyre nuk është i prekur prej COVID-19. Për gjatë gjithë kohës (veçanërisht këtë periudhë) jemi në kontakt të vazhdueshëm, së pari për t’u informuar mbi njeri-tjetrin dhe së dyti për të vazhduar shkëmbimet e mendimeve dhe përvojave tona, me qëllim përmirësimin e vendeve tona nëpërmjet veprave të prekshme. Është kënaqësi e papërshkrueshme kur sheh dhe ndjen se evolucioni mendor i komunitetit shqipfolës e gjen patjetër një rrugë të evoluojë (edhe në kohë pandemie).

MESAZHE PËR DIASPORËN NË USA DHE LEXUESIT E DIELLIT

Denisa Baci PhD (Milano, Itali):Fillimisht dua t’ju përgëzoj përgazetën, për ndjenjat patriotike që kultivoni në diasporën shqiptare në USA dhe mbi të gjitha për iniciativat që ndërmerrni sidomos në 28-29 Nëntor. Është diçka e mrekullueshme ajo qëpo bëni! Në lidhje me situatën, lexuesve dua t’ju them të qëndrojnë të përgjegjshëm, vigjilent dhe mbi të gjitha të informuar duke përzgjedhur burimet e informacionit me shumë kujdes.

Erand Llanaj PhD(c) (Debrecen, Hungari): Mesazhi ynë për lexuesit e ‘Dielli’ dhe mërgatën shqiptare, është një mesazh që jemi përpjekur si ekip ta përçojmë dhe amplifikojmë këto muaj, gjatë të cilëve me përkushtim jemi vënë në dispozicion të kombit tonë duke prodhuar më shumë se 100 publikime shkencore, mbi 20 postera dhe algoritme informuese, mbi 30 intervista informuese dhe vetëdijësuese në media shqipfolëse, 6 përditësime teknike shkencore për profesionistët shqipfolës, përveç përmbledhjeve kërkimore të përdithme në shqip tek HEDA.AL. Ne si bashkëatdhetar jemi në këtë situatë të pazakontë të përbashkuar dhe kemi ndarë vlerat më të mira të shqiptarisë, duke pikturuar një imazh që e ka identifikuar Shqipërinë gjatë kësaj periudhe me shkencë dhe shpresë. Kjo është Shqipëria jonë edhe pse copëzat e saj janë të shpërndara si degët e pemës, ka një trung të përbashkët me rrënjët thellë në vizionin e të parëve tanë. Shqipëria nuk është kur vetëm!

Aldi Pupuleku PhD (Barcelonë, Spanjë):Jemi në dijeni për situatën shqetësuese që po kalojnë Shtetet e Bashkuara si në lidhje me pandeminë po ashtu edhe me protestat që po zhvillohen kohët e fundit. Shpresojmë që gjërat atje të qetësohen sa më shpejt. I bëj thirrje bashkë këmbësve të mi që të kenë kujdes, të tregohen të ndërgjegjshëm dhe të respektojnë masat mbrojtëse ashtu edhe ato të distancimit fizik ndërkohë që shkenca përparon në kohë rekord drejt zbulimit të një kure dhe një vaksine.

Ina Mexhitaj PhD(c) (Pensilvani, SHBA): Unë do të dëshiroja të jepja dy mesazhe shumë të rëndësishme për shqiptarët qëjetojnë këtu nëSHBA. Mesazhi i parë: të qëndrojmë vigjilente nëçdo moment pasi nuk e kemi kaluar këtë situatë akoma.Kështu që duhet të vazhdojmë të mbrohemi që të mos kemi valë të tjera kaq të vështira si kjo që sapo kaluam. Kjo është një përgjegjësi e tëgjithëve! Mesazhi i dytë: edhe pse mund të duket disi e çuditshme, në këtë situatë duhet të jemi më të hapur. Më të hapur në mendje, më të hapur të mësojmë për dukuritë që na rrethojnë, më të hapur me ato persona që lejojmë në jetën tonë të përditshme, më të hapur për tëdhënë ndihmë e dashuri jashtë komunitetit tonë. Ne njihemi si një komb mikpritës e bujar, por nuk duhet të jemi të tillë vetëm me njeri-tjetrin e ata që njohim e duam. Le të hapim dyert e mendjes, zemrës dhe të shtëpisë,vetëmnë këtë mënyrë mund të bëhemi pjesë integrale e kësaj shoqërie dhe këtij vendi për të cilin punojmëe sakrifikojmë aq shumë, e që njëherazi na jep kaq shumë mbrapsht. Kemi kaluar, po kalojmë dhe do vazhdojmë të kalojmë me të vërtetë një situatë të vështirë si nga ana shëndetësore, mendore ashtu edhe ajo sociale. Kudo rreth nesh shohim padrejtësi dhe protesta për të drejta njerëzore për të cilat duhet të jemi të informuar për tu integruar plotësisht në këtë shoqëri të larmishme e cila na ka hapur dyert. Në një vend si ky, nuk mund të jetojmë në vakum dhe nuk mund tëmbyllim dot sytë kur shohim se çfarë po ndodh jashtë oborrit tonë. Le të informohemi dhe të japim kontributin tonë me çfarëkemi mundësi e sa do i vogël të jetë. Le të marrim hapa të vegjël drejt një të ardhme më të shëndetshme, më të drejtë e tëbarabartë, më të sigurtë, më të ndritur e më tëmirë për të gjithë ne. We’re ALL in this together!

Julia Daragjati PhD (Padova, Itali):Ju falënderoj për këtë intervistë dhe interesin që keni shprehur për këtë ekip, icili në të vërtetë ka punuar me shumë përkushtim për të informuar shqiptarët kudo që ndodhen për këtë situatë pandemie që preku mbarë globin. Kjo është një punë që u realizua falë dashurisë: ndaj shkencës, familjarëve e të afërmve. Prandaj shkencën e sollëm në gjuhën e zemrës, gjuhën amtare të gjithë shqiptarëve, në këtë gjuhë që është edhe e juaja, lexues të nderuar!

Teuta Muhollari PhD(c) (Debrecen, Hungari): Ajo që globi po përjeton sot, nuk është një situatë TËRËSISHT e NGJASHME me atë të para pandemisë… gjithashtu nuk është një situatë TËRËSISHT e NDRYSHME nga ajo më parë… Dinamika e zhvillimit të kësaj pandemie dhe nevoja për ta menaxhuar atë me sa më pak humbje, na ka vënë në një sprovë të gjithëve në planet. Për të parën herë, ne, ‘Njerëzimit të Sotëm’, na u desh të sakrifikonim një element (edhe pse në një perspektivë të kufizuar) për të cilin luftuam gjithmonë në të shkuarën me njeri-tjetrin, ‘LIRINË’… Një pjesë prej nesh, ende sot, e marrim të mirëqenë gjithë historinë, e cila disa herë u ‘shkrua me armë’ (nga mungesa e një mjeti më të sofistikuar e të bërit luftë) e disa herë u shkrua me penë. E gjitha kjo histori, e shkruar për ty, për mua, për ne… Është në dorën e të gjithëve ne të ‘sotmëve‘ të vendosim se cilin mjet do të zgjedhim për të shkruar historinë e së nesërmes… e së nesërmes e cila nuk do të harrojë të pyesë sërisht për pandeminë…

LaGUARDIA GETS A MAKEOVER AS ECONOMIES OPEN UP

June 14, 2020 by dgreca

By Rafaela Prifti

The new Terminal B Arrivals and Departures Hall at LaGuardia Airport opened to the public today as part of a transformed air travel experience awaiting travelers and airlines. The major redevelopment project offers opportunities for local community, women-owned business subcontractors and vendors, as some investors told Dielli.

