Nga Prof.Dr. Muharrem Dezhgiu*/
Në rrethanat e pasluftës botërore shteti shqiptar ishte rrezikuar seriozisht. Traktati i Fshehtë famëkeq i Londrës të vitit 1915, i firmosur nga fitimtarët e luftës, parashikonte copëtimin përfundimtar të shtetit shqiptar,. Territoret ishin të pushtuara ende nga tri ushtri të huaja. Faktori shqiptar nuk ishte në një zë për kërkesat që i duheshin paraqitur Konferencës së Paqes. Fuqitë që drejtonin këtë konferencë lejuan pazarllëqe në dëm të Shqipërisë e të popullit shqiptar, duke favorizuar pretendimet e fqinjve ( Memorandumi i Anglisë, Francës dhe ShBA- së i 9 dhjetorit të vitit 1919 dhe kompromisi i 13 janarit të vitit 1920 midis Anglisë, Francës dhe Italise.)
Pas Kongresit të Lushnjes, Shqipërisë iu desh të mbronte ekzistencën dhe të rikonfirmonte arritjet e viteve 1912-1913 (pavarësinë dhe 28 000 km2 territor), duke luftuar si në planin diplomatik, po ashtu edhe me armë në Vlorë, në Koplik, në Dibër, në Mirditë etj.. Nenshkrimi i Protokollit shqiptaro-italian (9 gusht 1920), me të cilin qeveria italiane respektonte sovranitetin shqiptar mbi Vlorën dhe tërësinë tokësore të Shqipërisë, luftimet kundër intervencionistëve jugosllavë dhe forcave separatiste antiqeveritare në vend,,ishin suksese te rendesishme te qeverise shqiptare te dale nga Kongresi Kombetar i Lushnjes autoritetin e delegacionit te posacem te akredituar ne Lidhjen e Kombeve ,te kryesuar nga Fan Noli.
Delegacioni shqiptar paraqiti ne Sekretariatin e Lidhjes dokumentet e kerkuara: (Traktatin e Londres te 30 majit 1913 (art.2 dhe 3),Vendimin e Konferences se Londres te 29 korrikut 1913,Statutin Organik te Shqiperise te prillit 1914 (art.1,2 te kap.1 si dhe art.7,8 te kap.II).Dokumentacioni u plotesua nga nje memorandum qe iu paraqit Sekretariatit te Lidhjes se Kombeve,me 22 nentor 1920 nga vete Fan Noli.
Memorandumi perbente nje platforme te plote juridike te zgjidhjes se drejte te ceshtjes shqiptare pas Luftes se Pare Boterore.Duke iu referuar njohjes se shtetit shqiptar dhe te qeverise se tij para lufte,statusit te Shqiperise gjate Luftes dhe njohjes se qeverise pas luftes, Noli trajtonte qarte ne memorandum disa tregues themelore qe flisnin per gjendjen reale te Shqiperise deri ne ate kohe Ai argumentonte se ,”Shqiperia nuk ishte nje shtet i ri,i krijuar pas Lufte,sepse ai ekzistonte si shtet i pavarur qe me 1913. Zhvillimet e Luftes se Pare Boterore nuk e ndryshuan aspak statusin e saj nderkombetar.”
Memorandumi trajtonte si nje ceshtje te rendesishme ate te njohjes se qeverise shqiptare pas luftes.Shteti shqiptar ishte po ai qe u njoh me 1913.Keshtu qe, nuk ishte nevoja per ta njohur “ex novo” Me fjale te tjera, ai pohonte se qeveria shqiptare ne kete kohe i ka te gjitha cilesite per t’u konsideruar si qeveri de jure dhe de facto e shtetit shqiptar Ajo kishte dale nga nje Asamble Kombetare, si shprehje e vullnetit te popullit dhe kishte marredhenie miqesore diplomatike me vende te tjera.
Perballe pikpamjes shqiptare, te shprehur ne memorandum,u formesua nje pikpamje e kundert,ne forme te nje memorandumi te posacem,qe sekretari Drummond ia drejtoi Asamblese se Lidhjes.Ne kete memorandum mbizoteronin pikpamje qe e veshtiresonin hapjen e dyereve te Lidhjes per Shqiperine.
