Featured – Page 664 – Dielli

Enver Hoxha: Aprovoj ekzekutimin

January 23, 2015 by dgreca

Terrori komunist, dokumentet që botohen për herë të parë/
Bisede e Admirina Peci me studiuesin Enver Kushi/
Një letër e shkurtër, konçize e me përmbajtje makabre njëkohësisht, me shkrimin e Enver Hoxhës dhe nënshkrimin e tij në fund të saj, dëshmon se si ka miratuar diktatori në 12 mars të 1945 pushkatimin e 9 intelektualëve. Hoxha rendit emrat e të nëntëve dhe në fund kërkon ta njoftojnë për datën e ekzekutimit të tyre. Ky është një dokument i rrallë nga të paktat dëshmi arkivore e të dokumentuara që vërtetojnë urdhrat e drejtpërdrejta të diktatorit për ekzekutime masive dhe në rrugë zyrtare.
Dokumenti që botohet për herë të parë nga “Shqiptarja.com” është marrë në Muzeun Historik kombëtar mes dhjetëra dokumentesh, fotografish e dëshmish që do të ekspozohen për herë të parë me hapjen e Pavijonit të Terrorit Komunist, vetëm pas pak ditësh. Punonjësit e muzeut I gjemë në punë e sipër, ndërsa shkëpusim për pak çaste studiuesin Enver Kushi i cili na tregon hap pas hapi gjithë dëshmitë surprizë të këtij pavijoni.
Më në fudn po ngrihet në këmbë ky pavion i shumëpërfolur, me një koncept krejt të ri dhe materiale ekskluzive…apo jo?
Është e vërtetë, në këtë ambient ku ne po punojmë sot, ka qenë një pavijon i ndërtuar që në vitin 1996. Para dy vitesh, ky pavijon u mendua që të zhvendosej në katin e tretë. Me ardhjen në krye të Muzeut Historik të prof. dr. Luan Malltezit, u shpejtuan procedurat për ta rindërtuar sa më shpejt këtë pavijon. Kjo për shumë arsye: e para, ai e kuptoi që ky pavijon ishte shumë i kërkuar nga vizitori vendas dhe nga ai i huaj. Të huajt janë shumë të interesuar për periudhën mes viteve 1945-1990. Ngjarjet, fenomenet, gjendja e vendit, drama, terrori, krimet, vrasjet, etj. Ai krijoi një grup pune me muzeologë, pjesë e të cilit ishte edhe vetë Malltezi. Pjesë e grupit ishte edhe drejtori i Arkivit të Ministrisë së Brendshme Kastriot Dervishi, të cilin e falënderojmë së tepërmi, sepse ishte një burim shumë i rëndësishëm për dokumente dhe fotografi. Gjithashtu, dua të falënderoj edhe z. Agim Musta, nga ish të përndjekurit politikë, autor i disa librave shumë serioze. Krijuam dosjet përkatëse, pra u bë konceptimi i përgjithshëm dhe u mendua të fillojë me vitin 1945, kohë kur u formuan organet e diktaturës komuniste.
Një nga këto ishte ministria e brendshme, nga arkivat e së cilës kanë dalë shumë nga këto dokumente. Mund të na tregoni si janë renditur dhe cilat paraqesin më shumë interes?
Siç dihet, diktatura komuniste për rreth 50 vjet, e ka pasur Ministrinë e Brendshme armën e vet vrastare. Në një nga këto stenda që po shohim, ku duken rrënjët e asaj që më vonë u quajt Ministria e Brendshme, këtu ka dokumente që dalin për herë të parë në publik: si filloi veprimtarinë kjo ministri, me informacionet e kohës, me krimet e vrasjet dhe me gjyqet e famshme. Këtu kemi një dokument që publikohet sot për herë të parë. Ky dokument i marrë nga Ministria e Brendshme bën fjalë se si organet e diktaturës ndiqnin këmba-këmbës personalitete të mëdha të vendit si dhe të huaj. Konkretisht edhe Harri Fullzin, e ndiqnin ku shkonte, kur dilte nga zyra e tij, ku pinte kafen, me kë takohej. Këtu kemi një komunikatë të “Drejtorisë së mbrojtjes së popullit” e vitit 1946, ku jepen të dhënat mbi internimet, burgosjet gjatë viteve 1945 dhe 1946.
Është folur shpesh për rezistencën antikomuniste si dhe për opozitën shqiptare. Por, pak e dinë që në Shqipëri që më 1945, me vendosjen e sistemit komunist, pati një reaksion, u kundërshtua ky vendim. Kundërshtimi më i madh mbërriti nga veriu i vendit, i cili rezulton të jetë edhe më i godituri. Këtë e them me bindje, i bazuar mbi dokumentacion. Në këtë stendë kemi të vendosur portretin e Prenk Calit. Ai ishte një nga ata patriotë që kishte një të kaluar mëmëdhetare. Ishte një nga mbrojtësit e Vermoshit dhe falë tij Vermoshi sot është në hartën e Shqipërisë. Më pas, këtu kemi të paraqitur një nga kryengritjet që mund të quhet si një nga më të mëdhatë e kohës, kryengritja e Postribës…