Amid the coronavirus pandemic, the number of passengers serviced at New York City airports has dropped by 95 percent. Yet theoverhauling of LaGuardia is one of many infrastructure projects in the pipelines give a boost to the state’s economy.

At the formal ribbon cutting ceremony on Wednesday, Governor Cuomo said that New York has entered a new phase in the fight against the virus. The number of new positive cases has been going down as the daily testing numbers are the highest per capita compared to any state in the US. He has repeatedly cautioned about reopening too quickly, which has been the case in some states that are experiencing a sharpincreasein infections. The focus,said Mr. Cuomo is “to have the most informed reopening of any state in the country because reopening is much harder than closing.Since Mr. Cuomo announced five years ago that the LaGuardia airport would be completely rebuilt, there have been several groundbreakings and unveilings. The $8 billion project, three-quarters of which is funded through private financing and existing passenger fees, broke ground in 2016. In February 2018, the new Terminal B parking garage opened with 3,200 spaces and a dedicated level for Uber, Lyft and other car servicesThe old Central Terminal which opened in 1964 was ‘an embarrassment’ to the city and the state, said the Governor. He added thatits completion will be the first,major city airport constructed in the United States in nearly 25 years. The last one to open was Denver International in the mid-1990s.The new LaGuardia will feature 72 new gates across six concourses, featuring artworks by world-renowned artists, security screening technology, no contact systems for ordering food etc. The new arrivals and Departures Hall at LaGuardia Airport is 50 percent bigger than the hall it replaces, represents a step toward a sweeping $8 billion redevelopment that the Port Authority Executive Director, Rick Cotton pledged would create 14,000 jobs and direct $500 million in contracts awarded to Queens Businesses.After months of lockdown, the Governor said that this type of redevelopment project is needed to energize the reopening of the state’s economy. “The pandemic did not significantly affect the completion of the main terminal,” he said. Mr. Cuomo added that the drop in traffic has allowed the Port Authority of New York and New Jersey, which operates LaGuardia, to accelerate construction of the roadways at the airport. The Governor and his guests were optimistic about the future of air travel.The rebuilt airport sits wedged between the Grand Central Parkway and the East River, butthe new terminals have stretched closer to the highway.To reduce the heavyflow of vehicles by LaGuardia, the airport includes anAirTrain station. The estimated $2 billion controversial project is designed to shorten travel time by connecting to the No. 7 subway line and the Long Island Rail Road.“The AirTrain and other projects planned by Port Authority are in doubt due the agency’s loss of revenue during the pandemic,” Mr. Cotton said.The redevelopment of LGA airport is anticipated to create a combined $10 billion in economic activity and $2.5 billion in wages over the life of the project. In his presentation, the Executive Director of Port Authority said that it is working hand in hand with local officials, investorsand the local community such as minority and women business owners, students and jobseekers. LaGuardia Gateway Partners was selected by the New York and New Jersey Port Authority to deliver the capital redevelopment at Terminal B of LaGuardia. The English Editor of Dielli attended the formal opening ceremony and talked to representatives like Thomas Nilsson of Skanska Walsh about opportunities for the Albanian local business community. For participation, the firms are required to be registered with the Port Authority of New York and New Jersey, which is invested in developing minority, small and women-owned business enterprises.

IMPAKTI I COVID-19 NË SEKTORIN E TURIZMIT

June 13, 2020 by dgreca

Ana Ceno, specialiste e Trashëgimisë Kulturore dhe Guidës Turistike rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, pasojat e Covid-19 në sektorin e ekonomisë dhe turizmit, në një intervistë dhënë gazetarit Sokol PAJA.

TURIZMI SEKTORI DINAMIK I EKONOMISË

Gjatë dekadave të fundit, turizmi është shndërruar në një nga sektoret me dinamikë dhe më të shpejtë në rritjen e ekonomisë botërore. Rëndësia e këtij sektori si një gjenerator i fuqishëm në krijimin e vëndeve të reja të punës reflektohet dhe në raportin e fundit bërë nga ËTTC Travel and Tourism Economic Report për vitin 2019, sipas të cilës rezulton se vënde të reja pune të gjeneruara nga turizmi arrijnë në 330 milion në mbarë boten, ekuivalente me 10.3 % të punësimit global. Sektori i akomodimit dhe kulinarisë krijon 144 milion punëtorë në mbarë botën. Kjo përfshin afërsisht 44 milion sipërmarrës dhe 7 milion fuqi punëtore. Duke ju referuar këtyre të dhënave, mund të imagjinojmë lehtësisht se pasoja e pandemisë, Covid-19 në sektorin e turizmit në njerëz, ekonomia e të cilëve është e lidhur drejtpërdrejtë me të, është masive.

COVID-19 GODITJE SHKATËRRUESE NË EKONOMINË GLOBALE

Përhapja e Covid-19 është duke shkaktuar një goditje shkatërruese në ekonominë globale, e si për pasoje edhe në punësim. Masat e ndërmarra nga qeveritë e vëndeve për të mbajtur në kontroll përhapjen e pandemisë, demtoi rëndë industrinë e turizmit ku rikthimi në normalitet duket se është ende larg. Studime të ndryshme aludojnë se pasoja e pandemisë do të përllogaritet në humbjen e 305 milion vënde pune, shumica e të cilave janë vetëm në sektorin e turizmit. Hotele, restorante, operatorë turistikë, kompani fluturimesh, krocere, galeri, muzeume kanë anulluar aktivitete e tyre për një kohë të pacaktuar. Në fushën e akomodimit dhe kulinarisë, 51 milion biznese janë duke u hasur me vështirësi të medha, e cila po përkthehet në mos sigurimin e vëndeve të punës për punonjësit e tyre. Me marrjene gjithë këtyre masave drastike, fuqia punëtore në këtë sektor është duke u përballur me reduktim të orëve të punës si dhe në humbje të mundshme të vëndit të punës.