Shqyrtimi i kerkeses shqiptare u be ne dy faza.Ne fazen e pare u bene debatet ne Komisionin e V dhe ne fazen e dyte,u be diskutimi ne seancen plenare te Asamblese se Lidhjes se Kombeve.Komisioni qe hartoi raportin per Asamblene propozonte qe ceshtja te shtyhej derisa Statusi nderkombetar i Shqiperise te sqarohej definitivisht.Protagonist i kesaj pikpamjeje ishte francezi Vivian,Ndersa,kundershtimin e saj e kryesonte Lordi Robert Cecil,delegat i Afrikes se Jugut.Ai u shpreh me argumente ne favor te pranimit te Shqiperise.Ai paraqiti si argument ndjenjen e forte kombetare te Shqiperise,si prove te vazhdimit e te ekzistences kombetare.”Shqiperia-tha ai,perben nje komb per arsye te sentimentit unanim te banoreve te saj”.
Noli, me dije e kulture te gjere dhe njohes i thelle i gjuheve te huaja,luajti rol te rendesishem per lobimin me personalitetet qe kishin peshe ne vendimmarrje.Miqesia e tij me personalitete te shquara ne Asamble dhe komisione,sic ishin Obri Herbert e Robert Cecil,siguruan perkrahjen ne debatin e zhvilluar ne Asamble per pranimin e Shqiperise ne Lidhjen e Kombeve.Noli solli ne shume bashkbisedime me keta personalitete shembuj e fakte konkrete qe ilustronin te kunderten e atyre shpifjeve dhe insinuatave te armiqeve te Shqiperise,sidomos te fqinjve. Si rezultat i mbeshtetjes qe pati ceshtja shqiptare,u votua propozimi i R.Cecil,se Shqiperia duhet te pranohet ne Lidhjen e Kombeve,perderisa i ka te gjithe karakteristikat e nevojshme per te qene shtet.Dhe ajo ka dhene prova se eshte nje shtet qe do te ekzistoje.
Me 17 dhjetor 1920 Shqiperia u pranua ne Lidhjen e Kombeve,duke marre 35 vota pro,7 abstenime dhe asnje vote kunder.Shqiperia u be i 43-ti anetar me i ri i kesaj organizate nderkombetare.Me pranimin e Shqiperise ne Lidhjen e Kombeve,bashkesia nderkombetare njohu dhe perforcoi sovranitetin e shtetit,duke i garantuar ne nje fare menyre kufijte qe i kishte caktuar Konferenca e Ambasadoreve e Londres e vitit 1913.Fjala e rastit qe mbajti Noli pas pranimit,ngjalli emocione te medha tek te pranishmit.Vete Noli e ka vleresuar aktin e pranimit te Shqiperise ne Lidhjen e Kombeve si suksesin me te madh te arritur prej tij ne karrieren e tij diplomatike.
Me 9 nentor te vitit 1921 ,Konferenca e Ambasadoreve te Anglise,Frances,Italise dhe Japonise,rikonfirmoi pavaresine dhe sovranitetin e Shqiperise ne kufijte e vitit 1913.
RADIO VATIKANI- Peshkopi ortodoks Imzot Fan Noli në përvjetorin e vdekjes
Më 13 mars, kujtojmë peshkopin e madh ortodoks shqiptar, Imzot Fan Nolin, në përvjetorin e vdekjes. Pra, si sot, më 13 mars 1965, në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, mbylli sytë peshkopi Theofan Stilian Noli.
Imzot Fan Nolit, si një nga themeluesit e Kishës ortodokse autoqefale shqiptare, teolog, shkrimtar, atdhetar dhe figurë e ndritur e kombit.
Me rolin e tij diplomatik, Fan Noli siguroi edhe anëtarësimin e Shqipërisë në Ligën e Kombeve, paraardhëse e Organizatës së Kombeve të Bashkuara , duke i siguruar vendit të tij njohjen ndërkombëtare brenda kufijve të sotëm, njohje që i mungonte deri atëherë shtetit të ri shqiptar. Edhe Aneksimi i Epirit të Veriut nga Shqipëria ishte rezultat i punës politike e diplomatike tij të jashtëzakonshme.
Imzot Fan Noli lindi në Qytezë, fshat i banuar nga shqiptarë në rrethin e Edrenesë, më 6 janar të vitit 1882. E gjatë dhe shumë e pasur në ngjarje jeta e tij, që e çoi nga në vise të ndryshme të botës, e edhe në Shqipëri. U nis nga Qyteza në Greqi, nga Greqia në Egjipt e, që këtu, në Sh.B.A. ku luajti rol udhëheqës në përpjekjen për bashkimin e shoqërive shqiptare dhe për botimin e gazetës Kombi.