Po ky dokumenti këtu për çfarë flet? Është me shkrimin e Enver Hoxhës, apo jo?
Po, ky është një dokument shumë i rëndësishëm, të cilin jemi përpjekur ta zmadhojmë. Është me firmën e Enver Hoxhës. Përkon me çlirimin e Tirana më 17 nëntor 1944, kur forcat partizane hyjnë në kryeqytet. Është një telegram urgjent, ku Enver Hoxha i drejtohet Dali Ndreut: “Të organizohen burgjet dhe fushat e përqendrimit, të burgosen të gjithë ata elementë të akuzuar me faje të mëdha, me tradhti të madhe dhe bashkëpunim të rreptë me okupatorin”. Ky dokument publikohet për herë të parë.
Vend të rëndësishëm se zënë edhe proceset e para gjyqësore…Këto janë foto nga gjyqet…
Po janë tre procese të mëdha gjyqësore: më 1 mars 1945 në Kinema “Kosova”, i quajtur “Gjyqi special”, i dyti më 1-12 shkurt 1946, gjyq i cili dënoi me vdekje ish-regjentin Patër Anton Harapin, Lef Nosin dhe Maliq Bushatin dhe gjyqi tjetër është më 17 qershor 1946 ndaj anëtarëve të grupimit “Bashkimi shqiptar”.
Është material interesant dhe nuk ka qenë i trajtuar në pavijonin e parë. Në këtë atmosferë është edhe ky dokument që tregon se në vitin 1946 Kuvendi popullor i kohës ka miratuar ligjin “Mbi formimin e partive politike, shoqatave kulturore profesionale” dhe “Mbi mbledhjet politike”. Pikërisht, pas daljes së këtij ligji u formuan disa organizata. Por, menjëherë ato parti politike të formuara dhe organizatat u goditën rëndë nga sistemi komunist. Po përmend grupin socialdemokrat. Në krye të këtij grupimi ishte një nga gratë më të kulturuara të kohës. Shkrimtare, eseiste, kritike arti, e cila u kap dhe u arrestua bashkë me shokët e vet u dënua me burg. Më pas u internua deri në veri të vendit. Kjo ishte Musine Kokalari, bashkë me Suat Asllanin, Musa Dizdarin, etj. Këtu ëshët paraqitur edhe vendimi për ta. Pak më tutje kemi “Procesi gjyqësor ndaj organizatës Bashkimi shqiptar” më 1946. Një organizatë tjetër ishte “Bashkimi demokrat”, formuar më 6 nëntor 1946, me drejtues Sami Qeribashin, Shaban Ballën, Profi Çokon dhe Tut Manikun. Ata u dënuan në mënyrat më ekstreme. Pra, në Shqipëri ka pasur një opozitë jo të paktë, një opozitë që vazhdoi gjatë 50 viteve.
Jo thoni opozitë. A kemi ëktu ndonëj dokument ku ata e shfaqin hapur mospajtimin tyre me rrugën ku e futi Shqipërinë Enver Hoxha?
Do u tregoj një dokument shumë të rëndësishëm, i cili publikohet për herë të parë. Është një zë nga më të fuqishmit, një letër drejtuar Enver Hoxhës nga Edip Tërshana. Letra mban datën 22 nëntor 1947 dhe publikohet për herë të parë. Po ta lexosh me kujdes, konkludon se është ndoshta nga letrat më të forta, më kurajoze që një personalitet kundërshton regjimin komunist. Ai shkruan: “Enver, ideali kombëtar më ka ba që jam kundra lëvizjes nacional-çlirimtare. Unë isha në Dibër krijuesi i saj. Lëvizja nacional-çlirimtare është një tradhti ndaj atdheut, jo vetëm që hoqi dorë nga Kosova e Dibra, por sot nga Pushteti Popullor, Shqipëria është nën robërinë e Belgradit, politikisht dhe ekonomikisht. Sot, organizatorët sllavë janë ata që drejtojnë punët shtetnore dhe para shtetnore. Kjo është tradhti. Sot politika e jashtme e juej sllave ka shkaktuar që të gjithë të jenë kundër nesh. Humbëm shumë miq. Kjo është tradhti.” Në një stendë tjetër, kemi vendosur një moment nga të shkrimet e Tërshanës, ku ai thotë që: “Jam kundër thënieve që jemi bijtë e Stalinit, sepse e ulin shumë poshtë rininë, aq poshtë sa që ku e përmend Stalinin të gjithë ngrihen në këmbë”.
Folëm për gjyqet dhe të dënuarit? Po persekutorët, ku janë?
A ka rast më të pastër se Nevzat Haznedari? Ja tek është prokurori Haznedari, një nga ekzekutorët më të përgjakshëm, që ka vrarë dhjetëra e qindra vetë. I shkrirë mbi foton e tij është edhe akti për pushkatimin e një pjese të anëtarëve të organizatës “Bashkimi demokrat”, me nënshkrimin e Haznedarit. Dokumenti tregon se cilat kanë qenë fjalët e fundit të të pushkatuarve. Për shembull, Sami Qeribashi ka thënë: “Më në fund, t’u plotësua dëshira, o prokuror! Edhe ti një ditë do ta paguash si unë!”…
Një pjesë e mirë e këtyre të dënuarve u kalbën burgjeve të komunizmit… Si është ilustruar jeta e qelive? Kemi dokumente?