TURIZMI HUMBJE NË SHIFRA TË FRIKSHME

Duke ju referuar federatës italiane të turizmit, Assoturismo, Italia mund të humbasë 60 % të turistëve të saj këtë vit. Gjithashtu në një raport të parlamentit europian, llogaritet se lëvizja e turistëve në rang botëror do të ketë një rënie në masën 20-30% në krahasim me një vit më parë. Kjo në vlera monetare do të thotë një humbje rreth 300-450 bilion dollarë. Vënde të ndryshme janë duke përllogaritur humbjet që do shkaktojë këtë vit pandemia. Kështu për shëmbull: Kili: Federata e kompanive turistike kiliane (Fedetur), rrjeti i hotelerive të vëndit, shoqëria e kompanive turistike (Achet), shoqëria gastronomike (Achiga), raportojnë një humbje në turistë në vlerën 1,900,000 turistë të huaj më pak se vitin e kaluar ku numri arrinte në 4,500,000, e thënë ndryshe në 56,4% turistë të huaj më pak në vënd. Ky numër i pakët turistësh do të cojë në një humbje monetare prej 1,3 bilion dollarë. Meksika: si pasojë e përhapjes gjithmonë e më të shpejtë të Covid-19 në këtë vënd, humbjet në sektorin e turizmit përllogariten të shkojnë në 50 bilion pesos, osee thënë ndryshe në 2,4 bilion dollarë. Në rajonin e Kalifornisë, e njohur si destinacion kryesor turistik, impakti nga kriza e shkaktuar nga korona virus do të prekë 14,000 punëtorë. Spanja: referuar të dhënave të bordit turistik spanjoll, humbjet e vëndeve të punës mund të arrijnë deri në 900,000. Një prej zonave më të vizituara të vëndit siç është Katalonia, parashikon një humbje prej 10,881 milion euro. Në këto kushte të vështira, shumë vënde në mbarë botën kanë ndërmarrë politika për të mbështetur ndërmarrjet turistike, përgjysmim të taksave apo dhe kontribute të tjera shoqërore. Shumë vënde po ofrojnë ndihmesat shtesë për bizneset, në mënyrë që këto të fundit të mund të mbajnë të angazhuar ende stafet e tyre. Republika e Koresë së Jugut, e cila e konsideron turizmin si një sektor shumë të vecantë i cili mundeson sigurimin e vëndeve të reja të punës, përmes politikave të saj, ka mundësuar pagesa të punëtorëve deri në masën 90 % për një periudhë 6 mujore, model që është implementuar edhe në shumë vënde të tjera të botës. Egjipti ka pezulluar detyrimet e qerave për fushën e turizmit dhe shërbimeve ushqimore në zonat e mbrojtura dhe të kontrolluara nga shteti. Në Francë autoritet po i kushtojnë një vëmendje gjithmonë e më të madhe krijimit të një reforme për punësimit me kohë të pjesshme. Italia nje nga vendet qe pati nje goditje te madhe ne humbje jete njerezish e me pas ato ekonomike, ka ofuar nje ndihmese prej 600 euro per operatoret turistike, pergjate muajit Mars. Qeveria Braziliane krijoi programin Anti-unemployment Programmepër të ndaluar pushimet masive nga puna e për të lehtësuar më pas rihapjen përmes ndihmave ekonomike.

ALARMI NË EKONOMI SIPAS BASHKIMIT EUROPIAN

Sipas një raporti të Bashkimit Europian, në kuadër të situatës së vështirë, shumë vënde të unionit kanë hartuar një paketë të posaçme asistencë e cila do të përfshijë edhe sektorin e turizmit, krahas shumë sektorëve të tjerë të cilët u goditën rëndë gjatë kësaj periudhe. Masat përfshijnë moratoriumet e taksave, e cila konsiston në një zgjerim të afateve për pagimin e qerave apo cdo detyrimi tjetër në raport me shtetin, si dhe subvencione për pagat. Italia ka hartuar një paketë të posacme ekonomike mbështetëse për biznesin. Disa vënde kanë ri-kombëtarizuar kompanitë e goditura nga korona virus. Për pasojë, Italia ka marrë në pronësi të plotë Alitalian, kompania më e madhe e fluturimeve në vënd por edhe jashtë tij. Britania e Madhe ka pronëzuar pjesërisht sistemin e saj hekurudhor. Franca ka modifikuar kushtet e anullimeve të prenotimeve të udhëtimeve. Suedia ka ofruar mbështetje financiare për kompanitë e udhëtimeve. Shumë nga këto masa janë një formë sesi qeveri të ndryshme po ndikojnë në mbajtjen në këmbë të një ekonomie tashme të ndrydhur. Një impakt të ndjeshëm kjo situatë po shkakton edhe në Shqipëri, ku humbjet llogariten të jenë të konsiderueshme si per sektorin direkt dhe atëindirekt. Kjo edhe duke marre parasysh faktin që kontributi i turizmit në ekonominë e vendit është rreth 22% e GDP-së, e thënë ndryshe 1\5 e ekonomise së vëndit tonë varet drejtpërdrejtë nga turizmi. Alarmin për krizën e sektorit të turizmit e kanë vënë në dukje edhe agjencia “Standart &Poor”, e cila e ka pozicionuar Shqipërinë mes 15 vëndeve kryesore që do të preken më shumë nga kjo situatë, duke shkaktuar një humbje prej rreth 1.9 – 2.2% të GDP-së. Qeveria shqiptare, ashtu sikurse dhe në shumë vënde të botës, ka ndihmuar sektorët ekonomikë dhe vecanërisht fushën e turizmit për të shmanguar falimentin, nëpërmjet ndihmesave në formë të ardhurash apo dhe në indikativa specifike, në atë që sot po pranohet nga të gjithë, në një formë të re të të sjellurit kundrejt njëri-tjetrit.

EJA PUSHO NË SHQIPËRI

Pavarësisht kësaj situate, koha dhe ngjarje të ndryshme kanë vërtetuar se turizmi do të ringrihet dhe do të lulëzojë sërisht. Historikisht, turizmi është goditur disa herë nga krizat shëndetësore, ekonomike dhe terroriste, e megjithatë përsëri ka arritur të ringrihet e të rikuperohet. E duket se me këtë shpresë e optimizëm janë dhe operatorët turistikë në Shqipëri, të cilët me optimizmin e numrave që flasin për një përhapje të vogël të pandemisë në vëndin tonë e për më tepër një numër shumëi vogël humbje jetësh, duket se ofrojnë paketën më të mirë turistike për këtë sezon veror. Alternativa më e përfolur këtë kohë për sa i përket turizmit është ai i turizmit të brëndshëm, destinacione që mund të arrihen lehtësisht në rrugë tokësore në pak orë. Nga kjo pikëpamje Shqipëria duket se ka një avantazh të madh duke qënë se një pjesë e konsiderueshme e turizmit bazohet nga ky lloj turizmi. Edhe Italia, Gjermania, Turqia, Greqia e shumë vënde të tjera, po punojnë në këtë drejtim me thirrjen për të pushuar brenda vendit, thirrje qëi bashkohen edhe operatorët turistikë shqipëtar “Eja pusho në Shqipëri” e cila duket si mënyra më e mirë për të shpëtuar turizmin e vëndit e për të bërë njëkohësisht të njohur në rang botëror atraksionet dhe vlerat tona kulturore si komb. Për të vazhduar në rrugën e suksesit që turizmi shqiptar ka njohur veçanërisht vitet e fundit, me një numër gjithmonë e në rritje të turistëve të huaj, ata që e vizitojnë për herë të parë e shumë të tjerë që rikthehen për të përjetuar e shijuar përsëri bukurinë e vendit tonë, bëje dhe TI Shqipërinë pjesë të axhendës tënde turistike këtë vit, ….Eja pusho në Shqipëri!

KUSH ËSHTË ANA CENO

Diplomuar në degën e Historisë, në Fakultetin e Histori-Filologjisë në vitin 2012. Specializuar në fushën e Guidës Turistike dhe Trashëgimisë Kulturore në Universitetin e Tiranës, për të vazhduar më pas studimet post Master në Torino, Master Ndërkombëtar në fushën e Trashëgimisë Botërore dhe Projekteve Kulturore për Zhvillim organizuar nga UNESCO në bashkëpunim me Universitetin Politeknik të Torinos dhe ITCO. Me eksperiencë pune dhe trajnimesh si brënda ashtu edhe jashtë vendit, eksperienca e saj e fundit ka qënë në Buenos Aires, Argjentinë, ku ka punuar në Galerinë e Artit Kontemporan Latin, Rolf Gallery Art.