Në këto vite Fan Noli krijoi vargjet e para, duke nisur edhe shqipërimet, shkroi drama, botoi artikuj në gazetën “Drita”, përktheu në greqisht veprën e Sami Frashërit “Shqipëria ç’ka qenë, ç’është e ç’do të bëhet”… Megjithëse jetoi larg Shqipërisë, dha shumë për të.
Në moshën 27 vjeçare, kur shqiptarët ortodoksë të Amerikës kërkonin të shpëtonin nga kontrolli i ortodoksisë greke mbi kishën, Noli u dorëzua prift. Si prift ortodoks kremtoi për herë të parë më 22 mars 1908 në sallën e marrë me qera, Knights of Pyrhias Hall, në 159 Tremont Street në Boston Liturgjinë Hyjnore në gjuhën shqipe. Ky akt përbënte hapin e parë drejt organizimit dhe njohjes zyrtare të Kishës Ortodokse Shqiptare Autoqefale. Në vitin 1913 vizitoi për herë të parë Shqipërinë dhe kremtoi të parën shërbesë hyjnore kishtare ortodokse në gjuhën shqipe, në prani të princit Vilhelm Vid.
Qe kryeministër, shumë i diskutuar, i qeverisë që doli nga revolucioni i Qershorit (17 qershor 1924). Pas kthimit të Zogut, u largua përgjithnjë nga Shqipëria.
Veprimtaria e tij mund të ndahet kryesisht në tri degë: në atë kishtare, politike e diplomatike dhe letraro-artistike. Në përvjetorin e vdekjes përkujtohet si një nga personalitetet më të shquara të kombit shqiptar, si figurë e shumanshme e letërsisë, teologjisë, kulturës, jetës fetare e kishtare, veprimtarisë politike e atdhetare shqiptare. Si njeri i alternativave, kontradiktave, tensioneve të brendshme, si poet, teolog, dramaturg, muzikant e muzikolog, historian, politikan, publicist, një nga përkthyesit më të mëdhenj në gjuhën shqipet, njohës i thellë i disa gjuhëve e i gjuhës amtare. Pastaj peshkop ortodoks që organizoi në Amerikë Kishën ortodokse autoqefale shqiptare dhe që shqipëroi me shumë sukses një pjesë të mirë të Shkrimit Shenjt. Me të drejtë përkthimet e Imzot Fan Nolit përdoren edhe sot e kësaj dita për nevojat e liturgjisë në Kishën ortodokse.
Përsa i përket krijimtarisë letrare peshkopi Fan Noli shquhet për krijime origjinale po aq sa edhe për përkthime letrare e liturgjike. Përmendim këtu vjershat monumentale “Anës Lumenjëve,” “Marshi i Barabajt” apo “Historinë e Skënderbeut”. Ndër përkthimet e tija zënë një vend të rëndësishëm veprat e Shekspirit si edhe romani i shkrimtarit spanjoll Servantes “Don Kishoti i Mançës”. Vdiq në Florida më 13 mars të vitit 1965 në moshën 83 vjeçare.
Kush deshti t’a zhburrërrojë Drenicën heroike?
Nga Fahri XHARRA/
“Nuk më befasonte që serbët e urrenin islamin por u ngrina kur e pashë që ata e urrenin edhe kishën tjetër të Krishterë. Nuk e pritja që katolikët shqiptarë ishin më shumë të urryer nga sllavët se sa myslimanët.”
( E.Durham, Londër 1920).
Shtrohet pyetja pse kjo urrejtje e sllavëve ndaj shqiptarëve katolik dhe ma pak ndaj shqiptarëve musliman?…
(Këte të vërtet e kam ndëgjuar dhe nga goja e disa pleqëve tonë para 40-50 vitesh, të cilët adhuronin babën Dovlet . Ata të ndikuar nga hoxhallaret pro ruso-serbo-turk shprehnin mendimin se ma ngat jemi me besim fetar me serb se sa me katolik ,DIGA ).”Azem Bejta u lind më 10 dhjetor 1889. I rritur në gjirin e një familje me tradita luftarake e patriotike, që nga fillimi u përcaktua për luftë të pakompromis me secilin që do t´i cenojë vatrat e të parëve. Si fëmij përjetoi ngjarje të hidhura dhe tragjike. Turqit ia vranë babanë dhe ia dogjën shtëpinë, duke i lënë të pastrehë. Rropatjet e kësaj familjeje nëpër dallgët e egra të jetës ia forcuan ndjenjën e atdhedashurisë dhe ia ngritën në një ideal të pashuar, për të cilin e dhe edhe jetën.