Ka mjaft dokumente dhe dëshmi, por do të më pëlqente të veçoja këtë grafikë e cila po ashtu publikohet për herë të parë. Është marrë nga Arkivi i Ministrisë së Brendshme. Autori i saj është Aristidh Qendro, i burgosur. Vini re elementet. Jep një pamje, i torturuar, gjysmë i vdekur. Më tutje është profili i tij, autoportret. Duket edhe një dritare. Prej saj shihet një dallëndyshe, një metaforë e goditur, pasi dallëndyshja sjell lajme, gëzimin e jetës, më pas duket një zog, i cili fluturon i lirë, ndryshe nga vendi ku gjendet i burgosuri. Ka elementë nga gjelbërimi: është një pemë dhe ca lule. Nga dritarja e qelisë vjen shumë dritë, e cila të mbush me shpresë për jetën, të tregon se jeta ekziston dhe duhen forca për të përballuar atë gjendje të mjerueshme. Jeta vazhdon. Kjo grafikë është bërë në burg. Ka shënimin “Tiranë burg 24.4.1945”.
Pse u dënuan dhe u vranë kaq shumë intelektualë?
Sepse ata ishin të parët që nuk u pajtuan me rrugën ku po hynte Shqipëria. Këtu kemi një trakt, i lëshuar nga “Organizata e veprimit Shqipnija”. Përmbajtja e tij është shumë interesante, sepse i drejtohet djalërisë shqiptare, e cila është mashtruar dhe gënjyer. Trakti paralajmëron për katastrofën që do i vijë Shqipërisë dhe djalërisë shqiptare.
Ajo që ka ndodhur në Shqipëri, mbase nuk ka ngjarë në asnjë vend tjetër të botës. Janë vrarë qindra intelektualë, kapacitete të kulturës shqiptare, njerëz të shkolluar në kryeqytetet më të mëdha të Evropës, Paris, Vjenë, Berlin, Romë, Athinë. Ishin njerëzit më të kulturuar të kohës. Në këtë stendë paraqiten ish-ministra, ish-oficerë të lartë, juristë, krijues, të gjithë këta të pushkatuar. Në këto stenda kemi paraqitur intelektualë të burgosur, ku mes të tjerëve shoh mikun tim, ish-profesorin Ramadan Sokoli, i cili bëri jo pak vite burg. Po kështu edhe dy vëllezër të tij, edhe motra e tij. Flas për prof. Sokolin, sepse kur ishte gjallë më ka treguar një fakt shumë të hidhur e të dhimbshëm për një nga miqtë e tij, të quajtur Qemal Draçini, i cili mbaroi studimet në Itali, një nga eseistët më të mëdhej do të thosha unë, poet, kritik, pedagog. Si duket, prof. Sokoli ka qenë ngjitur me qelinë e tij, në kohën kur ka vdekur Qemal Draçini në moshën 28 vjeçare. Prof. Ramadan Sokoli më ka treguar që dëgjonte britmat e tij të dëshpëruara nga dhimbjet e rrahjeve dhe torturave të vazhdueshme që i bënin. Këtu kemi të paraqitur dom Ndoc Nikajn, i burgosur, një nga romancierët e parë shqiptarë, Et’hem Haxhiademin, një nga tragjedianët shqiptarë, nga të vetmit që lëvroi këtë gjini në letrat shqipe, ish kryetar i bashkisë së Elbasanit, etj.
Dhe në fund flasim pak edhe për vrasjet në kufi, një nga kapitujt më të dhimbshëm të kësaj kohe…
Po, në pavijonin që po ndërtojmë tani, kjo çështje zë një vend më të plotë dhe trajtohet më mirë. Në fillim të viteve `90 doli një ligj i Kuvendit Popullor, ku kalimi i atdheut nuk quhej më tradhti ndaj atdheut. Ata që tentonin mund të dënoheshin vetëm me burgim, por jo me vrasje. Pas vendosjes së këtij ligji, dhjetëra të rinj vërshuan drejt kufirit. Edhe nëse i kapnin, të paktën menduan se nuk do të vriteshin, gjithnjë sipas ligjit të miratuar. Por, përkundrazi. U vranë dhjetëra të rinj nga 18, 20, 25 dhe 30-vjeçarë. Këtu kemi të paraqitura dokumente të kohës, të cilat publikohen për herë të parë. Ato janë në formë kronikash, si p.sh. “Datë 14. 6. 1990 Në postën kufitare të hanit të Hotit, nga kontrolli i kryer në pengesën e klonit, u konstatua një grup me një granatë dore luftarake. U njoftua posta kufitare. Qëlloi në ajër për të ndaluar, por nuk ndaluan. Atëherë qëlloi dhe vrau Pëllumb Pëllumbin nga Shkodra….”, etj. Këtu kemi të ekspozuara foto tepër të rënda, makabre. Kemi një fotografi të një djaloshi nga Korça, Sokol Lika, i vrarë në moshën 18 vjeçare. Nga fotot duket që plumbin e ka marrë prapa kokës dhe është i mbuluar me gjak, i vrarë në maj 1990.
Janë dëshmi që besoj do të plotësojnë më së mirë hartën e makabriteteve që kane ndodhur në 50 vite diktaturë dhe vizitorët e këtij pavijoni do të gjejnë tashmë një panoramë të pasur të kësaj të vërtete të dhimbshme.(Shqiptarja-arkiv)