Si koronavirusi kërkon të vrasë shtrëngimin e duarve

June 13, 2020 by dgreca

Esse Nga Rafael Floqi/

Ishte ende fillimi i Marsit në Michigan, ende nuk kishte nisur pandemia, por sapo kishin dalë rregullat për distancimin social. Kisha një takim të paracaktuar me këshilltaren e shkollës së vajzës, për masat që duheshin marrë për t’u bërë gati për Universitet. Vitin tjetër ajo është maturante. Por isha në siklet se sapo kishin dalë urdhrat e mbrojtjes nga Covid – 19, dhe njeri prej tyre ishte shmangia e dhëniessë dorës. Atëherë ishte vetëm fillimi, sot është disi më ndryshe, pasi dihet se koronavirusi gjer tani u ka marrë jetën mijëra vetëve në shkallë globale. Por krahas gjithë atyre viktimave, specialistët thonë se një tjetër viktimë e virusit, do të jetë edhe një traditë që ka zgjatur prej shekujsh, – shtrëngimi i duarve.Një gjest që përcjell respekt, mirëdashje e besim mes miqve edhe të panjohurve, por njëkohësisht,një akt që përcjell edhe mikroorganizma të rrezikshëm.

“S’di si të bëj, i thashë gruas, t’i jap dorën këshilltares. Ajo m’u përgjigj,- po ti të gjithëve ua jep dorën. Kufizohu disi!”. Dhe erdhi rasti ta takojmë atë, ishte ajo që na priti tek dera e shkollës. Por ajo në vend që të më jepte thjesht një dorë si i panjohur që isha, ma shtrëngoi dorën me të dy duart e saj. I fokusuar tek ky gjest, defekt profesional mendova, jo më kot është këshilltare. I duhet konfidenca e atyre që këshillon, punë psikologjie,-thashë më vete.Dhe vendosa të tregohem i rezervuar me të tjerët duke u përqendruar tashmangja këtë gjest. Nuk do t’i jap dorën tjetërkujt thashë me vete.Por në një dyqan ushqimor me mallra ballkanike, ku blejnë shpesh shqiptarët, djathë të bardhë, ullinj apo dhe birra Korça, hasa një malësor rreth të 60-tave, një fans i panjohur i imi që më ndiqte nga Televizioni. Ai gati m’u hodh në qafë dhe më shtrëngoi fort dorën. Në djall, mendova, si mos i jepja unë dorën atij njeriu, më tepër një fansi, e megjithatë sa mbërrita tek makina, menjëherë i fërkova duart me desinfektant.

Por ky ishte vetëm fillimi. Pastaj nisën si me humor përshëndetjet, me bërryl apo me grushtalaamericana, ashtu siç kishte qejf të bënte dhe Presidenti Obama, një gjest i hyrë në kulturën amerikane nga sporti. Të gjithë qeshnim, si të kishin zbuluar një gjë të re, dhe politikanët në TV dhe prifti në kishë para se të filmonin të Dielën e palmave. Madje gjatë meshës edhe pse nuk më dha dorën, ai harroi dhe i vendosi osten ne gojë, sipas ritit nja 10 besimtarëve të devotshëm që ishin në sallë me gjithë njoftimin e ndalimit të meshave në kisha nga dioqeza.Meditova duke qëndruar në sallë,dhe përsiatja me vete, madje dhe duke u lutur, se një shtrëngim i fortë i duarve, është një shenjë universale e forcës dhe e sigurisë, është një veprim i respektit të ndërsjellë midis dy njerëzve, dhe është thelbësor,ndoshta jo aq sa besimi tek Zoti, për shoqërizimin e specieve njerëzore. Në të gjithë botën, një takim i duarsh, i shoqëruar shpesh nga një përshëndetje me kokë ose një përqafim, është një pjesë thelbësore e komunikimit njerëzor. Po ashtu në qarqet e biznesit, një shtrëngim duarsh i mirë i sinqertë është po ashtu, një konfirmim i një marrëveshje si edhe një përshëndetje e ngrohtë që është në të vërtetë një vepër e mirë. E kjo ishte, natyrisht kështu, deri nga mesi i marsit, kur bota edhe pse shihte lajmet e Wuhanit, i quante të largëta, punë lakuriqësh nate në një pazar të gjësë së gjallë që hanë kinezët.Dhe sa e largët është ngrënia e mishit të atyre kafshëve për ne evropianët, aq e largët dhe pandemia, siç i thoshim një shprehje të trashëguar nga koha e vëllazërisë shqiptaro -kineze, “t’i biesh nga Kina” pra rrotull dhe larg.

Por ai virus i vogël që brenda javësh pushtoi botën, duke kapërcyer kontinente, duke kërcënuar njerëzimin në ekzistencën e tij, ai virus i vogël ende i panjohur, me agresivitetin e tij infektiv mahnitës dhe vdekjet që mbollibëri që dhe njerëzimi të tërhiqet nga përshëndetjet fizike tradicionale. Dhe duket sikur kjo sëmundje i dha një kuptim më të thellë asaj sharjes, që s’besoj të jetë në fjalorin e Akademisë së Shkencave.Kjo sëmundje ishte domethënia më e plotë e sharjes, siç thoshte një grua në Instagram, “Me ta …. Kina nënën”. Dhe vërtet, pandemia krahas së tjerave rrezikon të marrë me vete edhe shtrëngimine dorës e cila është de fakto përshëndetja më njerëzore.

Shtrëngimi i dorës, përshëndetja më njerëzore

“Filloni duke bërë shtrëngimin e duhur të duarve dhe e gjithë bota do të hapet para jush”, thotë një proverb. Duke qenë një gjest kaq i zakonshëm, pavarësisht nëse jepet pas një intervistë pune, takimi apo përfundimi të një vizite diplomatike, shumë pak ose aspak mendohet për infeksionin. Me përjashtimte ndonjë “cleaningfreak” emri i të cilit, do të ishte i mirë vetëm për të zgjidhur fjalë kryqe, si p.sh. Tittlemouse një personazh i fiksuar pas pastrimit,përgjigja :Thomasina. Por sot germofobët, e fiksuar pas pastrimit ndjehen të detyruar të pastrojnë shumë çdo gjë, vuajnë me të vërtetë nga një çrregullimi obsesiv-kompulsiv. Në serialin TV Monk, detektivi AdrianMonkqë punon në rrugët e ndyta të San Franciskos, por ka aq frikë nga mikrobet sa ai duhet të pastronte gjithnjëduart, pasi t’i shtrëngonte me dikë. Tani më duket jemi bërë të gjithë ca si personazhi “The Monk”-Murgu është një maniak “germofob”, emri i popullarizuar për njerëzit që bëhen të fiksuar me mikrobet dhe papastërtitë dhe ndjehen të detyruar të kryejnë ritualet e larjes dhe pastrimit shpesh pa qenë nevoja. Ky është një karakter fiksional. Por ka dhe njerëz realë me këtë sindromë, ndër më të njohurit përfshijnë famëmadhin të ndjerin manjatin dhe regjisorin HowardHughes, si dhe famëkeqin diktatorin irakian SadamHuseinin, i cili siç raportohej në dokumentet e CIA-s shpesh i porosiste vizitorët të zhvisheshin dhe të laheshin me sapun antibakterial para se ta takonin. Por kjo nuk e shpëtoi dot atë nga vdekja. Tani të tillë jemi bërë të gjithë ndoshta nga pak Monke nga pak Sadam. Por kjo nuk është veç një sindromë vetjake, por ajo është edhe kolektive.Qysh kur më 2007 autorja e një bestselleri, GayleWestmoreland’s bënte thirrje në librin e saj me titull, “ Zgjohu Amerikë: Ndal mos shtrëngoni duart!.” Dhe pyeste: A e keni gjetur ndonjëherë veten të detyruar të shtrëngoni dorën e një personi krejt të huaj. Sigurisht që keni. Të gjithë kanë. Zgjohu Amerikë! Mos i rrokni duart, ky është një “kushtrim” për t’i dhënë fund praktikës së rrezikshme dhe jo-sanitare të shtrëngimit të duarve. Libri u botua në vitin 2007 dhe mesazhi i tij rezonoi në të gjithë botën. Si atëherë dhe tani ka pasur shumë njerëz donin të ndalonin shtrëngimin e duarve, por kanë frikë nga ndikimi shoqëror që të marrin një qëndrim të prerë. Sidoqoftë manifesti i autores zbulon pikërisht nënvizimet kulturore, ekonomike dhe sociale të shtrëngimit të dorës.