Tiparet e një trimi të paepur dhe të një vizionari të mprehtë u manifestuan që në rininë e hershme të këtij djaloshi. Si i vogël dallohej nga moshatarët. Ishte i zgjuar e i shkathtë. I pëlqenin shumë këngët e trimërisë dhe rrëfimet e pleqëve për ngjarje të ndryshme nga historia kombëtare. Në odat tona – shkolla, mori mësime të mira. Ky shpirt i shëndoshë qëndronte në një trup të shëndosh, siq do të thoshin latinët. Edhe për zhdërvjelltësi ua kalonte të gjithëve. Në mundje, me çobanë, ishte i pari. Por mbi të gjitha atë e cilësonin trimëria dhe guximi. Ende pa i mbushur 11 vjet me pushkën e dajës, e pati plagosur një serb të Selacit, (Stojanin) të cilit ia kishin frikën të gjithë.
Gjatë viteve 1910 – 1912 shpërthyen kryengritjet e përgjithëshme për pavarësinë e tokave shqiptare. Më 5 maj 1912 Hasan Prishtina doli në Drenicë, i mbathi opingat dhe e dha kushtrimin për një luftë mbarkombëtare kundër Perandorisë osmane.
Edhe Azemi, 20-vjeçar, u radhit në çetat kryengritëse të Drenicës, të udhëhequra nga Ahmet Delia i Prekazit. Kur drenicasit dhe shaljanët ishin nisur për luftë përbri tyre marshonte Isa Boletini, hipur mbi kalë e i shoqëruar nga disa trima. Në mes të shumë trimave i ra në sy djaloshi sypatrembur e i etshëm për luftë.
“Sot u mbushen 70 vjet nga dita e rënies së Shaban Polluzhës në altarin e lirisë. Ishte komandant i përgjithshëm i luftës së armatosur të popullit shqiptar e më gjerë kundër okupatorit serb. Mbetet përherë njëri nga personalitetet më të shquara në historinë kombëtare.. Veçanërisht beteja e fundit e brigadës së Drenicës në krye me Shaban Polluzhën, me 21 e 22 shkurt 1945 përherë do të mbete një prej epopeve më të lavdishme të heroizmit shqiptar kundër okupatorit barbar serb”, tha Rukiqi. “Anatemimi dhe stigmatizimi i qëllimshëm për më shumë se dyzet vite të figurës së Shaban Polluzhës dhe luftës së tij të njohur si Lufta e Drenicës nga historiografia komuniste ka ndikuar që edhe pas demokratizimit dhe heqjes së censurës historiografia jonë nuk ka arritur që ta laj borxhin që ka për ndriçimin e plotë dhe tësaktë të kësaj figure në tërësinë e dimensionit të saj”, tha Gashi. Historiani Mehmet Rukiqi tha se kjo është njëra ndër akademitë përkujtimore më të qëlluara kushtuar madhështisë dhe pavdekësisë së komandantit dhe tribunit të popullit, Shaban Polluzha.”