KRYEMINISTER, LARGOJE JABLLANOVICIN NGA QEVERIA!

January 20, 2015 by dgreca

Në Prishtinë dhe Ferizaj protesta për largimin e Jabllanoviçit dhe kthimin e Trepçës/
Një numër i madh i studentëve protestuan sot në sheshin “Nënë Tereza” në Prishtinë për shkarkimin e Ministrit për komunitete dhe Kthim Aleksandër Jabllanoviç dhe për lënien e ndërmarrjes Trepça në duart e AKP-së.
Studentë të shumtë i ishin përgjigjur ftesës për protestën me moton “Kryeministër Shkarkoje”.
Ndërkohë që edhe në qytetin e Ferizajt qyetarët protestuan sot në lidhje me këto dy kërkesa.
Siç raporton gazetari i KosovaPress-it, në këtë tubim janë mbledhur rreth 1500 qytetarë.
Protesta është organizuar nga Këshilli i Veprimit Rinor Lokal të Ferizajt dhe këngëtari Labinot Tahiri.

Subjekte në pluhur, letërsi e fjetur

January 19, 2015 by dgreca

(Ese për mesazhet e ”humbura”)/
Nga ILIR LEVONJA/
Në skajin përballë Europës një gazetar i vjetër i shkruan një letër përshëndetëse një shkrimtari të ri. Kjo ndodh saktësisht më 5 dhjetor 2003, atëhere kur ky (shkrimtari) me një makinë të vogël përpiqej të shpërndante librat e tij në qytete të ndryshme të Shqipërisë. Kudo libraret thoshin më të shumtën një frazë standarte, lëre po nuk e di do të shiten apo jo? Kishte nga ato që kur e shikonin se libri ishte me vjersha. Ulërinin…, -upupupupuuuu, poezi?! Askush nuk lexon. Hiqe nga mendja merri mbrapsht. Ndërkohë, paralel aty afër, një veteran dëshmitar çfarë nuk këputi për demokracinë, për mashtrimin e saj që i kishte kthyer njerëzit në gjakpirës të njëri-tjetrit. Nga ana tjetër nuk skuqej fare për kampet e internimit dhe pushkatimet. Megjithatë, shkrimtari vazhdoi të bënte punën trish, krijues, shofer, shpërndarës. Tek-tuk kishte zëra të mirë, ose zemra të mira, paqësore që ofronin shpresën. Përshembull mbaj mend një grua kaq njerëzore në biliotekën publike të Durrësit, Flora Dervishi (një lloj simotre e poetes Flora Brovina, më flokë të artë që të dyja) që bujarisht të ofronte raftin dhe stendën e botimeve më të reja. Dukej si një shenjtore që Zoti e mbante akoma në mes kësaj zallamahie tranzicioni shqiptar me pamje prej Kandaharit të largët. Ku më rrëmujazhinjtë e parë, përpos të angazhuarve ishin vetë krijuesit. Kishte nga ata, që vinin nga qëndra dhe që nuk e kishin për gjë të rrëmbenin atë fond të pakët Bashkie për biliotekat e shkollave, për gjithë tirazhin e librit. Le të ishte ky një përkthim pa vlerë, apo pjesë e retorikës politike nga fushatat e fundit. Autorit i interesonin dy gjëra, të rëndiste titullin në curricul, që aq të modës u bënë me kryeinicialet dr, doc, apo ku e di unë se çafrë tjetër. Kurse fondin e marrë, për të botuar një pavlerë tjetër. Ndofta për shqiptarët e Maqedonisë apo të Kosovës, Malit të Zi, mjafton të mos prekte lekët e dietave.
Letrën në fjalë shkrimtari do ta merrte në dorë, pas dhjetë e kusur vitesh. Kur i ra për pjesë të jetonte këtej. I ngjan diçka motivit të mesazheve marinare, por kësaj here në një det të thatë toke tropikale. Tamam atëhere kur i dukej krijimtaria si diçka vegime, jerm i përçart; një mëndje iu avitën veteranët ku njëri shante demokracinë dhe tjetri i përgëzonte krijimtarinë. Në disa momente kur mendohej, të vazhdonte apo të hiqte dorë. Ndërsa përbrenda vlonin subjektet.
Le të lexojmë letrën për së pari, pastaj të flasim diçka më gjerë për dy librat që përmend letërshkruesi. Ndërkohë edhe disa nënvizime në lidhje me kohën që po jetojmë, në marrëdhënie të ndryshme, autorë, libër, lexues dhe demokracia post diktaturë. Për më të thjeshtën ndjesi njerëzore, letrën po e publikoj ashtu si e kam, si e la hartuesi i saj, në atë stil e faqosje prej dëshire dhe zemre gazetari shtegtar, ku këndjellja dialektore apo ndonjë mangësi … vinë për shkak të metonimisë, që s’është asgjë tjetër veç përfytyrim.

Andon Kote
2340 SW 18 Taraca, Apt. B.
Fort Lauderdale, Florida
33315 USA Më 5 Dhjetor, 2003