Duart vrasëse pa dashje

Zakoni i shtrëngimit të duarve ka lindur kur ende nuk dihej se duart ishin burim transmetimi infeksionesh. Edhe pse në disa tradita fetare si në ato hebraike dhe ato myslimane ekziston riti i larjes apo marrjes avdes, siç i thonë. Deri në fund të shekullit XIX, njerëzit nuk e dinin se duart duheshin larë (e bënin vetëm kur i duhej të hiqnin një erë të keqe) dhe qe shumë e vështirë t’i mbushje mendjen se larja e duarve i mbronte nga sëmundjet. Pasi nuk ishin zbuluar bakteret dhe nuk ishte ende koha e LuisPasteur-it. I pari që ngriti zërin ishte mjeku hungarez IgnazSemmelweis, që në vitin 1848 bëri lidhjen mes larjes së duarve dhe shëndetit. Ai u sulmua, u denigrua, u hoq nga puna dhe vitet e fundit të jetës i kaloi në çmendi. Vetëm pse theksoi se mjeket duhet të lanin duart, sidomos pasi kishte vënë re se shpesh disa mjekë kalonin nga morgu në lindje pa larë duart, duke shkaktuar më shumë vdekje tek nënat e reja. Natyrisht sot ne nuk duhet të bëjmë të njëjtat gabime!

Përshëndetja me dorë ka qenë gjithmonë një formë e dobët e përshëndetjes, dhe jo vetëm sepse përhapet mikrobet. Komplikon pa nevojë se çfarë duhet të jetë një ndërveprim rutinë. Përplasja e grushtit është në një farë mënyre një përmirësim, më i thjeshtë dhe higjienik, por gjithashtu, është problematik. Ashtu si shtrëngimi i dorës, grushti i grushtit mund të jetë i vështirë për t’u ekzekutuar, veçanërisht nëse e provoni atë tek dikush nga një kulturë, ku është tabu për të prekur një të huaj ose dikë të seksit të kundërt. Dhe gjuha e trupit është e gjitha e gabuar. Kur ne interpretojmë në mënyrë të ndërgjegjshme sugjerime nga gjestet e një të huaji, truri nuk përkthen një grusht të ardhshëm si, “jam i kënaqur që po të takoj”.

Më shtrëngo dorën të tëthem se kush je

Kur lexoja këto radhë më kujtuan një të njohurin tim, i cili ndoshta mendon se një shtrëngim i dobët duarsh mund të dëmtojë autoritetin e tij, ndaj duket se sipas tij se çdo shtrëngim duarsh duhej të të dhembë fort. Gjithmonë kam menduar, pse e bënte ai këtë, dhe nësekjo donte të shprehte diçka. Ajo që duket se më tepër se një gjest përshëndetës shtrëngimi i duarve është një mjet jo verbal për të transmetuar qëndrime.Pavarësisht nëse e kuptoni apo jo, duart tuaja zbulojnë shumë gjëra për ju…

Shtrëngimi i dorës është cilësuar si një veprim instiktiv i njeriut. Si çdo gjë instiktive ai mbart ne vetvete një rrëfim jo të modifikuar mbi individin. Hulumtuesit e shumtë kanë arritur në konkluzionin se mënyra se si një person shtrëngon dorën tregon më shumë se fjalët mbi personalitetin e tij.

“Duart e atyre që takoj janë memece elokuente për mua. Prekja e disa duarve është thjesht një mbikëqyrje. Kam takuar njerëz aq të zbrazët, saqë kur kapja majat e tyre të ngrira të gishtave, dukej sikur po shtrëngoja duart e mërdhitura nga një stuhi verilindore. Të tjerë kanë në duar rreze dielli në atë mënyrë që rrokja e tyre të tërheq zemrën. Mund të jetë vetëm prekja e lehtë e dorës së një fëmije; që ka po aq diell të mundshëm brenda, sa për mua është si një shikim i dashur për të tjerët. Një shtrëngim i përzemërt duarsh është si një letër miqësore që më jep kënaqësi të vërtetë”, shkruante Helen Keller, tek “The Story of MyLife” ( Historia e jetës sime) .

Një shtrëngim duarsh i mirë i fuqishëm është një shenjë universale e forcës dhe e sigurisë, dhe pse të gjithë (po, po, edhe pёr ju zonja.) Duhet ta keni një të tillë. Një shtrëngim duarsh i fortë (por jo dërrmues) që është një shenjë respekti të ndërsjellë nga të dy palët. Ai menjëherë vendos tonin për çdo takim.

Por sidoqoftë, të kesh duar të forta nuk ju jep të drejtën të shtrydhni lëngun e jetës nga duart e dikujt tjetër, që kur takoheni për herë të parë. Jam i sigurt që të gjithë e kemi pasur atë përvojë në një moment dhe është e sigurt që nuk është kënaqësi. Në të kundërt, një shtrëngim duarsh “i dobët” është një mënyrë e shkëlqyeshme për të bërë një përshtypje të paharrueshme – me të vërtetë të keqe. Pavarësisht nëse keni qenë në anën tjetër të një shtrëngimi duarsh me një “peshk të ngordhur” apo me një shtypës kockash, me siguri nuk do të ndjeheshit pozitiv për personin tjetër. Përsëri, një shtrëngim duarsh i fortë i bollshëm i mirëfilltë mund ta bëjë gjithë ndryshimin.

Shtrëngimet e duarve, ose më saktë mënyra me të cilën burrat ju kapin dorën, mund të ketë të bëjë diçka me nënvetëdijen dhe analizën e karakterit. Unë jam gati i bindur se tregon më shumë në atë mënyrë sesa me forcën fizike të atij që toket. Disa nga burrat më të fortë vështirë t’u shtrëngojnë fort dorën, kur u referohem burrave të forcës, nuk dua të them vetëm ngritës peshash, por fermerë, mekanikë dhe të tjerë që posedojnë një forcë të pazakontë në duar. Nga ana tjetër, shumë tipa që dëshirojnë të ishin jashtëzakonisht të fortë, kultivojnë një tip dorështrëngim si thyese arrash dhe përpiqen të shpartallojnë dorën e secilit që takojnë. Kujtoj ata si ky tip që ta kapin shpejt dorën dhe menjëherë vendosin të mposhtin cilindo që janë duke përshëndetur. Një shtrëngim dore mund të jetë i fortë, i ngrohtë dhe mikpritës pa i provuar tjetrit se, ju jeni njeriu më i fortë në tokë. Ndoshta psiko-analistët mund t’i japin një shpjegim të plotë të kësaj; ndoshta mund të jetë që disa individë kanë frikë se të tjerët nuk do t’i konsiderojnë jashtëzakonisht të fortë, kështu që ata duhet të heqin të gjitha dyshimet që në sulmin e parë.