Ishte 13 maji i vitit 1981. Ate pranvere e tere Kosova ishte ngritur ne kembe dhe po kerkonte lirine e vet, te drejtat e veta qe shkeleshin me dekada e shekuj nga ata qe ishin ulur ne kolltuke prej pushtuesi. Renia e dhjetera te rinjve ne zemer te Kosoves per lirine dhe te drejtat qe kerkoheshin, ngriti me mijera te tjere ne kembe. Studente, punetore, te rritur e te moshuar, bujq e arsimtare, nxenes e pensioniste, ishin ata qe me zerin e tyre tunden themelet e ish Jugosllavise pushtuese!…. Tahir Meha me baben plak, bace Nebihun, i detyroi pushtuesin qe ne fushebetejen e Drenices te nxjerrin nje arsenal te tere armatimi, qe ta kishin ne dispozicion ushtaret e milicet e saj, te cilet po perballeshin me dy burra trima te Drenices. Edhe gjithe ata numra ushtaresh e milicesh, prape nuk mjaftuan per te mposhtur dy trima shqiptare te Prekazit, prandaj duhej angazhuar edhe njesitet rezerve te mobilizuara enkas per kete rast! Edhe helikopteret u desh te sillen ne qiellin e Drenices ate dite. Nje shtet i tere ishte ngritur ne lufte kunder Tahirit dhe babait te tij mu ne zemer te Prekazit legjendar!…
A nuk ishte kjo nje nder goditjet me te renda qe po merrte ish shteti i Jugosllavise? A nuk e vuri ne loje Tahiri Meha me baben plak nje shtet te tere ?fare ishte Jugosllavia e atehershme, makinerine dhe strategjine luftarake te atij shteti? A nuk e hodhi per toke moralin e maskuar te atij sistemi mbi gjoja barazine e popujve qe aq shume e trumbetonin edhe ish lakenjte e LKJ-se?! Ketij arsenali te tere armatimi, Tahir Meha me baben plak i rezistoi per me se 20 ore. Tahiri me bace Nebihun qendruan te palekundur nga pozitat e tyre. Tahir Meha luftonte dhe kendonte pernjeheresh: ?O Shqipni mos thuaj marova, se bijt tu oooo jane te gjalle!?…
Adem Jashari u lind në Drenice, në rajonin e Drenicës së Kosovës, më 28 nëntor 1955. Ai është një nga arkitektët kryesor të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Adem Jashari ishte kryekomandanti i UÇK-së.
A harrohen keta burra? këta burra të lirisë të cilët as shekujt nuk do të mund t`i shlyejnë nga historia e jonë e madhe. Kurrën e kurrës, serbi nuk do të mundet të çet pluhur mbi këto figura markante të qëndryeshmërisë lutarake shqiptare.
*****
Por pasi që u shliruem , ndodhën “mrekullira “ në Drenicën tonë heroike. Ate çka serbi nuk mundi me vite të tëra, t`a bën me armë deri diku e arrijti me anë të ekstremizmit fetar musliman. Filloi zhburrërimi i ynë , filluam t`i harrojmë këto figura shenjuese dhe u orientuem dikah tjetër.: Mori para borxh dhe shkoi dy herë për të luftuar në Siri. Luftoi edhe në “Drenicën” e këtij vendi. Deri kur u lëndua. E shtynë pamjet e luftës në internet dhe xhihadi.
Gjithçka që kërkohet është një biletë drejt Stambollit për ku kosovarëve nuk u duhen viza. Prej kufirit turk, qindra njerëz pastaj i drejtohen territoreve siriane ku kryengritësit që nga viti 2011 luftojnë për ta rrëzuar qeverinë. Vetëm këtu “pranvera arabe” po shtrihet në më shumë stinë.
Duke i rënë kësaj rruge, Kosovari S.T. madje kishte mbërritur e kishte luftuar edhe në “Drenicën” siriane.
Dikur punonte si mësimdhënës i gjuhës angleze në një shkollë fillore .Tani, ai mban mjekër më të gjatë – diçka që nuk shihet aq perëndimore sa anglishtja. Në kafene zgjedh makiato. Aty ka të ulur edhe policë të Kosovës. S.T. thotë se të gjithë e dinë se ai ka qenë në luftën e Sirisë, por prapë nuk dëshiron të indetifikohet me emër e mbiemër. Tridhjetë vjeçari thotë se i ishte dashur të hynte borxh për të siguruar një biletë deri në Turqi. Ai ka qenë deri më tash dy herë radhazi vullnetar në kryengritjen siriane.
…..BIK-u ka heshtur kur një imam mashtrues nga Shqipëria organizonte ekskursione për gra të varfra të Drenicës në Turqi….
Autoritetet e Kosovës e kanë arrestuar, e më pas e ka dëbuar në Shqipëri Kastriot Dukën, imamin e vetëshpallur të Marinës së Skenderajt. Lajmi bëhet publik nga radio Europa e Lirë. Një ditë më parë, nën dyshimet për aktivitete të paligjshme, Inspektorati Komunal i Skenderajt, në bashkëpunim me Policinë e Kosovës, e ka mbyllur xhaminë në Marinë.
Në një deklaratë për mediat, të lëshuar nga Ministria e Punëve të Brendshme e Kosovës, thuhet se Dukës i është ndërprerë qëndrimi i përkohshëm në territorin e Republikës së Kosovës, pasi ai ka shkelur legjislacionin në fuqi, si dhe në disa raste ka cenuar rendin publik dhe kushtetues të Kosovës.