I nderuari z. Ilir Levonja
Lushnje

Dëshëroj që të ini shëndoshë e mirë familjarisht.
Yt kunat, Ladi, me të cilin jemi komshij me banim më ka dhënë për t’i lexuar dy botimet tuaja: ”Antologji poetike me autorë lushnjarë” si dhe vëllimin me tregimet e tua ”Burri që ruante lulet e bajames”.
Nga antologjia poetike më kanë pëlqyer shumë poezi, disa prej të cilave mundet t’i përmend: Dimër, Mishelit dhe Zaimit, Mezi më afrohet mbesa, Erëmollë, Bindja, Babai, Bujari fshatare, Zogu i parë dhe sekretari i parë, Vdekja jote, Vrasja e hënës, Enderr, Murlani, Bashkë, Dasma e motrës, Orfeu nga Devolli, Lumturi Peqini, Rrota, Unë këtu jam, Po na ikin vitet, Qenushka ime ka sy të bukur.
Keni bërë një punë të madhe, të kujdesshme dhe të ndërgjegjshme që keni përmbledhur në këtë antologji prej 275 faqesh disa nga krijimet e poetëve lushnjarë. Me disa prej tyre si Faslli Haliti, Bujar Xhaferri, Loni Papa, Murat Nexha, Vath Koreshi, e ndonjë tjetër kam patur njohje e shoqëri. Gjat 55 viteve që merrem me publiçistikë, gazetari dhe krijimtari letrare, ua kam lexuar edhe krijimet e tyre, si ato publiçistike, gazetareske ashtu edhe ato letrare. bile mjaft krijime të tyre, i kam botuar nëpër organet e shtypit ushtarak ”10 korrik” ”Luftëtari”, ku unë kam punuar për një periudhë të gjatë. Nëse keni rast të takoheni me ta, jepu të falat dhe konsideratat e mija.
Edhe tregimet e tua më kanë pëlqyer për tematikën që trajtoni, për mendimet e ngjeshura e konçize, për përdorimin e shprehjeve e proverbave popullore, gjat thurrjes së tyre. Tek të gjitha tregimet më kanë pëlqyer frazat, dialogjet e shkurtëra e domethënëse, si dhe gjuha e pastërtë.
Shumë nga tregimet më kanë emocionuar dhe me kane ngjallur respekt për personazhet. Të tillë janë tregimet: Burri që ruante lulet e bajames, Njeriu i praruar, Pesëmbëdhjetë vjet në përjetësi, dhe më shumë nga të gjithë tregimi ”Mjergulla e Llogarasë.”
Atë natë që ka ndodhur ngjarja, kam qënë me pilotin e helikopterit, Sotiraq Gjylametin, të cilin e kemi tonin. Disa nga studentët dhe dy ekuipazhet e regjimentit të helikopterëve i njihnim personalisht. Të lumtë që i ke përjetuar në tregimin tënd kaq real e tërheqës. Paç gjithmonë suksese!