Fotografia në gur e dorështrëngimit të parë

Ndoshta si për çudi, një nga shtrëngimet e para të regjistruara ka ndodhur në Lindjen e Mesme. Në fronin e mbretit Shalmaneser III, që dëshmohet në një gdhendje në një pllakë guri të shekullit të 9-të P.K. ku tregohet sundimtari asirian duke shtrënguar duart me një udhëheqës babilonas, pas përfundimit të një aleance. Ky është rasti më i hershëm, i shtrëngimit të dorës si manifestim publik i një marrëveshjeje midis dy popujve. Zakone të tilla u përhapën për t’u bërë më të njohura në botën antike. Historia e shtrëngimit të dorës daton nga shekulli i 5-të B.C. në Greqi. Ishte një simbol i paqes, duke treguar se asnjë person nuk mbante armë. Grekët e lashtë e morën këtë gjest mjaft seriozisht përderisa t’i dhënë asaj edhe një emër, e quanin dexiozë, “bashkimin e duarve të duhura”. Ata e paraqitën atë në monedha dhe në statuja që festonin aleanca politike dhe ushtarake. Kështu vepruan edhe romakët e lashtë; udhëheqësit e tyre, qysh atëherë i kanë shtrënguar duart për të nënshkruar traktate dhe marrëveshje të tjera.

Por gjatë rrugës, shtrëngimi i dorës u përdor gjithashtu si një përshëndetje, ndoshta për shkak se një dorë e zgjatur e djathtë tregon se nuk do të mund të mbash armë. Me sa duket, njerëzit menduan se rreziku i marrjes së mikrobeve nga një i huaj ishte më pakët se rreziku i goditjes me thikë. Në Muzeun Pergamon në Berlin, në një gur funerali rreth shekullit të 5-të P.K. tregohen dy ushtarë që shtrëngojnë duart. Duket se ky gjest, si një gjest i hapur dhe komfort, mbështet supozimin historik se ai evoluoi si një shenjë e besimit të mirë mes njerëzve. Për shkak se një shtrëngim duarsh përfshin paraqitjen e hapur të dorës së djathtë, ai tregon besim pasi dëshmon mungesën e një kame të fshehur ose të një arme tjetër. Kur shpataështë në mill, shtrëngimi i duarve parandalon nxjerrjen e saj. Megjithatë, praktika u bë më e përhapur si një simbol i miqësisë dhe besnikërisë. Ajo u bë aq e kudogjendur sa dy palë duar të kapura u shfaqën madje dhe në monedhat romake.

Tek shqiptarët thelbi i ekzistencës së tyre “Besa” si virtyt moral e ka zanafillën nga lashtësia, si nevojë për solidaritet në bashkësinë fisnore. Dhe tek shqiptarët dhënia e besës, shoqërohet me dhënien e dorës së pajtimit. Funksionet më të posaçme besa i ka të lidhura me gjakmarrjen. Besa, në këtë kontekst, është zotimi që shtëpia e një të vrari i jepte familjes së vrasësit për të mos e marrë gjakun në një afat të caktuar. Mbrojtjen me besë e gëzonte edhe miku tek mikpritësi, sa kohë qëndronte tek ai ose gjatë udhëtimit deri në një kufi të caktuar, dhe ajo vulosej po me një shtrëngim duarsh.“Kjo dorë beje âsht e pelqyeme prej kanunit të Malevet të Shqypnís si per të dlirun prej zhgarkimesh, si edhèper të lidhun besë” Kanuni i Lekë Dukagjinit, Beja Nyja 530.

Në Evropën Mesjetare, kalorësit do të shtrëngonin duart e njëri-tjetrit në përpjekje për të liruar çdo armë të fshehur nga armatura e rivalit të tyre. Në shoqëritë luftarake, ku armët anësore të brezit ishin të zakonshme, padyshim që kuptohet edhe domosdoshmëria e një përshëndetjeje kaq të fuqishme.Por ajo e humbi këtë funksion deri në periudhën e hershme moderne, kur ajo u kuptua ndërkombëtarisht dhe u përdor si formë përshëndetjeje.

Shtrëngimi i duarve gjest barazie

Në Angli të shekullit të 17-të, Kuakerët, të cilët u ngritën kundër praktikave të tepërta dhe të panevojshme, popullarizuan gjestin e shtrëngimit e dorës si një alternativë më e barazuese sesa, përkulja e trupitapo ngritja e kapelës në formë respekti. Shtrëngimi i dorës siç e dimë se ai erdhi në vetvete gjatë epokës Viktoriane. Etiketat moderne të shtrëngimit të duarve u zhvilluan gjatë shekullit XIX dhe, deri në vitin 1900, ishte metoda më e zakonshme që u përdor për të përshëndetur të tjerët. Udhëzues të panumërt u ofruan për mënyrën më të mirë për të shtrënguar duart. Mënyra se një njeri shtrëngon duart apo luan me duart bëhet pjesë e karakterit të tij.

Kur po shkruaja këto radhë m’u kujtua personazhi i UriahHeep që është një personazh imagjinar i krijuar nga CharlesDickens në romanin e tij DavidCopperfield që e ndiqnim si familje në TV shqiptar në rininë tonë në Shqipëri. Heep është një nga antagonistët kryesorë të romanit. Karakteri i tij është i dukshëm për përulësinë e tij të fshehtë, sinqeritetin e tij i tepruar në dukje, duke bërë referenca të shpeshta për “përvujshmërinë” e tij. Emri i tij është bërë sinonim i sykofantisë, apo lajkave të pa sinqerta për të përfituar. Pikërisht ai është bërë i njohur për mënyrën sesi jepte dorën apo fërkonte duart dhe është bërë simbol i njeriut të pasinqertë Ne fakt, pjesa më e madhe e DavidCopperfield është autobiografik, dhe disa studiues besojnë se sjelljet dhe atributet fizike të Heep-it, bazohen tek fabulisti HansChristianAndersen, të cilin Dickens e takoi pak para se të shkruante romanin. Ky simbol mbeti i fortë sa një autor amerikan shekuj më vonë, do ta cilësonte presidentin e skandalit “Watergate “ RichardNikson se ishte një UriahHeep i vërtetë.