“Ekzistojnë arsye të besueshme dhe të vërtetuara edhe nga vetë zoti Duka në paraqitjet e tij publike, se qëllimi primar për të cilin ka kërkuar të qëndrojë në Republikën e Kosovës, është ndryshuar dhe ka orientim krejtësisht tjetër. Leje qëndrimi është lëshuar për zhvillimin e aktiviteteve humanitare, e jo të aktiviteteve të tjera, të cilat zoti Duka i ka ushtruar në territorin e Republikës së Kosovës”, thuhet në komunikatën e MPB-së.
“Nisur nga këto fakte dhe në bazë të këtij vendimi, Policia e Kosovës, sot, me datën 3 mars 2010, ka arrestuar dhe dëbuar në Shqipëri z. Kastriot Duka, duke i ndaluar hyrjen në territorin e Republikës së Kosovës” – citon Europa e Lirë.
Ishin këto disa përkujtime për njërëzit e Drenicës që e shkruan historinë , por edhe për shumë gjëra që gati e zhburrëruan Drenicën !
Por jo , Drenica nuk zhburrërohet kurrë , sytë e Kosovës janë andej !
Fahri Xharra, 12,03.15
A MUND TË PRANOHET LUIGJI M. UGOLINI ZBULUES I BUTRINTIT?
Shkruan: KOZMA TAHO-CLEARWATER , FLORIDA /
Katër vjet pasi emisari i saj Prof. i Arkeologjise L.M. Ugolini pat vizituar Butrintin , Kalivuan, Çukën e Ajtoit , dhe dy vjet pas kërkimeve arkeologjike në qytetin e lashtë të Foenikës , Akademia e Kulturës se Romës Fashiste dhe Prof. Ugolini do te prapagandonin zbulimin e qytetit antik te Butrintit. Në ditët e sotme gjithëfarë autoresh e paraqesin Ugolinin si zbulues të Butrintit , si të thuash një Shliman të ri . Por, – a është Ugolini zbulues i Butrintit ? Kjo nuk është aspak e vërtet. Qartë, prerë e në menyrë të pa diskutushme mund tju themi tërë atyre që besojnë e pranojnsi zbulues te Butrintit Ugolinin;se nuk ka si të quhet Ugolini zbulues i tij ; që dihej fare mire ku ishte, kush ishte dhe çfar përfaqësonte . Popullsit vëndëse , çobenët që silleshin këtyre anëve si dhe inteligjenca shqiptare e atyre moteve e dinin fare mirë kush ndodhej në këtë truall të mbuluar tashmë nga një pyll i dëndur e që ata e emërtonin vithrinë apo vuthrinë . Butrinti nën emrin Buthrot apo Buthrotos, për rëndësin dhe shkelqimin e tij si një ndër portet detare nga më të mëdhejt e trojeve e popujve Kaon , përmëndet e u rekomandohet tregëtareve helen qysh në shek. VIp.e.s. nga vizitori i parë dhe i vetëm helen Hekateu i Miletit , gjeograf e historian . Nga Skylaksi (shek. VI—V p.e.s. ) apo pseudo Skylaksi (shek. IV p.e.s.) përmëndet para toka e tij nën emrin mitik” EURITHEA “ e dalluar për rritjen e një lloj gjedhi trup madh, konsideruar raca më e mirë në tërë botë e lashtë.( Aristoteli ). Historiani i madh greko-helen, Tuqididi e përmënd shkarazi kur bën fjalë për strehimin e Themistokliut në Epir ( 470p.e.s.) Aleksander Molosi dhe Pirrua i Epirit e patën përdorur si port detar për të hedhur ushtrit epirote në gadishullin Italik, ku patën zhvilluar beteja të suksesëshme me ushtrit romake . Apolodori (180—109 p.e.s.) e pat përfshir në kronikat e tij. Në Butrint u vendos latifondisti romak Pompon Atiku, mik i Ciceronit , madje ndërtoj edhe një vilë modern për kohën “AMALTEA “ ende e pa zbuluar. Jul Qezari e përdori si një nga pikat më të rëndësishme për furnizimin e ushtrisë gjatë luftes civile në Iliri. Perandori August e mori në mbrojtje madje vendosi edhe veteran të luftës këtu. Ata e zgjeruan shumë qytetin edhe matan rrjedhes së Vivarit . Ndërtuan vepra madhore e të rëndësishme