Të fala shoqërore
Andon Kote

T’i kthehemi, fillit. Për mua kjo letër pati një rëndësi të madhe. Por edhe gati të paspjegueshme në lidhje me rimotivimin e një emigranti shkrimtar. Kjo përkon edhe me dhënien e një falenderimi, këtij gazetari të vjetër, i cili nuk e mori vesh asnjëherë nëse letra e tij ra në duart e mia. Ose ndofta ka kujtuar se unë e kam marrë, por ashtu si jemi ne, nuk ia kam varur shumë, pasi nuk kishte ndonjë gjë emocionuese. E në fund të fundit përse duhej t’i ktheja përgjigje. Ai në njërin skaj të globit, unë në tjetrin?! Çfarë na lidhte? Në të njëjtën kohë kam përfytyrimin se ajo botë e njeriut të fjalës, me peshën e viteve, me vështrimin e urtë, mund të t’i ketë përmbledhur të gjitha në një shprehje të po natyrës sonë shqiptare. -Nuk ka gjë, -ka thën ai. – I ri është.
(a) Antologjitë, apo antologjia në fjalë ishte një nismë personale, e përftuar nga ideja e mirë për të vënë një gurë në ngrehinën e kulturës së qytetit tim. Një qytet me histori të re, por që deri në atë kohë, kishte një lloj ndërthurje me botën shqiptare për faktin politik, si gazerma e internimit të diktaturës. Edhe pse reklamohej si hambari i Shqipërisë, po aq, me të njëjtën forcë, me të njëjtën energji e përdornin si vendi ku mbaheshin zairet e shtëpisë. Nga ana tjetër lushnjarët vet, kurrë nuk i përbuzën këta, të ashtuquajturit të deglasuar. Po le të qëndrojmë tek antologjia. Detaje për tu përmendur 1. Nga kërkimet rezultoi se ekzistonte një zë, i cili në qytet qe njeriu që tregohej me gisht, në sensin e krahasimit, kur duam të tallim dikë. Ai zakonisht vishej bukur dhe nga bisedat me ‘të rezultonte e kundërta. Biles as që nuk i bëhej vonë se çfarë thoshin të tjerët. Ndërsa bisedonte me mua në këmbë, mbante në njërën dorë çantën e tij të zakonshme, të natyrës së akademikut . Dhe në tjetrën po një çantë e tipit rrjetë nailon të mbushur me foragjere nga tregu. Kalon aty pari një mesoburr dhe duke dashur të ngacmojë, i thotë që, ”unë e di se çfarë ke ti në këtë rrjetën tënde”. ”Natyrisht që e di, -ia ktheu ky. -Kafsha e njeh mirë ushqimin e vet”. Në koleksionin e gazetës Zëri i Rinisë, të viteve 60-70, ky njeri i batutave rezultonte dominues, me lirikia. Vërtet lirika të bukura. Çuditërisht nuk pranoi të përfshihej për arsyet e tia, edhe pse sot e kësaj dite ka sirtarë të tëre me dorëshkrime. Vetëm pasi doli libri, më ndaloi në rrugë dhe më tha tekstualisht. ”Eshtë hera e parë që gaboj në jetë, duhet të isha përfshirë aty”. I thashë se antologjitë nuk janë një, por dy e tre, e kështu me radhë. Megjithatë që nga ajo kohë nuk është bërë akoma një e dytë ku mund të klasifokohej edhe sipas tematikës, viteve, botimeve etj.
(b)Detaji tjetër është fakti i një poeti, i cili më lavdëroi në kulm për inisiativën, për ndërrmarrjen dhe bashkëpunimin me Onufrin. Aty atëhere punonin një staf i mrekullueshëm, poetja F.Açka dhe V. Korreshi. Libri doli i kalibrit të tregut bashkëkohor Europian. Poeti që më lavdëroi më shumë, më ndali në rrugë, dhe nuk më la pa më sharë e fyer deri në stratosferë. E gjitha konsistonte në faktin kriter, që unë me një nga bashkëpunëtorët e mi, Agim Bakushin kishim vendosur në lidhje numrin e rreshtave në cv kuadrat të autorëve. Poeti në fjalë pretendonte se nuk i ishin përmendur qindra çmime që kishte marrë në botën matanë. Nuk më erdhi aspak keq. Fal qetësisë sime i thashë konceptin tim mbi antologjinë dhe se ai kishte plotësisht kohë, të drejtë legjitime të një inisiative tjetër, për të bërë një antologji të çmimeve. Por sigurisht nuk bëri asnjë lloj të tillë.
(c)Titujt e vjershave që letërshkruesi i mësipërme përmend, tani më kujtohen pjesërisht. Por sigurisht jo autorët. Vath Korreshin ngulte këmbë se kishte ardhur koha e një antologjie të prozës. Gjithsesi efekti qe kombëtar, pasi u paraqitën njëri pas tjetrit rrethe të ndryshme të Shqipërisë. Korça, Elbasani etj. Në Lushnje na nderoi Dritëroi me familjen dhe Moikom Zeqo. Me Moikomin kemi folur atë ditë për Jahuda Amakain (Yehuda Amichai) poetin izraelit.
Dua t’i them letërshkruesit se një nga vjershat e kësaj antologjie që ti e përmend, është ai që më shau deri në stratosferë. Por ti ke të drejtë i dashur letërshkrues, pasi edhe sot e kësaj dite ne nuk e dimë, nuk njohim, nuk mbajmë mend …., çmimet që ka marrë Lasgush Poradeci, por vargje të tilla ”o ti e bukura me sytë përdhe”.Pa u larguar nga tema, antologjia nuk është cv, por krijimtaria.
(d) Tregimi Mjergullat e Llogarasë. Në fakt ka pasur disa njerëz që audhorinin tregimin tim, por që habiteshin me qetësinë, mënyrën e ftohtë se si unë i prisja këto elozhe. Shumë nga këta biles më thoshin që ti lodhesh kot me poezinë. Kampioni i dashurisë me prozën time të shkurtër ka qënë mentori im, shkrimtari Halil Jaçellari. Madje nuk përtonte të mi daktilografonte. Vath Koreshi, Faslliu etj. Mbaj mend që Haxhi Rama më thoshte se një ditë do ta bëjmë teatër tregimin tënd ”Dhe yjet nuk kanë të mbaruar”. Këtë tregim e donin shumë çuditërisht, regjisorët. Ka qënë edhe një mësues me emrin Vladimir Çuni. Ky shkruante edhe bukur. Pra me një farë vëzhgimi, kishte grupime në tema, në shije etj. Ashtu sikur edhe ti krejt papritur më nxjerr shijet e tua dhe më veçon tregimin Mjergulla e Llogarasë. Eshtë fakt se ky tregim është mbështetur mbi një ngjarje reale, fatkeqësinë e rënies së dy heliktorëve, ku humbën jetën plot 23 studentë, saktësisht më 22 nëntor 1989,përfshirë edhe mjekë të Himarës. Edhe sot e kësaj dite e kam të gjallë fytyrën e mjekut Mefail Metollari. Djali i ri, i bukur, nga Skrapari. Ka pasur shumë pandehma, interpretime, por habia e jonë, kanë qënë dy detaje; -a) moti kaq i kthjellët i nëntorit dhe -b)prepotenca e urdhrit nga Tirana, që helikopterët duhet të niseshin me domosdo për në Tiranë. Edhe pse pilotët dhe specilistë të tjerë të lart ushtarak, ngulnin këmbë që ishte i pamundur fluturimi për shkak të rrymave të forta e të ftohta ajri, sipër në qiell. Dukej si një urdhër vdekje, i dashur letërshkrues dhe ashtu qe. Tani më rezulton se ti e paske njohur personalisht pilotin. Fal letërsisë, fal komunikimit.
(c)Më ke dhënë mundësinë të zbulojë disa enigma të letërsisë në përgjithësi. Sot vërtetë ka dhe një lloj letërsie të fjetur. Besomë. Ka shumë e shumë zëra modestë, subjekte, apo libra që rrinë të pluhurosur. Unë më sipër të solla një shembull me deputetin e qëndrës dhe pushtetit lokal. Por ndofta është edhe kalvari ku është e dënuar të kalojë krijimtaria, pasi tregu ka frikë nga libri dhe autorët e pa dëgjuar.