Pavarësisht nga prirja e përgjithshëm e dorë shtrëngimit, praktikat lokale sipas traditave vazhduan: Ka një larmi të mahnitshme të zakonesh përshëndetëse në të gjithë botën. Në Tibet prekja me gjuhë mund të jetë një mënyrë për të mirëpritur njerëzit. Në Zelandën e Re, Maorit përshëndesin njëri-tjetrin duke prekur hundët po ashtu dhe eskimezët. Burrat e Etiopisë prekin shpatullat, dhe në Republikën Demokratike të Kongos, miqtë meshkuj prekin ballin. Në shumë vende të Azisë, njerëzit përkulen me njëri-tjetrin kur takohen. Dhe në disa vende evropiane, si dhe vendet arabe, në Rusi, përqafimet ose puthjet në faqe janë më shumë normë. Megjithatë mënyra më e zakonshme fizike për të përshëndetur njerëzit në mbarë botën është tani shtrëngimi i dorës. Kjo është bërë aq e kudogjendur sa që kurrë nuk mund të keni menduar pse njerëzit shtrëngojnë duart. midis të tjerave të panumërta.

Shtrëngimi i duarve si simbol paqeje

Pra shtrëngimi i duarve e ka zanafillën si simbol paqeje, si dëshmi, se personi që zgjat dorën nuk ka armë të fshehur pas shpine. Në rrjedhën e shekujve ajo është bërë një simbol respekti e besimi.Edhe pse kultura të ndryshme dallojmë kaq shumë nga njëra-tjetra, shtrëngimi i duarve shërben si një urë lidhëse që i bashkon dy individë dhe ia bën të qartë personit tjetër se ti nuk ia do të keqen.

Në kohët moderne, politika është bërë e paimagjinueshme pa shtrëngimin e duarve: “Shtrëngimi i duarve shihet si një përshëndetje burrërore, ndryshe nga gjeste të tjera që mund të kenë nuanca më femërore, ndryshe nga përkulja franceze, apo përkulja që bëjnë shumë kultura aziatike. Shtrëngimi i duarve, shihet si shenjë force e vitaliteti. Kur Presidenti Trump u takua me Presidentin francez, EmmanuelMacron shtrëngimi i duarve mori përmasat e një ndeshjeje fizike, kush do të zgjaste më shumë, kush do të shtrëngonte më fort,” thotë DorothyNoyes, profesore e folklorit në Universitetin Shtetëror të Ohajos. Njerëzit me një personalitet mbizotërues ose të cilët dëshirojnë të tregojnë mbizotërimin e tyre, do të shtrëngojnë dorën e dikujt ndërsa mban pëllëmbën e tyre të ngritur poshtë, dhe pëllëmbën e personit tjetër të ngritur lart (një shtrëngim duarsh i nënshtruar). Dhe këtu është një sugjerim nëse merreni me një shtrëngues dore dominuese: Kur rrini dorën tuaj për të tundur të tyren, mbajeni tuajin të qëndrueshëm dhe të drejtë – mos e ktheni dorën poshtë. Në një dokumentar për gjuhën e duarve në politikë thoshin se ai liderët e vendeve gjatë takimeve ndërkombëtare për piqen që dora e tyre të jetë në të djathtë para fotografëve dhe dora e palës tjetër në të majtë për të treguar dominim. Në fakt, kur John F. Kennedy ishte duke kandiduar për president të Shteteve të Bashkuara, ai urdhëroi një studim për të përcaktuar se cili ishte shtrëngimin më i mirë të dorës.

Politika. art i shtrëngimit të duarve

Duarshtrëngimi me dy duar. Përfshin tokjen me dorën e djathtë dhe vendosjen e dorës së majtë në krahun ose shpatullën e dikujt, ose shtrëngimin e dorës së tyre midis të duarve tuaja. Shtimi i dorës së majtë tregon një dëshirë për të treguar ndershmëri dhe sinqeritet, dhe sa më e lartë të vendoset dora, aq më i madh është niveli i intimitetit midis dy njerëzve (ose aq më e madhe dëshira për të krijuar një marrëdhënie të ngushtë). Këtu është gjëja e çuditshme në lidhje me këtë shtrëngim dore: Duke pasur parasysh shkallën e afërsisë dhe prekjes, me siguri do të mendoni se do të përdoret më shpesh në mesin e miqve dhe familjes së ngushtë. E vërteta është, se liderët politikë shpesh e përdorin këtë shtrëngim duarsh për të bërë të duket sikur janë me kushte të mira, të cilat në të vërtetë mund t’i japin asaj një frymë mosbesimi. Udhëheqësit politikë duan të shfaqin shoqëri … por le të jemi të sinqertë këtu: Mund të mos jetë një ndjenjë e përzemërt. Duhet gjithashtu të theksohet se kur dikush bën duartakim me dy duar ku përfshihet shtrëngimin e dorës së personit tjetër shih më poshtë Bush dhe Putin , shfaq një dëshirë për të marrë kontrollin e bashkëveprimit. Ju do të bllokoni fjalë për fjalë dorën e personit që takoni me duart tuaja!

Në botën e sotme të shkëmbimeve digjitale shtrëngimi i duarve është bërë mishërim i akteve që ndodhin prapa skenave apo jashtë shkëmbimeve fizike. Fotografët kapin momentin e shtrëngimit të duarve kur arrihet një marrëveshje. Pra shtrëngimi i duarve është simboli fizik i arritjes së diçkaje të rëndësishme, është aspekti vizual i përgjegjësisë dhe rëndësisë së një akti.Gjuha e trupit, ose komunikimi jo verbal, nuk është një temë për të cilën flitet shpesh (qëllimi i duhur!). Megjithatë, kërkimet tregojnë se është një pjesë domethënëse, nëse jo edhe më e rëndësishmja e komunikimit. Aftësia për të lexuar gjuhën e trupit dhe vetëdijesimi i gjuhës sonë të trupit janë gjithashtu pikat kryesore të inteligjencës emocionale dhe aftësive shoqërore.Aftësia për të lexuar gjuhën e trupit dhe vetëdijesimi i gjuhës sonë të trupit janë gjithashtu pikat kryesore të inteligjencës emocionale dhe aftësive shoqërore. Gjuha e trupit vjen në grupime, si fjali të folura. Në vend që të gjykoni një gjest ose një shprehje, ju duhet të merrni gjuhën e trupit në tërësi. I gjithë trupi mund të tregojë një histori. Por problemi është se përveç simbolikës, shtrëngimi i duarve përcjell mikroorganizma të rrezikshme. Sa herë kollitesh apo teshtin, sa herë shkon në banjë, mendoni pak se çfarë mikrobesh mbajnë duart. Në çdo moment njeriu mbledh mikrobe, sa herë prek një objekt, mbledh me duar rreth 50% të mikrobeve të sipërfaqes që prek. Nënat tona diçka dinin kur na porosisnin vazhdimisht larjen e duarve. Tani nuk ia marr për ters sime shoqe e cila përgjon zhurmat nga banjë, dhe me pyet ai i lave duart? Higjiena personale e individit është shumë më e mangët se ç’e mendojmë ne, thonë mikrobiologët. Për këtë arsye, në kushtet e koronavirusit, duket se shtrëngimit të duarve ndoshta i ka ardhur fundi.

Me se ta zëvendësojmë shtrëngimin e duarve ?

Tani njerëzimi duhet të vendosë se me çfarë do ta zëvendësojë. Në thelb ky është një gjest simbolik, pra nuk ka rendësi nëse shtrëngon duart, përplas grushtet, apo bën diçka tjetër që ka të njëjtin kuptim. Na mbetet të biem dakord se çfarë gjesti të ri do të zgjedhim për të simbolizuar atë që përfaqësonte shtrëngimi i duarve. Nuk ka rëndësi gjesti, por mesazhi që ai përcjell. Por dhe kjo nuk është e lehtë.