sikurse ujësjellësi rikonstruktuan teatrin e ndërtuan forumin romak , ende i pa zbuluar plotesisht, banja publike e tje. Kaloj në këto anë , e vizitoj e la shënime gjeografi i madh grek Straboni. Vizitor i tij ishte edhe gjeografi ,matematicieni dhe historiani egjyptian me rrënjë Iliro Maqedone Ptolemeu , i cili la edhe kordinatat gjeografike të tij. Në shek. e III të erës sonë do të përmëndet për mrekullinë e Shen Tirinit ku konfirmohet edhe ekzistenca e teatrit të tij . Do të përmëndet po ashtu edhe për mrekullinë e Shen Iliut ( të riut ) ne shek. e IX të erës sonë. Një shek. më vonë dijetari Ibn Haukon do ta përfshij ne veprën “ Konfiguracioni i Tokës “ nën emrin “ Bardhout “. Butrintin e pat vizituar dy here pionieri i arkeologjisë Kiriaku del Pizzicolli i Ankonës ( 1428—1435 ) Ai vizatoj me përpikmë të tre muret e tij si dhe kopjoj e mori disa mbishkrime , fatin e të cilave nuk e dim . Atë e kanë skicuar hartograf të shumt të Venetikut e ndër ta edhe hartografi i shquar At Coronelli i cili përdori emërtesat e kohës ( viti 1688 ) siç na njofton studiuesi A. Shkreli . Harta të sakta ushtarake hartuan Turqët, Inglezët , Francezët madje dhe Rusët. E vizituan atë Konsujt Francez e Inglez akredituar pran Ali Pash Tepelenes duke na lënë edhe shënime të shumta . Mbas këtyre :- a mund të thuhet se L.M. Ugolini është zbulusi i Butrintit ? Ndërkaq L. M. Ugolini ishte arkeologu i parë që do të vendoste çadrat e do të fillonte gërmimet në trojet e qytetit të lashtë të Butrintit . E , për të thënë të vërtetën kjo ishte një inisiativ tepër e guximeshme . Kush e ka vizituar Butrintin para viteve gjashtëdhjet e di mirë se aty të çanin mushkonjat e gjarpërinjtë e shumt e tepër të rrezikshëm që vërdalloseshin nëpër rrënoja . Zbulimi i objekteve nga më të spikaturit tregon për se ku duhet të punonte dhe se ç’far duhet të nxirrte në drite . Pas tij dhe për mbi të qëndronte Akademia e Kulturës së Romes Fashiste qe orientonte ç’do veprimtari të Ekspeditës dhe qe e donte Butrintin ta kishin themeluar greko helenet por dhe me dritare te hapur per kalimin e trojaneve. Personalisht nuk e gjykoj Ugolinin mbi bazën e librave që Akademia e Romës botoj nen emrin e tij e pas vdekjes se tij, por për ato ç’ka ai bëri ne Butrint dhe qe tregojë qarte shkarje nga puna shkencore arkeologjike.
Instituti femëror “Nëna Mbretëreshë”, një shkollë e mesme që pas çlirimit u quajt Shkolla
Pedagogjike, kur u çel në vitin 1934, kishte synim shkollimin e vajzave, të cilat edhe pse në ato vite përballeshin me një shoqëri patriarkale, kërkonin të sillnin një frymë të re në shoqëri. Megjithse një Institut me rregulla strikte “Nëna Mbretëreshë” në qëndër të programit mësimor kishte emancipimin dhe zhvillimin e vajzës dhe gruas shqiptare.
“Në atë kohë Shqipëria ishte një vend ku femrat ishin të mbuluara me ferexhe. Në këtë kushte, vajzat e Institutit thyen tabutë, mentalitetin, për një të ardhme më të mirë”, ka kujtuar disa vite më parë për ATSH-në, Liri Lubonja, njëra nga ish- nxënëset e maturës 40’ të “Nënës Mbretëreshë”.
Kjo shkollë më programin mësimor dhe stafin pedagogjik bëri që nxënëset e saj të jepnin një kontribut të vyer për emancipimin e shoqërisë. Shfletimi i librave të paktë të autorëve të huaj, të ardhur nga jashtë, i bënte këto të reja më luftarake dhe kërkuese për të drejtat e tyre.