Kontinenti i goditur

January 15, 2015 by dgreca

Nga Ismail Kadare*/
Goditja ishte e rëndë, dramatike. Ishte më e pakta gjë që mund të thuhej. Fjalët se Europa ishte goditur mu në zemër të saj nuk mungonin pothuajse në asnjë formulim lajmesh. Kishte në to befasim, dhimbje, tmerr, si për diçka që ndodhte për herë të parë.
Pavarësisht prej hijes së saj prej zonje të rëndë, Europa nuk ka qenë e pagoditshme. Madje kishte ndodhur që dy nga katër gadishujt e saj, atë Iberik dhe atë Ballkanik, ia kishin shkëputur me forcë shekuj më parë. I përkas njërit prej popujve ballkanas , që e ka humbur dy herë Europën: në shekullin e XV dhe atë XX, në komunizëm. Mendoj se popujve që u ka rënë një fat i tillë, kanë një qasje të veçantë, tepër të ndjeshme, për atë që ndodhi.
Ndonëse e përsëritur, tragjedia jepte, siç u tha, përshtypjen e diçkaje të re, të panjohur. Nën ndriçimin e saj, u qartësua befas edhe një herë, raporti i kontinentit europian me krejt globin tokësor. Është e vërtetë se ky konsiderohet si kontinenti që më shumë se kushdo, ka përfituar prej planetit tokë, por ndërkaq është po ai që më shumë se kushdo i ka dhënë këtij planeti. Ajo çka Europa ka dhënë, i përket një sfere të epërme, asaj të vlerave shpirtërore: mendim, art, letërsi, demokraci, gjer te liria e shprehjes, për të cilën u godit.
Tipari i parë i këtyre vlerave bën pjesë në aktet më sublime të njeriut. Ndryshe nga pasuritë lëndore tokësore, ndryshe nga pyjet, nafta, bankat, që secili vend i gëzon për vete, vlerat shpirtërore i nënshtrohen ligjeve të tjera. Asnjë popull ose familje popujsh nuk i krijon ato vetëm për vete, por njëherësh, aty për aty, qysh në ditën e parë të krijimit të tyre, natyrshëm ua fal, pra ua dhuron tërë popujve. Kështu Europa krijoi Danten, Shekspirin, Bethovenin, vetë Parisin, për vete dhe për krejt botën. Ky ka qenë, me sa dukej, ai zbulim që u qartësua befasisht, si nën ndriçimin e një rrufeje: mirënjohja planetare për Europën, kontinentin e goditur. Bashkë me mesazhin se Europa është e shtrenjtë për krejt njerëzimin, ndaj ajo jo vetëm ka të drejtë, por e ka për detyrë të mbrohet. Për vete dhe për të gjithë.
Shkrimi është botuar në gazetën franceze “Le Monde”