Shfaqja e pëllëmbës të hapur si sinjal miqësor, është në gjenet tona, ajo që Givens, një profesor në Universitetin Gonzaga dhe drejtor për Qendrën për Studime Joverbale, e quan një “produkt” i rrjeteve neuromuskulare që kanë evoluar gjatë qindra miliona viteve nga amfibët, tek zvarranikë dhe vertebrorë të tjerë. Këto cirkuite nervore prodhojnë nevojën për shfaqjen e një “ instrumenti ” të jo-agresionit, të paqes ”, siç është e kundërta shfaqja e kraharorit zbërthyer i qëndrimit agresiv, si pozicion p.sh. që marrin gorillat kur ngrehin gjoksin, shpatullat dhe kokën për t’u dukur më të mëdhenj. Nga ana tjetër kur shimpanzetë janë agresivë nuk i hapin duart, duart e tyre ulen poshtë, pra edhe nga pikëpamja gjenetike e origjinës pëllëmba e hapur e mbajtur vertikalisht është një shenjë miqësie, jo e pafuqishmërie – por megjithatë porosia e saj është e paqartë. “Truri i njeriut ka qarqe evolucionare të lobeve parietale të cilat reagojnë pozitivisht te sensorët vizualë për duart e shtrënguara “, thotë Givens. Paraqitja e pëllëmbëve të hapur (përballë lart) pasqyron hapjen tuaj, duke treguar pëllëmbët poshtë tregon autoritet. Pra, në fund të fundit, është një mjet komunikimi jo verbal, që mund të dërgojë një sugjerim të fuqishëm bashkëpunues, ndaj mund të ndaj mund të jetë shenja e përshëndetjes me pëllëmbën lart, mund të jetë gjesti i ardhshëm që të mos transmetojmë viruse.

Tani që është epidemia e këtij virusi dhe që na kërkohet për të ndaluar për të shtrënguar duart, ne kemi vetëm një mundësi për t’iu hequr një herë e për gjithnjë këtë zakon. Ekziston një mënyrë shumë më e mirë për të përshëndetur mënyrë-tjetrin – dhe jo, nuk është cekja e grushtit me grusht dhe sigurisht që nuk as trokitja qesharake e bërrylit. Një masë e thjeshtë parandaluese që do të sillte mjaft përfitime për shëndetin e njerëzve: mund te ishte braktisja e zakonit të shtrëngimit të duarve si përshëndetje!

Duke ecur përpara, mund të përshëndesim sipas e stilit të malësorëve tanë me një dore në zemrën, gjë që gjendet edhe ndër popuj të tjerë, po do përshëndesimthjesht me dorën hapur pa takuar duart me që do të ruajmë dhe distancën prej 2 metrash duke valëviturpëllëmbën.Më lejoni t’i siguroj ata që duan të rifillojnë shtrëngimin e duarvepas pandemisë se ne nuk duhet të braktisim një traditë kulturore duke dëbuar të gjitha llojet e shtrëngimevetë duarve. Gjesti ka një traditë padyshim të gjatë dhe ilustruese për të treguar paqe, pajtim marrëveshje, por jo si një përshëndetje.

Përkundrazi, ne duhet ta rivendosim atë në ditët e lavdisë së shekullit të nëntë para Krishtit, kur një shtrëngim duarsh ende nënkuptonte diçka të madhe.Kur të mbarojë kjo pandemi, ndoshta nuk do ketë më shtrëngime dore si në të kaluarën. Kështu le t’i themi se kemi një heqje qafe pozitive ,një herë e mirë e dëshirës për të shtrënguar duart.Por e di se s’ka për të qenë ashtu. Pse kot u bë ajo gurgule, nëse Pres. Trump ia zgjati, apo s’ia zgjati dorën kryetares demokrate të Dhomës së PërfaqësuesveNancyPelosit gjatë fjalimit para kombit.

Pse zëvendësimi është një “Mision i pamundur”!

Kështu po marr edhe unë guximin dhe po them një thagmë tjetër, po e quaj shtrëngimin e duarve një zakon primitiv apo siç quheshin në kohë te Enverit “zakon prapanik” ( siç ?!). Unë nuk po sugjeroj të heqim dorë nga përqafimet, puthjet apo nga shtrëngimet e duarve mes njerëzve të afërt që përmes këtij gjesti duan të ndjejnë e përcjellin emocione. Propozoj të mos shtrëngojmë duart kur për shembull përshëndesim të njohur apo të panjohur në rrugë, kur kemi takime pune, kur na prezantojnë dikë në kafe, etj. Zgjedhja për të mos shtrënguar duart duhet të mos paragjykohet e të mos konsiderohet si mungesë edukate, por si gjëja e duhur për të bërë. Nuk kemi pse e tregojmë respektin duke i transmetuar viruse e baktere njëri-tjetrit. Edhe mjeku i njohur AnthonyFauci, drejtori i Institutit Kombëtar Amerikan të Sëmundjeve Infektive, si dhe këshilltari i presidentit amerikan Donald Trump, është shprehur: “Si shoqëri duhet të harrojmë shtrëngimin e duarve! Nuk kemi nevojë për të! Duhet ta thyejmë këtë zakon sepse është një nga rrugët kryesore të transmetimit të sëmundjeve si kjo e koronavirusit”. Dhe kjo duket se po gjen mbështetje, kur aktori KumailNanjiani postoi në Twitter kohët e fundit mesazhin, “Unë nuk mund ta imagjinoj kurrë të shtrëngoj një dorë tjetër”, tweet-i i tij mori 50,000 pëlqime në disa orë.Megjithatë duke kundërshtuar veten do të them, se ndoshta duarshtrëngimin nuk mund ta zëvendësojë një gjest tjetër, besoj se me gjithë apelet, kjo nuk do të ndryshojë.

Një fqinji im i moshuar erdhi para një jave dhe më falënderoi, që ia kora barin para shtëpisë, pasi kompania që ia korr zakonisht nuk lejohej të punonte, sipas urdhrit të guvernatores dhe ai më zgjati dorën . Ç’të bëja mos i jepja dorën?E pamundur, do të ofendohej.

Megjithatë në jetën e zakonshme dhënia e dorës mund të shmanget disi, por jo për gjëra të rëndësishme. Si për shembull, kur bëhet fjalë për politikën, shumica e gjërave mund të zgjidhen me një fjalë të butë, një buzëqeshje të thjeshtë dhe një shtrëngim të fortë dore. Dhe nëse këto mungojnë, jo gjithmonë ka marrëveshje. Shtrëngimi i duarve është i shkëlqyeshëm për biznesin është i shkëlqyeshëm dhe për paqen. Dhe paqja është e shkëlqyeshme për biznesin. Biznesmenët ia dinë vlerën sloganitqë përcakton një marrëveshje xhentëlmenësh. “Letyourhandshake be a greaterbond than anywrittencontract.” Bëje shtrëngiminedorësnjë lidhje më e fortë sesa një kontratë e shkruar”.

Japra pse nuk do të jetë e lehtë të thyhet një zakon i krijuar prej shekujsh. Kjo u dëshmua me një fakt anekdotik. Pak minuta pasi u bëri thirrje holandezëve të ndalin shtrëngimin e duarve për të luftuar coronavirusin, Kryeministri holandez MarkRutte gjithë entuziazëm i shtrëngoi dorën kreut të Qendrës Holandeze për Kontrollin e Sëmundjeve. Oops…