Vitet e mëpasme dëshmuan se Instituti kishte kultivuar tek vajzat dije dhe kulturë. Të rejat e institutit dhanë një kontribut të madh në jetën shoqërore dhe politike të vendit, shumë prej tyre u bënë pjesëmarrëse aktive në luftë, shumë kontribuan për edukimin e brezave pasardhës, ndërsa disa të tjera për shkak të ideve të tyre antikomuniste u persekutuan nga regjimi komunist.
Instituti u krijua me iniciativën e dy personaliteteve të kulturës dhe politikës shqiptare, siç ishte Hil Mosi dhe Prof. Dr. Mirash Ivanaj, të cilët bënë ç’ishte e mundur që në Tiranë të kishte një institut për vajzat. Në vitin 1933-’34, Qeveria dhe ministri i atëhershëm i Arsimit, Mirash Ivanaj, nxori urdhërin për mbylljen e shkollave private të huaja, kryesisht atyre italiane. Si rezultat i këtij urdhëri me përmasa pozitive kombëtare, në institute vërshuan nxënëset nga të gjitha shkollat që u mbyllën si ajo e “Dakos” në Kamëz, shkolla e Kavajës e shkollat e tjera të mesme të Shqipërisë, që u mbyllën. Ivanaj i drejtohet me një kërkesë Këshillit të Ministrave, ku kërkonte që edhe Shqipëria si e gjithë bota të kishte në kryeqytet një shkollë për vajzat dhe të quhej Instituti Femëror “Nëna Mbretëreshë”.
“Në këtë shkollë kanë studiuar vajzat e familjeve të pasura patriote dhe arsimdashëse, prindërit e të cilave kishin një kulturë të fituar në universitetet e botës. Studionin edhe vajzat e shtresave të mesme që fitonin bursë”, ka treguar për ATSH-në, Vangjeli Mele, një prej ish-drejtueseve të institutit.
Që të pranoheshe në Institut duhet të jepje provimet e fillores dhe në bazë të rezultateve fitohej dhe bursë. Shkolla kishte profil pedagogjik dhe gjimnaz. “Shqipëria në atë kohë ishte një vend fanatik, si rrjedhojë familjet në përgjithësi nuk lejonin që vajzat e tyre të largoheshin nga qyteti dhe të shkonin në shkollë. Kështu që edhe kërkesat për të studiuar në institute nuk ishin aq të mëdha”, kujtonte Mele.
Në këtë shkollë, sipas saj, nuk studionin vetëm vajza nga Tirana, por edhe ato të qyteteve të tjera, pasi “Nëna Mbretëreshë” kishte edhe konvikt.
“Në shkollë studiohej letërsi, histori, psikologji, gjeografi, italisht, matematikë, biologji, frengjisht… kishte lëndë pedagogjike që të përgatisnin për mesues. Dega klasike, studionte latinisht, greqisht dhe piano”, tregon Lubonja, duke vlerësuar stafin pedagogjik të institutit.
Nxënëset e institutit kujtojnë se kjo shkollë ka patur arsimtarë të zotë që kanë punuar me mjaft profesionalizëm. “Ata kishin studiuar jashtë vendit. I gjithë stafi i mësuesve ishin shqiptarë, vetëm mësuesja e gjuhës italiane ishte e huaj”, vazhdon Lubonja, e cila jo pa krenari cilëson se “ajo shkollë nxori një staf të mirë pedagogjik për shkollat fillore dhe mjaft personalitete”.
Instituti Femëror u shndërrua në një vatër kulture dhe atdhetarie, përmes kontributit të mësuesve si Sotir Paparisto, Marie Kraja, Lola Gjoka, Kristina Hushi (Koliaka), Ollga Nikolla (Luarasi, e motra e Migjenit), Gavril Meksi, Hysni Babameto, Filip Fishta, (nipi i Gjergj Fishtës), Ahmet Gashi, etj.
Në institut kanë studiuar emra të njohur, si Dhora Leka, personalitet publik dhe kompozitore e shquar e këngëve të mrekullueshme partizane, Liri Gega, Safo Çela (Marko), Vera Blloshmi, Nermin Vlora, Shurete Turkeshi, Bukurie Xhiku, Shanisha Dosti, Margarita Tutulani, Ramize Gjebrea, Eleni Pashko, Urani Pano, Vera Malo, Margarita Totokoçi, Musine Kokalari, Nimet Bala, Nafije Mema, etj.(Kortezi:Flora Nikolla-ATSH)
- « Previous Page
- 1
- …
- 532
- 533
- 534
- 535
- 536
- …
- 693
- Next Page »