VATRA, NJË JETË PËR HARMONINË FETARE- EKSTREMIZMI I PAPRANUESHEM PER SHQIPTARET

January 11, 2015 by dgreca

Nga Dr. Gjon Buçaj/Kryetar i Fderatës VATRA/*
Ne Foto: NË FOTO: KLERIKËT SHQIPTARË NËN DREJTIMIN E PRIFTIT ARBËRESH Antonio Bellusci duke bekuar darkën e 100 vjetorit të themelimit të Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, me 29 Prill 2012 në prani të 1180 pjesmarrësve./
Lajmet se në luftimet në Siri dhe në Irak marrin pjesë edhe shqiptarë, përkrah organizatave terroriste siç janë ISIS dhe Al-Nusra, kanë shkaktue shqetsime të thella në botën shqiptare në përgjithësi, si mbrenda trojevet ashtu edhe në diasporë. Prandej aktivizimi konkret i organevet ligjore e të sigurisë, sidomos këto ditë në Kosovë, asht përshëndetë me vlerësim si nga organet institucionale ashtu edhe nga publiku i gjanë.
Mediat njoftojnë se Presidentja e Kosovës Atifete Jahjaga e ka cilsue arrestimin e 40 personave të dyshimtë, si akt me qellim “që të sigurohet një Kosovë e lirë, e sigurtë, e qetë dhe tolerante, e zhveshur nga terrorizmi dhe kriminaliteti, dukuri këto që po nënçmojnë traditën tonë të gjatë të tolerancës fetare dhe janë në kundërshtim të plotë të vlerave dhe idealeve mbi të cilat ndërtuam shtetin tonë”.
Edhe kryeministri i Kosovës Hashim Thaçi ka theksue se “Kosova nuk do të jetë tokë e plleshme për armiqtë e vlerave Euro-Atlantike të Kosovës, të drejtat e njeriut, liritë e plota fetare dhe sistemin kushtetues sekular”.
Ka premtime se ndjekja ligjore do të vazhdojë, me qellim për të shpëtue Kosovën nga rreziku i pallogaritshëm që mund t’i sjelli kjo doktrinë e hueja, e cila nuk ka të bajë me islamizmin e vërtetë, por përkrahet dhe financohet nga ambjente anmike të Kosovës dhe të kombit shqiptar.
Përvoja tregon se doktrinat ekstreme munden me u mjellë ma letë në mjedise ku vorfnia dhe papunësia janë të nalta; mjerisht të dyja janë të dukshme jo vetëm në Kosovë por edhe në Shqipni, kurse në botën arabe shto edhe primitivizmin; atje vrasin njeni tjetrin në menyrnat ma barbare, në emën të të njajtin Zot. Nuk asht punë për shqiptarët me u ndimue atyne në këtë lloj krimi të pakuptim.
Nji fjalë e urtë thotë: “Në se nuk të ndigjohet zani për mirë, asht ma mirë mos me t’u ndigjue aspak”. Mirëpo, asht edhe nji proverb tjeter negativ që,mjerisht, gjenë jehonë te nji pakicë: “Burri e ka me borxh me iu ndigjue zani, për mirë ja për keq”. Te kjo pakicë asht rrezik se mund të krijohen idhuj të gabuem, prandej rroli edukues i medias së shkrueme dhe i asaj elektronike asht me shumë randësi, krahas me vendosmëninë në veprim pa ekuivoke të institucioneve ligjore dhe fetare.
Përsa u përket besimevet tona, VATRA i ka dhanë randësi harmonisë ndërfetare, prandej ka ba thirrje që ajo të ruhet, tue përkrahë dhe tue mbrojtë institucionet dhe klerikët që e ushqejnë këtë ndjesi fisnike kombëtare. Kemi porositë mbrojtjen e tyne pse janë vrejtë raste violence nga radikalët agresivë kundër klerikëvet që mbajnë rrugën tradicionale të fesë e të kombit. Në fund të këtij shkrimi po sjellim për lexuesat disa citate që pasqyrojnë këtë qëndrim të Vatrës.
Kosova ka përballue probleme shumë ma të mëdha gjatë historisë së vet, prandej nuk ka dyshim se edhe këtë problem shqiptarëtdo t’a kalojë me dinjitet.
New York, 20 gusht 2014
“…..për interes të nji Shqipnie të lirë e të pavarun, të radhitun pranë kombeve tjera t’Europës, me një demokraci të modelit perëndimor ku respektohen liritë themelore të njeriut, ku ruhen e kultivohen traditat e mira civilizuese dhe harmonia mes shqiptarëvet vëllazën të një gjaku….”. (Kryeministrit Berisha me 23 shtator 2007).
******
“….Kombi ynë karakterizohet nga tri fe tradicionale dhe secila ka vendin e vet, pa i hyrë në pjesë tjetrës. Kombi nuk mund të identifikohet as me njërën, as me tjetrën më vete, por me të tria bashkë. Kjo përbën thelbin e shkueshmërisë fetare dhe ne duhet të krenohemi me harmoninë tonë fetare. Kjo është pasuria me të cilën trokasim për të hyrë në dyert e Europës. Është fakt se kombi ynë është në Evropë dhe po shkon drejt saj me dy shtete shqiptare. Nuk ka qenë kurrë në gjendje më të mirë se në këtë shekull, por harmoninë duhet ta ruajmë fort, si pasuri Kombëtare. Ata që veprojnë kundër nuk punojnë përKombin….”.
(Editorial igazetës “Dielli” – 3 gusht 2013)
******
“….Kremtimet kryesore në New York do t’i fillojnë klerikët udhëheqës të besimevet tona me me nji lutje ndërfetare, për të dishmue harmoninë e bashkëjetesës së shqiptarëve të nji gjaku me besime të ndryshme…”. (Nga Libri Përkujtimor (Zhurnal) i 100 vjetorit, 2012)
******
“….në Vatër i apim shumë randësi bashkëjetesës në harmoni të shqiptarëvet me besime të ndryshme. Harmonia ndërfetare te na asht trashigue nga rilindësat, si nji shtyllë me randësi në themelin e kombit tonë të përbashkët….. Besojmë se në trojet shqiptare duhet kushtue ma shumë kujdes këtij subjekti dhe duhen përkrahë klerikët që shërbimin shpirtnor e ushtrojnë me përkushtim edhe në frymën kombëtare….Përkitas me temën e besimevet, po lejohem të theksoj se Vatrën e shqetson zbehja graduale e Autolqefalisë së Kishës Ortodokse Shqiptare, e cila u realizue me nismën e Fan Nolit dhe me përpjekjet e shumë të tjerëve, si arritje me vlerë të randësishme kombëtare.”.
(Intervistë me revistën “Shenja”, Viti III, Nr. 27. Korrik 2013).
******
“….Këtë herë po përqendrohemi tek randësia që harmonia ndërfetare e shqiptarëvet ka për stabilitetin dhe për mirëqenjen e kombin tonë. E shohim nevojën që, organet shtetnore e kulturore, të tregojnë ma shumë vlerësim, përkrahje dhe mbrojtje, për institucionet fetare dhe për klerikët të cilët, shërbimin shpritnor, e ushtrojnë me përkushtim për besimin përkatës dhe, në të njejtën kohë, ia njofin vleren dhe i dalin zot vëllaznimit të gjakut shqiptar….”
Presidentit Nishani, 24 shtator 2013).
******
“Kërkojmë vëmëndje dhe vëlerësim më të madh për rëndësinë që ka harmonia ndërfetare te shqiptarët, e cila është halë në sy të armiqvet, por gur në themelin e trollit të përbashkët kombëtar. Nuk është e domosdoshme të jeshë besimtar për të njohur këtë vlerë që kemi trasshëguar nga Rilindësat. Klerikët dhe institucionet që shërbimin fetar përkatës e ushtrojnë në frymën kombëtare, kanë nevojë për vëlerësim e përkrahje ma shumë, ndonjëherë edhe për mbrojtje, nga organet shtetërorë, qeveritare e kulturore”. (Kryeministrit Rama – 26 shtator 2013).
* NË FOTO: KLERIKËT SHQIPTARË NËN DREJTIMIN E PRIFTIT ARBËRESH Antonio Bellusci duke bekuar darkën e 100 vjetorit të themelimit të Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, me 29 Prill 2012 në prani të 1180 pjesmarrësve.
* U botua ne DIELLI, gusht 2014